Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld Opvoeding, multimedia, weerbaarheid
Hans Van Crombrugge De werelden van kinderen en jongeren wor-
Kinderen willen erbij horen
den steeds meer georganiseerd, bezet door en gecentreerd rond de multimedia. Moeten
‘Maar dat doet iedereen, mama!’ ‘Je bent de eni-
ouders zich neerleggen bij de feitelijke bezet-
ge papa die dat niet toelaat!’ ‘Bij alle gezinnen
ting van de wereld door techniek, commercie
is dat doodnormaal. Alleen bij ons weer niet!’
en geweld? Is opvoeding niet juist weerstand
Ouders kennen dergelijke reacties van hun kin-
bieden? Maar hoe doe je dat dan? Auteur Hans
deren. Of het nu gaat om een televisie in huis
Van Crombrugge legt uit dat de opdracht van
halen, de aanschaf van de nieuwste multifunc-
ouders er niet in bestaat de wereld zomaar
tionele mobiele telefoon, het hebben van een
door te geven, noch deze buiten te sluiten,
eigen pc waarover kindlief vrij kan beschikken,
maar wel aan de hand van hun waarden en
de afspraken inzake internettoegang, het chat-
opvattingen over een zinvol leven deze ontwik-
ten, het frequenteren van sociale netwerk, het
kelingen filteren, om zo een zinvolle gezins-
uitgaan met vrienden, het bedrag van het zak-
wereld te ontwerpen waarin kinderen kunnen
geld, het al dan niet bezoeken van popconcer-
groeien en zelf weerbaar worden.
ten, de keuze van kleding, enzovoort. Als een kind iets wil verkrijgen van zijn ouders, is een veel gebruikt argument dat iedereen dat doet of heeft. En als een kind met iets niet (langer) akkoord is, heet het dat ‘niemand’ nog zoiets aandoet aan zijn zoon of dochter. We kunnen kinderen niet verwijten dat ze dergelijke argumenten geven. Natuurlijk willen ze erbij horen, ‘normaal’ zijn, meedoen met de groep. Niet alleen voor jongeren zijn de peers belangrijke referentiefiguren, ook op jongere leeftijd richten kinderen zich naar leeftijds-
Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld
genootjes. Deze vrienden zijn niet alleen de speelkameraden uit de buurt en op school, maar allerlei virtuele kinderen en jongeren die ze kennen van radio, televisie, kinderbijlagen in de krant, de Joepie, websites. In deze leefwerelden regeren de Justin Biebers en de Ketnet-wrappers. Hier horen en zien kinderen en jongeren wat ‘in’ is en wat men mooi vindt, hoe men zich kleedt, wat men doet als men cool wil zijn. Deze werelden zijn ondenkbaar zonder de
Bron: Fotolia
nieuwe sociale communicatiemedia en informaticatoepassingen.
voelen ouders ook aan. In de leefwerelden van kinderen en jongeren is er bijvoorbeeld een on-
Nieuwe werelden
gekende verwevenheid van commercie en cultuur, van economische belangen van volwas-
Vele ouders weten niet hoe ze met deze ont-
senen en (vermeende) interesses van kinderen
wikkelingen moeten omgaan. Dit heeft niet al-
en jongeren. De werelden lijken in hoge mate
leen te maken met het feit dat vele ouders ge-
geconstrueerd vanuit economische belangen
woon onzeker zijn over het ‘nieuwe’: zelf zijn ze
en opgezet met commerciële bedoelingen.
opgegroeid zonder deze media. Ook ervaren ze
Sommige jongerenculturen zijn gelanceerd
dat ze niet mee zijn met wat allemaal mogelijk
zoals een kledingslijn gelanceerd wordt. Kinde-
is. Wat hun kinderen en jongeren in hun werel-
ren en jongeren zijn ontdekt als consument en
den allemaal meemaken, boezemt hen wellicht
de reclamejongens en -meisjes maken gretig
ook angst in. Kinderen en jongeren weten heel
gebruik van de dynamieken van jongerencul-
goed dat hun ouders onwetend en onzeker zijn.
turen.
