Oproep proep nieuwe ronde experimenten bevolkingsdaling De bevolkingssamenstelling van Nederland verandert. Dat is het gevolg van bevolkingsdaling, vergrijzing en ontgroening en nationale en internationale migratie. In een aantal gebieden in Nederland daalt da het aantal inwoners al fors,, een ontwikkeling die zich zal uitspreiden over heel Nederland. Het gevolg van een dalende bevolking is dat bedrijven wegtrekken en voorzieningsstructuren een te klein debiet hebben om rendabel te zijn. In 2009 stelden het Rijk,, IPO en de VNG het actieprogramma Bevolkingsdaling op op. Daarin is samengewerkt met de Krimpregio’s. Het programma moest de krimpproblematiek in kaart brengen en methodieken opleveren om de problematiek die krimp met zich meebrengt adequaat aan te pakken. Een onderdeel van het programma bestond uit een interbestuurlijk experimentenprogramma van 24 praktijkexperimenten, experimenten, veelal gericht op wonen, woonomgeving en voorzieningen.
Nieuwe ronde:: ruimte voor 10 innovatieve experimenten In 2009 startte Platform31|SEV |SEV met de eerste experimenten op het gebied van wonen in de regio’s waar bevolkingsdaling aan de orde is. De evaluatie van deze experimente experimenten en andere experimenten uitt het experimentenprogramma bevolkingsdaling vindt momenteel plaats en wordt op 22 mei 2013 tijdens de Landelijke Krimpparade gepresenteerd resenteerd. Uit de experimenten en de evaluatie is een aantal thema’s naar voren gekomen die niet of nauwelijks onderzocht zijn.. Deze kennislacunes wil Platform31 in opdracht van het ministerie van BZK samen met experimen xperimentpartners opvullen in een tweede ronde van 10 experimenten. Deze experimenteerronde loopt van 2013 tot 2016.
Bredere focus In de eerste ronde lag de focus op de aangewezen topkrimpregio’s Zeeuws Zeeuws-Vlaanderen, Parkstad Limburg en Noordoost Groningen. Groningen In de tweede ronde experimenten bevolkingsdaling komen de zestien anticipeergebieden (gebieden waar de bevolkingsdaling het eerst na de topkrimpregio’s zichtbaar zal zijn) nadrukkelijk ook aan bod.
Toelichting bij kaartbeeld geografische eografische afbakening topkrimp- en anticipeergebieden
Nr.
Anticipeerregio
Subregio
Gemeente
I
Noord-West West Friesland
1
Het Bildt Franekeradeel Littenseradiel Menameradiel Harlingen Leeuwarderadeel
2
Dongeradeel Dantumadiel Kolumerland Achtkarspelen Tytsjersteradiel Ferwerderadiel
(zie noot 1)
Noord-Oost Oost Friesland (zie noot 1)
II
Oost-Drenthe
3
Emmen Borger- Odoorn Coevorden AA en Hunze
III
Achterhoek
4
Bronckhorst Berkelland Doetinchem Montferland Oude Ijsselstreek Aalten Oost- Gelre Winterswijk
IV
Twente
5
Helledoorn Rijssen- Holten Hof van Twente Haaksbergen Enschede Hengelo Wierden Borne Almelo Twenterand Tubbergen Dinkelland Oldenzaal Losser
V
6
Den Helder Harenkarspel Schagen Niedorp Anna-Palowna Wieringen Wieringermeer Zijpe Texel
Goeree Overflakkee
7
Overflakkee Middelharnis Dirksland Goederee
Voorne Putten
8
Westvoorne Brielle Hellevoetssluis Bernisse Spijkenisse
Schouwen Duivenland
9
Schouwen – Duivenland
VII
Hoeksche Waard
10
Oud Beijerland Korendijk Strijen Cromstrijen Binnenmaas
VIII
Groene Hart Zuid Holland: Krimperner-waard
11
Bergambacht Nederlek Ouderkerk Schoonhoven Vlist
Groene Hart Zuid Holland: Alblasser-waard Vijfheerenland
12
Gorinchem Graafstroom Hardinxveld/Giessendam Giessenlanden Zederik Leerdam Liesveld Nieuw LekkerLand
