Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld

Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld Opvoeding, multimedia, weerbaarheid

Hans Van Crombrugge De werelden van kinderen en jongeren wor-

Kinderen willen erbij horen

den steeds meer georganiseerd, bezet door en gecentreerd rond de multimedia. Moeten

‘Maar dat doet iedereen, mama!’ ‘Je bent de eni-

ouders zich neerleggen bij de feitelijke bezet-

ge papa die dat niet toelaat!’ ‘Bij alle gezinnen

ting van de wereld door techniek, commercie

is dat doodnormaal. Alleen bij ons weer niet!’

en geweld? Is opvoeding niet juist weerstand

Ouders kennen dergelijke reacties van hun kin-

bieden? Maar hoe doe je dat dan? Auteur Hans

deren. Of het nu gaat om een televisie in huis

Van Crombrugge legt uit dat de opdracht van

halen, de aanschaf van de nieuwste multifunc-

ouders er niet in bestaat de wereld zomaar

tionele mobiele telefoon, het hebben van een

door te geven, noch deze buiten te sluiten,

eigen pc waarover kindlief vrij kan beschikken,

maar wel aan de hand van hun waarden en

de afspraken inzake internettoegang, het chat-

opvattingen over een zinvol leven deze ontwik-

ten, het frequenteren van sociale netwerk, het

kelingen filteren, om zo een zinvolle gezins-

uitgaan met vrienden, het bedrag van het zak-

wereld te ontwerpen waarin kinderen kunnen

geld, het al dan niet bezoeken van popconcer-

groeien en zelf weerbaar worden.

ten, de keuze van kleding, enzovoort. Als een kind iets wil verkrijgen van zijn ouders, is een veel gebruikt argument dat iedereen dat doet of heeft. En als een kind met iets niet (langer) akkoord is, heet het dat ‘niemand’ nog zoiets aandoet aan zijn zoon of dochter. We kunnen kinderen niet verwijten dat ze dergelijke argumenten geven. Natuurlijk willen ze erbij horen, ‘normaal’ zijn, meedoen met de groep. Niet alleen voor jongeren zijn de peers belangrijke referentiefiguren, ook op jongere leeftijd richten kinderen zich naar leeftijds-

Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld

genootjes. Deze vrienden zijn niet alleen de speelkameraden uit de buurt en op school, maar allerlei virtuele kinderen en jongeren die ze kennen van radio, televisie, kinderbijlagen in de krant, de Joepie, websites. In deze leefwerelden regeren de Justin Biebers en de Ketnet-wrappers. Hier horen en zien kinderen en jongeren wat ‘in’ is en wat men mooi vindt, hoe men zich kleedt, wat men doet als men cool wil zijn. Deze werelden zijn ondenkbaar zonder de

Bron: Fotolia

nieuwe sociale communicatiemedia en informaticatoepassingen.

voelen ouders ook aan. In de leefwerelden van kinderen en jongeren is er bijvoorbeeld een on-

Nieuwe werelden

gekende verwevenheid van commercie en cultuur, van economische belangen van volwas-

Vele ouders weten niet hoe ze met deze ont-

senen en (vermeende) interesses van kinderen

wikkelingen moeten omgaan. Dit heeft niet al-

en jongeren. De werelden lijken in hoge mate

leen te maken met het feit dat vele ouders ge-

geconstrueerd vanuit economische belangen

woon onzeker zijn over het ‘nieuwe’: zelf zijn ze

en opgezet met commerciële bedoelingen.

opgegroeid zonder deze media. Ook ervaren ze

Sommige jongerenculturen zijn gelanceerd

dat ze niet mee zijn met wat allemaal mogelijk

zoals een kledingslijn gelanceerd wordt. Kinde-

is. Wat hun kinderen en jongeren in hun werel-

ren en jongeren zijn ontdekt als consument en

den allemaal meemaken, boezemt hen wellicht

de reclamejongens en -meisjes maken gretig

ook angst in. Kinderen en jongeren weten heel

gebruik van de dynamieken van jongerencul-

goed dat hun ouders onwetend en onzeker zijn.

turen.

