Orde van Vlaamse Balies. Nieuwjaarstoespraak 28 januari 2008 Verantwoordelijkheid opnemen

Orde van Vlaamse Balies  Nieuwjaar stoespr aak 28 januar i 2008  Ver antwoor delijkheid opnemen  (embargo tot 28.01.08 – tot 19.00 uur) 

Zoals de traditie het wil breng ik u als allerlaatste ­ maar de bijbel zegt de laatsten zullen de  eersten zijn ­ op het einde van de maand januari, mijn beste wensen, deze van het bestuur en van  de ganse staf van de Orde van Vlaamse Balies, voor een voorspoedig en gelukkig 2008.  1.  Ik heb al twee jaar opeenvolgend een oproep gedaan voor een dringende hervorming van  de  Raad  van  State.  Wij  hebben  nu  een  jaar  geleefd  met  de  wet tot  hervorming  van  de  Raad van State en tot oprichting van een Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Ik ben  clement in mijn oordeel wanneer ik zeg dat het geen groot succes is geworden.  De  OVB  heeft  in  haar  memorandum  aan  de  formateur  een  aantal  voorstellen  gedaan  :  oprichting van een administratieve rechtbank op het niveau van de rechtbank van eerste  aanleg  bij  elk  hof  van  beroep,  en  overheveling  van  individuele  betwistingen  over  het  personeelsstatuut naar de arbeidsrechtbank. Er is daarom overleg aan de gang tussen de  Raad van State, de OVB en de OBFG. De wetgever moet dan zijn verantwoordelijkheid  opnemen.  2.  Ik heb, zoals sommige politici tegenwoordig graag benadrukken, woord gehouden.  Ik heb in de loop van dit jaar, zoals beloofd in mijn toespraak van een jaar geleden, een  initiatief  genomen  om  personaliteiten  van  de  drie  hoogste  rechtscolleges,  het  Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie en de Raad van State, samen te brengen, om la  guerre des juges te beëindigen. De systematische weigering van het Hof van Cassatie om  prejudiciële  vragen te stellen, wanneer een grondwettelijke  norm gelijk spoort met een  internationaal  verdrag zoals  het EVRM, ontneemt het Grondwettelijk Hof een stuk van  zijn wettelijke en grondwettelijke bevoegdheden.  Op 3 juli 2007 heb ik de drie hoge rechtscolleges een kopie bezorgd van de aanbeveling,  die  in  de  voorgaande  maanden  was  uitgewerkt  tussen  vertegenwoordigers  van  de  drie  hoven.  De  geplande  publicatie  van  de  aanbeveling  in  juridische  tijdschriften  werd  op  verzoek  van  de  betrokken  rechtscolleges  uitgesteld  omdat  ze  zich  niet    achter  de  voorstellen  konden scharen.  Een oplossing blijft dus uit. La paix des juges n'aura pas lieu.  De  door  onze  Koning  in  zijn  kerstboodschap  zo  geroemde  Belgische  eigenschappen,  zoals creativiteit, gezond verstand en zin voor compromis, hebben het bij onze hoogste  hoven blijkbaar niet gehaald.  Ook hier zal de wetgever zijn verantwoordelijkheid moeten opnemen. 1  Koningsstraat 148 – 1000 Brussel  Tel: 02 227 54 70 – Fax: 02 227 54 79  E­mail:  [email protected] 

