Optimisme. Pessimisme Een optimistische verwachting op succes vergroot de kans op succes. Denk ik dat ik in staat ben om samenwerking op te bouwen? Dan is de kans dat me dat lukt groter dan wanneer ik aan mezelf twijfel of denk: dat kan ik niet. Optimisme is een instelling waarin je de goede dingen aan jezelf toeschrijft en de oorzaak van slechte dingen buiten je legt. Een pessimist denkt anders om. De goede dingen in zijn leven komen door oorzaken buiten hem en de slechte gebeurtenissen vinden een oorzaak in hemzelf.
gebeurtenis is
goed voor mij
slecht voor mij
ik
optimist
pessimist
pessimist
optimist
oorzaak
buiten mij
Nu kan in een concreet geval zowel de optimist als de pessimist een juiste inschatting maken en de oorzaak van hun geluk of ongeluk terecht toeschrijven aan de oorzaak buiten hen. Of terecht zichzelf als oorzaak aanwijzen. Ze kunnen ook ieder een voor hen karakteristieke, systematische fout maken. Een optimist kan ten onrechte zichzelf niet als de oorzaak van allerlei ellende beschouwen en kan daardoor ten on- rechte zijn bijdrage aan zijn ongeluk niet erkennen. Dit is de fout die hij gemakkelijk kan maken. Optimisten leren niet van negatieve ervaringen. Ze zien zichzelf nooit als de oorzaak van eigen ellende: die komt altijd van anderen. Het is een instelling die bij het begin nieuwe activiteiten alle kans geeft. De kans op succes zie je groot, want dat heb je in de hand. Een pessimist gaat ervan uit dat hij geen succes zal hebben met eigen handelen, dat hij ook geluk zal moeten hebben. Een goede voorbereiding? Ja, maar het kan niet voldoende blijken. Je kunt je toch niet op alles voorbereiden? Misschien lukt het om op veranderingen al improviserend te antwoorden. Dan heeft hij er alles aangedaan? “Alles kan niet”, zegt de pessimist. Een pessimist houdt zich gevangen in het idee dat wat je ook doet aan voorbereiding je de kans op succes niet in de hand hebt. “Er kan zoveel fout gaan”, denkt de pessimist. Vraag: Herkent u zichzelf meer als pessimist of als optimist?
De mensen om u heen? Hoe karakteriseert u hen?
Herken een positieve instelling Waaruit bestaat een optimistische grondhouding? Vertrouwen dat ik door mijn handelen succes kan hebben. Hoop, optimisme, toekomst gerichtheid zijn belangrijk wil ik vol vertrouwen mijn doelen nastreven. Vertrouwen dat ik met mijn eigen handelen mijn doelen kan bereiken. Een positief ingesteld persoon zal het met de volgende stellingen eens zijn: • Ondanks de uitdagingen blijf ik altijd hoopvol over de toekomst. • Ik kijk altijd naar de aantrekkelijke kant. • Ik heb vertrouwen dat mijn aanpak het beste uit zal werken. • Ik geloof dat het goede altijd over het slechte zal winnen. • Ik verwacht het beste. • Ik heb een duidelijk beeld voor ogen wat ik wil bereiken in de toekomst. • Ik heb een duidelijk plan met daarin wat ik de komende vijf jaar wil doen. • Ik weet dat ik mijn doelen zal bereiken. • Ik ga nooit in een competitie met de verwachting te zullen verliezen. • Wanneer ik een slecht resultaat behaal, dan stel ik me een volgend doel en doe mijn best om dat te bereiken. En u? Waar bent u het mee eens? Waar niet mee eens? De mensen waar u mee werkt. Waar zullen zij het mee eens zijn? Waarmee niet?