Dat de evoluties in de leefwerelden van kinderen en jongeren evenwel niet neutraal zijn,

Vele van die kinder- en jongerenculturen zijn verbonden met grote commerciële belangen. Onderzoekers hebben in kaart kunnen bren-

De multimediale wereld cultiveert een

gen hoe deze werelden van kinderen en jonge-

ander soort mens: de consument die

ren ofwel door de commercie bezet werden en

allerlei zaken wil hebben alleen maar

gecultiveerd, ofwel door de commercie zelf ge-

omdat het bestaat en omdat anderen

creëerd werden. In deze werelden is consump-

het hebben.

tie de core-business: kinderen en jongeren zijn immers niet alleen ontdekt als consument, hun [3]

rondom

gezin ren. De leefwerelden van kinderen en jongeren

Het voorleven en het goede voorbeeld

lijken erg gewelddadig en seksueel geladen te

geven, brengen ons bij een ander cru-

zijn.

ciaal principe: het bieden van alterna-

Vele vragen en vele antwoorden

tieven.

Ondanks deze argwaan en wellicht omwille van identiteitsvorming zelf staat of valt met het

hun onwetendheid en onzekerheid, lijken vele

consumeren van bepaalde dingen: het al dan

ouders weinig daadwerkelijke weerstand te

niet hebben van iets bepaalt wie je bent. En

kunnen bieden aan deze ontwikkelingen. Vele

hierbij gaat het niet alleen om kleding. De com-

ouders volgen hun kinderen en jongeren. Ook

municatiemedia zelf en het gebruik ervan lijken

ouders willen dat hun kinderen erbij horen. En

wel alle aandacht van kinderen en jongeren op

blijkbaar heeft iedereen dat alles nodig. Maar

te eisen. Niet elke mobiele telefoon, niet elke

kunnen kinderen en jongeren dan zonder deze

muziekdrager, niet alle oortjes, niet alle sites

media niet communiceren, spelen, zichzelf ont-

zijn cool.

plooien, de wereld verkennen? En heeft ieder-

Het consumentisme lijkt er ook een te zijn

een dat alles wel altijd en overal nodig om op te

van overconsumptie. Met de gsm kan je com-

groeien en gelukkig te zijn?

municeren, maar ook foto’s maken en muziek

Ouders die zich willen informeren over deze

afspelen. Het hebben van een dergelijke multi-

kwesties, worden geconfronteerd met een

functionele telefoon is evenwel geen reden om

veelheid van informatie die bovendien ook

niet te beschikken over andere communica-

niet eenduidig is. Er lijken twee kampen te zijn.

tiemedia. De jongere heeft naast de gsm, ook

Sommige bronnen geven aan dat de techniek

zijn pc nodig om te chatten, deel te nemen aan

gewoon niet gestopt kan worden. Het gebeurt

fora, op facebook te zitten. Wat meer is, blijk-

hoe dan ook. ‘So what?’ Het zijn toch maar

baar kunnen en moeten jongeren (en steeds

media. Men stelt dat ouders zich geen zorgen

meer kinderen) met alle media tegelijk aan de

hoeven te maken. Er zouden geen onderzoeks-

slag zijn. Terwijl de televisie opstaat, zit men

gegevens zijn inzake negatieve gevolgen van

te chatten, sms-jes te versturen, luistert men

de vele media. Hierbij voegen zich zij die me-

naar muziek en zit men te gamen. Hoeveel kin-

nen dat de samenleving ten onrechte allerlei

deren en jongeren hebben niet een eigen tele-

maatschappelijke en individuele problemen

visie op de kamer, naast een muziekinstallatie,

toeschrijft aan de media. In een vlaag van mo-

een personal computer en gameconsoles zoals

ral panic zoekt men een zondebok en vindt

playstation. En zoals seks en geweld verkoopt

men die in de media die evenwel alleen maar

bij volwassenen, zo ook bij kinderen en jonge-

een informatiedrager zouden zijn. Daartegen[4]

Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld

over staan tal van negatieve geluiden. Meer

waardeaanvoelen, kijk op de wereld), sommige

en meer lijken er kinderen te zijn die verslaafd

individuen maken ook gebruik van de mogelijk-

zijn aan media (televisie, gamen). Ook blijken

heden van de media voor criminele praktijken:

games en filmpjes op internet wel degelijk

niet alleen is er cyberpesten, kinderen en jon-

sommige gebruikers te inspireren tot geweld

geren zijn ook gemakkelijke slachtoffers van

of ongevoeliger te maken voor de gevolgen van

lokkers.

