Oudercafe - 6 mei 2014 ‘Diversiteit als meerwaarde’ VBS Handbooghof Halle Samenvatting evaluaties WIE WAS ER? Er waren 48 deelnemers van 16 verschillende ouderverenigingen TEVREDENHEID? Gemiddelde van de scores (1 tot 10): 8,4 ENKELE CITATEN -
Onderwerp gevoelig in Halle, maar zeker belangrijk gezien samenstelling maatschappij Zeer goede spreker met brede kijk op het onderwerp Heel interessant, aangename spreker, geeft zin om positief aan de slag te gaan in de klas Gesprekstafels boeiend maar te kort, discussies kunnen vervolgd worden Steeds interessant om in contact te komen met ouderraden van andere scholen Dit was tot nu toe mijn beste oudercafé Leerrijk, werkt verruimend denken in de hand Eerste deel was zeer boeiend, bij tweede deel werd weinig nieuws verteld Graag enkele ‘good practices’ gehoord, publiek was al erg ‘pro’, dus weinig discussie
Inleiding ‘Diversiteit als meerwaarde’ – Kris Van den Branden SPREKER: Kris Van den Branden Professor Linguïstiek en directeur van het Centrum voor Taal en Onderwijs, van de K.U.Leuven. DE MISVATTING VAN HET ‘NEDERLANDS ALLEEN’ PRINCIPE Scholen worden steeds kleurrijker, meertaliger…maar we doen weinig met al die talen. Op een Nederlandstalige school moet er altijd Nederlands gesproken worden. Leerlingen krijgen straf als ze op de speelplaats hun thuistaal spreken. Daarvoor worden 3 argumenten gebruikt: 1. Tijdsargument: Nederlands moet zoveel mogelijk geoefend worden. Dit blijkt niet altijd te werken. Er zijn veel leerlingen die ondanks dit principe nog niet goed Nederlands spreken. 2. Integratie argument: om op de arbeidsmarkt succesvol te zijn moeten ze goed Nederlands kennen. 3. Sociaal argument: Nederlands is de gezamenlijke taal. Alle kinderen verstaan elkaar en er wordt niemand uitgesloten op basis van taal. Hierbij wordt vergeten dat de moedertaal een deel van de identiteit is. Dat wil zeggen dat wanneer je op de speelplaats alleen Nederlands mag spreken, een deel van je identiteit buiten de schoolpoort 1
moet blijven. Onderzoek toont aan dat kinderen heel gevoelig zijn voor alles wat hun moedertaal betreft. Bestraffend optreden kan hun eigenwaarde schaden. De Vlaamse scholierenkoepel heeft in zijn memorandum de vraag opgenomen dat kinderen de eigen moedertaal mogen spreken op de speelplaats. Een goed praktijkvoorbeeld: het Gents thuistaalproject In Gent mochten kinderen op de speelplaats hun thuistaal spreken, mits afspraken, om kliekjesvorming te vermijden. Er werd met de kinderen over gepraat. Ze mochten de afspraken mee opstellen, zodat hun motivatie om ze te volgen groter was. Men constateerde dat dit een positief effect had op het welbevinden van de kinderen. Ook naar de ouders werden andere talen gebruikt: tolken bij het oudercontact, brieven werden vertaald. De moedertaal als brug om andere talen te leren De moedertaal is een goed hulpmiddel om toegang te krijgen tot andere talen. Het is bijvoorbeeld niet zo goed dat Turkse kinderen in een taalbadklas geen hulp mogen vragen in hun eigen taal aan andere Turkse kinderen. Het gaat over ‘kleine dingen’: de voertaal is Nederlands, maar af en toe laat je kinderen toe om de thuistaal te gebruiken, als hulpmiddel. Momenteel denkt men er hier en daar over om openingen te laten voor de thuistaal. 2° MISVATTING: INSTROOM VAN ALLOCHTONE LEERLINGEN ZORGT VOOR KWALITEITSVERLIES De meeste mensen denken dat hoe multicultureler de school, hoe minder de kwaliteit van het onderwijs. Wetenschappelijk onderzoek wijst echter uit dat de kwaliteit van de leerkracht en de manier waarop de leerkracht werkt met de leerlingen toonaangevend zijn voor de kwaliteit van het onderwijs en niet het al dan niet multiculturele van de school. We kunnen eerder stellen dat een verlies aan diversiteit juist een verlies aan kwaliteit tot gevolg heeft. Denken we maar aan de arbeidsmarkt die razendsnel aan ’t veranderen is. Boekhouders worden momenteel aangeworven op basis van algemene vaardigheden zoals: probleemoplossend denken, sociale vaardigheden, kritisch omgaan met info, omgaan met diversiteit… Dit zijn allemaal vaardigheden die je beter leert in een klas met een grote diversiteit. Onderwijs van de 21° eeuw pleit ervoor om gebruik te maken van de diversiteit die er is. Als we homogene groepen maken, krijgen we een sfeer van vooroordelen tegenover andere groepen en dit maakt het samenleven alleen maar lastiger. Enkele goede praktijkvoorbeelden: Hoe breng je diversiteit binnen in de school? Een grote school met ASO, TSO, BSO wil dat leerlingen met elkaar opgroeien. Voor het EHBO project leren kinderen van BSO eerst de EHBO praktijk en daarna mogen zij het op hun beurt aan de ASO leerlingen leren. De BSO lln staan daar plots als experten tegenover de ASO-ers. Het beeld dat de ASO-ers over de BSO-ers had wordt aangepast en er is meer communicatie tussen de leerlingen van deze twee richtingen. Hier wordt diversiteit gebruikt om een leerrijke omgeving te creëren. Een basisschool legt contact met een school buitengewoon onderwijs. De kinderen van de BO school leren de anderen mindervalide sporten aan. TSO leerlingen tonen ASO leerlingen enkele electriciteitstechnieken.