Dat de evoluties in de leefwerelden van kinderen en jongeren evenwel niet neutraal zijn,
Vele van die kinder- en jongerenculturen zijn verbonden met grote commerciële belangen. Onderzoekers hebben in kaart kunnen bren-
De multimediale wereld cultiveert een
gen hoe deze werelden van kinderen en jonge-
ander soort mens: de consument die
ren ofwel door de commercie bezet werden en
allerlei zaken wil hebben alleen maar
gecultiveerd, ofwel door de commercie zelf ge-
omdat het bestaat en omdat anderen
creëerd werden. In deze werelden is consump-
het hebben.
tie de core-business: kinderen en jongeren zijn immers niet alleen ontdekt als consument, hun [3]
rondom
gezin ren. De leefwerelden van kinderen en jongeren
Het voorleven en het goede voorbeeld
lijken erg gewelddadig en seksueel geladen te
geven, brengen ons bij een ander cru-
zijn.
ciaal principe: het bieden van alterna-
Vele vragen en vele antwoorden
tieven.
Ondanks deze argwaan en wellicht omwille van identiteitsvorming zelf staat of valt met het
hun onwetendheid en onzekerheid, lijken vele
consumeren van bepaalde dingen: het al dan
ouders weinig daadwerkelijke weerstand te
niet hebben van iets bepaalt wie je bent. En
kunnen bieden aan deze ontwikkelingen. Vele
hierbij gaat het niet alleen om kleding. De com-
ouders volgen hun kinderen en jongeren. Ook
municatiemedia zelf en het gebruik ervan lijken
ouders willen dat hun kinderen erbij horen. En
wel alle aandacht van kinderen en jongeren op
blijkbaar heeft iedereen dat alles nodig. Maar
te eisen. Niet elke mobiele telefoon, niet elke
kunnen kinderen en jongeren dan zonder deze
muziekdrager, niet alle oortjes, niet alle sites
media niet communiceren, spelen, zichzelf ont-
zijn cool.
plooien, de wereld verkennen? En heeft ieder-
Het consumentisme lijkt er ook een te zijn
een dat alles wel altijd en overal nodig om op te
van overconsumptie. Met de gsm kan je com-
groeien en gelukkig te zijn?
municeren, maar ook foto’s maken en muziek
Ouders die zich willen informeren over deze
afspelen. Het hebben van een dergelijke multi-
kwesties, worden geconfronteerd met een
functionele telefoon is evenwel geen reden om
veelheid van informatie die bovendien ook
niet te beschikken over andere communica-
niet eenduidig is. Er lijken twee kampen te zijn.
tiemedia. De jongere heeft naast de gsm, ook
Sommige bronnen geven aan dat de techniek
zijn pc nodig om te chatten, deel te nemen aan
gewoon niet gestopt kan worden. Het gebeurt
fora, op facebook te zitten. Wat meer is, blijk-
hoe dan ook. ‘So what?’ Het zijn toch maar
baar kunnen en moeten jongeren (en steeds
media. Men stelt dat ouders zich geen zorgen
meer kinderen) met alle media tegelijk aan de
hoeven te maken. Er zouden geen onderzoeks-
slag zijn. Terwijl de televisie opstaat, zit men
gegevens zijn inzake negatieve gevolgen van
te chatten, sms-jes te versturen, luistert men
de vele media. Hierbij voegen zich zij die me-
naar muziek en zit men te gamen. Hoeveel kin-
nen dat de samenleving ten onrechte allerlei
deren en jongeren hebben niet een eigen tele-
maatschappelijke en individuele problemen
visie op de kamer, naast een muziekinstallatie,
toeschrijft aan de media. In een vlaag van mo-
een personal computer en gameconsoles zoals
ral panic zoekt men een zondebok en vindt
playstation. En zoals seks en geweld verkoopt
men die in de media die evenwel alleen maar
bij volwassenen, zo ook bij kinderen en jonge-
een informatiedrager zouden zijn. Daartegen[4]
Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld
over staan tal van negatieve geluiden. Meer
waardeaanvoelen, kijk op de wereld), sommige
en meer lijken er kinderen te zijn die verslaafd
individuen maken ook gebruik van de mogelijk-
zijn aan media (televisie, gamen). Ook blijken
heden van de media voor criminele praktijken:
games en filmpjes op internet wel degelijk
niet alleen is er cyberpesten, kinderen en jon-
sommige gebruikers te inspireren tot geweld
geren zijn ook gemakkelijke slachtoffers van
of ongevoeliger te maken voor de gevolgen van
lokkers.