Orde van Vlaamse Balies  3.  De wetgever draagt verantwoordelijkheid voor de wetgeving.  Dat lijkt evident, maar in dit gezegend land wordt een wet "met het oog op het bestrijden  van de gerechtelijke achterstand" goedgekeurd, waarvan niet duidelijk is wat hij met het  bestrijden van die achterstand te maken heeft, en die deze achterstand enkel vergroot.  Het  gaat om  nep­wetgeving.  Om  ook  een  wet  op  de  gerechtelijke  achterstand  aan  zijn  ministerieel palmares toe te voegen.  Een  jachttrofee  van  dezelfde  aard  als  de  hutsepotwet  van  21  december  2007  over  het  doodgeboren  kind  van  de  rechtsbijstandsverzekering.  De  minister  is  er  met  de  verzekeraars  in  geslaagd  letterlijk  alle  meest  voorkomende  betwistingen  en  procedures  van  de  gewone  burgers  (echtscheiding,  bouwen  en  verbouwen,  sociaal  geschil,  strafzaken) buiten deze zogenaamd fiscaal gestimuleerde polis te houden !  De kwaliteit van de wetgeving dient verbeterd. Er is nood aan een duidelijke wetgeving,  die  voorafgaandelijk  aan  haar  inwerkingtreding  getoetst  wordt  op  haar  budgettaire  en  maatschappelijke gevolgen.  Het parlement en de regering moeten hun verantwoordelijkheid opnemen.  4.  De wetgever en de regering dragen de ultieme verantwoordelijkheid voor de rechtstaat.  De  voorbije  jaren  wees  ik  er  op  hoe  de  advocatuur  door  de  "war  on  terror"  een  advocatuur in tijden van oorlog is geworden. Hoe wereldwijd een vuile oorlog tegen de  rule  of  law,  de  rechtstaat,  wordt  gevoerd.  Hoe  onder  het  mom  van  bestrijding  van  terrorisme  en  grote  criminaliteit  verdere  aanvallen  op  het  beroepsgeheim  en  andere  waarborgen  van  het  recht  op  verdediging  hun  weg  vinden  naar  onze  regering,  ons  parlement en onze rechtbanken.  5.  Wat  op  het  internationaal  terrein  verkeerd  loopt  weerspiegelt  zich  in  onze  Belgische  wetgeving. Blijkbaar worden democratie en mensenrechten niet meer als grote wervende  projecten ervaren.  Wij wachten al 200 jaar op de modernisering van het wetboek van strafvordering.  Zittende en  staande  magistraten  boycotten de Franchimont II voorstellen en  houden de  aanpassing  van  de  strafvordering  aan  de  rechtspraak  van  het  Europees  Hof  voor  de  Rechten van de Mens tegen.  Wetten zoals de wet Bijzondere Opsporingsmethodes (BOM), de witwaspreventiewet en  zijn  kankergezwel  het  KB  met  de  indicatoren  van  ernstige  en  georganiseerde  fiscale  fraude  en  de  nu  tijdelijk  onder  protest  van  o.m.  de  OVB  afgeschoten  BIM­wet  (Bijzondere  Opsporingsmethodes  voor  Inlichtingendiensten)  zijn  regelrechte  aanvallen  op de rechten van de verdediging en het beroepsgeheim van de advocaat.

2  Koningsstraat 148 – 1000 Brussel  Tel: 02 227 54 70 – Fax: 02 227 54 79  E­mail:  [email protected] 

Orde van Vlaamse Balies  Dat beroepgeheim is geen vervelend of historisch eigenaardigheidje van de advocatuur,  dat voor het gemak van de overheid mag opzij gezet worden. Het is niet eens het geheim  van de advocaat. Het is het geheim van alle burgers samen. Daarom is het van openbare  orde en een van de premissen van de rechtstaat.  6.  De wetgever moet terug resoluut kiezen voor de rechtstaat en zijn verantwoordelijkheid  tegenover zijn burgers voor de mensenrechten opnemen.  Het  kan  niet  langer  dat  de  wetgeving  gedicteerd  wordt  door  binnen­  en  buitenlandse  inlichtings­  en  veiligheidsdiensten,  en  een  federaal  parket  die  niemand  op  een  behoorlijke manier schijnt te kunnen controleren. Die van terreuralarm tot terreuralarm,  een  sfeer  van  paniek  in  het  publiek    onderhouden,  die  vraagt  om  drastische,  t.t.z.  ondemocratische en rechtstatelijk bedreigende middelen.  De  inlichtingsdiensten  en  het  openbaar  ministerie  moeten  niet  op  de  stoel  van  de  wetgever gaan zitten. En de overheid mag niet afzakken naar het niveau van criminelen.  Ook  zij  moet  het  spel  volgens  de  regels  van  democratie  en  mensenrechten  spelen.  Mensenrechten  zijn  er  niet  alleen  voor  de  sympathieke  mensen.  Ze  zijn  er  niet  alleen  voor als alles goed gaat. Het strafrecht mag niet langer verwilderen. De advocaten zijn er  om dat tegen te gaan, en om de macht van de overheid, inbegrepen deze van het parket,  te controleren. In een democratie zijn het niet de generaals, maar ook niet de procureurs­  generaal,  geholpen  door  anonieme  schaduwfiguren  uit  staatsveiligheid  en  inlichtingsdiensten, die de wet moeten dicteren.  De wetgever moet hier zelf zijn verantwoordelijkheid opnemen.  7.  Rechtsprekende  magistraten  moeten zich  bewust zijn  van de  sfeer  van ontmenselijking  en loslaten van de mensenrechten waarin zij in dit tijdsgewricht moeten rechtspreken en  als rechtvaardige rechters moeten stand houden.  Wanneer het Grondwettelijk Hof oordeelt dat het wettelijk verbod voor de advocaat om  de  vertrouwelijke  dossiers  van  de  bijzondere  opsporingsmethoden  in  te  kijken,  geen  schending van de rechten van de verdediging inhoudt, is dat een loslaten van het recht op  tegenspraak.  Stellen  dat  partijen  een  nuttig  verweer  kunnen  voeren  wanneer  zij  geen  mogelijkheid hebben om vooraf het vertrouwelijk dossier in te zien is een contradictio in  terminis.  Geloven  dat  de  Kamer  van  Inbeschuldigingstelling,  die  zo'n  30  zaken  per  zitting behandelt ­ van de advocaten de controle op de correcte toepassing van de BOM­  wetgeving kan overnemen, is naïef en wereldvreemd.  De  bescherming  van  de  wetgever  heeft  het  hier  gehaald  op  de  bescherming  van  de  burger,  en  van  zijn  fundamentele  rechten.  Het  is  echter  niet  de  taak  van  een  Grondwettelijk Hof de wetgever in bescherming te nemen. Zelfs wanneer het de tweede  of de derde keer is dat de wetgever poogt een regeling erdoor te duwen die strijdt met de  fundamentele rechten.