Van Pessimisme naar Optimisme. Kan dat? Experimenteer. Stap op iemand af met een idee. Onderneem iets waar je onzeker over bent en doe het, ook al pakt het verkeerd uit. Je krijgt de ervaring van in beweging komen. Nu moet je ook nog leren om het handig aan te pakken: hard werken aan je vaardigheden om je kans op succes te vergroten. Dat is optimistisch leren. Er hangt een bordje: kaartjes uitverkocht. “Toch nog even proberen?” “Heeft geen zin, je ziet dat bordje toch?” “Stoppen of doorgaan?” “Bij stoppen zeker niets”. “Doorgaan”. “Ja er is net een kaartje terug gekomen, wilt u dat hebben?” “Ja”. “Ik heb een kaartje. Wat hebben we daaraan? We zijn met drie”. “Kan er toch een genieten?” ” Nou nee, dat is jammer. We zijn met drie. Dat kun je ons niet aandoen, allemaal of niets”. “Wat?” “Nee joh, laat B gaan die geniet daar en wij gaan ook wat leuks doen en we zien elkaar na afloop hier bij de uitgang, hebben we ook veel te vertellen. B, jij gaat graag?” “Nee, niet alleen”. “Oké, jij C?” “Ik ook niet alleen”. “Prima, ik vind het niet erg om alleen te gaan. Tot straks bij de uitgang?” Soms is het goed om je ideeën te toetsen aan de realiteit. Soms heb je irreële ideeën en het is wel handig dat je weet dat ze zelden uit zullen komen. Kun je je harden voor de teleurstelling. Iemand was onzeker of hij na een uitnodiging aan een meisje haar afwijzing wel aan zou kunnen. Het leek hem
verschrikkelijk. Hij zag zichzelf al bijna sterven van ellende en pijn. Daarom nodigde hij nooit meisje uit. Hij bleef alleen. Iemand haalde hem over om zich te wapenen tegen de ramp die hem zou treffen wanneer een meisje “nee” tegen hem zou zeggen. Hij ging naar een park en sprak iedere voorbijkomende vrouw aan met het verzoek om een afspraak met hem te maken. De eerste keren verontschuldigde hij de vrouw de “nee” zei ook. “Ja, ik kan het me wel voor- stellen, zomaar een verzoek uit het niets. Sorry”. Na tien keer vragen op verschillende manieren verwachte hij geen positief antwoord meer en bleef hij rustig. Hij merkte dat hij het gedrag van de ander niet kon voorschrijven. Hij leerde dat je je over wat je niet kunt beïnvloeden niet druk moet maken. Wat je kunt beïnvloeden: beïnvloedt dat. Geen ramp had hem getroffen. De man die zich in dit voorbeeld overwon ontwikkelde later de Emotioneel Rationele Therapie: Albert Ellis. Aangeleerde hulpeloosheid Niet geloven dat ik door eigen activiteit een verandering te weeg kan brengen in mijn leven is aangeleerd. Meestal is het een veralgemening van een specifieke ervaring. ‘Toen lukte me dat niet, ik kan helemaal niets’. ‘Ik kan een ramp niet vermijden’. Seligman toonde in experimenteel onderzoek aan dat je hulpeloosheid bij dieren en mensen kunt aanleren. Wat aangeleerd is kan afgeleerd worden. De Chinese schrijfster Wang Xiaoping beschrijft hoe in het Chinese gewone onderwijs ieder eigen denken bestraft wordt. Alleen het precies herhalen van wat geleerd is, wordt beloond. Met als gevolg dat de studenten geen baan weten te vinden. Ze weten niet wat te doen. Of ze kunnen in die baan niets op eigen initiatief bereiken. Ze weten niet wat ‘zelf scheppen’ is, ‘creativiteit’, ‘iets nieuws ontwerpen’ of ‘samenwerken’. Je kunt niet verwachten dat deze mensen de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven, wanneer hun training op afhankelijkheid gericht is. Westerse mensen zagen bij de aardbeving in China in twee duizend negen veel Chinese jongeren angstig rondrennen zonder te weten wat te doen. Westerse leeftijd genoten konden zichzelf en anderen redden door zelfstandig inschattingen te maken over wat er aan de hand kan zijn en effectieve initiatieven nemen. Xiaoping verliet de middelbare school en ging haar eigen weg. Lezend en schrijvend. Ze start een beweging gericht op hervorming van het onderwijs. Haar ideeën worden serieus genomen. Er zijn veel initiatieven om het basisonderwijs te vernieuwen.