agressie en geweld. Gebruikers met honderden

In deze verscheidenheid van opinies vinden

vrienden kunnen wel degelijk erg eenzaam zijn

ouders ook niet steeds antwoord op al hun

en sociaal geïsoleerd leven en problemen heb-

vragen. Vele ouders vragen zich immers af of

ben met sociaal contact. Overmatig gebruik

deze evoluties wel waardevol en zinvol zijn. Het

van pc zou in verband gebracht kunnen worden

is niet omdat kinderen niet agressiever worden

met verhoogde risico’s op epileptische aanval-

door het spelen van gewelddadige games,

len. En steeds meer wetenschappers wijzen op

dat het aanbieden van dergelijke games ver-

de gevaren van straling van gsm’s en draadloos

antwoord is. De waarde van een activiteit valt

internet. Niet alleen zijn er allerlei anonieme

niet samen met het effect. Mogen en moeten

invloeden op allerlei gebied (gedrag, houding,

ouders er niet voor zorgen dat kinderen hun tijd doorbrengen met wat zij als zinvolle en waardevolle activiteiten ervaren? Als de cultuur van kinderen en jongeren zo consumentgecentreerd is, mag je dan als ouder niet een andere opvoeding voorstaan, waarin juist een andere logica dan deze van commercie speelt: een van belangeloze inzet in plaats van een van eigenbelang? Moeten ouders zich neerleggen bij de feitelijke bezetting van de wereld door techniek, commercie en geweld? Is opvoeding niet juist weerstand bieden? Maar hoe doe je dat dan?

Weerbare ouders, weerbare kinderen Ouders die in staat zijn deze moeilijke problemen oplossingsgericht aan te pakken, zijn wat men noemt weerbare ouders. Deze ouders

Bron: Liesbeth Pulinckx

[5]

rondom

gezin

sluiten de werkelijkheid die allerlei vragen op-

baar worden. Uiteindelijke bedoeling is immers

roept niet uit, maar proberen inzicht te krijgen

kinderen een besef van zin en waarde mee te

in wat gaande is en proberen te komen tot een

geven, alsook de kracht om zelf onderscheid te

oordeel betreffende de zinvolheid en waarde-

maken tussen zin en onzin, waardevolheid en

volheid van de veranderingen in de wereld.

waardeloosheid, om zo zelf keuzes te maken

Daartoe moeten ze zich niet alleen informeren

en beslissingen te nemen over hoe ze met wat

over wat in de leefwerelden van kinderen en

zullen omgaan met gezien het grote aanbod

jongeren gebeurt, maar moeten ze ook bewust

van multimedia.

zijn van wat ze zelf echt belangrijk vinden – wat

Bij dit ‘filteren’ van de werkelijkheid en het on-

echt zinvol en waardevol is – in hun leven en

derscheiden van mogelijkheden en gevaren,

dat van hun gezin. Weerbare ouders zijn niet

betrekken de ouders best zoveel mogelijk de

die ouders die op grond van hun principes en

kinderen en de jongeren. Kinderen en jonge-

waarden de dingen zonder meer beoordelen en

ren zijn een belangrijke bron van informatie:

onderbrengen in de categorie zinvol of waarde-

ouders kunnen veel van hen leren. Door kinde-

loos. Deze ouders zijn bereid hun opvattingen

ren en jongeren aan te spreken en te betrek-

over wat een goed leven is te onderzoeken in

ken bij het maken van keuzen, worden kinde-

het licht van hoe de wereld waarin ze leven ver-

ren en jongeren bovendien ook in een andere

andert. Op grond daarvan maken deze ouders

positie ‘gedwongen’. Door hen te vragen naar

keuzen en nemen ze beslissingen over wat ze

het hoe en waarom, worden ze letterlijk voor

wel of niet onder welke omstandigheden in het

hun verantwoordelijkheid geplaatst. Ze mo-

leven van hun gezin en van hun kinderen toela-

gen en moeten antwoorden geven waarom ze

ten en vooral hoe ze daarmee zullen omgaan.

