De schouders eronder

,

September  2015  

De schouders eronder Ria Meeuwse

Afgelopen jaar waren er op de tv indrukwekkende documentaires te zien over o.a. de renovatie van het Rijksmuseum en het afscheidsconcert van Mariss Jansons, chef-dirigent van het Concertgebouw. Opvallend was de bevlogenheid van zowel Wim Pijbes, directeur van het Rijksmuseum, als Mariss Jansons . Keihard werken, het je volledig inzetten voor de zaak waar je voor staat en het blijven streven naar perfectie leverden niet alleen mooie documentaires op, maar bovenal een prachtig gerestaureerd museum en prachtige uitvoeringen van het Concertgebouw. In het nieuwe seizoen starten we met een documentaire over het wel en wee van dit Concertgebouw. Het afgelopen HV-seizoen hebben we tijdens het HV-café ook een aantal bevlogen sprekers kunnen horen. Anton van Hooff met De avonturen van Tony tussen de Turken, Jaap

Gruppelaar over Coornhert, Wethouder Van der Kolk over de veranderingen in de zorg en Joost van Hest over architect De Bazel. Joost wist door de getoonde beelden en zijn bijzonder boeiende uitleg de toehoorders van het begin tot het eind te boeien. In dit magazine vindt u een kort verslag van zijn lezing. Verheugend is dat Joost bereid is gevonden in het voorjaar een cursus te geven over architectuur. In het najaar kan weer deelgenomen worden aan een cursus filosofie van Gijs Zwartsenberg ( zie folder). Het nieuwe jaarprogramma van HV Deventer en omstreken vindt u in de bijlage. De redactie heeft geprobeerd om ook deze keer weer met een gevarieerd blad voor de dag te komen. Opvoeding en onderwijs komen aan bod evenals architectuur, filosofie en humanisme ( zelfs de vraag of

humanistische kunst wel mogelijk is wordt hier gesteld). En natuurlijk ontbreekt ook het interview met een van onze leden niet. Uit de bijlage blijkt dat ook het bestuur en de werkgroep HV-café er in geslaagd zijn met een afwisselend programma voor het nieuwe seizoen te komen. Het magazine en het jaarprogrammma zijn dankzij hard werken, het samen de schouders eronder zetten en een stukje bevlogenheid van allen die op welke manier dan ook hierbij betrokken waren tot stand gekomen. Vele handen maken echter licht werk en daarom kunnen zowel het bestuur, de werkgroep HV-café als de redactie van het magazine nog wel een extra helpende hand gebruiken. Wie meldt zich?

21 juni Wereld humanismedag Dick Metselaar

De Internationale Humanistische en Ethische Unie (IHEU) heeft de langste dag (of de kortste, als je op het zuidelijk halfrond woont), uitgeroepen tot internationale feestdag voor humanisten. Het is een formalisering van een sinds de jaren ’80 bestaand gebruik, met name in de Angelsaksische en Scandinavische wereld, waar humanisten de Midzomer en midwinterzonnewendes vieren als gedenkwaardige dagen in het jaar: de dagen worden korter of langer, de kringloop van het leven wordt gemarkeerd, nieuwe voornemens gaan gepaard met het opruimen van oude zaken. Afdeling Deventer was de eerste afdeling in Nederland die Wereldhumanismedag vierde, intussen 21 jaar geleden. Die viering vond plaats op het Vogeleiland in Deventer, tegenover het NS-station. De kersverse burgemeester James van Lidth de Jeude opende de feestelijke bijeenkomst in de openlucht met een mooie toespraak. Dit jaar kwam de afdeling samen in Borculo, waar we als grotere afdeling (de afdeling Lochem is opgegaan in de afdeling Deventer), in het Kristalmuseum kennis konden nemen van de rijke, gestolde variëteit van onze aarde. Charles Darwin en zijn evolutietheorie in optima forma. Het was een gelaagde dag, een goed moment voor leden om elkaar (soms voor het eerst) te ontmoeten.

2

Natuurlijk reikt de betekenis van Wereldhumanismedag verder dan met elkaar de langste dag vieren. Uit rapporten van de IHEU blijkt dat het bar slecht is gesteld met de rechten van buitenkerkelijken, ongodsdienstigen, humanisten, atheïsten. We kennen vast het voorbeeld van Raïf Badawi, de man die in zijn blog openlijk pleitte voor meer vrijheid van meningsuiting en die voorzichtig kritiek uitte op de islam. De SaoediArabier zit voor tien jaar vast, krijgt 1000 stokslagen (in porties van 50, zodat de wonden eerst enigszins genezen) en een exorbitant hoge geldboete. Zijn vrouw en kinderen zijn intussen het land uit gevlucht. Steun hen door petities te tekenen! Denk ook aan Ahmed Rajib Haider die door een woedende islamitische meute met machetes in stukken is gehakt, evenals dit jaar Avijit Roy en nog een andere atheïstische blogger in Bangla-Desh. Of Indonesië, waar atheïstische humanisten lange gevangenisstraffen ondergaan. Het IHEU-rapport geeft aan dat het in veel landen slecht gesteld is met openlijke twijfel aan godsdienst. We kunnen niet zelfvoldaan achterover leunen. In Nederland hebben humanisten hun zaakjes wel goed voor elkaar, al zijn ook hier zaken die aandacht vragen: ongelijkheid in wetgeving. Frans van Dongen, tandarts in ruste, onderzocht de Nederlandse wetten en kwam tot meer dan 60 voorbeelden van

nterechte bevoordeling van gelovigen of kerkelijke instellingen. Soms archaïsche wetteksten waarvan we in het dagelijks leven niet veel merken, maar toch… We hebben kunnen zien hoe minister Donner destijds een oud wetje uit de la trok om de smalende godslastering weer op te tuigen. De wet is dankzij SP en D66 nu helemaal verleden tijd. De vrijheden, verantwoordelijkheden en rechten voor iedereen, ongeacht iemands levensbeschouwing, dat is waar humanisten naar streven. De huidige voorzitter van het HV, oud-Kamerlid Boris van der Ham, zal in zijn tournee door het land op 28 oktober Apeldoorn aandoen. We zullen hier nader over informeren. De afdeling is op bescheiden schaal actief op het punt van de gelijkberechtiging, we overleggen met gemeentes en instellingen als dat moet, maar bieden daarnaast ook themabijeenkomsten, cursussen en meer. We doen het op eigen kracht. Niet vanuit een dogma, of een geopenbaarde waarheid, of met oude formules en gebruiken: wij nemen onze menselijke kennis en onze ervaringen als uitgangspunt van ons denken en handelen. Ook dat is een voortdurend leerproces en daar kunnen we elkaar ook scherp houden. Op Wereldhumanismedag, maar ook op alle andere -unieke- dagen van het jaar.