2
Les over Wereldoorlog II: men maakt gebruik van de Marokkaanse afkomst van leerlingen om hen te laten vertellen over het Afrikafront, veel Marokkaanse soldaten zijn gesneuveld in WO II. Doctoraat van Kris Van den Branden: kinderen van 5° lj moesten samen verhalen lezen. Men merkte hierbij dat wanneer sterkere lln samenwerkten met zwakkere lln, dit het leerrijkste was voor beiden. Kinderen kunnen soms beter uitleggen aan andere kinderen dan leerkrachten. Een kind dat goed wiskunde kan, wordt gevraagd om er een PP presentatie van te maken en het uit te leggen aan kinderen die het niet zo goed verstaan. Dit is vormend voor de sterke leerling: hij leert het uitleggen en leert een PP maken. Het komt er op aan om diversiteit niet enkel als probleem te zien maar ook de troeven ervan. OUDERPARTICIPATIE VAN KANSENGROEPEN Grootschalig onderzoek in Brussel: 300 kansarme, allochtone ouders zijn thuis geïnterviewd (met tolken). Enkele bevindingen: Voor ¾ van de ouders waren de brieven de belangrijkste bron van info over de school. Toch begreep ¾ van deze ouders de brieven niet. Deze ouders zijn wel betrokken, maar het Nederlands in de brieven is te moeilijk. Voor scholen is het belangrijk om goed te communiceren met ouders: brieven vertalen, pictogrammen gebruiken, tolken inzetten… Investeren in NT2 (Nederlands Tweede Taal lessen) voor de ouders op de school, helpt. Zorg ervoor dat de communicatie tweerichtingsverkeer is. Allochtone ouders willen zelf hun verhaal kunnen vertellen: hoe gedraagt hun kind zich thuis… Voor sommige ouders is de stap naar de school een ongelooflijke drempel. Ze hebben zelf een negatief schoolverleden en gaan met een heel groot ‘faalgevoel’ naar de school van hun kinderen. Informele contacten aan de schoolpoort kunnen helpen om de drempel te verlagen. De directeur die een babbeltje maakt met de ouder aan de schoolpoort ’s morgens… Een ouderlokaal inrichten op school…
Groepsdiscussies DISCUSSIETAFEL 1: MEERTALIGHEID Hoe kan de school inspelen op meertaligheid van lln/ouders? -
vertalen van brieven ouders tolken voor ouders (fluisterouders: simultaan vertalen op achtergrond, voor groepje anderstalige ouders) ouders zullen meer respect tonen voor andere talen als ze ook de cultuur die erbij hoort, meekrijgen
Moeten kinderen altijd Nederlands spreken op de speelplaats? Meningen verdeeld: -
-
ja, als algemene regel wel. Want hoe ga je discriminatie van ‘autochtone’ minderheden vermijden? Hoe ga je controleren dat thuistaal sprekenden op speelplaats overschakelen naar Nederlands als er een autochtone lln bijkomt? Antwoord van Kris Van den Branden: als de leerlingen zelf de regels mee mogen opstellen, gaan ze zich eraan houden en is controle minder nodig. nee, zolang de thuistaal geen ‘overmacht’ krijgt, kan die wel toegelaten worden
3
Hoe kan de school goed communiceren met anderstalige ouders? -
Schoolwoordenboek uitleg over ‘hoe lees ik de rapporten’, via agenda en brieven uitleg geven bij brieven: wat wordt ermee bedoeld? Wat moeten kinderen meebrengen?