wat doen. Dit kan overigens niet zonder dat de

Dit veronderstelt een houding van kritische

ouders ook verantwoording afleggen voor hun

openheid: men mag niet naïef zijn, maar men

houding en gedrag. Zowel ouders als kinderen

mag ook niet a priori alles afwijzen. De ontwik-

krijgen zodoende zowel inzicht in de techni-

kelingen in de multimedia en de wijze waarop

sche mogelijkheden van de media, als ook in

deze de leefwerelden van kinderen en jongeren

de ervaringen, gedragingen en houdingen van

veranderen houden reële gevaren in, maar ze

kinderen, jongeren en ouders betreffende deze

bieden ook nieuwe mogelijkheden. Opdracht van de ouders is niet de wereld zomaar doorgeven, noch deze buitensluiten, maar wel aan

Door kinderen en jongeren aan te spre-

de hand van hun waarden en opvattingen over

ken en te betrekken bij het maken van

een zinvol leven deze ontwikkelingen filteren

keuzen, worden kinderen en jongeren

om zo een zinvolle gezinswereld te ontwerpen

in een andere positie ‘gedwongen’.

waarin kinderen kunnen groeien en zelf weer[6]

Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld

betrokken kunnen worden. Vaak zijn dat wel geen echte keuzes vooraf: het worden maar uitdrukkelijke keuzes wanneer kinderen of de omgeving feitelijk gegroeide gewoonten in vraag stellen. Misschien heb je geen televisie in huis omdat je als koppel daar totaal geen behoefte aan had. Op momenten dat je kind bij andere gezinnen televisie kijkt of met vriendjes niet kan meepraten over kinderprogramma’s, worden ouders voor de keuze geplaatst

Bron: www.kuleuven.be/Thomas

of ze ook een televisie in huis zullen nemen. nieuwe multimediale werelden. In de gesprek-

Op dat moment zullen ze moeten oordelen of

ken durven ouders zich kwetsbaar opstellen.

iets waaraan zij geen behoefte hebben, voor

Ze geven immers aan de kinderen mee dat

het kind toch niet belangrijk kan zijn. Stel dat

ze onwetend zijn inzake bepaalde ontwikke-

je als koppel destijds uitdrukkelijk gekozen

lingen. Deze gesprekken zijn echter ook mo-

hebt om geen televisie in huis te halen omdat

menten waarin vertrouwen tussen ouders en

je vreest eraan verslaafd te geraken en dat je

kinderen gecultiveerd wordt. Je geeft als ouder

leven gedicteerd zou worden door de televisie,

immers het vertrouwen aan je kinderen door

dan kan je op grond van deze overtuiging met

hen de kans te bieden jou iets te leren. Tegelijk

recht beslissen dat dit des te meer geldt voor

brengen ouders hun ervaringen en hun over-

kinderen en dat er dus zeker geen televisie in

tuigingen over zin en waarde als kritische toets

huis mag komen. Het is evenwel ook goed mo-

in het gesprek, waardoor hun kinderen ook be-

gelijk dat je overtuigd geraakt van de waarde

wuster kunnen groeien in hun waardebesef en

van bepaalde kinderprogramma’s en dat je be-

zoeken naar zin. Dergelijke gesprekken – hoe

slist televisie in huis te halen, en het gebruik

moeilijk ook – zijn de beste leerschool voor alle

beperkt tot datgene waarvoor de televisie in

betrokkenen om weerbaar te worden. Hier wor-

huis gehaald werd.

den alle betrokken au sérieux genomen.