Links bij het artikel: Voor het rapport van IHEU: http://freethoughtreport.com/ Free Badawi: https://www.amnesty.org.uk/actions/saudi-arabia-free-raif-badawi-flogged-blogger Overzicht onderzoek wetgeving: http://www.atheistischebeweging.nl/extra/RELIGIANTE_WETTEN.pdf Wereldhumanismedag: http://americanhumanist.org/HNN/details/2012-06-june-21-happy-world-humanist-day

De afdeling Deventer omvat de volgende gemeenten: Olst-Wijhe, Voorst, Deventer, Lochem, Berkelland. Leden wonen verspreid over het hele gebied, in elke kern, ook de kleinere, wonen die leden van het HV. Wilt u eens in gesprek met een geestverwant uit de buurt, via onze ledenadministratie kunnen we contact leggen. Natuurlijk kunt u ook deelnemen aan onze bijeenkomsten, die toegankelijk zijn voor iedereen, leden en belangstellenden. We willen in elk nummer een overzicht geven van wat er in de verschillende gemeenten in ons werkgebied op humanistisch gebied speelt, vanuit het HV of verwante organisaties. Heeft u nieuws, of zijn er zaken die we als bestuur moeten oppakken? Laat het ons weten. Alle gemeenteraadsleden in ons werkgebied zenden wij de HVberichten. Dankzij enkele leden is de verspreiding goedkoop en effectief. Olst-Wijhe. • •

Op verschillende scholen voor openbaar onderwijs wordt HVO verzorgd. Op sprekers bij uitvaarten kan een beroep worden gedaan.

Voorst • • •

Vrijwel alle openbare scholen bieden humanistisch vormingsonderwijs aan. Op sprekers bij uitvaarten kan een beroep worden gedaan. Humanitas coördineert Home-Start, hulp bij opvoedingsvragen.

Deventer •

De meeste openbare basisscholen bieden humanistisch vormingsonderwijs aan. Sinds kort ook de school in Diepenveen, een lang gekoesterde wens van de afdeling.

• • • •

Op sprekers bij uitvaarten kan een beroep worden gedaan. Humanistisch geestelijk verzorgers zijn actief bij Solis, Brinkgreven (Dimence) en het Deventer Ziekenhuis. Woon- en zorgcentrum Humanitas in Deventer haalt de banden met het HV aan. Humanitas-afdeling Deventer is actief o.a. op het gebied van rouwverwerking.

• •

Humanitas-DMH (dienstverlening aan mensen met een handicap) heeft verschillende woonvoorzieningen. Home-start wordt ondersteund door ver. Humanitas.

Lochem • • •

Verschillende scholen bieden humanistisch vormingsonderwijs aan. Humanitas-afdeling is actief bij Thuisadministratie. Humanitas-DMH (dienstverlening aan mensen met een handicap) heeft een woonvoorziening aan de Blauwe Torenstraat.

Berkelland •

Diverse openbare scholen bieden Humanistisch vormingsonderwijs aan, verzorgd door gekwalificeerde docenten.

• •

Humanitas verzorgt middels een formulierenbrigade hulp. bij thuisadministratie en schuldhulpverlening Humanitas is actief met begeleide omgangs regeling (BOR) en met VOC Tandem, een vrijwillig maatjesproject ter voorkoming van sociaal isolement

3

Architect K.P.C. de Bazel Joost van Hest Het is alweer even geleden maar op 29 maart j.l. verzorgde de kunsthistoricus Joost van Hest voor het HV een lezing over architect K.P.C. de Bazel. Hij deed dit met verve, wat vele positieve reacties teweegbracht. Ook hijzelf had er plezier in. Toen Joost werd gevraagd of hij een samenvatting ter beschikking had, kregen we te horen dat hij zijn lezingen en lessen nooit op papier zet. Hij slaat de gegevens simpelweg op in zijn hoofd. Toch wilde hij graag een kleine samenvatting maken voor het HV. Bij deze. De lezing had als titel: “K.P.C. de Bazel, onbekend maar toch dichtbij”. Een tijdgenoot als H.P. Berlage is wijdbekend, maar de fijnbesnaarde De Bazel raakte bij het grote publiek in de vergetelheid. Toch is hij dichtbij huis te vinden: in Diepenveen staat aan de Dorpsstraat de villa die hij voor de familie Ankersmit bouwde. Karel de Bazel (1869-1923) begon bescheiden als medewerker van P.J.H. Cuypers. Hij was opzichter bij de bouw van de door Cuypers ontworpen SintVituskerk in Hilversum. Maar De Bazel maakte zich los van de katholieke kerk en begon een spirituele zoektocht die hem bij de theosofie deed uitkomen. De oosters georiënteerde goddelijke inspiratiebron werd voor hem het uitgangspunt voor zijn ontwerpen. Getallensymboliek, maten en verhoudingen, symbolische motieven werkte hij om tot ontwerpen voor een op vernieuwing gerichte clientèle.

Villa in Diepenveen ontworpen door K.P.C. de Bazel Diepenveen is er een voorbeeld van. Grote huizen voor bankiers zoals Van Lanschot (Den Bosch) worden gekenmerkt door gemetselde sierbanden met meanders die zijn ontleend aan de oosterse en oud-Griekse vormentaal. Het hoogtepunt in zijn oeuvre is het pas na zijn dood voltooide gebouw van de Nederlandse Handelmaatschappij in Amsterdam (1919-1926), nu bekend als Gebouw De Bazel. Hier liet hij zich inspireren door de massieve opzet van de Borubudur in Indonesië. Het ontwerp is een weerslag van het gedachtegoed van theosofie en vrijmetselarij. Door de kleine en duistere ingang komt men uiteindelijk in een grote hal die van bovenuit door het daglicht wordt verlicht. Dit licht werkt inspirerend en verlichtend voor de bezoeker die vervolgens vanuit de donkere ingang weer de buitenwereld ingaat. Met de opdracht om opbouwend mee te werken aan de wereld.