agressie en geweld. Gebruikers met honderden
In deze verscheidenheid van opinies vinden
vrienden kunnen wel degelijk erg eenzaam zijn
ouders ook niet steeds antwoord op al hun
en sociaal geïsoleerd leven en problemen heb-
vragen. Vele ouders vragen zich immers af of
ben met sociaal contact. Overmatig gebruik
deze evoluties wel waardevol en zinvol zijn. Het
van pc zou in verband gebracht kunnen worden
is niet omdat kinderen niet agressiever worden
met verhoogde risico’s op epileptische aanval-
door het spelen van gewelddadige games,
len. En steeds meer wetenschappers wijzen op
dat het aanbieden van dergelijke games ver-
de gevaren van straling van gsm’s en draadloos
antwoord is. De waarde van een activiteit valt
internet. Niet alleen zijn er allerlei anonieme
niet samen met het effect. Mogen en moeten
invloeden op allerlei gebied (gedrag, houding,
ouders er niet voor zorgen dat kinderen hun tijd doorbrengen met wat zij als zinvolle en waardevolle activiteiten ervaren? Als de cultuur van kinderen en jongeren zo consumentgecentreerd is, mag je dan als ouder niet een andere opvoeding voorstaan, waarin juist een andere logica dan deze van commercie speelt: een van belangeloze inzet in plaats van een van eigenbelang? Moeten ouders zich neerleggen bij de feitelijke bezetting van de wereld door techniek, commercie en geweld? Is opvoeding niet juist weerstand bieden? Maar hoe doe je dat dan?
Weerbare ouders, weerbare kinderen Ouders die in staat zijn deze moeilijke problemen oplossingsgericht aan te pakken, zijn wat men noemt weerbare ouders. Deze ouders
Bron: Liesbeth Pulinckx
[5]
rondom
gezin
sluiten de werkelijkheid die allerlei vragen op-
baar worden. Uiteindelijke bedoeling is immers
roept niet uit, maar proberen inzicht te krijgen
kinderen een besef van zin en waarde mee te
in wat gaande is en proberen te komen tot een
geven, alsook de kracht om zelf onderscheid te
oordeel betreffende de zinvolheid en waarde-
maken tussen zin en onzin, waardevolheid en
volheid van de veranderingen in de wereld.
waardeloosheid, om zo zelf keuzes te maken
Daartoe moeten ze zich niet alleen informeren
en beslissingen te nemen over hoe ze met wat
over wat in de leefwerelden van kinderen en
zullen omgaan met gezien het grote aanbod
jongeren gebeurt, maar moeten ze ook bewust
van multimedia.
zijn van wat ze zelf echt belangrijk vinden – wat
Bij dit ‘filteren’ van de werkelijkheid en het on-
echt zinvol en waardevol is – in hun leven en
derscheiden van mogelijkheden en gevaren,
dat van hun gezin. Weerbare ouders zijn niet
betrekken de ouders best zoveel mogelijk de
die ouders die op grond van hun principes en
kinderen en de jongeren. Kinderen en jonge-
waarden de dingen zonder meer beoordelen en
ren zijn een belangrijke bron van informatie:
onderbrengen in de categorie zinvol of waarde-
ouders kunnen veel van hen leren. Door kinde-
loos. Deze ouders zijn bereid hun opvattingen
ren en jongeren aan te spreken en te betrek-
over wat een goed leven is te onderzoeken in
ken bij het maken van keuzen, worden kinde-
het licht van hoe de wereld waarin ze leven ver-
ren en jongeren bovendien ook in een andere
andert. Op grond daarvan maken deze ouders
positie ‘gedwongen’. Door hen te vragen naar
keuzen en nemen ze beslissingen over wat ze
het hoe en waarom, worden ze letterlijk voor
wel of niet onder welke omstandigheden in het
hun verantwoordelijkheid geplaatst. Ze mo-
leven van hun gezin en van hun kinderen toela-
gen en moeten antwoorden geven waarom ze
ten en vooral hoe ze daarmee zullen omgaan.
