ouders in een situatie van een echtscheiding of een nieuw samengesteld gezin

CLB-begeleiding bij kinderen/jongeren/ouders in een situatie van een echtscheiding of een nieuw samengesteld gezin Nadine Callens PVOC West-Vlaanderen Domein PSF

2

Inleiding : Het is natuurlijk niet in eerste instantie een taak van het CLB om gezinnen in scheidingssituaties intens te begeleiden, maar doorheen onze andere taken vb oriënteringsgesprek, diagnostisch onderzoek, PSF-begeleidingen enz…botsen we toch vaak op deze thematiek. Om hier goed te kunnen mee omgaan is het nodig om zicht te hebben op de gevolgen van een scheiding voor kinderen, om te weten welke opvoedingsadviezen helpend zijn en welke aandachtspunten wij als hulpverlener moeten respecteren.

Gevolgen van een echtscheiding voor kinderen/jongeren In tal van onderzoeken lezen we wat de gevolgen van een scheiding voor kinderen kunnen zijn (meer leerproblemen, gedragsproblemen enz….) Het heeft echter binnen de hulpverlening weinig zin om bij kinderen die problemen vertonen enkel tot de verklarende diagnose te komen dat de ‘scheiding’ de oorzaak is. Dit helpt niemand vooruit. Ouders , die vaak al met een schuldgevoel over de scheiding zitten, worden er alleen maar moedelozer van en vanuit dat gevoel wordt ‘goed opvoeden’ nog moeilijker. Een scheiding op zich is natuurlijk zelden leuk voor kinderen, maar het is de manier waarop die scheiding gebeurt en hoe betrokkenen er mee omgaan die zal bepalen of kinderen er veel of weinig last zullen van hebben. Ik vertrek daarom liever van het schema dat aantoont dat eventueel zorgwekkend gedrag na een scheiding niet zomaar ontstaat. Gedrag is gebaseerd op bepaalde ‘gedachten en gevoelens’ over de scheiding. En die gedachten en gevoelens zijn gebaseerd op diverse gebeurtenissen als onderdeel van de scheiding. Dit proces verloopt ook niet bij ieder kind gelijk. Veel hangt ook af van hun persoonlijkheid, leeftijd, sekse, draagkracht enz….

Gebeurtenissen

Gedachten

Gevoelens

Gedrag

Binnen de hulpverlening denk ik dat we dan op die 4 G’s kunnen inwerken . Welke ‘gebeurtenissen=elementen binnen die scheiding’ kunnen we beter organiseren ) Welke helpende gedachten kunnen in de plaats komen van irrationele gedachten die kinderen soms hebben over de scheiding? Hoe kunnen we troost, geruststelling bieden bij bvb gevoelens van verdriet of angst? Hoe kunnen we eventueel ook via belonen en straffen rechtstreeks grenzen stellen aan bepaald gedrag? Maar eerst even een overzicht van mogelijke gebeurtenissen, mogelijke gedachten, mogelijke gevoelens en mogelijke gevoelens als gevolg van een ‘scheiding’

Op basis van diverse artikels en aangevuld met eigen ervaringen-versie januari 2006 reacties welkom : [email protected]

Nadine Callens

3 Mogelijke gebeurtenissen Verlies van dagelijks contact met beide ouders (en leven met een ‘verblijfsregeling’) Discussies tussen de ouders (voor en na de scheiding) Leven in een ander huis/leven in 2 huizen Eventueel moeten wonen in een nieuw samengesteld gezin Verandering van buurt, school Financiële veranderingen Ouders die tgv de situatie ‘ anders’ worden (zelfstandiger, ondernemend of depressiever, meer