Dit blijkt bijvoorbeeld uit zijn ontwerpen voor meubels met oudEgyptische invloeden. Maar ook zijn wieg voor prinses Juliana uit 1909 voorzag hij van theosofisch geïnspireerde spirituele symbolen – voor velen een reden om de spirituele aanleg van Juliana te verklaren … In zijn villa’s en landhuizen koppelde hij een klassieke vormentaal aan rustieke kenmerken zoals een dak met wolfeinde. Dergelijke kappen met een terugwijkend dakschild ontleende hij aan de boerderijbouw. De villa in

4

Gebouw Nederlandse Handelsmaatschappij in Amsterdam

Interview met Ida Kers Herman Denekamp

Omdat sinds kort de afdeling Lochem en de afdeling Deventer op zijn gegaan in een afdeling leek het de redactie van ons HV-magazine gepast eens een lid van de voormalige afdeling Lochem te interviewen. En omdat Joost en Ida Kers diverse keren aanwezig waren bij de lezingen van de afdeling Deventer leek het de redactie goed Ida voor te stellen haar levensverhaal hier neer te zetten. Ida en niet Joost, omdat in deze serie interviews tot nu toe bijna alleen maar mannen aan het woord kwamen. Vroeg in de morgen wijst de Tom-tom vlekkeloos de weg naar de Oranjelaan waar het ruime en op dat moment zonnige appartement van de Kersen mij niet al te gastvrij wacht, want de trap naar boven is afgesloten met een roodwit lint en er klinkt gestommel van de schoonmaakster. Gelukkig klinkt na mijn bellen in het portiek een stem die me aanraadt met de lift te gaan. Ida staat op de juiste verdieping al in de deur en noodt me gastvrij binnen. In een warme gezellige ruimte vol ochtendzon en kleurige schilderijen schud ik Joost de hand. Omdat we beiderzijds weinig tijd hebben, gaan we aan de grote tafel zitten, terwijl Joost koffie inschenkt. We beginnen bij het begin, bij de geboorte van Ida in 1938. Haar vader werkt in Wolvega gemeente Weststellingwerf op de zuivelfabriek en moeder heeft een hoedenzaak in Noordwolde. Van beroep modiste begint moeder die zaak in 1937 op 27 jarige leeftijd. Zij is Nederlands Hervormd. Vader doet er eigenlijk niks aan, maar gaat voor moeder mee naar de kerk. Ze verhuizen naar Wolvega als Ida twee jaar oud is, gedwongen door de oorlog. Als Ida acht jaar is, verhuist het gezin naar Oranjewoud bij Heerenveen, waar vader een baan krijgt bij de ontginningsmaatschappij ‘De Drie Provinciën’. Daar worden haar ouders lid van de Frieske Kryte, een gezelligheidsvereniging gericht op toneel, cabaret en muziek. Cabaretier Rients Gratema begint daar z’n carrière. In 1953 verhuist ze als vijftienjarige mee naar Assen. Het bedrijf van vader moet afslanken en wordt verplaatst naar de Drentse hoofdstad. Moeder begint daar een kantoorboekhandel annex sigaren - en sigarettenwinkel. En Ida volgt na de MULO aan de leraressenopleiding in Groningen de opleiding naaldvakken. Vanuit de traditie gaat Ida naar catechisatie. Daardoor leert ze Joost kennen. Hij komt in haar leven tijdens een zondagschoolconferentie in het Oolgaardhuis bij Arnhem. Joost komt uit Zutphen. Hij ziet op die conferentie

een knap en vrolijk meisje. Leuk met pikzwart haar. Enige tijd na die conferentie staat er bij haar huis in Assen onverwacht een jongeman voor de deur. Joost komt, op weg naar Terschelling, even aan. Ze begrijpt niet hoe hij aan haar adres gekomen is. “Heel eenvoudig,” zegt hij, “in je Marokkaans leren tasje zag ik een stickertje met je naam en daaronder Brinkstraat 21, Assen.” Joost valt in goede aarde daar in Assen, ook omdat hij kan lachen als de familie plagerig in het Fries iets tegen hem zegt. Ida volgt belijdeniscatechisatie bij dominee Oort. Tot een belijdenis komt het niet. Ze kan er niet achter staan. De dominee zegt : ”Neem dat nou maar aan.” Maar zo’n halfslachtige aanname vindt ze verwerpelijk en dus besluit ze: ”Dan doe ik het helemaal niet.” Maar de verkering met Joost wil ze wel en die wordt min of meer officieel tijdens de jaarwisseling van 1955 op ‘56. En in 1958 trouwen ze in Drente. In 1956 krijgt hij een benoeming aan een tweemansschool in Holsloot, gemeente Sleen. In 1958 wordt hij daar hoofd en ze hebben daardoor meteen beschikking over zo’n oude hoofdenwoning . Joost en Ida hebben naast een bestaande zondagschool een kleuterklas opgericht, zodat die 4- en 5-jarigen tenminste een dag in de week al kennis kunnen maken met het naar school gaan. Ida wordt als ‘juffrouw van de meester’ bij vrijwel al het gemeenschappelijke werk in het dorp betrokken. ”Zo is ze,” zegt ze “...als 24-jarige snotneus al voorzitster van de Plattelandsvrouwen.” In die tijd wordt landelijk gezien de NVSH groot en sexuele voorlichting een ‘must’. Terwijl de kinderen door de schoolramen de ‘beerenboer’ langs zien komen met de beer op weg naar de tochtige zeug en ze je haarfijn kunnen vertellen wat er dan gebeurt, willen de Plattelandsvrouwen nog niets van dergelijke voorlichting voor hun kinderen weten. Ook niet als de schoolarts zou worden uitgenodigd. “Juffrouw”, zeggen ze tegen Ida, “ik

