OUD DRONTEN
Renovatie van de monumentale golf- en dijkwoningen. Piet Voermans, commissie Flevoland Dronten is aan het investeren in haar erfgoed. In plaats van een nieuw centrum is gekozen om het bestaande woningbestand flink op te knappen. Met waardering ziet Heemschut Flevoland dat de woningbouwvereniging Oost-Flevoland Woondiensten (OWF) haar middelen en kennis inzet om de monumentale golf- en dijkwoningen te moderniseren en duurzaam te maken. Daarmee wordt het behoud van de wijk in haar oorspronkelijke opzet bewerkstelligd. Hoe het begon! Nog geen 60 jaar geleden op 29 juni 1957 werd Oostelijk Flevoland officieel droog verklaard. Er lag een onafzienbare moddervlakte, die vanaf dat moment geschikt moest worden gemaakt voor wonen, werken en recreatie. Daarvoor werden er eerst barakkenkampen ingericht bij Roggebotsluis en Dronten, voor de huisvesting van de arbeiders. Deze mannen, ja het waren bijna alleen mannen, moesten eerst een infrastructuur aanleggen. Daarna het land in cultuur brengen, en de dorpen gaan bouwen. Dit alles onder leiding van de Rijksdienst IJsselmeerpolders, met aan het hoofd een Landrost. Niks geen provincie of gemeente, dat kwam pas veel later. De kern van het dorp Dronten was aanvankelijk voornamelijk bedoeld voor landbouw arbeidersgezinnen (grote gezinnen met een laag inkomen) en daar werd op ingespeeld met woningen in tamelijk eenvormige rijtjes met een eenvoudige wederopbouw architectuur. Dat gold ook voor de dorpen Biddinghuizen en Swifterbant. Met het oog op de toekomstige bewoners koos de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders voor laagbouw. Meestal in de vorm van het klassieke rijtjeshuis met een rood pannendak. De eerste vier woonbuurten van Dronten lagen in een L-vorm om het centrum (twee rijtjes winkels in een L vorm) gegroepeerd. De latere buurten kwamen daar als een schil omheen. Er werd naar gestreefd om elke wijk een eigen karakter te geven, niet alleen door verscheidenheid in de toegepaste woningtypen, maar ook door de wijze waarop de bebouwde en de open ruimte met vindingrijke speelsheid werd afgewisseld. De structuur van de afzonderlijke buurten is daardoor telkens verschillend.
Overzicht van de nagenoeg gereed zijnde eerste permanente woningen te Dronten, 13 april 1962 (foto J.U. Potuyt, Directie van de Wieringermeer).
De door Romke de Vries (1908-1997) uit Den Haag ontworpen golf- en dijkwoningen behoorden tot die eerste bebouwing. Dat wordt nu “Oud Dronten”genoemd. In 1959 kreeg hij de opdracht tot de bouw van 155 eengezinswoningen en 8 garages, in deze wijk met 8 straten. Romke de Vries had in de oorlog samengewerkt met G. Rietveld, J. Bakema en E. Groosman aan het Plan Zuidwijk in Rotterdam. In de jaren vijftig werkte hij binnen de Werkgroep Nagele van De 8 en Opbouw samen met onder meer Van den Broek en Bakema. Voor Dronten ontwierp Romke de Vries een wijk van vijf noord-zuid georiënteerde, langere woonblokken, afgewisseld met kortere rijtjes woningen. In de wijk is variatie aangebracht door in elke binnenstraat telkens hetzelfde lange blok aan één zijde te plaatsen, met aan de overzijde drie kortere blokjes, waarbij in elke binnenstraat wordt gevarieerd met de groepering, verspringing, het aantal woningen en de onderlinge afstanden. Zo zijn kleine pleintjes ontstaan en doorzichten naar de kerktoren aan De Noord. De bouw vond plaats tussen 1960 en het voorjaar van 1962. Bij uitzondering kregen de woningen van Romke de Vries een bitumen dak bedekking. In tegenstelling tot de gebruikelijke rijenwoningen, die in het plan van “De Oost” en de Koggenstraat werden gesitueerd, waarbij de nok evenwijdig aan de straat ligt, ontwierp hij langs de binnenstraten geschakelde twee-onder-een-kap woningen met de nokken dwars op de straat, zodat een gebroken daklijn ontstond.
Voorjaar 2015, juist voor de renovatie, (foto P.Voermans)
Zijn woningen zijn van het type A (112 m² bij 300 m³). met een halletje, eetkeuken, kamer en een ingebouwde schuur op de begane grond. De bovenverdieping was oorspronkelijk ingericht met 3 slaapkamers, een kleine badkamer en een ‘droogzolder’, een was-droogruimte die enigszins uit de gevel springt en bekleed is met hout.