wat doen. Dit kan overigens niet zonder dat de
Dit veronderstelt een houding van kritische
ouders ook verantwoording afleggen voor hun
openheid: men mag niet naïef zijn, maar men
houding en gedrag. Zowel ouders als kinderen
mag ook niet a priori alles afwijzen. De ontwik-
krijgen zodoende zowel inzicht in de techni-
kelingen in de multimedia en de wijze waarop
sche mogelijkheden van de media, als ook in
deze de leefwerelden van kinderen en jongeren
de ervaringen, gedragingen en houdingen van
veranderen houden reële gevaren in, maar ze
kinderen, jongeren en ouders betreffende deze
bieden ook nieuwe mogelijkheden. Opdracht van de ouders is niet de wereld zomaar doorgeven, noch deze buitensluiten, maar wel aan
Door kinderen en jongeren aan te spre-
de hand van hun waarden en opvattingen over
ken en te betrekken bij het maken van
een zinvol leven deze ontwikkelingen filteren
keuzen, worden kinderen en jongeren
om zo een zinvolle gezinswereld te ontwerpen
in een andere positie ‘gedwongen’.
waarin kinderen kunnen groeien en zelf weer[6]
Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld
betrokken kunnen worden. Vaak zijn dat wel geen echte keuzes vooraf: het worden maar uitdrukkelijke keuzes wanneer kinderen of de omgeving feitelijk gegroeide gewoonten in vraag stellen. Misschien heb je geen televisie in huis omdat je als koppel daar totaal geen behoefte aan had. Op momenten dat je kind bij andere gezinnen televisie kijkt of met vriendjes niet kan meepraten over kinderprogramma’s, worden ouders voor de keuze geplaatst
Bron: www.kuleuven.be/Thomas
of ze ook een televisie in huis zullen nemen. nieuwe multimediale werelden. In de gesprek-
Op dat moment zullen ze moeten oordelen of
ken durven ouders zich kwetsbaar opstellen.
iets waaraan zij geen behoefte hebben, voor
Ze geven immers aan de kinderen mee dat
het kind toch niet belangrijk kan zijn. Stel dat
ze onwetend zijn inzake bepaalde ontwikke-
je als koppel destijds uitdrukkelijk gekozen
lingen. Deze gesprekken zijn echter ook mo-
hebt om geen televisie in huis te halen omdat
menten waarin vertrouwen tussen ouders en
je vreest eraan verslaafd te geraken en dat je
kinderen gecultiveerd wordt. Je geeft als ouder
leven gedicteerd zou worden door de televisie,
immers het vertrouwen aan je kinderen door
dan kan je op grond van deze overtuiging met
hen de kans te bieden jou iets te leren. Tegelijk
recht beslissen dat dit des te meer geldt voor
brengen ouders hun ervaringen en hun over-
kinderen en dat er dus zeker geen televisie in
tuigingen over zin en waarde als kritische toets
huis mag komen. Het is evenwel ook goed mo-
in het gesprek, waardoor hun kinderen ook be-
gelijk dat je overtuigd geraakt van de waarde
wuster kunnen groeien in hun waardebesef en
van bepaalde kinderprogramma’s en dat je be-
zoeken naar zin. Dergelijke gesprekken – hoe
slist televisie in huis te halen, en het gebruik
moeilijk ook – zijn de beste leerschool voor alle
beperkt tot datgene waarvoor de televisie in
betrokkenen om weerbaar te worden. Hier wor-
huis gehaald werd.
den alle betrokken au sérieux genomen.