5

heb mien man nog nooit nakend ‘ezeen en dan les daorover an onze kinder?” De dames van het bestuur laten het niet doorgaan. Ze zijn jong en onervaren wat de cultuur in een Drents dorp betreft. Zo jong, dat Joost op de vraag van iemand aan de deur van de presidente van de Plattelandsvrouwen : ” Dag jongeman, is je moeder ook thuis?” antwoordt: “Ja zeker, komt u verder, hier is mijn vrouw.” Hun schooltje is een tweemansschool. Een juf heeft klas 1,2 en 3 en Joost klas 4, 5 en 6. Soms ook klas 7 en op papier kon je ook nog klas 8 hebben. Door ‘vieze praatjes bie de brugge’ heeft Joost in de klas aandacht besteed aan sexualiteit, maar hij was daarmee te ver voor de troepen uit. Joost solliciteert naar een baan en wordt aangenomen bij de onderbouw van de Alexanderstichting, een slechtziendenschool in Huis ter Heide in Zeist. Op oudjaarsdag 1962 verhuizen ze. Ze hebben dan 2 dochters, Marjan en Karin, beide in Drente geboren. In Zeist wordt hun derde kind geboren, een jongen, ze noemen hem Bert Wim. Op zondag luisteren ze naar de rode omroep, bijvoorbeeld naar Garmt Stuiveling met het programma ‘Geestelijk leven. Het woord van de week’. Ze zijn wat hun levensbeschouwing betreft even ‘niets’. Geen kerk noch HV. De schoolleiding en het personeel van de school raken in een crisis en acht personeelsleden solliciteren naar een baan elders, waaronder Joost. Hij wordt benoemd in Apeldoorn aan de Van Kinsbergen MAVO als leerkracht Engels en andere vakken die je met de oude hoofdakte mag geven. Voor biologie volgt hij een applicatiecursus. Ida volgt haar man in goede en in slechte tijden en samen met de drie kinderen wonen ze dan in 1970 in een flat van tienhoog in Zevenhuizen. In de zomer van 1972 kopen ze een huis in Bathmen. Marjan, de oudste, gaat naar de brugklas. Het gezin heeft een heerlijke plek gevonden om te wonen. Geen uitzicht meer op rode en zwarte dakpannen, winkelcentra of parkeerplaatsen met hun heilige koeien, maar op weilanden met echte koeien en het groen van de natuur. ”Prachtige plek”, zegt Ida en Joost kan dat beamen. De school in Bathmen vraagt Ida of ze aan de hoogste klassen een middag in de week handwerkles wil geven. Ze stemt toe en haalt ook nog haar akte handvaardigheid aan de PA in Deventer. Een drukke tijd, maar erg leuk. Eind 1970 wordt bij haar zus Elly kanker geconstateerd. Ida trekt veel met Elly op. In 1985 overlijdt haar zus. Deze omstandigheden brengen haar aan het denken over haar bestaan en de zin van het leven. Ze is dan 47 jaar , is net als Joost al lid van de afdeling Deventer van het HV en Ida ontdekt het HVO en volgt daarvoor de cursus die Emma Klarenbeek in Zutphen geeft. Joost wordt penningmeester HVO, werkgroep Deventer en Ida is intussen tot het bestuur van het HV, afdeling Deventer, waarin o.a. Edith de Kroes en Hans Veldhuis zitten, toegetreden. Dat bestuur herdenkt het veertigjarig bestaan van de afdeling met een bijeenkomst in de schouwburg waar Ida in de foyer een rede uitspreekt (“Praatje hield”, zegt ze zelf). Samen zitten ze ook in het HV koor, geleid door Martina Davidian. Later hebben ze bij de bijeenkomst na het overlijden van HV-voorzitter Gerard Burger nog een keer gezongen. Als Joost in 1995 in de VUT gaat, zoeken Ida en hij een plek waar ze met zijn tweetjes onbezorgd oud kunnen worden. In 1999 stopt Ida ook met werken en in november van dat jaar verhuizen ze dan naar het koopappartement in Lochem. Algauw zit Ida in het bestuur van de afdeling Lochem van het HV met Dukke de Vries, Jan Beskens, Jan Velders en Henk Smoller. De afdeling Lochem worstelt met de problemen waarmee veel afdelingen van het HV worstelen: de vergrijzing. Het bestuur spant zich in om

6

interessante bijeenkomsten te organiseren waarbij humanistische thema’s aan de orde komen. Maar de opkomst is slecht. Financieel gaat het goed. In de activiteitengroep zitten Dukke, Henk en Ida. Als op zo’n door hen georganiseerde bijeenkomst alleen bestuursleden op komen dagen, besluiten de drie af te treden. De overgebleven bestuursleden besluiten contact met het bestuur van de afdeling Deventer, in de persoon van Dick Metselaar, te zoeken teneinde de afdeling Lochem te doen opgaan in een gezamenlijke afdeling Deventer-Lochem. Vanuit Lochem hebben Joost en Ida en ook enkele andere leden nu al diverse keren deelgenomen aan de bijeenkomsten in Deventer. Het appartement aan de Oranjelaan is riant. Daar kunnen ze nu vrijelijk hun hobbies uitleven. Van de handvaardigheidsopleiding heeft Ida de kunst van het drukken van linoleumsneden overgehouden en bovendien schildert ze. Vandaar die linoleumdrukken van de Berkel en andere aan de muur en de indruk van kleurrijke fleurigheid, die de ruime woonkamer wekt. Als ik Ida en Joost na anderhalf uur ononderbroken gesprek onder het genot van geurige koffie, weer verlaat, heeft de schoonmaakster net haar werk op de trappen en in de lift klaar. Ida en Joost hebben niet alleen een riante flat, de service is blijkbaar ook prima in orde.

Denken over opvoeding en onderwijs Harm Geensen De visie van Centrum Humanistisch Vormingsonderwijs op onderwijs en opvoeding is gebaseerd op de theorie van Bildung. Het belangrijkste doel van Bildung voor een mens is om zich vrij te kunnen ontwikkelen tot een authentiek individu. Onderwijs moet zowel breed als diepgaand zijn en vrijheid bieden om ieders persoonlijke ontwikkelproces de ruimte te geven. Volgens dit ideaal kan onderwijs eigenlijk niet in criteria en competenties beschreven worden en mag het geen enkel ander doel dienen dan deze persoonlijke ontwikkeling. De belangrijke waarde die hierachter zit, is autonomie: je eigen leerproces aangaan in de richting van wie jij bent. Dit kan echter niet zonder anderen en zonder de wereld. Voor Bildung is daarom ook verbondenheid essentieel. De wereld bestaat uit mensen en wordt daarom door mensen bepaald. Aan de andere kant bepaalt de wereld ook weer de mensen, en zo ontstaat een vruchtbare wisselwerking die gebaseerd is op openheid en die niet uitdraait op persoonlijk gewin of misbruik. Dit impliceert ook respectvol omgaan met elkaar en met de natuur. Bij de theorie van Bildung hoort ook de overtuiging dat, zodra iedereen zichzelf vrij kan ontwikkelen en dus ook zelf nadenkt, mensen niet alleen de verantwoordelijkheid nemen voor zichzelf maar ook voor de anderen om hen heen en voor hun omgeving. Hiermee wordt aan het ideaal van mens-zijn en medemenselijkheid bijgedragen.

met elkaar in de publieke ruimte. Door de programma's worden de eerlingen aangemoedigd zelf hierover na te denken en hun antwoorden te formuleren. Een bezoek aan het Etty Hillesum Centrum draagt bij aan actief burgerschap. Thema's zijn onder andere: vooroordelen, vrijheid, geweld, verschillende godsdiensten en culturen, discriminatie. De programma's zijn geschikt voor verschillende leeftijdsgroepen en onderwijsniveaus, van Basisonderwijs tot Voortgezet onderwijs. Er is begeleidend en aanvullend lesmateriaal beschikbaar. Een kleine greep uit het aanbod:. Is Iedereen Gelijk, een les over discriminatie Deze les (voor groep 7 en 8 basisonderwijs) laat kinderen stilstaan bij discriminatie en pesten en bij oorzaken en gevolgen hiervan. Ze denken na over waarden, normen en burgerschap en worden vertrouwd met begrippen als feit en mening, vooroordelen en tolerantie. De leerlingen leren zelf een standpunt in te nemen en over hun eigen handelwijze na te denken. Verder ontdekken ze de overeenkomsten tussen grote (internationale) conflicten zoals de Tweede Wereldoorlog en conflicten in de klas.