De eerste permanente woningen te Dronten in aanbouw, 29 augustus 1961 (foto J.U. Potuyt, Directie van de Wieringermeer).
Hiermee refereerde Romke de Vries aan de houten huizen rond de Zuiderzee. De was-droogruimte was ontworpen met een luik in plaats van
een raam en oorspronkelijk niet geïsoleerd om te voorkomen dat de bewoners ze als slaapkamer zouden inrichtingen. Opmerkelijk is de grote frontbreedte van bijna 7 meter, waardoor ook brede achtertuinen ontstonden, De schuur was ingebouwd in de woning waardoor er een grote groentetuin overbleef. De chaletachtige woningen vormen met hun dakvorm een golvend vlak, wat er als een zee oppervlak uitziet. De binnenstraten zijn omsloten met blokken hoge rijtjeshuizen, die er als een dijk omheen liggen. Vandaar de naam golf- en dijkwoningen. GEMEENTELIJK MONUMENTEN In 2010 stelde de Gemeente Dronten zijn erfgoedverordening vast. Die werd gevolgd door een monumentenlijst in 2012. Daarin werden zo`n 70 gebouwen als gemeentelijk monument aangewezen. Heemschut was erg blij dat er structureel iets was vastgelegd, om erfgoed in de toekomst te kunnen behouden. Het cultuur historisch besef was in Dronten als erg jonge gemeenschap nog niet zo aanwezig. Uit deze wijk werd gekozen voor twee blokjes aan de “Lijzijde”, tot gemeentelijk monument te verklaren. Dit was wel tot teleurstelling van de Heemschut adviseur. Mede omdat dit kwalitatief niet de mooist bewaarde woningen zijn, en omdat daardoor de woonwijk in zijn geheel geen bescherming kreeg. Dit is een (deel) omschrijving die de gemeente geeft over deze woningen De rij woningen is architectonisch waardevol vanwege de speciaal voor Dronten en de kernen ontworpen woningtypen met eenvoudige wederopbouw architectuur, maar met een bijzondere detaillering, en de speciale positie die ze innemen in het naoorlogse oeuvre van Romke de Vries. De woningen hebben cultuurhistorische waarde vanwege het feit dat ze tot de oudste bebouwing van Dronten behoren. De woningen vertegenwoordigen ensemblewaarde door de architectonische en stedenbouwkundige samenhang met de vier oudste wijken van Dronten. De overwegingen om de woningen te kiezen die het verst van het centrum liggen aan de buitenkant was om de mogelijkheid tot sloop van de wijk open te houden, om uitbreiding van het centrum mogelijk te maken. Daarbij is de wijk heel ruim van opzet, daarop zouden heel wat meer woningen en appartementen gebouwd kunnen worden dan er nu staan. De wijk ligt namelijk pal achter “De Meerpaal”. De Meerpaal De Amsterdamse architect Frank van Klingeren schiep De Meerpaal, een overdekte ruimte met theater naar Grieks model. In 1966 begonnen de bouwwerkzaamheden aan dit ontmoetingscentrum (kosten ruim 3 miljoen gulden). In 1967 vond tijdens een bezoek van de koningin aan Dronten de officiële opening plaats. Intussen is dit gebouw wel ingrijpend verbouwd.
RENOVATIEPLAN deel van “Oud Dronten”. De financiële en economische crisis van de laatste jaren blijkt ook zijn positieve kanten te hebben. De groei van Dronten komt op een laag pitje, en voor ingrijpende bouwplannen rond het centrum zijn geen projectontwikkelaars meer te vinden. De woningen zijn voor het overgrote deel eigendom van “Oost Flevoland Woondiensten” de plaatselijke woningbouwvereniging, aangeduid met OWF. Deze besluit om de woningen te moderniseren door er flink in te investeren om ze duurzaam te maken voor de toekomst. Dat doet OWF al jaren met zijn woning bestand. Ook in Swifterbant en Biddinghuizen. Daardoor is er geen financiële ruimte om ook nog grootschalig nieuwbouw te plegen. Ze doen dat heel goed, en Heemschut is daar erg blij mee.