uren aan het werk..). Enz…

Mogelijke gedachten “Ik moet kiezen’ en mag beide ouders niet meer even graag blijven zien (9-12 jarigen zijn zelf meest geneigd om partij te kiezen) “ik moet nu zorgen voor papa/voor mama, zij hebben mij nodig” “Mijn ouders zullen ooit nog terug samen komen”. Deze herenigingswens blijft vaak nog heel lang bestaan “Andere ouder zal ook plots verdwijnen uit mijn leven” “(Andere)ouder ziet mij niet meer graag” “Was ik maar braver geweest…” “Ik geloof niet meer in relaties” (pubers) “Anderen,vb in klas, zullen mij nu een speciaal geval vinden…’(en wat moet ik doen bij vaderdag, verjaardagen enz….?) Enz… Mogelijke gevoelens Gekneld zitten/innerlijk conflict, gevoel niet voor beide partijen ‘goed’ te kunnen doen. Hoop/verdringing Verlatingsangst (vooral bij 2-5 jarigen) Verdriet/rouwen/gemis Schuldgevoelens Verwarring Onzekerheid over toekomst Enz… Mogelijk gedrag Zwakke concentratie Agressieve of emotionele uitbarstingen Onverschilligheid (vooral bij pubers) Regressie (2-3 jarigen)/wenen/teruggetrokken gedrag Slaapproblemen, angstig gedrag Parentificatie= zorgen voor de ouder door…  een verzorgende/opvoedende ouderrol op te nemen of door de ouder emotioneel te ondersteunen  door extra voorbeeldig gedrag, door een modelkind te zijn (“ouders hebben het al lastig genoeg, ik wil hen niet tot last zijn”)  door zondebok/bliksemafleider te spelen (en dus vaak lastig gedrag te stellen)


Nadine Callens

4

Heel wat gevolgen zijn eerder van tijdelijke aard of hebben minder invloed op de verdere ontwikkeling van het kind. We denken hierbij aan bvb het verwerken van het verlies, het gewoon worden aan de verblijfsregeling enz… Na een moeilijke periode (gemiddeld 2 jaar) zien we dat heel wat ouders en kinderen er in slagen om op een goeie manier hun leven verder op te nemen. Kinderen blijven echter op langere termijn problemen ondervinden als er sprake is van loyaliteitsconflicten en parentificatie. Deze twee elementen kunnen de verdere ontwikkeling van kinderen in gevaar brengen en zorgen voor blijvende nadelige gevolgen van een scheiding. Daarom zou de grootste aandacht volgens mij moeten gaan naar 

het vermijden of verzachten van die loyaliteitsconflicten



het geven van erkenning voor het geparentificeerde kind (en tegelijk beperkingen opleggen aan de zorg die kinderen mogen/kunnen bieden aan hun ouders ) + steun aan de ouders zodat zij zo vlug mogelijk weer stabiel functioneren, waardoor de kinderen minder de noodzaak voelen om voor hen te gaan zorgen.

Volgende tips kunnen o.a. helpen om zowel loyaliteitsconflicten als parentificatie te vermijden . Ze kunnen eventueel door CLBers doorgegeven worden aan ouders die in de moeilijke periode van een scheiding soms wel vragen hebben naar enkele handvaten….


Nadine Callens

5

Tips voor ouders i.v.m. scheidingsmelding aan de kinderen

 



  



  

Doe deze melding indien mogelijk samen. Spreek bijvoorbeeld duidelijk een moment af en bespreek voordien wat je gaat zeggen. Wees open en eerlijk. Probeer een verklaring voor de scheiding te geven waar kinderen iets mee kunnen aanvangen. Als ze iets niet mogen weten, leg dat dan ook uit (vb hier kan/mag ik nu niet over spreken). Hou er rekening mee dat de woorden die je gebruikt voor je peuter of kleuter een heel andere betekenis kunnen hebben. De verklaring ‘ik was niet meer verliefd op papa’ kan zeer bedreigend zijn voor een driejarige die ‘verliefd zijn’ en ‘houden van’ nog sterk aan elkaar gelijk stelt. Want wie verzekert hen dat mama en papa wel van de kinderen zullen blijven houden? Beklemtoon dat het kind niet de oorzaak is van de scheiding (ook al was het eens stout enz…) Zeg dat het kind niets kan veranderen aan de scheiding. Zeg dat dit problemen zijn die mama en papa moeten oplossen. Beklemtoon dat zij jullie allebei even graag mogen blijven zien. Hou hierbij ook rekening met interpretaties die kinderen spontaan kunnen maken vb als ze mama bijvoorbeeld af en toe zien schreien, dan is de kans groot dat ze het gevoel krijgen dat papa mama pijn doet, en dat ze dus mama meer moeten steunen dan papa. Zeg dat de scheiding er zal voor zorgen dat het kind nog weinig samen zal zijn met beide ouders tegelijk, dat het misschien ook één van de ouders minder vaak zal zien maar dat dit niet betekent dat deze ouder hem/haar minder graag ziet. Zeg hen dat papa het goed vindt dat ze er met mama over praten, en dat mama het goed vindt dat ze er met papa over praten . Moedig hen ook aan om vragen te stellen Bespreek met hen welke mensen al iets weten over de problemen, met wie ze er ook mogen over praten, en met wie misschien ook beter niet. Bespreek ook duidelijk alle praktische gevolgen. Laat kinderen hier uitgebreid de kans om vragen te stellen. Beklemtoon ook alle dingen in hun leven die niet zullen veranderen.