In het licht van wat hierboven staat beschreven is het een klein bruggetje naar de educatieve programma’s die het Etty Hillesum Centrum in Deventer aanbiedt. Jaarlijks bezoeken ruim 100 schoolklassen en andere groepen jongeren het centrum. De leerlingen komen hierbij in aanraking met vragen rond 'met elkaar samenleven' en het vormgeven van de omgang

Wat denk jij? Speurtocht Een levensbeschouwelijke speurtocht door de binnenstad van Deventer, voor groep 7 en 8 van het basis- en klassen 1, 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Een boekje met de route, de vragen, de antwoorden en bijzonderheden is voor € 3,= te koop bij het Etty Hillesum Centrum. De tocht kan in groepjes van vijf worden gelopen,

In beide gevallen zijn dezelfde vier rollen van de betrokken personen te onderscheiden: slachtoffers, daders, toeschouwers en degenen die in verzet komen.

waarbij één persoon een boekje heeft en de anderen een leerlingenversie. Al speurend maken de jongeren kennis met de veelheid aan overtuigingen en geloven in de Deventer binnenstad. Ze komen langs kerken en synagogen, langs de vrijmetselaars, Geert Grote, de new age winkel en nog veel meer. Door goed te kijken kunnen ze de vragen in het boekje wel beantwoorden. De tocht eindigt bij de speakerscorner op de Brink, waar de jongeren hun eigen overtuiging kunnen vertellen. De Barst De leerlingen (bestemd voor groep 8 BO tot 2e klas VO) zoeken in tweetallen hun weg langs manshoge panelen, de dagboeken van Etty Hillesum. Hier komen ze vragen en opdrachten tegen over vooroordelen, tolerantie, vrijheid, verzet en geweld. De tentoonstelling is interactief. Panelen, foto's en objecten dagen uit tot onderzoek van eigen opvattingen en discussie daarover. Deze uitdaging wordt versterkt door spiegels, verborgen teksten en visuele effecten. De deelnemers worden uitgenodigd antwoorden te bedenken, meningen te geven en oplossingen te zoeken. Zij doen dit aan de hand van een werkboekje waarin de te volgen route staat aangegeven. Voor meer bijzonderheden: www.ettyhillesumcentrum.nl

7

Waarom ben ik hier? Hans Ancher mogelijk leven. Nu werd de vraag “Hoe ga ik het beste met mezelf om?” belangrijk.

In mijn jonge jaren leerde ik op catechisatie: “God heeft alles geschapen” en “Je bent hier op aarde om God te dienen”. Dat laatste heb ik geprobeerd. Maar ik voelde me klein en zondig. Ik werd er alleen maar ongelukkig van. Later, toen ik besefte dat God een verzinsel is, ging ik zoeken naar het doel van mijn bestaan. Ik ging er vanuit dat er een doel moest zijn, want: “waarom ben ik hier anders?”. Graag wil ik u meenemen op deze zoektocht en u vertellen wat ik voor antwoorden heb gevonden tot nu toe. De Evolutietheorie was de eerste vondst. De evolutietheorie, ik ga er vanuit dat u hiermee bekend bent, beschrijft op logische wijze het ontstaan van alle levende wezens waaronder de mens. In het kort: de mens is geëvolueerd uit aap-achtigen en onze grote hersenen zijn waarschijnlijk het gevolg van seksuele selectie. Vrouwen vonden mannen met meer hersens aantrekkelijker. Omdat dit een toevallig proces is kun je zeggen dat de mens door toeval is ontstaan en er dus geen diepere reden voor zijn bestaan is. Het had bijvoorbeeld ook gekund dat de chimpansee- vrouwen deze voorkeur hadden gehad. Dan zouden de chimpansees zich in plaats van de mens ontwikkeld hebben en hadden de “chimpansee mensen” er nu anders uitgezien (meer haar en zo). Maar niettemin zouden ze waarschijnlijk ook auto hebben gereden e.d. Ik vind de verklaring van de evolutietheorie het meest aannemelijk. De vraag “Waarom ben ik hier?” is hiermee voor mij voldoende beantwoord. Ik neem genoegen met het toeval van het bestaan. Maar als mijn bestaan doelloos is, hoe zal ik dan leven? Epicurus geeft een vingerwijzing. De Griekse filosoof Epicurus stelde dat onze grootste drijfveren zijn: genot zoeken en pijn ontwijken. Dit vind ik een logisch en direct begrijpelijk uitgangspunt. En… Epicurus raadde ons aan om verstandig met genot en pijn om te gaan. Teveel genot najagen gaat altijd ten koste van iets anders. Je eigen verstand gebruiken en goed voor jezelf zorgen vind ik een uitstekend advies. Het is mijn verantwoording goed te kiezen. Ik probeer me niet door de waan van de dag te laten meeslepen, niet te laten beïnvloeden door reclames e.d. Ik mag vertrouwen op mijn eigen verstand. Maar door het aanvaarden van de doelloosheid van het leven en het toepassen van de lessen van Epicurus was ik nog niet helemaal tevreden met mijn leven. Ik ben eigenlijk wel een tobber. Fouten uit het verleden komen vaak in mijn herinnering en daar voel ik me onprettig bij. De vraag “Waarom besta ik?” was niet meer zo belangrijk. Maar als ik dan toch besta wil ik ook zo prettig

8

Epictetes, ook een Griekse filosoof, zei: “Niet gebeurtenissen maken de mensen bang, maar hun denkbeelden over die gebeurtenissen”. Volgens Epictetes heb je altijd (enige) vrijheid om te bepalen hoe je over iets denkt. Er zijn zaken waaraan je niets kan veranderen. Die proberen te veranderen is verspilde moeite. Maar hoe je erover denkt, daarop heb je wel invloed. Mijn verleden kan ik niet meer veranderen, maar wél hoe ik erover denk. Dit kan ik oefenen. Hierbij heb ik de technieken van mindfulness meditatie kunnen gebruiken. Ik leerde om mild naar mijn gedragingen in het verleden te kijken. Wat hierbij helpt is dat je niets van jezelf moet afkeuren, sterker nog: negatieve gevoelens juist moet “omarmen” en reflecteren met verstand (zo reëel mogelijk) en met mildheid. Hierdoor verdwijnen (langzaam) de spoken uit het verleden. Ik vond het prachtig vooral omdat er steeds weer een beroep op mijn verstand en zelfredzaamheid werd gedaan. Maar wat verandert er eigenlijk als ik anders over mijn verleden ga denken? Kan mijn persoonlijkheid wel veranderen en in hoeverre kun je jezelf beïnvloeden? En wie ben “ikzelf” eigenlijk? In het tv-programma “de volmaakte mens” concludeert Bas Heijne in gesprek met (hersen)wetenschappers: • Er is geen god. • Er bestaat niet zoiets als een (onsterfelijke) ziel. • Er is geen ego; dat is slechts een constructie van je bewustzijn. En dat vind ik bevrijdend. Geen god of ziel om rekening mee te houden, dat wist ik al. Maar ik ben dus ook geen vast “persoon”. Persoonlijkheid

is niets meer dan een aangeleerde manier van handelen en denken over jezelf. Concluderend kun je zeggen: We zijn niet de kroon op de schepping, hebben geen ziel en zelfs geen ego. Kortom: we staan hier naakt niets te wezen. Wat een opluchting! Ik ben me bewust dat mijn ego (die constructie van mijn bewustzijn dus) gevormd is gedurende mijn hele leven en mede beïnvloed door mijn DNA. Maar wij kunnen ons hele

leven nieuwe dingen aanleren en gewoontes veranderen. De constructie van ons ego gaat voortdurend door. Dus moet het wel zo zijn dat wij een zekere speelruimte hebben bij het (anders) invullen van ons ego. Dus ga ik nu uitzoeken hoe deze speelruimte te gebruiken om een tevreden mens te worden, voor zover ik dat nog niet ben.

