De renovatie van oude ramen

OPLEIDING VOOR MILIEUVRIENDELIJKE KEUZE VAN BOUWMATERIALEN Dag 5 - dinsdag 19 mei 2009 Sluitingsinrichtingen en hergebruik van materialen LEEFMILIEU BRUSSEL - BIM

De renovatie van oude ramen Jérôme BERTRAND Le Centre Urbain - De Stadswinkel

Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens

Jérôme BERTRAND Le Centre Urbain - De Stadswinkel

1. Waarom oude ramen behouden? •

patrimoniale benadering

•

milieubenadering

•

technische benadering









Duurzame ontwikkeling bestaat niet alleen uit energiebesparingen...





Waartoe dient een venster in een oud gebouw? uitwisseling Natuurlijke verlichting Visueel contact Ventilatie / hygrometrisch evenwicht Voordelen van de zon


bescherming Water-en luchtdichtheid Geluidsisolatie Warmte-isolatie Inbraakbeveiliging


Thermische verliezen door de vensters Er bestaan 2 soorten: • verliezen door thermische transmissie • verliezen door ventilatie Deze verliezen hangen samen met: • het soort glas • de dichtheid van de ramen • de blootstelling van het gebouw De verliezen zijn evenredig aan de oppervlakte die de vensters in beslag nemen in gevel. Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens


QuickTime™ et un décompresseur TIFF (non compressé) sont requis pour visionner cette image.

Schotlandstraat - Sint-Gillis - rond 1875 Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens


Sint-Lambrechts-Woluwe - Gebouwen van de jaren « 60 » Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens


Rentabiliteit van de investeringen in « energiebesparing » Verwarmingsinstallatie • Plaatsing van een kamerthermostaat • Plaatsing van thermostatische kranen • Vervanging van een oude verwarmingsketel door een hogerendementsketel

Minder dan 2 jaar Minder dan 2 jaar Minder dan 8 jaar

Warmte-isolatie • Isolatie van het dak of van de zoldervloer • Isolatie van een blootgestelde puntgevel of van een bijgebouw • Vervanging van vensters (wanneer de vensters niet vanwege hun slechte staat moeten vervangen worden)

Minder dan 5 jaar Meer dan 25 jaar Meer dan 40 jaar

• Opmerking: de berekening van de terugverdientijd kan verschillen naar gelang van vele parameters. De vermelde duur houdt geen rekening met de gewestelijke premies en federale fiscale stimulansen. Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens


Prestaties van ruiten op het vlak van warmte, zon en licht: drie waarden die met elkaar in verbinding staan

Soort glas

Thermische transmissie « U » of «k»

Zonnetransmissie (factor G)

Lichttransmissie « Tv »

Enkel glas 4 mm

5,80 W/m2K

0,85

0,90

Dubbel glas met luchtstrook (4/12/4)

2,88 W/m2K

0,76

0,81

Dubbel glas met laag met lage emissie + argon (6/15/6)

1,32 W/m2K

0,61

0,74

Cijfergegevens: Simon, F. en Augustlaine, J.-M., La fenêtre et la gestion de l’énergie, UCL, ULG, MRW, 2001



Netto verlichte oppervlakte (NVO) •

Deze is gelijk aan de totale oppervlakte van de glasruiten.

•

In het geval van een klassiek venster van de 19de eeuw, bedraagt de netto verlichte oppervlakte ongeveer 70%.

•

In vensters met kleine afmetingen en vensters verdeeld door glasroeden, kan de glasoppervlakte dalen tot 60% en zelfs 50% van de totale oppervlakte. Tekening P. & J. BERTRAND



Berekening van de “U”-waarde van het venster Raamkader = 45 % Glas (NVO) = 55 % Uf = (45%.1,8 W.m2.K) + (55 %.5,7 W.m2.K) = 4,15 W.m2.K Wanneer het rolluik naar beneden is, bereikt men een « U »-waarde die dicht bij deze van een venster met gewoon dubbel glas ligt : ± 2,4 W.m2.K. De gordijnen en wandbekleding spelen ook een niet onbelangrijke rol in het thermisch comfort: ze beperken het effect van de « koude muur ». Het oude raam moet beoordeeld worden met de elementen die het aanvullen.

Art-decovenster - Architect F. Van Meulecom, 1929



Het oude raam moet beoordeeld worden met de elementen die het aanvullen.

Binnenluik: rond 1800

Slagblind: rond 1875


Jaloezie: rond 1880


Verband tussen de netto verlichte oppervlakte (NVO) en vloeroppervlakte De Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) voorziet dat:

• De leefruimten, met uitzondering van de keuken, natuurlijk verlicht worden. • De netto verlichte oppervlakte minstens 1/5 van de vloeroppervlakte vertegenwoordigt (1).

