Opgericht 26 April Aangesloten bij de NBAT en NBBZ

Januari 2009, jaargang 36

Hugo Aqua ieuws Opgericht 26 April 1973. Aangesloten bij de NBAT en NBBZ

Trichogaster Leeri (diamantgoerami). Van deze 12 cm grote labyrintvis kunt u ongestoord genieten. De kleuren zijn oogverblindend , hij is vreedzaam, “alleen twee mannetjes bij elkaar wil nog weleens bonje geven”. Een echte alleseter, dus geef ze dan ook zoveel mogelijk afwisselend voer. Wat wil je nog meer! Zoals alle labyrintvissen halen ze ook adem boven water. Daar dient het dan ook minstens 22 °C te zijn daar ze anders gemakkelijk ziek kunnen worden. Ook de kweek geeft weinig problemen: gewoon het water zo´n 10 tot 15 cm laten zakken en ze gaan gelijk een schuimnest tussen de planten bouwen. Dit exemplaar is van Henk Sieraad.

Bestuur R. Timmer, Marslaan 8, 1702 BL Heerhugowaard. tel. 06 435 836 63 [email protected]

Voorzitter: Secretaris:

R. Zuydam, Waterradmolen 47, 1703 PB Heerhugowaard. tel. 072- 5742751 [email protected]

Penningmeester:

J. Schot, Carneool 18, 1703 AL, Heerhugowaard. tel. 072 -5720233 [email protected]

2e secr- penningmeester:

R. de Jong, Midddenweg 80, 1702 HC, Heerhugowaard. tel. 072- 57 132 80 [email protected]

Bestuurslid: Advertentie-acquisitie

F. v.d. Meulen, Vliet 54, 1703 JD, Heerhugowaard. tel: 072– 511 28 37 [email protected]

Colofon Erelid: Clubgebouw: Clubavond:

Contributie:

Betalingen: Opzeggingen:

A. vd. Burg † Wijkgebouw ”de Ezel”, Fabritiuspark, Heerhugowaard. Tel: 072-5717625 Iedere derde dinsdag van de maand, behalve in de maanden juli en augustus. In de maanden april , mei en september vijverlezingen op de tweede donderdag van de maand. vooruit te voldoen Voor NBAT- leden € 43,50 per jaar Voor jeugdleden € 18,50 per jaar Voor donateurs € 18,50 per jaar. Inschrijfgeld € 2,50 (eenmalig). Zeewaterlezen kunnen i.p.v. “het Aquarium”ook “Dreamreef” ontvangen; In dat geval bedraagd de contributie € 50,50 per jaar. Voor leden die zowel “het Aquarium”als “Dreamreef”willen ontvangen bedraagd de contributie € 63,50 per jaar Uitsluitend op postrekeningnummer 2959797 tnv penningmeester aquariumvereniging Hugo Aqua. Uitsluitend schriftelijk bij de secretaris.

Redactioneel Redactie: Telefoon Verspreiding: Overname: Advertenties:

F. Leurs, Vinkenstraat 5, 1781 ZJ, Den Helder. 06 309 109 76, [email protected] H. A. Sieraad, tel. 072 5742919 [email protected] Dit mag slechts onder bronvermelding. Voor bedrijven: hele pagina € 50,00 per jaar.

Banner op de website van Hugo Aqua: € 25,00 per jaar

Internet www.hugo-aqua.nl/ Webmaster Hugo Aqua: [email protected] 8BAT:NBAT: voor alle vivariumhoud(st)ers

Ledenhulpservice R. Zuijdam, H. A. Sieraad, zoutwater: K.Boots, vijvers : H. A. Sieraad, zoetwater:

tel: 072 57 42 751 tel: 072 57 42 919 tel: 0229 57 29 81 tel: 072 57 42 919

U kunt uw aquariumwater laten testen bij: Aquacenter, Lagedijkerweg 13d, Schagen, 0224 212052 Vishospitaal Anrokoi, Dioneplantsoen 20, Heerhugowaard, 072 5727694 U kunt uw CO² fles laten vullen bij: Koi- en vijvercentrum, Woudmeerweg 22, Dirkshorn Aquacenter, Lagedijkerweg 13d, Schagen, 0224 212052 Voor leden is het mogelijk om via de vereniging een abonnement op andere aquariumbladen te nemen.

Inlichtingen bij de secretaris.

Voorwoord van de secretaris Januari 2009 De Huiskamerkeuring van “Hugo Aqua” is achter de rug. Dinsdagavond 16 december werd de uitslag bekend gemaakt. De uitslag kunt u verderop lezen. Ik wil de deelnemers feliciteren met hun verkregen aanbevelingen om de bak nog beter/mooier te maken. Speciaal feliciteer ik mevrouw F. van der Meulen. Deze “nieuwkomer” behaalde meteen een zilveren diploma! “Hugo Aqua “ vaardigt 5 mensen(aquaria) af naar de Districtskeuring, de komende maand. Dinsdag 20 januari komt zeewaterkenner Ron Hessing een goede zeewaterlezing geven, vergezeld van fantastische foto’s. Echt de moeite van uw bezoek waard! Aangezien “Hugo Aqua” een echte vereniging is met een echt bestuur en echte vrijwilligers en een echte ledenraadpleging heeft, kunt u dinsdag 17 februari echt uw mening geven op de ledenvergadering over het echte, gevoerde beleid van uw bestuur. Zoals een echte vereniging betaamt is: “Hugo Aqua” beter af met een voorzitter. Omdat de huidige voorzitter zijn functie neerlegt wil het bestuur echt een vervang(st)er voor hem. Dus heeft u, net als de andere bestuursleden, echt een paar uurtjes over voor het besturen van uw vereniging: geef u op bij ondergetekende voor meer info! Ik wens u allen een goede gezondheid en veel plezier met uw vivarium in 2009! Tot ziens op de clubavonden dit jaar. Robbert Zuijdam secretaris

Ook deze maand kunnen we weer een nieuw lid verwelkomen en wel: De heer S. Wit uit Broek op Langedijk Wij hopen dat u zich spoedig bij ons thuis zult voelen.