Al deze beslissingen zijn ook steeds voorwaardelijk. In principe kunnen ze steeds weer in
Verantwoordelijke ouders
vraag gesteld en gewijzigd worden door het gewijzigd aanbod aan media, door de opgroei-
We moeten evenwel niet naïef zijn. Dergelijke
ende kinderen, maar ook door de ontwikkelin-
opvoedende gesprekken zijn op vele punten
gen die de ouders doormaken. Weerbaarheid
ook problematisch. Vooreerst zal je als ouder
veronderstelt een hoge mate van bewust leven
vele keuzes moeten maken vooraleer kinderen
om niet rigide vast te houden aan een gemaak[7]
rondom
gezin
te keuze, maar ook om je leven niet te laten
zelf voortdurend onbeschikbaar zijn omdat ze
bepalen door anonieme ontwikkelingen in de
achter de eigen laptop of papieren zitten – wel-
markt van de multimedia.
iswaar in de gemeenschappelijke living – dan
Ook is het zo dat je als ouder vaak uiteindelijk
ondergraven ze zelf hun argumentatie.
de knoop zal moeten doorhakken. Het is niet
Alternatieven bieden
omdat je met kinderen overlegt wat de voor- en nadelen zijn van een eigen pc op de eigen kamer dat je ook komt tot een consensus. Als je
Het voorleven en het goede voorbeeld geven,
niet tot een gemeenschappelijk besluit komt,
brengen ons bij een ander cruciaal principe:
moet je als ouder de knoop doorhakken. Kinde-
het bieden van alternatieven. De werelden van
ren en jongeren zullen zich daar niet gemakke-
kinderen en jongeren worden steeds meer ge-
lijk bij neerleggen en conflicten zijn onvermij-
organiseerd, bezet door en gecentreerd rond
delijk. Wat bij dit alles wel kan helpen, zijn het
de multimedia. Deze ontwikkeling biedt niet
hebben van een overtuiging en het geven van
alleen mogelijkheden, maar houdt ook een
de redenen voor een beslissing. De kinderen
reëel gevaar aan verarming van de leefwereld
moeten ervaren dat de kwestie voor de ouders
in: alles wordt letterlijk geïnformatiseerd. An-
echt heel belangrijk is, dat er voor hen waar-
dere vormen van ervaring, informatie, com-
den op het spel staan. Kinderen ervaren deze
municatie en taal komen onder druk te staan
waardegeladenheid niet alleen door de rede-
en dreigen te verdwijnen. Het (horen) vertellen
nen die ouders geven, maar ook en vooral door
van een verhaal is iets anders dan het (horen)
het voorbeeld dat ouders zelf geven en waarbij
voorlezen van een verhaal, is iets anders dan
ze deze waarden voorleven. Als ouders geen pc
het lezen van een geschreven verhaal, is iets
op de kamer van de kinderen willen met als re-
anders dan het (zien) spelen van een toneel-
den dat hierdoor de gemeenschappelijke mo-
stuk, is iets anders dan het bekijken van een
menten nog beperkter zullen worden, dan zal
film. Spreken met iemand die lijfelijk aanwezig
dergelijk argument alleen werken als ouders
is, is iets anders dan telefoneren, is iets anders
ook de gemeenschappelijke gezinsmomenten
dan skypen of een videoconferentie, is iets an-
cultiveren. Als vader en moeder daarentegen
ders dan chatten, is iets anders dan sms-en. Iets fotograferen is iets anders dan snel met de gsm een beeld vastleggen, is iets anders dan
Kinderen en jongeren zijn niet alleen
een tekening maken, is iets anders dan schil-
ontdekt als consument, hun identi-
deren. Spelen met vriendjes en daarbij afspra-
teitsvorming zelf staat of valt met het
ken maken, is iets anders dan op de console
consumeren van bepaalde dingen.
spelen en de instellingen naar eigen willekeur veranderen. Een virtuele wandeling doorheen [8]
Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld
een museum op internet is iets anders dan een reëel bezoek aan een museum.
Mogen en moeten ouders er niet voor
Kortom, dit alles is niet zonder meer allemaal
zorgen dat kinderen hun tijd doorbren-
communicatie- en informatie-uitwisseling. Niet
gen met wat zij als zinvolle en waarde-
alleen de dragers van de informatie verschillen,
volle activiteiten ervaren?
ook de informatie is anders. Telkens betreft het andere ervaringen en andere communicatie-
municatievormen zitten ervaringen, waarden,
vormen. Bovendien veranderen deze verschil-
waarheden en overtuigingen over zin die elders
len door de ontwikkelingen van de media zelf:
misschien veel minder toegankelijk zijn of zelfs
schilderen in tijden van fotografie is niet het-
afwezig. Ouders doen hun kinderen onrecht
zelfde als schilderen voordien. Het schrijven
aan wanneer ze hen de mogelijkheid ontzeg-
van een brief is iets anders in tijden van tele-
gen om ervaringen te hebben die voor hen zelf
foon, gsm, e-mail en chatten dan voordien. Een
zo veelbetekenend waren en zijn. In plaats van
gesprek op café is niet meer hetzelfde nu er
alleen maar te zoeken hoe we die ervaringen
internetfora zijn.