(1)

Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Titel II: Bewoonbaarheidsnormen voor Woningen - Art. 10 - Natuurlijke Verlichtingl






Verband NVO / vloeroppervlakte Voorbeeld van een probleem van warmtecomfort Rapport surface nette éclairante / surface plancher (en m2)-Boulevard Anspach 59 - Bruxelles 3e étage 25

22.5

20

16.34 15

10.54 10

5

surface vitrée surface plancher

3.2

0 bureau latéral

bureau d'angle



Luchtkwaliteit en vochthuishouding



Norm voor de ventilatie (NBN D 50-001) • de norm voorziet een luchtvolume van 3,6m3 per uur per m2 vloeroppervlakte; • een raam in goede staat van begin 20ste eeuw vertoont lucht« lekken » met een volume die dicht bij deze waarde ligt; • een huidig isolerend raam voldoet slechts aan deze eis als het voorzien is van « ventilatiekleppen ; • De Ordonnantie over de EPB maakt de norm voor de ventilatie verplicht.



Evolutie van de thermische isolatie van het schrijnwerk U-waarde 0,49 W/m2.K

• na 1973: spouwmuur met thermisch isolatiemiddel

1,53 W/m2.K

• na 1945: spouwmuur met luchtstrook 2,37 W/m2.K

• vóór 1945: massieve muur Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens

Dessin P. & J. BERTRAND Jérôme BERTRAND Le Centre Urbain - De Stadswinkel

Het risico op condensatie in nietgeïsoleerd schrijnwerk enkel glas: U = 5,8 W/m2.K

standaard dubbel glas: U = 2,88 W/m2.K dubbel glas HR: U = 1,32 W/m2.K

Tekening P. & J. BERTRAND

U muur = 2,37 W/m2.K Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens


U muur = 2,37 W/m2.K Jérôme BERTRAND Le Centre Urbain - De Stadswinkel

Akoestische prestaties van glas Types beglazing

• • • • • • • • •

index van geluidsverzwakking (in dB) Rw+Ctr Rw+C Standaard dubbel glas (4/12/4) 29 26 Enkel glas 4 mm 31 30 Ongelijkmatig dubbel glas (6/15/4) 33 31 Enkel glas 6 mm 33 32 Enkel gelaagd glas (gewoon 44.2PVB) 34 32 Dubbel gelaagd glas (gewoon 6-12-44.2PVB) 36 33 Enkel glas 10 mm 36 35 Dubbel gelaagd glas (6-12-44.2 PVB[A] akoestisch verbeterd) 38 35

•

Bron : Glas-en glasproducten – functies van beglazing, Technische voorlichtingen 214, WTCB, december 1999, p. 62

•

Opmerkingen – De oude spiegelglazen, van een zeer dik gegoten en gepolijst glas, zijn vanuit akoestisch oogpunt efficiënt – Door het overgewicht en de verdikking van dubbel geluidsisolerend glas kan het niet altijd in de bestaande ramen geplaatst worden.



Hoe de oude vensters behouden? • onderhouden, herstellen,restaureren • de prestaties verbeteren



Onderhoud en herstelling • Doel – behoud van het venster – behoud van zijn prestaties

• Onderhoud – – – – –

regelmatige reiniging renovatie van de stopverf en de spieën rond de ruiten smering en regeling van het hang-en sluitwerk vernieuwing van de verven herstel van de voeg tussen kozijn en metselwerk

• Herstelling – oude vensters, samengevoegd zonder lijm met behulp van spieën en schroeven, kunnen hersteld worden (in tegenstelling tot de recentere vensters) – groot gamma van ingrepen : herstellen van elementen, vervanging van waterlijsten en van de dorpel, herschoeien van de verbindingen





Atelier Henk Lutjeharms



Atelier Henk Lutjeharms




Foto Atelier Paul Mordan



Atelier Willy Dupont



Verbetering van de luchtdichtheid • Klassieke systemen – enkele of dubbele aanslag (zonder voegen) – Holle en dolle lijst – noot – druk uitgeoefend door de spanjoletten

aanslag

holle en dolle lijst Verticale doorsnede - Tekening P. & J. BERTRAND

noot

Horizontale doorsnede - Tekening P. & J. BERTRAND



Verbetering van de luchtdichtheid •Plaatsing van kunstvoegen – voorgevormde voegen die een profielwijziging vergen (zie tekening) – voegen ter plaatse in een vorm gegoten

