MEMORANDUM Opgesteld: Datum:
8 mei 2013
Aan:
Auteur: Gerard van Amerongen Kopie:
Onderwerp: Lezing: “Nationaal Zonne-energiedebat en verkiezing Solar City 2013”, 13:35, 13 mei, UU
Gevraagd: meerjarenbeleid Gerard van Amerongen Voorzitter Holland Solar Holland Solar Holland Solar is de branchevereniging voor bedrijven die zich bezighouden met Zonne-energie. We bestaan al bijna 30 jaar en hebben zo’n 130 leden die allemaal onderdeel uitmaken van de zonne-energie-voortbrengings-kolom. U moet daarbij denken aan producenten, de handel, installateurs, adviseurs, onderzoeksinstellingen en dergelijke. De vereniging groeit jaarlijks en we kunnen nog steeds goed nieuwe leden gebruiken. Aarzel daarom niet, om als u dat al niet bent, om u als nieuw lid aan te melden. Onze vereniging houdt zich bezig met de thema’s: beleidsbeïnvloeding, kennis & kwaliteit en communicatie. Recente voorbeelden hiervan zijn onze betrokkenheid bij de SER onderhandelingen voor een centraal energie akkoord, het masterplan Zonne-energie (waarvan we dit jaar het laatste onderdeel hebben afgerond: het Zonnekeur Installateur), en de jaarlijkse ledenbijeenkomsten en diverse workshops. Over het algemeen acteren we op twee niveau’s: de korte en de lange termijn. Dat wil zeggen de belangen voor de leden voor dit moment (opleidingen en keurmerken) en de belangen voor het ontwikkelen van een duurzame en grote markt voor zonneenergieproducten en diensten (denk hierbij aan discussies rond de energiebelasting). Het thema van deze lezing is “meerjarenbeleid”. Het komend kwartier zal ik hierop ingaan en de pleiten voor de noodzaak voor een meerjarenbeleid voor de zonneenergiesector.
Nederlandse Branchevereniging voor zonne-energie Korte Elisabethstraat 6 3511 JG Utrecht Nederland +31(0)30 232 80 08 +31(0)30 234 11 76
[email protected] www.hollandsolar.nl
Introductie We leven in economisch zware tijden en bedrijven hebben het moeilijk. Ondanks het feit dat ook de zonne-energiebranche te leiden heeft onder met name de malaise in de bouwwereld, is er nog steeds sprake van groei in de zonne-energiesector. Toch is de branche zeer onrustig. Dat heeft alles te maken met grote onzekerheid over de randvoorwaarden waaronder de sector kan groeien. Het gaat hier om meer dan alleen de gebruikelijke economische factoren. Het gaat dan ook om de telkens veranderende “spelregels” die gelden voor de ontwikkeling van de markt. Deze instabiliteit in de heeft er de afgelopen jaren voor gezorgd dat de Nederlandse markt sterk achter blijft bij die van de ons omringende landen. De huidige groei geeft daarom ook zorg voor de
Holland Solar
toekomst. “Wie garandeert ons dat de huidige spelregels met de huidige groei blijft bestaan?”
Op weg naar het thema van de spreekbeurt Als ik zo’n 30 jaar zonne-energiegeschiedenis in Nederland bekijk, dan valt op dat we een markt kennen van sterke groei en sterke krimp. We hebben tijden gekend waarop we een “wegwijs land” waren voor Europa. Kennis werd succesvol ontwikkeld en uitgedragen, overheidsbeleid was sterk stimulerend en we pasten als een van de eersten zonne-energie succesvol toe in de Noord Europese regio’s. Het blijkt echter telkens weer moeilijk om de successen “vast te houden”. Perioden van succes werden telkens afgewisseld met periode van ‘afbraak’. Het gevolg hiervan is dat de betrokken partijen steeds minder vertrouwen in het renderen van investeringen op dit gebied en de klanten inmiddels ook niet meer weten waar ze aan toe zijn. De overheid Het is natuurlijk aantrekkelijk om hiervoor iemand anders de schuld te geven. Niets menselijks is de branche vreemd en natuurlijk hebben we de zondenbok snel gevonden: de overheid. Dat is niet zo opmerkelijk want we moeten constateren dat de zonne-energiemarkt in de wereld een sterk ‘overheid gedreven markt’ is. Dat wil zeggen overheidsbeleid is van oudsher sterk bepalend voor de afzet. In Nederland hebben we de afgelopen decennia te lijden gehad van een sterk wisselend beleid op het gebied van duurzame energie. Het is inmiddels niet bijzonder verrassend meer dat, bij het aantreden van een nieuw kabinet, de regering zich permitteert om een geheel nieuwe eigen visie op het onderwerp uit te rollen. Bovendien meent de kamer ook afwijkende meningen te kunnen doorvoeren. Met andere woorden de overheid past telkens de spelregels aan tijdens het spel. Nu weet iedereen dat dit bijzonder demotiverend is voor alle deelnemers aan het spel. Om dit te illustreren zal ik een paar van deze “game changers” kort toelichten. Het hoofdpijn dossier “energielabel” voor gebouwen Op zichzelf is dit een prachtig instrument om het effect van energiebesparing en