In deze periode mogen ouders gerust proberen voor wat compensatie te zorgen. Soms verbaal (verhaaltje, praten,…) soms tastbaar (nieuwe , prettige activiteiten of contacten) die de teleurstelling of het verlies een beetje kunnen vergoeden.

i.v.m. de omgangsregeling noot vooraf: vanaf ’95 blijven beide ouders na een scheiding evenwaardig verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen. Dit noemt men co-ouderschap. De termen ‘hoede-en bezoekrecht’ zijn vanaf die datum niet meer in voege. Dit zegt op zich echter niets over de ‘verblijfsregeling’. Daarbij kan men nog steeds kiezen tussen bi-locatie (evenwaardig verblijf bij beide ouders) of de klassiekere 2 weken bij ouder x en weekend om de veertien dagen bij ouder y of andere mengvormen.


Nadine Callens

6 Er bestaat niet zoiets als de ‘ideale’ verblijfsregeling. Alles heeft voor-en nadelen. Zo vraagt een week-week-regeling misschien wat meer praktische organisatie en een basis aan overleg, maar anderzijds garandeert ze ouders en kinderen op lange termijn een betekenisvoller contact met elkaar. Een klassieke verblijfsregeling kan soms ook een grote belasting vormen voor de (alleenstaande)ouder die de grootste zorg draagt en die enkele af en toe een weekend heeft om zijn batterijen weer op te laden. Maar kleine kinderen verkiezen soms liever een vaste verblijfplaats enz… De regeling waar iedereen zich het best bij voelt, is de beste! Dit kan gaan van een evenwichtig beurtelings verblijf tot een situatie waarin het kind nog zelden de andere ouder ziet . Belangrijk is steeds dat het kind kan voelen dat het voor die andere ouder nog belangrijk is vb door een regelmatig telefoontje, hun foto in het salon bij papa, een kaartje…. Sommigen beweren dat het kind het best wordt toegewezen aan die ouder die er best in slaagt zijn kinderen een positieve band met de andere ouder te laten behouden. Wetende hoe nadelig loyaliteitsconflicten (=het gevoel hebben beide ouders niet meer even graag te mogen zien) voor kinderen zijn, zou dit wel eens een heel goed uitgangspunt kunnen zijn. Probeer de omgangsregeling vooral zo goed mogelijk te maken voor de kinderen, rekening houdend met hun leventje en gebruik de regeling niet om de andere ouder te raken. Het is vaak even wennen om je kinderen niet constant te kunnen zien. Door een regelmaat in de bezoekregeling te houden, zal de aanpassing voor alle partijen het vlotst verlopen. Bekijk het ook langs de positieve kant. Je krijgt meer tijd voor jezelf als je de kinderen ook het contact gunt met de andere ouder.

i.v.m. de eventuele verschillen in opvoedingsstijl/levensstijl tussen beide ouders Meestal waren er ook voor de scheiding al verschillen in visie over opvoeden/levensstijl maar deze werden toen niet zo kwalijk genomen of er werd een middenweg gevonden. Na de scheiding heeft het geen zin om te proberen invloed te blijven uitoefenen op de opvoeding die door de andere ouder wordt gegeven. Hier moet je dus echt leren loslaten, afstand nemen… Er zijn nu éénmaal verschillende visies over opvoeden/leven en wie kan uiteindelijk bepalen wat juist en best is. In het ideale geval is het natuurlijk heel goed als de regels gelijklopend zijn, maar dit is zelden volledig realiseerbaar. De regels mogen dus gerust in beide huizen verschillend zijn, kinderen zijn heus wel soepel genoeg om zich hieraan aan te passen (cfr verschillende regels thuis, op school, op internaat….). Dit hoeft op zich geen probleem te zijn als de ouders er maar geen probleem van maken want dan wordt het een loyaliteitsprobleem. Als de ene regel uit het ene huis afgekeurd wordt door de ouder(+ev.stiefouder) uit het andere gezin wordt onrechtstreeks ook de andere ouder afgekeurd en wordt het kind eigenlijk weer gedwongen om partij te kiezen, en dat is erg nadelig voor dat kind. Eigenlijk is het stukken beter voor een kind dat het zich bvb minder vaak doucht of bij de ene ouder langer mag opblijven dan bij de andere, dan dat het een loyaliteitsprobleem heeft.