Afbeelding van, en een deel de tekst, uit de brochure zoals die aan alle bewoners is verstrekt. (overgenomen met toestemming OWF)
Inleiding Het verheugt ons u de plannen voor de modernisering aan uw woning te presenteren. Uw woning en het aanzicht van de hele wijk wordt door de modernisering verbeterd. De woningen aan de Lijzijde 72 - 90 zijn door de gemeente aangemerkt als gemeentelijke monumenten. Dit betekent dat de oorspronkelijke architectuur en materiaaltoepassingen zoveel mogelijk gehandhaafd moeten blijven. Uw woning krijgt daarom een aangepast ontwerp ten opzichte van de overige woningen in uw wijk. Door de modernisering verbetert ook het wooncomfort en de veiligheid van uw woning. En, heel belangrijk, uw woning wordt energiezuiniger. Dat scheelt u in de hoogte van de totale woonlasten. Voor u als huidige huurder, wordt er geen extra huurverhoging voor de modernisering doorgevoerd. Daar staat tegenover dat u als bewoner overlast ondervindt van de modernisering. Gedurende een aantal maanden krijgt u te maken met ingrijpende werkzaamheden in en rondom uw woning. Wij proberen de overlast zoveel mogelijk te beperken voor u en hopen dat we de werkzaamheden mogen uitvoeren in een gezamenlijk prettige
sfeer. OFW en Mateboer rekenen op uw medewerking om de modernisering uit te kunnen voeren.
Voorbeeld woning, hoek Koggestraat en Schouwstraat. (Foto, Piet Voermans)
Tijdelijke overgang achterzijde oud/nieuw, (foto Piet Voermans)
Enkele technische oplossingen De betonnen latei als drager van de buitenmuur wordt afgezaagd, omdat het een koudebrug vormt. Er komt een stalen latei los van de binnenmuur voor in de plaats. De spouw wordt verbreedt door de gevel verder naar buiten te plaatsen en smallere stenen te gebruiken. Daardoor ontstaat er ruimte voor de spouw-isolatie. Kozijnen die al zijn vernieuwd bij eerder groot onderhoud, worden nu voorzien van isolerende beglazing
Tijdelijke overgang oud/nieuw voorkant (foto piet Voermans )
De betonnen overstek wordt ingepakt met isolatie materiaal. De houten gevelbekleding met isolatie komt naar voren. De orginele droogzolder, was meestal al een slaapkamer geworden. Dat wordt nu een ruime badkamer. De oude kleine badruimte is nu een technische ruimte geworden, met moderne afzuiging en combiketel. De radiatoren zijn vervangen door vloerverwarming in alle ruimten. Verder nog uit de brochure van OWF en Mateboer (aannemer) Het ontwerp
Dankzij de modernisering wordt uw woning technisch weer in orde voor de komende jaren. Maar OFW wil ook het uiterlijk van de woningen verfrissen zodat uw buurt ook in de toekomst een mooie uitstraling heeft. We hebben daarom als projectteam onderzocht met welke aanpassingen uw woning voor een groot aantal jaren zowel technisch als qua uiterlijk weer aangepast kan worden naar de eisen van deze tijd. Bij het ontwerp van de woningen is ook veel aandacht besteed aan het gemeentelijk monument, duurzaamheid en toepassing van milieuvriendelijke materialen, zoals het gebruik van FSC-hout en het energiezuinig maken van de woningen. De energiekosten stijgen namelijk en vormen een groot deel van de totale woonlasten. OFW wil graag een bijdrage leveren aan een beter milieu en het terugdringen van de steeds verder stijgende energiekosten van uw woning. Na de modernisering wordt uw woning energiezuiniger en heeft het energielabel A. U betaalt hiervoor niets extra’s; er wordt aan u geen extra huurverhoging doorberekend. Mateboer Bouw B.V. heeft samen met de ontwerpers van Van den Berg architecten een ontwerp gemaakt. Hieronder volgt de visie: Visie op het ontwerp In het ontwerp voor de modernisering van de 137 chaletwoningen in de wijk is de oorspronkelijke architectuur en de samenhang van de buurt als geheel, het uitgangspunt. De architect vertelt hierover:
‘We stellen een eigentijds ontwerp voor met heel veel respect voor de originele architectuur van de architect Romke de Vries. De buurt bepaalt, met deze manier van moderniseren, weer tientallen jaren het beeld in het centrumgebied van Dronten. Een duidelijke link met het verleden, door de oorspronkelijke kwaliteiten op een eigentijdse manier te onderstrepen. Karakteristiek voor de woningen zijn de uitgebouwde volumes op de eerste verdieping die bekleed zijn met horizontale geschilderde houten delen. Deze uitstraling willen wij behouden en niet veranderen door bijvoorbeeld het gebruik van een vlak materiaal. Wij kiezen daarom voor horizontale potdeksel delen in kleur, zoals in de huidige situatie. L. Hamerpagt, architect 6
Als adviseur van Heemschut èn inwoner van Dronten, ben ik er heel blij met het behoud van deze wijk in het centrum van Dronten, in zijn oorspronkelijke opzet. Het is nog steeds een sociale woonwijk, met lage huur voor de mensen meteen laag inkomen. Hopelijk geldt dat voor de komende 40 à 50 jaar. Dat ook juist het stedebouwkundige deel, met zijn heel ruime opzet is behouden, dat is uniek.