kunnen aanpassen aan het format van de hui-
In opvoeding is het zaak de wereld zoveel
dige media, kunnen we beter kinderen betrek-
mogelijk open te houden. Dit wil zeggen dat
ken in ‘onze’ werelden, wel wetende dat deze
ouders (en ook onderwijs) juist die vormen
niet (noodzakelijk) op dezelfde manier beleefd
van ervaring, verwoording, communicatie die
zullen worden. Waarom niet samen een boek
onder druk komen te staan door de informati-
lezen, samen gaan wandelen op een mooie
sering en digitalisering van de leefwereld aan
avond in plaats van voor de televisie te zitten,
hun kinderen moeten blijven aanbieden. Het
samen een gezelschapsspel spelen waarbij de
argument dat iedereen zus doet en dat nie-
gsm’s weggeborgen worden, zus de toelating
mand nog zo doet, moet door de opvoeding ge-
geven altijd op de piano te oefenen, ook al kan
pareerd worden met het argument dat het juist
broer dan moeilijk de muziek op zijn iPod ho-
ook anders kan en dat niet alles hetzelfde is.
ren …
Het komt er niet zozeer op aan kinderen allerlei
Ondersteunende gemeenschappen
nieuwe dingen te verbieden die zich aan ons opdringen, maar wel hen in contact te brengen met vormen van communicatie en dus met er-
Het is naïef te menen dat elk gezin en elke ou-
varingswerelden die dreigen te verdwijnen. Dit
der alleen en op eigen houtje weerstand kan
is geen kwestie van nostalgie, maar wel een
bieden en weerbaarheid kan tonen. Gezinnen
implicatie van de fundamentele openheid te-
en ouders hebben nood aan ondersteuning.
genover de wereld die ook verwacht wordt ten
We zagen reeds dat ouders behoefte hebben
aanzien van de multimedia. In die andere com-
aan informatie over de ontwikkelingen inzake [9]
rondom
gezin
de multimediale wereld waarin kinderen en jongeren (en volwassenen) zich bewegen. Bij ondersteuning denken we evenwel niet alleen aan dergelijke vorming, maar ook en vooral aan gemeenschappen en netwerken waarin ouders medestanders kunnen ontmoeten. Ouders leren vooral veel van elkaar. Ze hebben nood aan het uitwisselen van ervaringen, het delen van bekommernissen, het samen nadenken over zinvolle en waardevolle omgangsvormen met hun kinderen. Mogelijkheden hiertoe zijn de traditionele sociaal-culturele verenigingen
Bron: http://commons.wikimedia.org
en gezinsgroeperingen, maar ook de nieuwe initiatieven in het kader van opvoedingsonder-
ring ervan. In deze wereld is geen tijd en ruimte
steuning bieden kansen. Ook zijn in de virtuele
voor doorleefde ervaring, voor stilstaan, voor
werelden allerlei ‘gemeenschappen’ te vinden,
aandacht, voor rust. Niets mag nog vervelend
waar ouders met elkaar kunnen praten over
of saai zijn. De informatie moet onderhoudend
deze aangelegenheden.
zijn, ons amuseren, en veranderen moet steeds
Ook de kerk als gemeenschap van christenge-
kunnen. Zappen, doorklikken, twitteren (kwet-
lovigen kan en moet bij dit alles een belangrijke
teren) zijn de nieuwe vormen van oppervlak-
rol spelen. Het christendom heeft een droom
kigheid, impulsiviteit, onbezonnenheid. Dit
inzake de wereld en een opdracht mee te wer-
alles moet kunnen, maar als dit het model van
ken aan de verwerkelijking van die droom. We
ervaring en communicatie wordt, lijkt ons be-
kunnen (hier) geen theologie of christelijke
staan wel erg arm te worden en weinig ruimte
ethiek inzake de multimedia ontwikkelen. Wel
te bieden voor religieuze ervaringen.