Nadine Callens

7 Wat kan je nog doen om een loyaliteitsconflict te vermijden? Je bent na een scheiding een ‘goede’ ouder als je je kinderen expliciet de toestemming geeft om de andere ouder graag te zien. Dit is zeker niet altijd makkelijk. Het kan helpen als je als ouder jezelf voor ogen houdt dat je hiervoor, op lange termijn zal beloond worden met de echte liefde van je kinderen en met ‘emotioneel’ stabiele en aangepaste kinderen. 



  

Je kan als ouders een soort contract opstellen vb als bijlage aan het vonnis waarin je je beiden engageert om de ander in zijn rol van ouder te steunen en het gezag van de ander niet te ondermijnen. (de tussenkomst van een scheidingsbemiddelaar kan hier soms bij helpen) Je kan uitdrukkelijk afspreken om de kinderen niet tussen jullie te laten kiezen . Ouders nemen best zelf de beslissing over de verblijfsregeling van de kinderen (rekening houdend met de kinderen Je praat de conflicten (na de scheiding) best uit als de kinderen er niet bij zijn. Soms moet je ook aan de omgeving vragen (grootouders, leerkrachten en andere belangrijke volwassenen, nieuwe partners…) om zich neutraal op te stellen. Bijkleuren van het beeld van de ex Maak eens een lijstje van alle goede eigenschappen van je ex.(er zullen toch ook wel redenen geweest zijn om ooit met hem of haar een relatie te beginnen en om hem/haar graag te zien) en praat ook hier over met je kinderen.

Een moeilijke situatie is ook als je kinderen bij jou kritiek hebben op de andere ouder. Je kan hier wel naar luisteren op voorwaarde dat je de kritiek nooit zelf initieert. Je kan die kritiek kaderen en de kinderen aanmoedigen om hun kritiek rechtstreeks te uiten bij de andere ouder.  Verontschuldig je bij je kinderen als je in een emotionele bui te negatief over de andere ouder hebt gepraat. Compenseer dit door af en toe ook iets goeds te vernoemen!  Wens je kinderen oprecht een leuk verblijf toe bij de andere ouder. Vraag hen bij terugkomst niet in detail naar het verloop ervan. Als ze voelen dat jij de andere ouder nog respecteert zullen ze wel spontaan één en ander vertellen.

Wat als je kind teveel voor je gaat zorgen en zichzelf lijkt weg te cijferen? Probeer de zorg die je kind aan jou geeft wat af te bakenen door het vooral te stimuleren om ook voor zichzelf goed te zorgen. Zeg dat het voor jou heel belangrijk is om te zien dat het met je kind goed gaat. En zorg vooral ook goed voor jezelf. Zorg dat je weer een eigen leven opbouwt.  neem contact met andere alleenstaande ouders (vb via website www.houvast.be), of kijk of de gezinsbond uit je regio ook ‘oefenavonden voor éénoudergezinnen’ inricht.  start een nieuwe hobby, opleiding enz…  zoek mensen op die jouw zelfvertrouwen weer kunnen heropbouwen en luister vooral naar hen! (en mijdt anderen die jouw zelfvertrouwen onderuit halen!)  besef dat het pas stilletjesaan beter zal beginnen gaan als je de scheiding aanvaardt als een ‘feit’. Blijf niet hangen in schuldvragen maar zie een scheiding als ‘iets dat iedereen kan overkomen’ of als ‘blijkbaar werkte deze relatie niet” . Stop al je energie in het Op basis van diverse artikels en aangevuld met eigen ervaringen-versie januari 2006 reacties welkom : [email protected]

Nadine Callens

8



zoeken naar manieren om dit nieuwe leven, samen met je kinderen, zo goed mogelijk op te bouwen. zoek een luisterend professioneel oor als dit allemaal niet zo makkelijk lukt.

Wat bij de komst van een nieuwe partner? 