Al deze beslissingen zijn ook steeds voorwaardelijk. In principe kunnen ze steeds weer in

Verantwoordelijke ouders

vraag gesteld en gewijzigd worden door het gewijzigd aanbod aan media, door de opgroei-

We moeten evenwel niet naïef zijn. Dergelijke

ende kinderen, maar ook door de ontwikkelin-

opvoedende gesprekken zijn op vele punten

gen die de ouders doormaken. Weerbaarheid

ook problematisch. Vooreerst zal je als ouder

veronderstelt een hoge mate van bewust leven

vele keuzes moeten maken vooraleer kinderen

om niet rigide vast te houden aan een gemaak[7]

rondom

gezin

te keuze, maar ook om je leven niet te laten

zelf voortdurend onbeschikbaar zijn omdat ze

bepalen door anonieme ontwikkelingen in de

achter de eigen laptop of papieren zitten – wel-

markt van de multimedia.

iswaar in de gemeenschappelijke living – dan

Ook is het zo dat je als ouder vaak uiteindelijk

ondergraven ze zelf hun argumentatie.

de knoop zal moeten doorhakken. Het is niet

Alternatieven bieden

omdat je met kinderen overlegt wat de voor- en nadelen zijn van een eigen pc op de eigen kamer dat je ook komt tot een consensus. Als je

Het voorleven en het goede voorbeeld geven,

niet tot een gemeenschappelijk besluit komt,

brengen ons bij een ander cruciaal principe:

moet je als ouder de knoop doorhakken. Kinde-

het bieden van alternatieven. De werelden van

ren en jongeren zullen zich daar niet gemakke-

kinderen en jongeren worden steeds meer ge-

lijk bij neerleggen en conflicten zijn onvermij-

organiseerd, bezet door en gecentreerd rond

delijk. Wat bij dit alles wel kan helpen, zijn het

de multimedia. Deze ontwikkeling biedt niet

hebben van een overtuiging en het geven van

alleen mogelijkheden, maar houdt ook een

de redenen voor een beslissing. De kinderen

reëel gevaar aan verarming van de leefwereld

moeten ervaren dat de kwestie voor de ouders

in: alles wordt letterlijk geïnformatiseerd. An-

echt heel belangrijk is, dat er voor hen waar-

dere vormen van ervaring, informatie, com-

den op het spel staan. Kinderen ervaren deze

municatie en taal komen onder druk te staan

waardegeladenheid niet alleen door de rede-

en dreigen te verdwijnen. Het (horen) vertellen

nen die ouders geven, maar ook en vooral door

van een verhaal is iets anders dan het (horen)

het voorbeeld dat ouders zelf geven en waarbij

voorlezen van een verhaal, is iets anders dan

ze deze waarden voorleven. Als ouders geen pc

het lezen van een geschreven verhaal, is iets

op de kamer van de kinderen willen met als re-

anders dan het (zien) spelen van een toneel-

den dat hierdoor de gemeenschappelijke mo-

stuk, is iets anders dan het bekijken van een

menten nog beperkter zullen worden, dan zal

film. Spreken met iemand die lijfelijk aanwezig

dergelijk argument alleen werken als ouders

is, is iets anders dan telefoneren, is iets anders

ook de gemeenschappelijke gezinsmomenten

dan skypen of een videoconferentie, is iets an-

cultiveren. Als vader en moeder daarentegen

ders dan chatten, is iets anders dan sms-en. Iets fotograferen is iets anders dan snel met de gsm een beeld vastleggen, is iets anders dan

Kinderen en jongeren zijn niet alleen

een tekening maken, is iets anders dan schil-

ontdekt als consument, hun identi-

deren. Spelen met vriendjes en daarbij afspra-

teitsvorming zelf staat of valt met het

ken maken, is iets anders dan op de console

consumeren van bepaalde dingen.

spelen en de instellingen naar eigen willekeur veranderen. Een virtuele wandeling doorheen [8]

Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld

een museum op internet is iets anders dan een reëel bezoek aan een museum.

Mogen en moeten ouders er niet voor

Kortom, dit alles is niet zonder meer allemaal

zorgen dat kinderen hun tijd doorbren-

communicatie- en informatie-uitwisseling. Niet

gen met wat zij als zinvolle en waarde-

alleen de dragers van de informatie verschillen,

volle activiteiten ervaren?