Groene Hart Zuid Holland: Rijnstreek
13
Rijnswoude Alphen a/d Rijn Nieuwkoop
Kop van Noord Holland (zie noot 2)
VI
IX
West - Brabant
14
Woensdrecht Bergen op Zoom Steenbergen Moerdijk Halderberge Roosendaal Rucphen Zundert Etten Leur Alphen Chaam Baarle Nasseau Breda Oosterhout Drimmelen Werkendam Woudrichem Aalburg Geertruidenberg Tholen
X
Noord - Limburg
15
Mook-Middelaar Gennep Bergen Venray Horst a/dMaas Venlo Peel en Maas Beesel
Midden-Limburg
16
Roermond Roerdalen Echt-Susteren Maasgouw Leudal Weert Nederweert
Topkrimpgebieden A
B
Eemsdelta
17
Appingendam Delftzijl Eemsmond Loppersum
Oost - Groningen
18
Bellingwedde Menterswolde Oldambt Pekela Stadskanaal Veendam Vlagtwedde
De Marne
19
De Marne
Parkstad
20
Brunssum Heerlen Kerkrade Nuth Landgraaf Onderbanken Simpelveld Voerendaal
Maastricht Mergelland
21
Meersen Valkenburg a/d Geul EijsdenMargraten Gulpen-Wittem Vaals Maasticht
Westelijke Mijnstreek
22
Sittard-Geleen Stein Beek Schinen
- Romeinse cijfers geven de anticipeergebieden aan. - De hoofdletters geven de topkrimpgebieden aan. - Cursieve gedrukte cijfers geven de subregio’s aan (deze cijfers corresponderen met het kaartbeeld). Noot 1: De Provincie Friesland heeft aangegeven zich verantwoordelijk verantwoor delijk te willen voelen voor een groter gebied dan de onderscheiden anticipeerregio’s. De provincie Friesland geeft aan in politiek bestuurlijke zin geheel Friesland te beschouwen als anticipeergebied en de ervaringen die worden opgedaan in de anticipeerregio’s gio’s zoveel mogelijk te willen uitbreiden naar de rest van Friesland. Noot 2: De provincie Noord-Holland Holland heeft aangegeven haar verantwoordelijkheid te willen nemen voor een groter gebied op het punt van economische vitaliteit, bedrijvigheid en wonen. Centraal traal daarin staat dat de provincie het grotere gebied met de economische structuuraanpak voor heel Noord-Holland Noord Holland Noord ook de ruimtelijke kwaliteit, bereikbaarheid en de leerbaarheid wil versterken.
Experimenteerdoel Kennis over de beleving van leefbaarheid door burgers op de korte termijn en het borgen van de leefbaarheid op lange termijn staat bij de experimenten centraal. De aanpak moet zich richten op het tegengaan van de negatieve effecten en het bevorderen van positieve effec effecten van de demografische veranderingen op de leefbaarheid van deze gebieden. Drie pijlers spelen een grote rol hierbij: 1. Wonen en ruimte: herstructurering van de woningvoorraad en de aanpassing van de ruimtelijke ordening aan de gevolgen van bevolkingsdaling en de gewijzigde bevolkingssamenstelling; 2. Voorzieningen: aanpassen van voorzieningen aan het gedaalde bevolkingsaantal en de gewijzigde bevolkingssamenstelling; 3. Economische vitaliteit en een goed werkende arbeidsmarkt.
Experimenteerthem Experimenteerthema’s Platform31 zoekt tien projecten voor het nieuwe experiment Bevolkingsdaling waarin de volgende onderwerpen bij voorkeur aan de orde komen: Particulier woningbezit Economische vitaliteit / Onderwijs en arbeidsmarkt Wonen en zorg Voorzieningen en leefbaarheid (inclusief bereikbaarheid) Sturingsvraagstukken:: governance/samenwerking (grensoverschrijdend) De rol van jongeren en ouderen in krimpregio’s Nieuwe financieringsvormen In de tweede ronde ligt de nadruk meer op de inzet van actief burgerschap urgerschap en de rol van markt- en maatschappelijke partijen.