3  Koningsstraat 148 – 1000 Brussel  Tel: 02 227 54 70 – Fax: 02 227 54 79  E­mail:  [email protected] 

Orde van Vlaamse Balies  Wanneer  het  Hof  van  Cassatie  zegt  dat  de  beklaagde  moet  bewijzen  dat  een  onregelmatige  onderzoekshandeling  de  geloofwaardigheid  of  betrouwbaarheid  van  een  bewijs onderuit haalt, of het recht op een eerlijk proces in het gedrang brengt, keldert dat  Hof  zelf  dat  recht  op  een  eerlijk  proces.  Het  is  immers  een  "bewijs"dat  niemand  kan  leveren. Dus verschaft het Hof een kapersbrief voor wetsinbreuken bij strafonderzoeken.  Wanneer  het  Hof  van  Cassatie  oordeelt  dat  het  niet  noodzakelijk  is  voor  een  schuldigverklaring dat de dader de precieze oorsprong of herkomst van de witgewassen  zaken  kende,  voegt  het  daardoor  nog  toe  aan  de  reeds  ondraaglijke  lichtheid  van  het  strafrechtelijk bewijs. Wat een commentator de misschien ironische bedenking ontlokte 

"dat  een  veroordeling  voor  witwassen  niet  elke  grond  van  geloofwaardigheid  mag  missen".  De rechtbanken en hoven moeten zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid voor de  mensenrechten, en deze verantwoordelijkheid ook effectief opnemen.  8.  Bovendien  moeten  de  rechtsprekende  magistraten  zelf  instaan  voor  een  behoorlijke,  kwaliteitsvolle, stipte dienstverlening.  In  het  verleden  zijn  talloze  ministers  van  justitie  ingegaan  op  voorstellen  van  de  magistraten  om  de  gerechtelijke  achterstand  op  te  lossen  door  de  balie  meer  verplichtingen  op  te  leggen.  Van  leveren  van  plaatsvervangende  magistraten  tot  bijkomende  dwingende  termijnen  en  onontvankelijkheden  van  alle  slag.  En  door  beboeting van de brave rechtszoekende.  Dat heet in economische termen externaliseren van de lasten.  Het gerechtelijk apparaat moet deficiënties in zijn dienstverlening niet  afwenden op de  rechtszoekenden, maar daaraan zelf verhelpen.  De  OVB  heeft  er  zich  in  haar  memorandum  aan  de  formateur  tegen  gekeerd  dat  de  hoven  en  rechtbanken  er  zich  zouden  van  afmaken  met  een  positieve  motivering,  waarover niets dan negatiefs kan gezegd worden.  Het is een rem op de toegankelijkheid van het gerecht, een rem op de aanvaarding van  de uitspraak, een rem op de sociale vrede, en een aansporing tot beroep. Wat dan op zijn  beurt  onvermijdelijk  moet  leiden  tot  een  wettelijk  afsperren  van  beroep­  en  cassatiemogelijkheden. Daardoor zou de beroeps­ en cassatieprocedure ontoegankelijker  worden  dan  een  procedure  voor  het  Grondwettelijk  Hof,  het  Hof  van  Justitie  te  Luxemburg of het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.  Wij  begeven  ons  hierdoor  in  een  doodlopend  straatje.  Het  afblokken  van  toegangsrechten  van  partijen  betekent  eenvoudigweg  een  kwaliteitsafname  van  de  justitiële dienstverlening aan de burgers.