ook de informatie is anders. Telkens betreft het andere ervaringen en andere communicatie-

municatievormen zitten ervaringen, waarden,

vormen. Bovendien veranderen deze verschil-

waarheden en overtuigingen over zin die elders

len door de ontwikkelingen van de media zelf:

misschien veel minder toegankelijk zijn of zelfs

schilderen in tijden van fotografie is niet het-

afwezig. Ouders doen hun kinderen onrecht

zelfde als schilderen voordien. Het schrijven

aan wanneer ze hen de mogelijkheid ontzeg-

van een brief is iets anders in tijden van tele-

gen om ervaringen te hebben die voor hen zelf

foon, gsm, e-mail en chatten dan voordien. Een

zo veelbetekenend waren en zijn. In plaats van

gesprek op café is niet meer hetzelfde nu er

alleen maar te zoeken hoe we die ervaringen

internetfora zijn.

kunnen aanpassen aan het format van de hui-

In opvoeding is het zaak de wereld zoveel

dige media, kunnen we beter kinderen betrek-

mogelijk open te houden. Dit wil zeggen dat

ken in ‘onze’ werelden, wel wetende dat deze

ouders (en ook onderwijs) juist die vormen

niet (noodzakelijk) op dezelfde manier beleefd

van ervaring, verwoording, communicatie die

zullen worden. Waarom niet samen een boek

onder druk komen te staan door de informati-

lezen, samen gaan wandelen op een mooie

sering en digitalisering van de leefwereld aan

avond in plaats van voor de televisie te zitten,

hun kinderen moeten blijven aanbieden. Het

samen een gezelschapsspel spelen waarbij de

argument dat iedereen zus doet en dat nie-

gsm’s weggeborgen worden, zus de toelating

mand nog zo doet, moet door de opvoeding ge-

geven altijd op de piano te oefenen, ook al kan

pareerd worden met het argument dat het juist

broer dan moeilijk de muziek op zijn iPod ho-

ook anders kan en dat niet alles hetzelfde is.

ren …

Het komt er niet zozeer op aan kinderen allerlei

Ondersteunende gemeenschappen

nieuwe dingen te verbieden die zich aan ons opdringen, maar wel hen in contact te brengen met vormen van communicatie en dus met er-

Het is naïef te menen dat elk gezin en elke ou-

varingswerelden die dreigen te verdwijnen. Dit

der alleen en op eigen houtje weerstand kan

is geen kwestie van nostalgie, maar wel een

bieden en weerbaarheid kan tonen. Gezinnen

implicatie van de fundamentele openheid te-

en ouders hebben nood aan ondersteuning.

genover de wereld die ook verwacht wordt ten

We zagen reeds dat ouders behoefte hebben

aanzien van de multimedia. In die andere com-

aan informatie over de ontwikkelingen inzake [9]

rondom

gezin

de multimediale wereld waarin kinderen en jongeren (en volwassenen) zich bewegen. Bij ondersteuning denken we evenwel niet alleen aan dergelijke vorming, maar ook en vooral aan gemeenschappen en netwerken waarin ouders medestanders kunnen ontmoeten. Ouders leren vooral veel van elkaar. Ze hebben nood aan het uitwisselen van ervaringen, het delen van bekommernissen, het samen nadenken over zinvolle en waardevolle omgangsvormen met hun kinderen. Mogelijkheden hiertoe zijn de traditionele sociaal-culturele verenigingen

Bron: http://commons.wikimedia.org

en gezinsgroeperingen, maar ook de nieuwe initiatieven in het kader van opvoedingsonder-

ring ervan. In deze wereld is geen tijd en ruimte

steuning bieden kansen. Ook zijn in de virtuele

voor doorleefde ervaring, voor stilstaan, voor

werelden allerlei ‘gemeenschappen’ te vinden,

aandacht, voor rust. Niets mag nog vervelend

waar ouders met elkaar kunnen praten over

of saai zijn. De informatie moet onderhoudend

deze aangelegenheden.

zijn, ons amuseren, en veranderen moet steeds

Ook de kerk als gemeenschap van christenge-

kunnen. Zappen, doorklikken, twitteren (kwet-

lovigen kan en moet bij dit alles een belangrijke

teren) zijn de nieuwe vormen van oppervlak-

rol spelen. Het christendom heeft een droom

kigheid, impulsiviteit, onbezonnenheid. Dit

inzake de wereld en een opdracht mee te wer-

alles moet kunnen, maar als dit het model van

ken aan de verwerkelijking van die droom. We

ervaring en communicatie wordt, lijkt ons be-

kunnen (hier) geen theologie of christelijke

staan wel erg arm te worden en weinig ruimte

ethiek inzake de multimedia ontwikkelen. Wel

te bieden voor religieuze ervaringen.