Positief normatieve opvatting In de psychologie komt in de jaren zestig van de twintigste eeuw een beweging op die een andere psychologie wil. Ze vinden dat de psychologie zich te veel concentreert op afwijkend gedrag. De pessimistisch makende theorieën van Freud en de handboeken vol met afwijkend gedrag spreken niet meer aan. Seligman en anderen stellen voor om de hoop te nemen als een centrale waarde voor mensen. Hij start een project om een volledig nieuw handboek te schrijven met een positieve kijk op mensen. Een boek vol met ‘Karakter sterkten en positieve waarden’. Een handboek vol gezondheid.
Hij presenteert een indeling die uniek is. Ik som zijn indeling hier op omdat deze zo ongewoon en tegelijk ook herkenbaar is. Karakter sterkten Sterkten van wijsheid en kennis Creativiteit, originaliteit, vindingrijkheid Nieuwsgierig (belangstelling, open voor ervaringen) Open mind (oordeel, kritisch denken) Liefde voor leren Heeft Perspectief Sterkten van moed Dapper Vasthoudend Integriteit (authentiek, eerlijk) Vitaliteit (enthousiast; energie, levenskracht, levensvreugde) Sterkten van rechtvaardigheid Burgerschap (sociale verantwoordelijkheid. loyaliteit, teamwork Eerlijkheid Leiderschap Sterkten van zelfbeheersing Vergevingsgezind Bescheiden Omzichtig Zelf controle Sterkten van het Buitengewone Waardering voor het Schone en Uitmuntende Dankbaarheid Hoop (optimisme, toekomst georiënteerd) Humor (speels) Spiritualiteit (religieus, geloof, opgave) Geef eens aan welke karakter eigenschappen het best op u van toepassing zijn?
In deze opsomming staan een aantal gedragingen die voor het aangaan van een langdurende samenwerking belangrijk zijn: vergevingsgezind, eerlijk, hoop, nieuwsgierig. Ik-gerichtheid en competitie worden niet genoemd. Dat je grenzen moet stellen, dus relaties af moet kunnen kappen, ook niet. Gebruik van dit kader om anderen in te schatten levert wel een aantal goede vragen op: heb ik hoop dat er met die ander samenwerking op te bouwen is? Schat ik die ander in als fair?
Wat is jouw eerste indruk? Stel je een een hond voor met er tegenover drie andere honden. Het verhaal erbij is dat Bost (zo heet de ene hond) juist naar een nieuw huis is verhuisd. Hij loopt wat rond om de omgeving te verkennen. Dan ontmoet hij drie andere honden die al langer in deze buurt wonen. Je ziet dat twee van hen geen heel vriendelijke uitstraling hebben. Denk je dat ze gemeen tegen Bost zullen zijn, of denk je dat ze begrijpen dat Bost vrienden wil maken? Wat denk jij? Dit is een test die voorgelegd wordt aan kinderen om hun neiging tot optimisme of pessimisme vast te stellen. Geluk Mensen met een optimistische instelling scoren hoger op geluksindexen. Amerikanen hebben optimisme tot een kenmerk voor henzelf gemaakt. Nederlanders scoren gemiddeld hoog op geluksindexen. Gemiddeld vinden ze dat ze hun leven kunnen beïnvloeden. De overtuiging zelf greep te hebben op eigen werkomstandigheden is in de index ‘bevlogenheid in het werk’ een belangrijke factor. Ik in samenwerking Ik zit aan de werktafel belegd met stapels papier en twee laptops. Een voor gedachten, aantekeningen en actielijstjes. De andere voor mails, teksten met werk en internet search. Met de beweeglijke stoel rijd ik van links naar rechts. Nu links. Cessa brengt warm water. Ik voel me.......