Ons aanbod aan de deelnemers Platform31 heeft ruim 30 jaar ervaring met het opzetten en begeleiden van experiment experimenten. De meerwaarde van deelname aan het experiment zit in: in - de begeleiding van Platform31 (zie toelichting hieronder); - de nauwe samenwerking met het ministerie van BZK en VNG; - de kennisdeling en verbinding tussen de experimenten experimente door Platform31 Platform31; - een beperkte financiële bijdrage voor onderzoek en inhuur van experts (ca. 10.000 euro op basis van cofinanciering per experiment); - publiciteit via nieuwsberichten, artikelen, websites Platform31 en Vanmeernaar Vanmeernaarbeter, twitter, linkedin groep Krimp K Het Nieuwe denken; - een onafhankelijke eindevaluatie. eind
Het proces van een experiment verloopt globaal als volgt: 1. Haalbaarheidsfase Start in juni ni 2013. De duur van deze fase verschilt per experiment en kan een half tot anderhalf jaar in beslag nemen. Opstellen pstellen van Plan van Aanpak en organisatiestructuur. Eventuele kennis kennisvragen en juridische, financiele, organisatorische en/of inhoudelijke belemmeringen worden onderzocht in een haalbaarheidsonderzoek. Rol Platform31 Helpen bij het scherp formuleren van de experimenteervraag, kennisinbreng vanuit eerste ronde krimpexperimenten, uitzetten en begeleiden van onderzoek, aan aanschuiven bij projectoverleggen of stuurgroep, verspreiden van kennis en verbinden met soortgelijke projecten. 2. Uitvoeringsfase Deze verschilt sterk per experiment. experiment De duur van deze fase verschilt per experiment en kan een half tot anderhalf jaar in beslag nemen. Rol Platform31 De voortgang in beeld houden, houden het bewaken van de innovatie en het initi initiële doel van experiment, reflectie bieden tijdens de uitvoering, meedenken over verankering van het experiment in de dagelijkse gelijkse praktijk, het verbinden van kennis tussen de experimenten ( uitwisselen van tips en ervaringen) ervaring en het verspreiden van kennis . 3. Evaluatiefase Start eind 2015. De projecten naderen het einde van de experimentperiode. Een onafhankelijk onderzoeksbureau start de evaluatie.. Daarbij is de centrale vraag: w wat is er bereikt ten opzichte van het initiële initi plan? Rol Platform31 Het formuleren van de evaluatieaanvraag, evaluatie de selectie van het onderzoeks onderzoeksbureau en het begeleiden van het onderzoek. Daarna volgt de verspreiding erspreiding van opgedane kennis en inzichten. Platform31 schrijft gedurende het traject geregeld over de projecten zodat de deze bekendheid verwerven. De opgedane kennis verspreidt Platform31 via de eigen site (www.platform31.nl) en via het Kennisplatform Demografische Transitie (www.vanmeernaarbeter.nl www.vanmeernaarbeter.nl), vaktijdschriften, weblogs en vakwebsites. Platform31 heeft een coördinerende en begeleidende rol. De indieners blijven projecteigenaar en verantwoordelijk ntwoordelijk voor de uitvoering van het project.
Selectiecriteria Platform31 draagt uitit de inzendingen tien experimenten voor aan een selectiecommissie selectiecommissie. Deze commissie bestaat uit een vertegenwoordiging van BZK en VNG. VNG De selectie wordt uitgevoerd aan de hand van onderstaande criteria: 1. Innovatief gehalte Ingediende experimenten bevatten nieuwe werkvormen om krimpgerelateerde problematiek aan te pakken of werkvormen waarbij rijksregelgeving getest wordt. 2. Financiële verbondenheid en betrokkenheid Indienende partijen maken genoeg budget vrij voor de uitvoering van het experiment (cofinanciering). 3. Bestuurlijke verbondenheid en betrokkenheid Indienende partijen hebben bestuurlijke dekking voor de uitvoering van het experiment. 4. Capaciteit Indienende partijen rtijen maken voldoende capaciteit vrij voor de uitvoering van het experiment. Daarnaast houdt de selectiecommissie rekening met: 5. Geografische spreiding De geselecteerde experimenten zijn verdeeld over het land en over krimp krimp- en anticipeergebieden. 6. Samenstelling nstelling consortium dat deelneemt aan het experiment De geselecteerde experimenten vormen in hun samenstelling een mix van deelnemende partijen: marktpartijen, overheid en maatschappelijke organisaties. 7. Fase van het experiment Alleen experimenten die nog nog niet in uitvoering zijn, komen in aanmerking voor deelname.
Planning De planning van het experiment ziet er globaal als volgt uit: 1 Maart – 23 april 2013 Aanmelden van experiment bij Platform31 Mei 2013 Selectie 10 experimenten 22 Mei 2013 Experimentenparade; bekendmaking geselecteerde ges lecteerde experimenten en lessen uit evaluatie eerste ronde Juni 2013 Start haalbaarheid experimenten Eind 2015 Afsluiting van de projecten en start evaluatie 1e kwartaal 2016 Presentatie van de resultaten U kunt uw project aanmelden via het aanmeldformulier (zie bijlage in nieuwsbericht nieuwsbericht) en mailen naar Marrit van der Schaar (
[email protected]). ( De uiterlijke datum voor aanmelding is dinsdag 23 april 2013 Voor eventuele vragen kunt u mailen met Marrit van der Schaar (marrit.vanderschaar@platform31 platform31.nl), Tineke Lupi (
[email protected] [email protected]) of Ruud Dorenbos (
[email protected] [email protected]). Als u ideeën wilt opdoen of uw eigen ideeën toetsen kunt u het inspiratiedocument lezen. Dit document is niet bedoeld als richtlijn, maar om uw gedachten over hett onderwerp te prikkelen. Het document is ook als bijlage toegevoegd aan het nieuwsbericht. De vragen worden verzameld, geanonimiseerd, beantwoord en vervolgens online gezet op een Q&A pagina zodat alle verstrekte informatie voor iedereen toegankelijk is is.