verklaard door de evolutietheorie Hoe je verstandig kunt omgaan met het leven leert Epicurus. Hoe je je denken kunt beïnvloeden leren Epictetes en mindfulness. Hoe je je ego kunt zien leert de huidige wetenschap ons. En ik denk: dat ego is te beïnvloeden zoals je zelf wilt. En dat is mijn verdere zoektocht. Als iemand een advies heeft hoe verder te zoeken hoor ik dit graag.

Tot nu toe weet ik dus: Het waarom van ons bestaan wordt

Aanrader: “Een humanistische bloemlezing” Harm Geensen; redactie Wim Coster, Agnes Coomans en Bas Gasenbeek

Humanisten krijgen soms te horen dat zij toch wel heel veel moeten missen, omdat zij nu eenmaal niet kunnen beschikken over een ‘eigen boek’. Inderdaad, humanisten hebben geen bijbel, geen koran, geen enkel heilig boek. Natuurlijk wil dat niet zeggen dat zij geen behoefte hebben aan teksten waardoor zij zich kunnen laten inspireren, zich verbonden kunnen voelen, richting kunnen vinden. Of aan teksten waaraan zij hun overtuigingen kunnen toetsen, waaraan zij inspiratie, troost of hoop kunnen ontlenen. Maar gelukkig: zij hebben daarvoor de wereldliteratuur! Anke Jelsma (1913 – 1995) was jarenlang raadslid voor de PvdA

in de gemeente Zwolle en daarnaast sloot ze zich aan bij het Humanistisch Verbond. Haar achtergrond was die van de ziekenverpleging, de kraamverpleging, het sociaal psychiatrisch werk, het reclasseringswerk en de jeugdzorg. Als inspectrice van de bejaardenoorden verrichtte Anke Jelsma pionierswerk. Vele jaren nam ze de daadwerkelijke zorg voor enkele alleenstaande bejaarden in Zwolle op zich. Tot ver na haar pensionering. Zo zorgde ze voor een paar vrouwen, die ze ‘s nachts op de po zette. Haar wekker stond daartoe steevast op 3 uur. Na haar dood bleek dat Anke Jelsma een deel van haar nalatenschap had vermaakt aan de afdeling Zwolle en Omstreken van het Humanistisch Verbond. Uit het naar haar genoemde Fonds vond de financiering plaats van een boek met de titel “In het licht van de wereldliteratuur”. Het werd op 28 oktober 2014 in Zwolle gepresenteerd en aangeboden aan de voorzitter van het Humanistisch Verbond, Boris van der Ham. Het boek “In het licht van de wereldliteratuur” is een schitterende, kleurrijke bloemlezing: van Plato, via Prediker tot Proust; van Kavafis, via Kafka tot Kopland; van Seneca, via Sartre tot Stuiveling. Een zorgvuldige selectie van prachtige prozafragmenten, pakkende poëzie en sterke quotes. Al lezend in de bloemlezing mag je eenzaam wezen,

zoals Ida Gerhardt zo mooi verwoordde in het volgende gedicht.

Onvervreemdbaar Dit wordt ons niet ontnomen: lezen en ademloos het blad omslaan, ver van de dagelijksheid vandaan. Die lezen mogen eenzaam wezen. Zij waren het van kind af aan. Hen wenkt een wereld waar de groten, de tijdelozen, voortbestaan. Tot wie wij kleinen mogen gaan; de enigen die ons nooit verstoten. Deze verstillende bloemlezing zet aan tot twijfel, introspectie, bezinning, bezieling, veelzeggende stiltes, zelf zoeken en goede vragen stellen (eerst aan jezelf), allemaal bezigheden die in deze tijd van hype-hoppen nogal eens ten onder gaan in de keuze tussen tijd en prioriteit. Kort en goed een aanrader, wat heet, een must! U kunt het boek direct bestellen door €17,50 (als u lid van het Humanistisch Verbond bent) of €20,- (als u geen lid bent) over te maken naar: rekeningnummer: NL88INGB0000972413 Ten name van: Humanistisch Verbond afdeling Zwolle Vermeld bij uw overboeking ook uw adresgegevens, dan wordt het boek aan u toegezonden.

9

Humanistische Kunst Paul Claes toeschouwer waar te nemen dat juist dat totalitarisme door de kunstenaar aan de kaak gesteld wordt en dat menselijke waarden op een indirecte manier worden gecommuniceerd.

Aan een goed antwoord op de vraag wat precies “kunst” is zijn al heel wat woorden besteed. Meestal komen die echter neer op wat vage omschrijvingen en kwalificaties. Een van de aardigste is misschien wel die van de Duitse filosoof Georg Bertram in zijn boek ”Kunst, eine Philosofische Einführung”. Hij schrijft: “Kunst is altijd omstreden en nooit vanzelfsprekend. Kunst is derhalve ook altijd een nadenken over kunst”. Dat is rijkelijk vaag en vraagt om een verduidelijking. Die verschaft Bertram ook en hij wijst op het verschil tussen kunst en een tafel. Een tafel herkennen we aan zijn vorm zonder dat er nader onderzoek of een aanvullende verklaring nodig is. We hoeven niet aan een tafel te eten om te weten dat het een tafel is. Een kunstwerk daarentegen maakt zich echter niet als zodanig kenbaar door zijn vorm. Wij moeten het ervaren. Dat impliceert dat er een grote mate van subjectiviteit besloten is in de beleving van een kunstuitingen en men kan zich afvragen of een bepaalde kunstuiting ook inderdaad als “Kunst” met een grote K beschouwd mag worden. Zo ook is het daarom de vraag of bepaalde kunstuitingen als humanistische