is er een duidelijk aanvoelen bij vele christen-
Een andere christelijke waarde is deze van de
gelovige ouders dat in de multimediale werel-
persoon die zijn of haar verantwoordelijkheid
den waarin hun kinderen en jongeren (en ook
opneemt voor meer rechtvaardigheid in de we-
zijzelf ) leven waarden gecultiveerd worden die
reld. Die persoon is iemand die zich voortdu-
niet stroken met hun overtuigingen. We duiden
rend afvraagt – gevoelig voor en opgevorderd
er enkele aan.
door het leed en onrecht in de wereld – wat hij
Elke ervaring wordt gereduceerd tot informatie.
of zij kan doen opdat iedereen een kwaliteits-
Niet alleen worden ervaringen zo gereduceerd
vol leven zou hebben, wat hij of zij echt nodig
tot wat informeerbaar is en is het gevaar reëel
heeft om zinvol te leven. De multimediale we-
dat de ervaring verdwijnt bij de (in)formatise-
reld cultiveert een ander soort mens: de con-
[10]
Artikel Opvoeden tot weerbaarheid in een multimediale wereld
sument die allerlei zaken wil hebben alleen
Inspirerende literatuur
maar omdat het bestaat en omdat anderen het hebben. We willen geïnformeerd zijn om geïn-
Er bestaat veel literatuur over de ontwikkelin-
formeerd te zijn, om mee te zijn: mee zijn wordt
gen van de multimedia en wat het betekent op
een doel op zich in plaats van dat informatie
te voeden in de virtuele wereld. Een aanzet tot
een middel zou zijn om tot een bepaald doel
praktisch denken is te vinden bij:
te komen. De vraag of de mens dat alles nodig
M. DELFOS, Virtuele ontwikkeling van de jeugd.
heeft, wat de meerwaarde is voor de mensheid,
Amsterdam: SWP, 2009.
in wiens belang de nieuwe ontwikkelingen zijn, wordt door de media zelf verdrongen. Dergelij-
Meer theoretische, maar ook veel meer om-
ke kritiek lijkt als het ware niet compatibel met
vattende inzichten, synthese en analyse van
deze werelden.
onderzoek, alsook een poging tot het ontwik-
Bij dit alles komt dat hij of zij die niet in deze
kelen van een kritisch perspectief, zijn te vin-
multimediale werelden voorkomt, ook niet
den bij: B. VANOBBERGEN, Geen kinderspel. Een
lijkt te bestaan. Je moet de media niet alleen
pedagogische analyse van de vertogen van
gebruiken om mee te zijn, je moet ook zelf
commercialisering van de leefwereld van kin-
aanwezig zijn in die multimediale wereld. Hij
deren. Gent: Academia Pres, 2003.
of zij die niet ‘gegoogled’ kan worden, bestaat voor heel veel mensen gewoon niet meer. In de
Een voorbeeld van een brochure voor ouders
virtuele wereld is er geen centrum en dus ook
met vooral veel praktische informatie, is te vin-
geen marginalen: wie er is, is er. Wie evenwel
den bij EXPOO, het Vlaams expertisecentrum
alleen buiten deze wereld leeft – en zo zijn er
voor opvoedingsondersteuning:
velen – bestaat niet, krijgt geen aandacht,
Mag ik op de computer? Mag ik tv kijken? Multi-
vergt geen zorg. Alleen al omwille van deze
media in de opvoeding. http://www.expoo.be/
laatste vaststelling, moeten christengelovige
sites/default/files/kennisdocument/multime-
ouders in de opvoeding van de kinderen en in
dia.pdf
hun gezin de impact van multimedia beperken en alternatieve toegangen tot andere werelden
HANS VAN CROMBRUGGE is hoofdlector en stafmede-
openhouden en het verkennen van die werel-
werker aan het Hoger Instituut voor Gezinswe-
den stimuleren. Omwille van de droom moeten
tenschappen, een Kenniscentrum van de Hoge-
de andere realiteiten dan deze van de virtuele
school-Universiteit Brussel. (www.hig.be).
wereld gecultiveerd worden.
[11]