Als één van beide ouders een nieuwe partner krijgt kan dat voor de andere voor nieuwe gevoelens van verdriet, kwaadheid en jaloezie zorgen. Maar ook de ouder die de nieuwe relatie aangaat is soms extra kwetsbaar. Hij kampt ev. met twijfels, angst, onzekerheid. Het beste is om elkaar in die periode wat gerust te laten en ieder op zich dit proces te laten doormaken. Voor de kinderen is het belangrijk dat de ouder met de nieuwe relatie dat zelf meldt aan de andere ouder. Zo hoeven de kinderen dat niet te doen en voelen zij zich geen verklikkers. Een partner die tijdens of direct na een scheiding in het gezin komt, krijgt vaak minder kansen om een goeie stiefouder te worden omdat de kinderen hem/haar soms zien als ‘oorzaak’ van de scheiding.

En als er een nieuw samengesteld gezin gevormd wordt? 











verwacht nooit dat een stiefouder echt ‘ouder’ kan spelen. Hij/zij kan wel een goede vriend, toegewijde opvoeder voor de kinderen worden. Maar een bloedband blijft in de meeste gevallen sterker. Raad nieuwe partners dan ook aan om altijd met veel respect over beide natuurlijke ouders te spreken. (zo maken ze het meest kans om door de kinderen aanvaard te worden!) Een NSG is geen makkelijke opvoedingssituatie. Geef dus bij moeilijkheden niet direct de schuld aan de betrokkenen maar wel aan de moeilijkheidsgraad van de situatie. Dit kan de druk al wat van de ketel halen. Probeer samen op een open manier tot nieuwe huisregels te komen waarin beide exopvoedingssystemen zich kunnen herkennen. Beslis hierover samen als ‘nieuw koppel’. Het melden van deze huisregels gebeurt echter het best door de natuurlijke ouder. Leg ook aan kinderen uit dat nieuwe regels niet betekenen dat de vroegere regels of de regels uit het gezin van de andere ouder niet OK zijn (cfr gevaar van loyaliteitsconflicten). Zeg gewoon dat ieder huis zijn eigen regels heeft. Bekijk alle kinderen als deel van het NSG, ook diegene die enkel op weekendbezoek komen. Vermeld bvb alle namen op de deurbel en visitekaartjes en voorzie voor elk ook een eigen plaatsje in huis. Zoek eventueel lotgenoten om ervaringen uit te wisselen en steun te krijgen. De gezinsbond richt binnenkort gespreksgroepen op voor ouders in een NSG.Informeer hiervoor bij de plaatselijke of regionale afdeling. Spreek af dat je als nieuw koppel dagelijks 15 minuten de tijd neemt om aan elkaar te vertellen hoe je de voorbije dag in het nieuwe gezin ervaren hebt. Spreek af om alleen te luisteren naar elkaar en geen commentaar te geven. Ditzelfde kan je bvb 1x/week doen met alle kinderen erbij.


Nadine Callens

9

Tips voor de aanpak in klas Noot vooraf: Het is goed dat een school bij inschrijving van een jongere uit een gescheiden gezin een aantal gegevens bevraagt zoals wie ze moeten verwittigen bij moeilijkheden, bij een ongeval,..of hoe de informatie beide ouders kan bereiken, wie de rekeningen betaalt enz… Dit voorkomt veel onduidelijkheden…



In een situatie van verwarring, verandering kan de school voor deze kinderen een ‘rustpunt’ betekenen. Zeker als ze op school wat waardering krijgen, echte bezorgdheid ondervinden, zich kunnen ontspannen met klasgenoten, kunnen ondervinden dat dat deel van hun leven gewoon verder gaat…Deze ervaring kan van heel groot belang zijn !



Soms wil dat ook zeggen dat leerkrachten in de moeilijkste periodes niet extra hard reageren op minder goede resultaten of taken die niet in orde zijn. Wat niet betekent dat de leerkracht geen eisen meer mag stellen. Blijf samen met de jongere zoeken naar mogelijkheden om die resultaten terug beter te maken of geef een extra kans om een taak af te werken enz…



Zoek samen met de jongere (en zijn ouders) naar structurele oplossingen voor bvb materiaal dat vaak bij de andere ouder blijft liggen (vb sleutel van beide huizen bezitten, checklist voor de valies…), weekendtaken (vb door meer tijd hiervoor te geven zodat een weekendbezoek aan één van de ouders ook tijd vrij laat voor echt contact met die ouder) enz…