10

kunst beschouwd mogen worden. Met andere woorden, is het etiket “humanistisch ” dat op bepaalde kunstuitingen wordt geplakt wel terecht? In een artikel uit 2008 “Criteria voor humanistische kunst” haalt de auteur, Christine van Straten, het antwoord aan op de vraag “Wat is kunst?”. Dat antwoord luidt: “Kunst is kunst als er kunst op staat” en zo zou je humanistische kunst kunnen kwalificeren als kunst wanneer er humanistische kunst op staat. Wie met een dergelijke kwalificatie uit de voeten kan verdient de hoofdprijs. Tegelijkertijd geeft ze wel een aantal criteria aan die bepaalde kunstvormen uitsluiten van wat zij als humanistische kunst beschouwt. Propagandistische kunst en religieuze kunst zijn volgens die criteria in ieder geval niet als humanistische kunst te beschouwen. Overigens beseft ze tegelijkertijd dat die criteria niet ongenuanceerd kunnen worden toegepast. Immers, het humanisme kent ook een religieuze tak, die menselijke waarden in geloven voorop stelt. En zo is ook in heel wat propagandistische kunst, die onder druk van totalitaire regimes tot stand kwam, voor de aandachtige

Tot ongeveer het begin van de twintigste eeuw was de beeldende kunst in hoofdzaak figuratief. De beschouwer ervan kon herkennen wat er werd uitgebeeld, daar een bepaalde sfeer in waarnemen en soms er een boodschap uit opmaken. Zo werd in de religieuze kunst het lijden van Christus, de grootsheid van God of de dierbaarheid van de maagd Maria voor eenieder op een bevattelijke wijze tot uitdrukking gebracht. In de profane kunst werd het menselijk leven op vele wijzen verbeeld zoals in de genre schilderijtjes uit de Gouden Eeuw of de impressionistische werken van bijvoorbeeld Degas of Monet. Het was niet moeilijk om daar elementen van de humanistische levensopvattingen uit op te maken. In de loop van de vorige eeuw echter is de non-figuratieve kunst tot ontwikkeling gekomen, die in de musea, die zijn gespecialiseerd in moderne kunst vrijwel de overhand heeft. Veel van die moderne kunst communiceert de schoonheid van vormen en kleuren. Maar ook veel moderne schilderwerken pretenderen een boodschap over te brengen, die zonder de uitleg van de kunstenaar, echter dikwijls maar moeilijk te achterhalen is. Terecht schrijft daarom Nicole Zepter in haar boek “Kunst hassen, eine enttäuschte Liebe” dat het concept van de hedendaagse kunst, haar definitie, productie, keuze, beschrijving en overdracht tot een moeilijk te ontraadselen geheel is geworden. Wie moderne kunst wil begrijpen heeft daarvoor tegenwoordig een handleiding bij nodig, waarin een toelichting wordt gegeven op de talrijke “-ismen” en stromingen, die elkaar met de regelmaat van de klok afwisselen en voor de kunstliefhebber nog nauwelijks bij te houden zijn. Voor normale stervelingen zullen ondanks

hun belangstelling voor beeldende kunst nauwelijks nog enig idee hebben over Minimalisme, Post-painterly abstraction of Opart, om maar enkele van die niet eens meer zo heel recente stromingen te noemen. De gemiddelde museumbezoeker, en dat is de overgrote meerderheid, komt met grote scepsis om niet te zeggen onlustgevoelens thuis wanneer hij een expositie van moderne kunst bezocht heeft. De website www.ongekunsteld.net bevatte een artikeltje waarin de schrijver, een zekere heer of mevrouw Bosman de volgende definitie van abstracte kunst gaf: “een verzameling vormen van expressie waarin elitaire groeperingen onder elkaar kibbelen over wat de beste vorm of subvorm is in een jargon dat specifiek gemaakt is om geinteresseerden zonder kennis over het onderwerp buiten te sluiten.” Dat is wellicht wat kras uitgedrukt maar komt heel dicht bij de opvattingen van die Thomas Wolfe beschreef in zijn uitdagende boek “The painted word” en die er op neerkomen dat veel van de moderne beeldende kunst zich verwijderd heeft van zijn oorspronkelijk doel om een visuele ervaring te zijn. Terug nu naar het begrip humanistische kunst. Er bestaat geen humanistische kunst, er bestaat alleen kunst waarin de beschouwer elementen kan ontdekken waarin sporen van de humanistische levensvisie te ontdekken zijn. Daarom is het goed dat het Humanistisch Verbond, dat op de laatste pagina van haar kwartaaltijdschrift “Human” een kunstwerk pleegt af te beelden, spreekt van “Humanisme en kunst” en niet van “Humanistische kunst”. Zonder een waardeoordeel uit te spreken over de kunstwerken die in nummers van de voorbije jaren zijn afgebeeld, zal de beschouwer er op eigen kracht maar weinig humanisme in herkennen. De toelichting van de kunstenaar is daarvoor onontbeerlijk en die lijkt soms wat op “hinein interpretieren”.

Hoezo humanisme? Zoek ’t uit! In juni 2013 bracht Jong HV het boekje Hoezo Humanisme? Een veelzijdige en inspirerende levensbeschouwing uit. Hoezo humanisme is een informatief en vlot leesbaar boekje over het hedendaagse levensbeschouwelijke humanisme. Het brengt de diversiteit van humanistische opvattingen in beeld en doet dit op een inspirerende, toegankelijke en onderhoudende wijze. Een prima kennismaking voor hen die in het humanisme geïnteresseerd zijn. Auteur Het boekje is geschreven door Bas van der Sijde (1975). Bas studeerde ergotherapie en humanistiek. Hij werkt als geestelijk verzorger in het Jannes van der Sleedenhuis in Hoogeveen. Bestellen Het boekje kost € 5,- en kan je bestellen via de website van het Humanistisch Verbond.

Ledenadministratie Bij het verzenden van de uitnodiging seizoen afsluiting in Borculo is gebleken dat er nogal wat emailadressen onjuist In de administratie voorkomen. Als u wel een mailadres hebt, maar geen uitnodiging heeft ontvangen, verzoeken wij u het juiste mailadres door te geven aan [email protected]