is er een duidelijk aanvoelen bij vele christen-

Een andere christelijke waarde is deze van de

gelovige ouders dat in de multimediale werel-

persoon die zijn of haar verantwoordelijkheid

den waarin hun kinderen en jongeren (en ook

opneemt voor meer rechtvaardigheid in de we-

zijzelf ) leven waarden gecultiveerd worden die

reld. Die persoon is iemand die zich voortdu-

niet stroken met hun overtuigingen. We duiden

rend afvraagt – gevoelig voor en opgevorderd

er enkele aan.

door het leed en onrecht in de wereld – wat hij

Elke ervaring wordt gereduceerd tot informatie.

of zij kan doen opdat iedereen een kwaliteits-

Niet alleen worden ervaringen zo gereduceerd

vol leven zou hebben, wat hij of zij echt nodig

tot wat informeerbaar is en is het gevaar reëel

heeft om zinvol te leven. De multimediale we-

dat de ervaring verdwijnt bij de (in)formatise-

reld cultiveert een ander soort mens: de con-

[10]

Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld

sument die allerlei zaken wil hebben alleen

Inspirerende literatuur

maar omdat het bestaat en omdat anderen het hebben. We willen geïnformeerd zijn om geïn-

Er bestaat veel literatuur over de ontwikkelin-

formeerd te zijn, om mee te zijn: mee zijn wordt

gen van de multimedia en wat het betekent op

een doel op zich in plaats van dat informatie

te voeden in de virtuele wereld. Een aanzet tot

een middel zou zijn om tot een bepaald doel

praktisch denken is te vinden bij:

te komen. De vraag of de mens dat alles nodig

M. DELFOS, Virtuele ontwikkeling van de jeugd.

heeft, wat de meerwaarde is voor de mensheid,

Amsterdam: SWP, 2009.

in wiens belang de nieuwe ontwikkelingen zijn, wordt door de media zelf verdrongen. Dergelij-

Meer theoretische, maar ook veel meer om-

ke kritiek lijkt als het ware niet compatibel met

vattende inzichten, synthese en analyse van

deze werelden.

onderzoek, alsook een poging tot het ontwik-

Bij dit alles komt dat hij of zij die niet in deze

kelen van een kritisch perspectief, zijn te vin-

multimediale werelden voorkomt, ook niet

den bij: B. VANOBBERGEN, Geen kinderspel. Een

lijkt te bestaan. Je moet de media niet alleen

pedagogische analyse van de vertogen van

gebruiken om mee te zijn, je moet ook zelf

commercialisering van de leefwereld van kin-

aanwezig zijn in die multimediale wereld. Hij

deren. Gent: Academia Pres, 2003.

of zij die niet ‘gegoogled’ kan worden, bestaat voor heel veel mensen gewoon niet meer. In de

Een voorbeeld van een brochure voor ouders

virtuele wereld is er geen centrum en dus ook

met vooral veel praktische informatie, is te vin-

geen marginalen: wie er is, is er. Wie evenwel

den bij EXPOO, het Vlaams expertisecentrum

alleen buiten deze wereld leeft – en zo zijn er

voor opvoedingsondersteuning:

velen – bestaat niet, krijgt geen aandacht,

Mag ik op de computer? Mag ik tv kijken? Multi-

vergt geen zorg. Alleen al omwille van deze

media in de opvoeding. http://www.expoo.be/

laatste vaststelling, moeten christengelovige

sites/default/files/kennisdocument/multime-

ouders in de opvoeding van de kinderen en in

dia.pdf

hun gezin de impact van multimedia beperken en alternatieve toegangen tot andere werelden

HANS VAN CROMBRUGGE is hoofdlector en stafmede-

openhouden en het verkennen van die werel-

werker aan het Hoger Instituut voor Gezinswe-

den stimuleren. Omwille van de droom moeten

tenschappen, een Kenniscentrum van de Hoge-

de andere realiteiten dan deze van de virtuele

school-Universiteit Brussel. (www.hig.be).

wereld gecultiveerd worden.

[11]