Ga niet uit van het ‘kerngezin’ als de ‘normale’ situatie. Daarmee duw je veel kinderen in de ‘abnormaliteit’. Ga uit van het naast elkaar bestaan van diverse gezinsvormen. Kijk in die zin ook na of vragenlijsten over de gezinssituatie voldoende ruimte laten voor deze diversiteit? Of de school zich bvb bij oudercontacten voldoende openstelt voor diverse ouders ? Of er in klasagenda’s plaats is om2 thuisadressen in te vullen enz…

Tips voor een (hulpverlenend) gesprek met de individuele leerling en/of zijn ouders



Blijf steeds onpartijdig . Neem geen standpunt in over de relationele twisten, spreek ouders enkel aan op hun ‘ouder-zijn’. Betrek zoveel mogelijk altijd ‘beide’ ouders bij belangrijke beslissingen (zeker als je vermoedt dat de communicatie tussen hen niet meer zo vlot verloopt).



Hou rekening met juridische aspecten (vb recht van beide ouders op informatie over hun kind, bij vonnis geregelde verblijfsregeling…) maar pin je daar ook niet op vast. Vaak kan je problemen beter aanpakken als je vertrekt vanuit ‘bezorgdheid’ van beide ouders in plaats vanuit ‘rechten’ van beide ouders.


Nadine Callens

10 

Besef anderzijds ook dat bepaalde informatie door de ene ouder kan misbruikt worden tegen de andere, vooral als de procedure nog lopende is. Vaak wil één van de ouders bewijzen dat de andere het niet goed doet… Probeer dus ook altijd zelf de inzet en bezorgdheid van de andere ouder positief te benoemen



Geef aan ouders de boodschap dat een scheiding niet automatisch ernstige gevolgen voor de kinderen hoeft te hebben. Probeer ouders aan te zetten om na te denken over hoe ze dit voor de kinderen minder erg zouden kunnen maken. (cfr tips voor ouders) Durf de info te geven dat kinderen vooral last hebben van een scheiding als ze, al is het heel subtiel, het gevoel hebben te moeten kiezen tussen sympathie voor papa of sympathie voor mama. Toon heel veel begrip voor het feit dat het heel moeilijk is om je antipathie voor de ex niet te laten blijken maar vraag hen, in het belang van hun kind, dit te beperken of te compenseren door ook eens iets echt positiefs over de ander te zeggen. De ouder die hierin slaagt zal op termijn hierdoor beloond worden door zijn kinderen!



Ga bij kinderen na met welke gedachten en gevoelens ze zitten ivm de scheiding. Probeer het kind dan bvb gerust te stellen omtrent zijn gevoelens van schuld en schaamte, door te zeggen dat veel kinderen dat wel eens denken maar dat een scheiding uiteindelijk een zaak is van de volwassenen en niet veroorzaakt wordt door de kinderen. Of leg uit dat kinderen niet moeten ‘scheiden’ van één van hun ouders, dat zij het recht hebben om beiden graag te blijven zien enz…



Geef waardering voor de extra zorg die een kind opneemt voor zijn ouders (bvb extra huishoudelijke taken, emotionele steun…) maar beklemtoon dat een kind recht blijft hebben op zijn eigen leven, op leuke dingen en dat het door goed voor zichzelf te zorgen zijn ouders ook kan gelukkig maken. Stel eventueel voor in een gesprek met hun ouders te zoeken naar de hulp die ouders voor zichzelf nodig hebben.



Probeer alle betrokkenen aan te zetten om zo vlug mogelijk de scheiding te ‘aanvaarden’ (maar toon begrip voor de moeilijkheidsgraad hiervan!) en vraag hen al hun energie te stoppen in het opbouwen van een nieuw en goed leven voor alle partijen.



Vertrek , ondanks al deze tips en alle literatuur en ervaring rond dit thema altijd vanuit een “houding van niet-weten”. Uiteindelijk weten wij ook niet echt wat een bepaalde verblijfsregeling betekent voor een kind, hoe het is om discussies mee te maken, wat het betekent om nu financieel wat beperkter te zijn enz… Maar je kan het altijd respectvol bevragen bij de betrokkenen (maar hou rekening met het onderscheid tussen ‘nice to know’ en ‘need to know’!!!


Nadine Callens

ouders in een situatie van een echtscheiding of een nieuw samengesteld gezin

Recommend Documents