11

Spreken bij uitvaarten Dat is de weinig inspirerende titel van een boekje dat je niettemin in een adem uitleest, zodra je erin begint. Het komt wel vaker voor dat juweeltjes van boeken uit humanistische kring onder de radar van het grote publiek blijven. Dat gold wat mij betreft ook voor het mooie boek Op Eigen Kracht van humanistisch raadsvrouw Ida Bunte. Zij schreef een boekje met vijfendertig overdenkingen, kleine pareltjes van intermenselijk contact, vaak vanuit haar ervaringen in haar werk in het ziekenhuis. Maar van een zodanige kwaliteit dat het een schitterend boekje is om cadeau te doen. Humanistische overdenkingen voor een breed publiek. Het boekje is helaas nog slechts antiquarisch verkrijgbaar. Anders is het gesteld met het boek Spreken bij Uitvaarten. Dat is pas verschenen en nog gewoon verkrijgbaar. In dit prachtboek staan de ervaringen van de sprekers bij uitvaarten centraal. Al meer dan 65 jaar bieden de vrijwilligers van het HV ondersteuning. Bij enkele tienduizenden uitvaarten hebben deze sprekers van het Humanistisch Verbond, gezorgd voor een passende toespraak op maat, om op die wijze het leven en het sterven van de mens tijdens zijn uitvaartplechtigheid te gedenken. Waarom is dit boek een aanrader? Het 128 pagina’s tellende boek brengt op een unieke wijze de humanistische uitvaartbegeleiding in beeld. Aan de hand van persoonlijke ervaringen, gedichten, praktische adviezen en mooie illustraties krijgt de lezer een goed beeld van dit zinvolle werk. Aangrijpend, hilarisch (de kist die nog een keer open moest omdat er nog van allerlei parafernalia bij moest worden gelegd) en informatief. Het is goed om te weten dat ook in onze afdeling gekwalificeerde sprekers van de humanistische uitvaartbegeleiding zijn. De afdeling zal dit boek aan de bibliotheek Deventer aanbieden, zodat het ook beschikbaar is voor alle leden van de bibliotheek, waar ook in de regio. Titel boek Ida Bunte. Op Eigen Kracht, 35 overdenkingen Informatie over het boek Sprekers bij uitvaarten: www.humanistischeuitvaart.nl (0900-9005030)

Cursus architectuur voorjaar 2016 Tijdens het HV Café in februari 2015 hield kunsthistoricus Joost van Hest een voordracht over architect K.P.C. de Bazel. Zijn informatieve en aanstekelijke performance riep zoveel positieve reacties op bij de bezoekers, dat wij Joost bereid hebben gevonden om in februari 2016 een cursus te verzorgen. Het gaat daarbij om architectuur en onderwerpen die daaraan gerelateerd zijn. De cursus beslaat vier avonden van 20.00 uur tot 21.30 uur op de donderdagavonden: 4, 11, 18 en 25 februari. Locatie: Etty Hillesum Centrum. In het najaar verschijnt een flyer met nadere informatie over het programma. 12

Levendige introductiecursus filosofie Paul Claes gedragsbioloog Frans de Waal aan bod. Besproken werd hoe ieder van deze filosofen aankeek tegen de vraag hoe Goed en Kwaad volgens hen gezien zou kunnen worden. Wat zijn goede gewoonten en wat is voortreffelijkheid en hoe kun je die bereiken. In april volgden rond de vijfentwintig deelnemers de door de afdeling Deventer georganiseerde introductiecursus filosofie. Gedurende vier avonden werden de deelnemers bijgepraat over enkele bekende en minder bekende filosofen en een aantal belangrijke kernpunten van hun opvattingen. Achtereenvolgens kwamen Aristoteles, Immanuel Kant, de Engelse filosofen Jeremy Bentham and John Stuart Mill en tenslotte de

Uitvoerig werd stilgestaan bij het door Kant geïntroduceerde “categorisch imperatief”, de eis dat je zou moeten handelen op een manier, wanneer je handeling een algemene regel zou zijn, dat iedereen die regel zou kunnen aanvaarden. Waar Kant dat vraagstuk vooral vanuit een moreel en plichtmatig perspectief benadert leggen Bentham en Mill vooral het accent op (een positieve) resultaatgerichtheid van die handeling.

Humanistisch Verbond Deventer Docent Gijs Zwartsenberg

De ter sprake gekomen filosofieën, tot op zekere hoogte “boekenwijsheid”, werden gekoppeld naar actuele gebeurtenissen en bekeken werd hoe we de verschillende zienswijzen kunnen interpreteren aan de hand van praktische situaties. De bevlogen inleider, Gijs Zwartsenberg, wist niet alleen de behandelde vraagstukken op een begrijpelijke wijze over het voetlicht te brengen, maar slaagde er ook in levendige discussies op gang te brengen tussen de deelnemers onderling. Geen wonder dus dat menigeen alweer uitkijkt naar een vervolg, waarbij weer andere filosofen en zwaartepunten aan de orde zouden kunnen komen.

Introductiecursus

filosofie 4 woensdagen april 20.00 uur 13

Foto’s Nieuwjaarsbijeenkomst

Foto’s HV cafe

14

Foto’s afsluiting seizoen

15

Data om te onthouden (zie ook de website):

Inhoud van dit nummer

Ø De schouder eronder Ø 21 juni Wereld Humanismedag Ø De afdeling Deventer omvat de volgende gemeenten. Ø Architect K.P.C. de Bazel Ø Interview met Ida Kers Ø Denken over opvoeding en onderwijs Ø Waarom ben ik hier Ø Een humanistische bloemlezing Ø Humanistische kunst Ø Hoezo humanisme? Zoek ’t uit! Ø Ledenadministratie Ø Spreken bij uitvaarten Ø Cursus architectuur voorjar 2016 Ø Levendige introductiecursus filosofie

Onze afdeling is op internet te bezoeken onder de website: http://afdeling.humanistischverbond. nl/deventer

HV-café: elke derde zondag van de maand in het gebouw van de vrijmetselaars in de Rijkmanstraat (aanvang 14.00 uur, zaal open 13.30 uur) Filmavonden: elke eerste maandag van de maand in de bibliotheek aan de Brink (zijingang, aanvang 19.30 uur) Geestelijk verzorgers in Deventer: drs. Alie Kortrijk, 0570-698200, werkzaam bij Solis Drs. Carla Bellers, afd. paramedische dienst Deventer Ziekenhuis, 0570-535353, doorkiesnummer 2936 ( di.t/m do.)

HV-magazine Deventer Roeterdsweg 10 7431 BW Diepenveen

Colofon Humanistisch Verbond Deventer Voorzitter: Dick Metselaar, Sint Jurriënstraat 11, 7412 XH Deventer, 0570-611388, [email protected] Secretariaat: Mathilde Heinen, Rielerweg 262, 7416 ZM, 0570-633966, [email protected] Ledenadministratie: Bert van Bekkum, Keizerstraat 54, 7411 HH Deventer, 0570850634, [email protected] Penningmeester: Jan de Groot, Swaefkenstraat 13, 7415 EA Deventer, 0570-676072, [email protected] gironummer HV Deventer: NL93 INGB 0000828375 Bestuurslid: Ria Meeuwse, 0570-592313, [email protected] ; Harm Geensen, 0570-545987, [email protected] Redactie HV-Magazine: Ria Meeuwse (zie bestuur) Harm Geensen ( zie bestuur)Paul Claes, [email protected]

Piet Bakker, [email protected] Activiteitencommissie: vacature Leeskring: Leen de Oude, 0570–592329, [email protected] Poezie-leeskring: voor informatie Ria Meeuwse (zie bestuur) Humanistische uitvaartbegeleiding: 09009005030 Website-master: Ank Maris, 0570 -658288 [email protected] Werkgroep Humanistisch Café: Harm Geensen (zie bestuur), Ria Meeuwse (zie bestuur), Dick Metselaar ( zie bestuur)