4  Koningsstraat 148 – 1000 Brussel  Tel: 02 227 54 70 – Fax: 02 227 54 79  E­mail:  [email protected] 

Orde van Vlaamse Balies  Zoals eerste voorzitter Londers het zei : "Ze moeten de mensen hun zaak niet afnemen,  want zo verspelen ze het vertrouwen van de mensen". De wetgever steelt de mensen hun  zaak door het afblokken van rechten, door penalisatie van procedures, door belastingen  op de werking van het justitieel apparaat waarvoor elke Belg sowieso betaalt en door het  inbouwen  van  filters.  Zo  wordt  hun  toegang  tot  hun  democratische  justitie  weggescamoteerd.  De  responsabilisering  van  de  magistratuur  is  niet  mogelijk  zonder  een  objectieve  werklastmeting.  Het  werk  tussen  rechters  is  niet  gelijk  verdeeld.  Het  is  dan  ook  belachelijk  en  hypocriet  te  willen  voorhouden  dat  de  werklastmeting  geen  betrekking  mag hebben op de individuele prestaties ­ of het gebrek daaraan ­ van de rechters.  Magistraten moeten dus zelf verantwoordelijkheid opnemen voor hun dienstverlening.  9.  Wie  verdedigt  de  rechten  van  de  mensen,  wie  is  voor  de  mensenrechten  verantwoordelijk  ?  De  mensenrechten  zijn  een  complex  en  in  de  loop  van  de  eeuwen  geduldig  opgericht  bouwwerk,  waarvoor  zovelen  in  dit  land  samen  verantwoordelijk  staan  :  het  parlement,  de  minister  van  Justitie,  de  magistratuur,  en  vanzelfsprekend  de  advocatuur.  Verantwoordelijkheid opnemen  is, zo lijkt het, wat uit de tijd.  Wij  beleven het tijdperk  van  de  sociale  onverantwoordelijkheid.  De  gemeenschap  dient  op  te  lossen  wat  de  enkeling  verbrodde.  Deze  ingesteldheid  is  radicaal  onverenigbaar  met  het  beroep  van  advocaat.  Advocatuur  is  een  beroep  voor  mensen  die  verantwoordelijkheid  willen  opnemen.  Verantwoordelijkheid opnemen om mensen bij te staan.  Verantwoordelijkheid opnemen om mensen advies te geven en om dat advies tot en met  de  test  door  de  rechtbanken  waar  te  maken.  Verantwoordelijkheid  ook  opnemen  om  mensen te begeleiden in onderhandelingen, in bemiddelingen, in verzoeningen.  Advocaten  moeten  elke  dag  verantwoordelijkheid  opnemen  voor  de  toegang  van  de  burgers tot het recht en de rechtsbedeling.  Ook de OVB zal dit  jaar  haar verantwoordelijkheden opnemen. Door het parlement en  de minister van Justitie bij te staan en hen adviezen te geven op elk terrein dat de burger  als consument van recht en onrecht aanbelangt.  Zoals  in  het  verleden  zullen  wij  op  eerste  verzoek  maar  ook  uit  eigen  beweging,  adviezen en studies over het recht en de rechtsbedeling bezorgen. De overheid kan hier ­  ik mag het onderstrepen ­ gratis over de knowhow van de balie beschikken.  Wanneer  de  rechten  van  de  burgers,  hun  recht  op  recht  en  op  een  faire  en  stipte  rechtsbedeling in de samenleving of door de samenleving worden bedreigd, zal de Orde  blijven  optreden  voor  hoven  en  rechtbanken  ter  bescherming  van  de  grondregels  en  vrijheden van de rechtstaat.