duurzame energie zichtbaar te maken. Bovendien een prima opmaat naar een energie neutrale gebouwde omgeving in 2050. Helaas is het sinds begin 2000 telkens een zaak van vallen en opstaan. De overheid wekt verwachtingen om die vervolgens niet na te komen. Het meest recente voorbeeld is het wegstemmen van het wetsvoorstel “Kenbaarheid energieprestatie gebouwen” door de tweede kamer. Bedenk hierbij dat al veel partijen fors hebben geïnvesteerd in de verwachting dat het door zou gaan en de omzetprognose ook uitgingen van effecten van het energielabel op de afzet. Het renderen van deze investering is echter nu onzeker geworden. De subsidieregelingen Er is nooit zekerheid vooraf dat een subsidieregeling succesvol wordt. Je weet echter wel zeker dat na de aankondiging en na de afsluiting van de regeling, heftige negatieve effecten op de markt te verwachten zijn. Na de aankondiging wacht iedereen met kopen en na de afsluiting moet iedereen wennen aan het nieuwe hogere prijspeil. Het subsidie instrument moet daarom met de grootste zorgvuldigheid worden uitgewerkt en toegepast. Dat gaat vaak niet goed. Minister Verhagen permitteerde het zich in 2003 bij zijn aantreden om de subsidieregeling “Duurzame warmte”, tegen alle afspraken in, 1
Blad 2 van 5
Holland Solar
jaar eerder zonder waarschuwing en op een bijzonder onzorgvuldige manier te stoppen. De gevolgen bleven niet uit: plannen van woningcorporaties werden onderuit gehaald, leveranciers bleven zitten met een flinke strop en de burger wist het ook niet meer. Vorig jaar heeft de Kamer er een subsidieregeling voor zonnestroom doorheen gejast. Daar had niemand om gevraagd en het was ook niet echt nodig. De afzet was namelijk al sterk aan het groeien. Toch leverde dat een “koperstaking” van twee maanden op voor de regeling in werking trad en is het maar afwachten wat er einde van dit jaar gebeurt als de regeling stopt! Waar moet het naartoe Zoals gezegd is de zonne-energiemarkt een sterk overheid gedreven markt. Dat is niet vreemd. Zonne-energie is een vorm van duurzame energie en het stimuleren van het gebruik van zonne-energie is een legitiem middel om te voorkomen dat er op termijn een ernstige energiecrisis ontstaat. Dat wil echter niet zeggen dat alle bedrijven in de sector eigenlijk overheidsagentschappen zijn. Dat wil alleen zeggen dat de marktsentimenten sterk beïnvloed worden door overheidsbeleid. Voor het overige, is het een normale commerciële markt van vraag en aanbod. Een markt waar een ondernemer goed op moet kunnen acteren. Om goed te kunnen ondernemen is het beslist noodzakelijk dat er een goed beeld gevormd kan worden over de omstandigheden waarbinnen de markt zich de komende jaren zal ontwikkelen. Hier ligt een uitdaging voor de ondernemers en voor de overheid als ondersteuner. Het gaat hierbij om het effectief en efficiënt richting kiezen en om het zekerstellen van het rendement op investering. Beiden zijn essentiële voorwaarden voor bedrijven om te investeren. Ook de klanten moeten weten waar ze aan toe zijn. Niet alleen bij de aanschaf van een zonne-energieproduct, maar ook gedurende de levensduur van het product. Wanneer het risico op rendement te groot is zullen veel klanten afhaken. De uitdaging hierbij is voor alle betrokken bedrijven een duidelijk en realistisch verwachtingsbeeld schetsen. De overheid moet hieraan vervolgens bijdragen en dit beeld ondersteunen waar het kan. In dit kader zal ik twee stellingen toelichten die dit mechanisme helpen ondersteunen. Stelling 1 en die betreft alle betrokken partijen Consistente marktgroei ontstaat alleen wanneer alle betrokken partijen een gelijk beeld hebben bij de randvoorwaarden waarbinnen die groei kan bestaan en dat ook uitdragen. Betrokken partijen is meer dan alleen de zonne-energiesector en de overheid. Dat is ook het bedrijfsleven in brede zin en de maatschappelijke organisaties zoals de vakbeweging, milieuorganisaties en consumentenvertegenwoordigers. Dit is een ongekende uitdaging. Een aantal jaren geleden leek dit nog een onmogelijke ambitie. Toch moeten we constateren dat duurzame energie de afgelopen jaren zich ontwikkelt vanuit “alternatieve energie” naar een serieuze deelnemer in het maatschappelijk en economisch verkeer. Dat zal enerzijds weerstanden oproepen bij partijen die zich hierdoor bedreigt voelen, maar dat betekent ook dat we mee kunnen praten ‘op niveau’ en serieus worden genomen. In de afgelopen jaren zien we maatschappelijke organisatie zoals Natuur en Milieu en Vereniging Eigenhuis actief participeren in het ontwikkelen van de zonne-
Blad 3 van 5
Holland Solar
