De
Archeobode
nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie
Opwindende ontdekkingen in oud-Oosterhout ! W
outer is a rc he o l o o g . Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar de grote nieuwbouw wijk de Cont reie gebouwd. De Archeobode stelde hem wat vragen.
vroeger leefden; in wat voor huizen ze woonden,welke spullen ze hadden en wat ze aten. Wij proberen er
Hoi Wouter, wat doen jullie archeologen eigenlijk? Wij graven op, maar dat weet je nat uurlijk wel. Onder de grond waarop wij nu lopen en wonen, liggen namelijk nog overblijfselen van vroeger. Veel van wat wij vinden, kan ons iets meer vertellen over hoe de mensen hier in Oosterhout
dus eigenlijk achter te komen hoe de wereld er vroeger uitzag.
gggggggggggggggggggggggg Wouter, de leider van de opgraving in de Contreie
@ 1
Onder de grond blijven de resten van duizenden jaren geleden soms goed bewaard. Het zijn deze resten en sporen die archeologen onderzoeken.
De
Archeobode nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie
K
un je me iets meer vertellen over wat je doet bij een opgraving? Zoals ik al zei, vinden we resten in de grond door te graven. Met een graafmachine maken we grote rechthoekige gaten in de grond. Die noemen we put ten. In de put ten vinden we spullen, met een mooi woord vondsten. Maar ook heel vaak vinden we alleen maar verkleuringen in de grond, die we sporen noemen. Die verkleuringen kunnen ons bijvoorbeeld vertellen wat voor gebouw er vroeger heeft gestaan.
Een put van de opgraving. De donkere lijnen zijn begraven sporen van vroeger.
Maar hoe kunnen verkleuringen in de grond nou vertellen wat er vroeger heeft gestaan? Ik zal het je uitleggen. Als er bijvoorbeeld in de Romeinse Tijd een huis gebouwd werd, dan werden er gaten in de grond gegraven.
a
Daar zetten ze grote palen in, die de muren en het dak moesten dragen. Als het huis vervallen was, werden de oude palen eruit getrokken of ze verrotten in de grond. Vroeger of later raakten die gaten vol met andere grond. Vaak is de grond waarmee de gaten
werden opgevuld van een andere kleur. Zo steken ze erg af tegen het gele zand hier, waardoor je nu heel duidelijk kan zien waar de mensen vroeger zo’n paalgat, een sloot of een ander gat hebben gegraven.
De plek waar vroeger een houten paal stond, is nu een donkere ronde vlek in het gele zand.
r 2
De
Archeobode nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie
Opdracht 1: # Je ziet hieronder drie foto´s van grondsporen op een opg r av ing.
Daaronder staan tekeningen van een graanschuurtje, een sloot en
A
een graf heuveltje. Welke tekening hoort nu bij welk spoor ?
B
? @ C
AA ?
I
II
III
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
J
ullie zoeken toch niet alleen naar dat soort vlekken, jullie vinden toch ook gewoon dingen?
Natuurlijk, die zijn ook b elang r ijk. A l les wat v r o e g e r we g g e g o o i d , verloren of expres begra-
ven is, daar zijn we in g eïnt er e sseerd. Zulke dingen, al zijn ze kapot, kunnen ons toch iets
3
vertellen over hoe de mensen leefden. En over de tijd waarin dat gebeurde.
De
Archeobode nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie
Opdracht 2: #
Zet een kruisje achter wat archeologen wel onderzoeken en wat niet:
Niet
Wel
Boeken ............................................................................................................. Aardewerk......................................................................................................... Hout.................................................................................................................. Steen.................................................................................................................. Speelgoed........................................................................................................... Voedselresten..................................................................................................... Brieven.............................................................................................................. Botten................................................................................................................ Kleding.............................................................................................................. Afvalkuilen........................................................................................................ Schilderijen........................................................................................................
@ ?
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
R H oe wisten jullie eigenlijk dat er iets te vinden is in de Contreie? Als er ergens gebouwd gaat worden, kijken archeologen eerst of er in de buurt al eens iets gevonden is. Als dat zo is, letten ze extra goed op. We gaan ook kijken in het terrein zelf. We kijken of er scherven op de grond liggen en we boren gaten in de grond. De aarde die we omhoog halen, onderzoeken we en
dan kunnen we bijvoorbeeld al zeggen of er iets te vinden is. Als dat zo is, doen we kleine proefopgravinkjes om helemaal zeker te zijn. Uit de proefopgravingen in de Contreie bleek dat er hartstikke veel te vinden is! Dus jullie weten al zo'n beetje wat jullie gaan vinden? Jazeker. We hebben aanwijzingen gevonden voor e e n u r ne nv e l d , vo or boerderijen uit de Romeinse Tijd en allerlei sporen uit de Middeleeuwen en latere perioden. Dat weten we allemaal door de proefopgravingen. En
nu de opgravingen begonnen zijn, zien we dat dat allemaal klopt. Een urnenveld, wat is dat? Een urnenveld? Dat is een begraafplaats uit de Bronstijd of de IJzertijd. Sorry dat ik je onderbreek, maar kun je nog een keer uitleggen wat dat is: de Bronstijd en de IJzertijd? Dat is een ingewikkeld verhaal - maar vooruit, heel kort dan! De Prehistorie is in verschillende tijden ingedeeld: de Steentijd, de Bronstijd en de IJzertijd. Deze perioden zijn vernoemd naar het materiaal
4
waar de mensen hun gereedschap en wapens van maakten. Dus in de Steentijd hadden ze alleen steen, in de Bronstijd gingen ze brons gebruiken en in de IJzertijd ook nog ijzer. De Bronstijd duurde ongeveer van 2000 tot 800 voor Christus, de IJzertijd van 800 voor Christus tot het jaar nul, zal ik maar zeggen. Ongeveer dan, hè.