- Voordelen: vermindering van warmteverliezen door ventilatie en verbetering van de geluidsisolatie -Nadeel: risico op verstoring van binnenklimaat door teveel dichtheid


Bron: bureau ARSIS - Guido STEGEN


Plaatsen van een voorzetraam •Principe – plaatsing van een tweede glasruit op de opengaande vleugel (meestal aan de binnenkant))

•Voordeel – warmte-isolatie – geluidsisolatie (indien dik glas, eventueel gelaagd) – behoud van het raam en van de oorspronkelijke ramen

•Nadeel – – – –

wijziging van het uitzicht vermindering van de licht-en zonne transmissie risico op condensatie tussen de ruiten meer onderhoud




Plaatsen van een tweede venster: “het dubbel raam” •Principe – plaatsing van een tweede raam in de inspringing van het venster (meestal aan de binnenkant)

•Voordeel – warmte-isolatie – zeer goede geluidsisolatie – volledig behoud van het oorspronkelijke venster.

•Nadeel – wijziging van het uitzicht van het venster (binnenaanzicht) – vermindering van de licht-en zonne transmissie – meer onderhoud





Foto: Atelier Paul Mordan



Plaatsen van dubbel glas in het bestaande raam •Principe – vervanging van enkel glas door dubbel glas – vereist de verbreding van de raamsponning of het gebruik van een aanpasbaar profiel

•Voordeel – warmte-isolatie (+ geluidsisolatie indien akoestisch verbeterd dubbel glas) – behoud van het oorspronkelijke raam

•Nadeel – – – –

verlies van de oorspronkelijke glazen weinig bevredigende reconstructie van glaslatten vermindering van licht-en zonnetransmissie risico op verplaatsing van de condensatie




Werf Rénover - sprl



Plaatsen van enkel glas met lage emissie •Principe – Vervanging van bestaand glas door glas met lage emissie.

•Voordelen – Warmte-isolatie – Zeer goede geluidsisolatie indien keuze van dik glas – Uitzicht zeer dicht bij dat van het oorspronkelijke glas.

•Nadelen – (lichte) vermindering van de licht-en zonnetransmissie – verlies van oorspronkelijk glas




Esthetiek van oud glas en oude vensters met roeden

QuickTime™ et un décompresseur Aucune sont requis pour visionner cette image.

Foto’s Van Ruysdael - Delft - Nederland



Een wetgeving die de vervanging van vensters begunstigt Soort thermische verbetering

Ug

Uf

2,9 W/m2K (3)

voorzetraam enkel glas met laag met lage emissie

3,4 W/m2K (1)

2,9 W/m2K

dubbel helder glas (4/10/4)

3 W/m2K (2)

2,6 W/m2K

dubbel glas "HR" met laag met lage emissie + argon (4/10/4)

1,5 W/m2K (2)

1,6 W/m2K

dubbel venster met enkel glas

2,35 W/m2K (3)

dubbel venster met dubbel glas "HR" (4/15/4)

< 1 W/m2K

(1) (2) (3)

EPB vereisten

Belast. vermindering

Brusselse Energiepremie

Ug, max

U max

U max

Ug, max

U max

≤ 1,6 W/m2K

≤ 2,5 W/m2K

≤2 W/m2K

≤ 1,3 W/m2K

≤2 W/m2K

Cijfergegevens: Van Ruysdael, type VR 72.01 (http://www.vanruysdael.com) Cijfergegevens: Saint-Gobin, dubbel « aanpasbaar » glas (http://www.saint-gobain-glass.com) Cijfergegevens: Ministère de l’Emploi, de la Cohésion sociale et du Logement (France)



Een toekomst voor de beroepen van het patrimonium? • “niet-delocaliseerbare” buurtberoepen; • beroepen met een hoge arbeidsintensiteit; • beroepen gebaseerd op de besparing van materialen. Maar: • ondergewaardeerd technisch onderwijs; • ongunstig belastingsysteem voor ambachtslieden; • financiële stimulansen om te vervangen in plaats van te restaureren... Zei u duurzame ontwikkeling?



Een informatiepermanentie Patrimonium / Energie / Renovatie / Ecoconstructie

Sint-Gorikshallen • •

• • • •

Sint-Goriksplein 1 1000 Brussel Van dinsdag tot vrijdag van 10u tot 18u - zaterdag van 14u tot 17u 02 /512 86 19 www.curbain.be [email protected] [email protected]

Fotocredits: © Stadswinkel - Brussel, behalve indien anders vermeld Formation au choix écologique des matériaux de construction Mardi 19 mai 2009 - La rénovation des châssis anciens


De renovatie van oude ramen

Recommend Documents