5  Koningsstraat 148 – 1000 Brussel  Tel: 02 227 54 70 – Fax: 02 227 54 79  E­mail:  [email protected] 

Orde van Vlaamse Balies  De  rechten  van  de  verdediging,  het  beroepsgeheim  zijn  immers  geen  rechten  van  de  advocaten. Het zijn de rechten en het geheim van alle mensen. Daarvoor zal de Orde ook  in 2008 verantwoordelijkheid opnemen.  Ik wens U, politici, magistraten, mediamensen en advocaten voor 2008 veel voldoening  bij het opnemen van uw respectieve hoge verantwoordelijkheden.  10.  De  justitiebarometers  van  de  laatste  vijf  jaren  hebben  aangetoond  hoe  belangrijk,  zelfs  op het concrete politieke vlak, de perceptie door het publiek van justitie en zijn werking  is.  In  deze  perceptie  spelen  de  media,  en  wat  in  de  media  geduid  wordt  als  de  publieke  opinie, een doorslaggevende rol.  De  verdwijning  van  de  kleine  Mady  McCann  heeft  geleerd  hoe  de  media  van  een  bondgenoot  van  de  burgerlijke  partij  een  publieke  aanklager  kunnen  worden,  een  pure  horrorsituatie,  wanneer  zij  ­  zoals  de  wet  vermoedt  tot  het  tegendeel  bewezen  is  ­  onschuldig is. De macht van de media oproepen om zijn goed recht of zelfs zijn kind te  vinden, kan zich ook tegen onschuldigen keren.  Zoals  een  journalist  commentarieerde:  "Er  zijn  van  die  momenten  dat  je  beseft  dat  er  maar een paar regels ons zogenaamd veilig leventje beschermen tegen totale willekeur".  Het  is  noodzakelijk  dat  de  media  telkens  weer  herhalen  dat  de  last  om  het  bewijs  te  leveren ligt bij diegene die beschuldigt, niet bij de verdachte, en dat men, tot bewijs van  het tegendeel, door de wet voor onschuldig wordt gehouden.  Ik wil oproepen om de principes  van de rechtstaat meer  in de gerechtsverslaggeving te  betrekken, en tezelfdertijd meer respect te betonen voor de privacy van aangehouden of  beschuldigde  mensen.  Het  is  niet  de  court  of  the  public  opinion,  die  mensen  moet  veroordelen.  De  media  hebben  een  belangrijke  taak  in  de  concrete  duiding  van  gerechtelijke  procedures  en  beslissingen.  Zij  zorgen  immers  voor  hun  democratische  doorstroming  naar  de  openbaarheid.  Bovendien  is  de  openbaarheid  van  rechtsgedingen  één  van  de  voornaamste waarborgen voor de naleving van de mensenrechten.  De  mensenrechten  omvatten:  het  vermoeden  van  onschuld,  waarborgen  tegen  onrechtmatige  en  onmatige  hechtenis,  voorhechtenis  dient  niet  om  bekentenissen  af  te  dwingen, zwijgen is geen schuldbekentenis maar een mensenrecht, niemand is verplicht  mee  te  werken  aan  zijn  eigen  veroordeling,  het  geheim  van  het  onderzoek  is  geen  uitvlucht  tegenover  advocaten  maar  een  recht  van  de  verdachte,  woning  en  communicatie zijn beschermd, bijstand van een advocaat is een recht, een eerlijk en in al  zijn facetten tegensprekelijk proces is een recht.  Daarom  laat  de  OVB  vandaag  een  zakkenactie  van  start  gaan,  om  de  rechten  en  vrijheden van aangehoudenen in het licht te stellen. Vergeten wij niet dat er elk jaar  in  ons  land  honderden  mensen  onterecht  aangehouden  en  in  voorhechtenis  gestoken  worden, onder middeleeuwse omstandigheden. 6  Koningsstraat 148 – 1000 Brussel  Tel: 02 227 54 70 – Fax: 02 227 54 79  E­mail:  [email protected] 

Orde van Vlaamse Balies  Hiertoe  vraag  ik  de  medewerking  van  de  media.  Ook  de  media  moeten  hun  verantwoordelijkheid opnemen.  Jo Stevens  Voorzitter

7  Koningsstraat 148 – 1000 Brussel  Tel: 02 227 54 70 – Fax: 02 227 54 79  E­mail:  [email protected]