De
Archeobode nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie In de verschillende perioden van de Prehistorie maakten de mensen gereedschap van ver-
schillend materiaal. Eerst van (vuur)steen, toen van brons en later van ijzer.
gggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg
Opdracht 3: #
@
Maak met je geschiedenisboek een tijdbalk van de verschillende perioden van de geschiedenis van Nederland vanaf de Bronstijd tot nu. Teken daar nu in waar de perioden van de opgraving (Bronstijd, IJzertijd, Romeinse Tijd en Middeleeuwen) horen. Dit is mijn tijdbalk:
Bronstijd
Nu
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
O
K, dus dat zijn de Bronstijd en de IJzertijd, m aar hoe zag zo’n urnenveld er dan precies uit? Als iemand doodging,
werd hij eerst verbrand. De verbrande botjes lieten ze af koelen en dan deden ze die in een zak of in een pot, die wij een urn noemen. Daarna werd de urn in een gat in de grond
gestopt. Om dat gat heen groeven ze een greppeltje en de aarde uit dat greppeltje gooiden ze op het graf. Zo kreeg je een heuveltje. Op die manier ontstond langzaamaan
Een Bronstijdboer graaft een greppel om het graf heen.
een begraafplaats met allemaal heuveltjes met greppeltjes eromheen. Nu bestaan de heuveltjes al lang niet meer, maar in de grond vinden we wel de sporen van de ronde greppels die er omheen lagen. Die zijn met die anders gekleurde grond dichtgeraakt, weet je wel? Soms vinden we in het midden van die greppels nog de urn, de verbrande stukjes bot of wat extra spulletjes die de mensen aan de dode meegaven.
5
De
Archeobode nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie Op deze foto zie je goed hoe duidelijk de oude kringgreppels te zien zijn.
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
Ook vroeger gebeurde er ongetwijfeld allerlei dingen rond het overlijden van iemand, maar daarover weten we niets. Bedenk zelf hoe een plechtigheid in de IJzertijd eruit gezien kan hebben.
Wat doen wij met onze doden? Vertel wat er nog meer gebeurt als er iemand overlijdt.
R E
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
Opdracht 4: #
vvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
r zijn toch ook dingen uit de Romeinse Tijd gevonden, zaten er dan Romeinen hier ?
De kans is klein dat hier echte Romeinen uit Rome hebben gezeten. Meer naar het noorden, langs de grote rivieren, waren wel Romeinse soldaten. Die moesten de grens van het Ro-
meinse Rijk verdedigen. Hier woonden nog steeds gewone boeren, eigenlijk net als de boeren in de IJzertijd. We vinden hier wel dingen die door de Romeinen zijn meege-
6
nomen, zoals bepaalde soorten aardewerk.
De
Archeobode nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie
Uit de Romeinse Tijd kennen we twee verschillende soorten aardewerk: gedraaid en met de hand geboetseerd.
Opdracht 5: #
R E
Hoe zouden de boeren aan dat Romeinse aardewerk zijn gekomen en waarom wilden ze het hebben?
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
Opdracht 6: # Wat was het beroep van de mensen die hier vanaf de Bronstijd tot in de Middeleeuwen hebben gewoond?
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
n er zijn ook nog dingen uit de Middeleeuwen? Jazeker, we verwachten ook genoeg te vinden uit de Middeleeuwen. Bijvoorbeeld de sporen van boerderijen die eruit zagen als een omgekeerde boot. Dat s o or t hu i z e n we rd e n gebouwd tussen 1000 en 1200. Verder vinden we allerlei slootjes, kuilen en sporen van schuurtjes. Sporen van eeuwenlang wonen op deze plek!
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
7
R W at gaat er nou met alles gebeuren als de opgraving klaar is?
De
Archeobode nummer 1, eerste jaargang 2010
Archeologie In De Contreie Dan worden alle sporen en vondsten door specialisten onderzocht en gaan we proberen een goed verhaal te maken van hoe het er hier vroeger uit zag. En dat verhaal gaan we dan aan iedereen vertellen door bijvoorbeeld een tentoon-
stelling, waar we de mooie vondsten laten zien of misschien wel door een mooi boek.
bcdbcdbcdbcdbcdbcdbcdbcdbcb
cbcdb
Voorbereiding opgraving
J
ullie gaan dadelijk misschien ook wel de opgraving bezoeken. Dan kunnen jullie alle dingen waarover jullie nu geleerd hebben in het echt zien.
Opdracht 7: #
Bedenk een goeie vraag voor de archeoloog die je gaat zien op de opgraving.
Beste Wouter...
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
8