DISCUSSIETAFEL 2: DIVERSITEIT Kan de kwaliteit van het onderwijs gewaarborgd blijven met heterogene klassen? - Beschikken leerkrachten over voldoende vaardigheden/tools om goed in te spelen op diversiteit? Antwoord Kris Van den Branden: Neen, leerkrachten geven zelf aan dat de methoden die ze gebruiken niet voldoende werken voor diverse klassen. Leerkrachten vragen naar aangepaste tools en bijscholing. Maar de overheid besteedt hier tot nog toe geen geld aan. Ook het loopbaandebat wordt op de lange baan geschoven. - Aandacht voor eindtermen: moeten niet verlaagd worden, maar verschoven. Hoe kunnen de ET rekening houden met gewijzigde samenleving en schoolsamenstelling? Antwoord van Kris Van den Branden: Hier is men volop mee bezig: opstellen van basiscompetenties die leerlingen moeten verwerven. Dit is werk voor volgende regeerperiode. Voordelen van sociale mix op school? Sociale mix is goed, maar mag niet geforceerd zijn. (bijv. via voorrangsregels). De school moet een afspiegeling zijn van de samenleving. Kinderen staan open voor diversiteit. Op de school kan men werken aan openheid, respect en verdraagzaamheid. Mogelijke problemen/knelpunten van diversiteit op school? - Voorrangsregels worden als belemmerend ervaren, ouders vlak naast de school vinden geen plaats omdat ouders uit Brussel voorrang krijgen. - Communicatie van de school naar de ouders: hoe de sociale mix ‘verkopen’ ? - Leraren, zijn ze hier klaar voor? - Ouders die kiezen voor een Nederlandstalige school, moeten zich schikken naar de regels van de school. Gouden tips - opmerkingen? Waarom wordt er pas Frans gegeven vanaf 5° leerjaar? Jonge leerlingen zijn meer vatbaar voor taalverwerving. DISCUSSIETAFEL 3: DE OUDERVERENIGING, EEN SPIEGEL VAN HET OUDERPUBLIEK? Is jouw oudervereniging een spiegel van het ouderpubliek? Meestal niet, in de ouderraad zitten veelal autochtone ouders. Soms zijn er enkele ouders van allochtone origine in de ouderraad, maar dat zijn dan hoogopgeleide ouders. De voertaal in de ouderraad = Nederlands Men wil wel allochtone ouders betrekken, maar stoot soms op de ‘taalregels’ van de school: de enquête om de ouderwerking te evalueren mocht niet vertaald worden van de school. Er werd wel hulp gegeven bij invullen. Hoe kan je de ‘moeilijk bereikbare ouders’ betrekken bij de ouderwerking/school?
4
-
-
In Asse is er een ‘babbelklas’, in samenwerking met zorgjuf en fluisterouders. De babbelklas gaat door op woensdagvoormiddag. Er komen thema’s aan bod zoals: huiswerk, pesten… In Kessel-Lo kan er wel gecommuniceerd worden in verschillende talen en worden pictogrammen gebruikt. Op de oudercontacten worden er tolken voorzien. Men organiseert regelmatig een koffiemoment voor ouders ‘De Jat’. De directeur organiseert dit mee. Schepen van onderwijs Ridouani ondersteunt. In St Pieters-Leeuw voorziet men Nederlandse lessen voor ouders en gerichte hulp bij brieven.
Gouden tips – opmerkingen - Er zijn grote verschillen tussen de scholen - Om allochtone ouders te betrekken is de steun van directie en schoolteam van cruciaal belang. - Om ouders met migratie achtergrond en kansarme ouders te betrekken moet je activiteiten overdag organiseren. Woensdagvoormiddag of zaterdagnamiddag zijn goede momenten. Vermits veel ouders overdag moeten werken, is het handig als de zorgjuf (of andere lkr) de koffiemomenten begeleidt. - laagdrempelige contacten werken: aanspreken aan de schoolpoort, open houding, directie die ouders aan de schoolpoort aanspreekt en uitnodigt naar koffiemoment… - Kris Van den Branden: Als je een divers publiek van ouders wil bereiken, moet je ook diverse kanalen gebruiken om ouders aan te spreken en uit te nodigen. Focus niet alleen op de vergaderingen van de ouderraad, maar zoek naar diverse mogelijkheden. Goed voorbeeld: NT2 cursisten (allochtone ouders) moesten als leeropdracht een ontbijtbuffet organiseren. Hiervoor moesten ze communiceren met de leerkrachten.
5