energiemarkt in Nederland. Al sinds jaren is het aangetoond dat ‘acties’, waarbij in enige vorm van collectiviteit zonne-energieproducten worden aangeboden, succesvol zijn. Het verassende van de afgelopen jaren is echter de grote schaal waarop dit momenteel gebeurt. De succesfactoren van deze acties zijn vooral marketing, ontzorgen, vertrouwen en een goede prijs. Ook al zullen deze acties van beperkte duur zijn, toch kan de sector hiervan leren en dat zelf ook doen! We kunnen hier ook uit leren dat de marktgroei niet alleen plaatsvindt omdat de overheid dat wil. Ook al zijn er randvoorwaarden die te maken hebben met financieel rendement, toch zijn er grote groepen mensen die “het gewoon willen”. Decentrale energieopwekking is inmiddels niet meer weg te denken uit de maatschappij. Burgers en bedrijven schikken zich niet meer automatisch aan het aanbod van grote energiebedrijven. Het is aan de branche om dit sentiment verder te ontwikkelen en aan de overheid om deze beweging te ondersteunen. In de afgelopen jaren zien we al dat gelijkgestemde krachten meer en meer samen optrekken. Ik denk hierbij aan de DE-koepel die samen met Uneto-VNI, FME en anderen steeds vaker gezamenlijke standpunten naar buiten brengt. De onderhandelingen binnen de SER zijn tekenend voor hoe serieus de duurzame energiesector wordt genomen. Hier wordt momenteel op hoog niveau onderhandeld over een energie akkoord. Alle betrokken partijen nemen hieraan deel. De DEkoepel is hier een erkende partij en Holland Solar draagt via deze weg haar steentje bij. Dit is de weg om tot een breed gedragen visie op de zonne-energietoekomst te komen. Begin van deze maand was er een bijeenkomst van de DE-koepel bij de SER. De voorzitters van de duurzame energiebranches konden toen kort de belangrijkste aandachtspunten in de sector toelichten aan de SER voorzitter Wiebe Draijer. Zonder afspraak vooraf was iedereen unaniem van mening dat een meerjarig, stabiel en transparant beleid de primaire voorwaarde is voor een succesvolle ontwikkeling van de duurzame energiemarkt. Stelling 2 en die betreft voornamelijk de overheid Er zijn al veel goede beleidsvoornemens geformuleerd. We zitten niet te wachten op nieuw beleid, maar op consequente uitvoering van het bestaande beleid Ik zou de volgende suggesties aan de overheid willen meegeven: Hou het doel van een energie neutrale gebouwde omgeving in 2050 consequent voor ogen. Om dit mogelijk te maken moeten “alle zeilen worden bijgezet”. Er zijn geen ontsnappingsroutes. Het is eerder 2050 dan je denkt. Concreet stel ik voor om zo snel mogelijk een wetsvoorstel door de kamer te loodsen waarin het energielabel voor gebouwen goed geregeld wordt en dwaal niet af naar een pro forma regeling om alleen de Europese commissie tevreden te stellen. Afgesproken is dat in 2020 de nieuwbouw energie neutraal is! Dat kan technisch en economisch. De opgave is om daar via de regelgeving soepel naar toe te worden geleid. Blijf daarom bij de doelstelling 2020 voor de energieprestatieregeling: “energie neutrale nieuwbouw”.Blijf ook bij de toegezegde doelstelling van 16% duurzame energie in 2020.
Blad 4 van 5
Holland Solar
Zorg voor een energie-infrastructuur die optimaal is ingericht om ook duurzame energie te faciliteren. Bouw het “salderen” de komende jaren breder uit naar meer doelgroepen en werk gelijktijdig met de branche aan een toekomstige regeling waarin de terug-geleverde energie op een reële manier wordt gewaardeerd. De branche wil daar graag over meepraten. Hou afstand van tendentieuze verhalen als zou de energie-infrastructuur een grote bijdrage duurzame energie niet aankunnen. De eerst komende jaren hoeven we hier zeker geen problemen te verwachten! Doe wat je kan om de enorme opgave voor investeringen in duurzame energietoepassingen de komende jaren te faciliteren. Het gaat om veel geld en dat in tijden waar financieringen lastig te regelen zijn. Werk de mechanismen uit voor zogenaamde revolving fondsen en doe dat samen met marktpartijen. Afsluitend Zonne-energie komt alleen massaal van de grond wanneer er zekerheid is over de omstandigheden waarin de markt zich in de komende jaren ontwikkeld. Onzekerheid is fataal voor de investeringsbereidheid van zowel de betrokken bedrijven als de klanten. Deze lezing werd aangekondigd onder de titel “Gevraagd: meerjarenbeleid voor Zonne-energie”. Ik hoop u een indruk gegeven te hebben over de noodzaak hiervoor. De term “gevraagd” suggereert echter een zekere passiviteit. Ik kan u echter verzekeren dat Holland Solar hier niet op gaat wachten, maar daar consequent hiervoor aandacht zal vragen en meebouwen waar het kan. Ik roep u hierbij op om daar allemaal aan mee werken.
Blad 5 van 5