Van de secretaris. Uitnodiging contactavond . Uitslag huiskeuring 2008. De goudwinde. Rasbora heteromorpha. Data ledenactiviteiten. Doktersvissen, pareltjes in het rifaquarium.

Uitnodiging 20 januari hebben wij voor u Zeewaterlezing door R.Hessing. Kom dus massaal naar Buurthuis de ezel !!

Kijk voor meer informatie over deze avond en ander nieuws uw vereniging op www.hugo-aqua.nl

Uitslag huiskeuring 2008 29 november was het weer zo ver. De jaarlijkse huiskeuring. Altijd weer een hoogtepunt in ons verengings jaar. Ook dit jaar waren er weer fraaie bakken aangemeld. En niet alleen de oude bekenden, maar ook weer deelnemers die hier voor de eerste keer (en hopelijk niet voor de laatste ) hier voor hadden ingeschreven. Hieronder een impressie van de deelnemende bakken met de belangrijkste uitslagen AI (gezelschapsaquarium) R. Van Meulen, 1e plaats 389,5 punten 63 biologisch zilveren bondsdiploma

e

J.Brijer, 2 plaats 387,5 punten 62 biologisch zilveren bonsdiploma

e

J. Groen, 3 plaats 380,5 punten 61,5 biologisch bronzen bondsdiploma

e

H.Schot, 4 plaats 379 punten 61 Biologisch bronzen bondsdiploma

A2/3 (speciaal aquarium) e

R.Zuijdam, 1 plaats 392 punten 63 Biologisch Zilveren bondsdiploma

e

F.v.d.Meulen, 2 plaats 388 punten 63 Biologisch Zilveren bondsdiploma

e

H.A.Sieraad, 3 plaats 387,5 punten 62,5 Biologisch Zilveren bondsdiploma

e

R.van Kleef, 4 plaats 378,5 punten 60 Biologisch Bronzen bondsdiploma

B1 (gezelschap zeewater aquarium) E. Estoppey 379,5 punten 61 Biologisch Bronzen bondsdiploma

Hugo Aqua feliciteert alle deelnemers met het behaalde resultaat, en wenst R. v.d. Meulen, F. v.d. Meulen, J. Brijer R.Zuijdam en H. A. Sieraad veel succes met aankomende districtskeuring

Data ledenactiviteiten. 17 februari

Jaarvergadering

Bestuur

17 maart

Foto’s districtskeuring

A. Buth

Vijverlezing

Anrokoi

22 april

Zoetwaterlezing, voeding voor planten

E. Prins

11 mei

Vijverlezing, aanleg en onderhoud

R. Feenstra

19 mei

Zeewaterlezing

30 mei

Hugo Aqua vijverkeuring

H. Sieraad en R. de Jong

16 juni

Uitslag Hugo Aqua vijverkeuring

H. A. Sieraad

6 april

De goudwinde De goudwinde (Leuciscus idus) is met zijn bewegelijke sierlijkheid ongetwijfeld de meest dankbare en ideale siervijvervis waar je als vijvereigenaar het ganse jaar veel plezier aan beleefd. Ze zijn interessant omwille van hun sierlijke verschijning en jagen de hele dag aan de oppervlakte op insecten. Ze mogen dan ook in geen enkele siervijver ontbreken.

Voorkomen De goudwinde is een oranjekleurige (gaande van diep oranje tot bleek oranje), veelal met donkergekleurde vlekjes snelle maar schichtige siervis die tot 25-50cm lang kan worden. De vijvergrootte is bepalend hoe groot de goudwindes uiteindelijk worden. Tweejarige windes meten ongeveer 16cm, vijfjarige 34cm en tienjarige kunnen 50cm bereiken. Verspreiding Europa, van de Noordelijke Alpen tot Siberië. Windes komen zelden in natuurlijke rivieren en meren voor. Vanuit zuid Duitsland werden ze sinds 1868 in alle gematigde gebieden uitgezet en dit in vijvers van parken, tuinen, stilstaande en langzaam stromende wateren. In de vijver Windes zijn een makkelijke, sterke, weinig eisende scholenvis en voelen zich in hun nopjes wanneer ze in groep gehouden worden. Voorzie minstens 5 exemplaren anders verschuilen ze zich en gedragen zich schichtig. Het zijn oppervlakte zwemmers waarbij u als vijveraar kunt genieten van hun sierlijke zwemkunsten ook al is het donker en koud weer. Door hun snelle en wendbare, gestroomlijnde lichaam met krachtige, korte staart vallen ze zelden ten prooi aan katten, reigers en parasieten. Ze eisen wel zuurstofrijk, stromend water. Ze houden van een spetterende fontein, waterval. Na steuren zijn windes het meest gevoelig aan zuurstoftekort. Windes leven in vijverwater optimaal tussen de 4-25°C. Het zijn goed winterharde vissen die de winters in onze gebieden kunnen overleven als de vijverdiepte minimum 80cm is.

Windes zijn alleseters. Ze eten graag allerlei insecten in en rond het water. O.a. muggenlarven, muggen en wormen staan op hun menu. Naast de natuurlijke, levende bronnen eten goudwindes ook korrelvoer. Echter wanneer voldoende natuurlijke bronnen aanwezig zijn kunnen goudwindes best zonder dit extra voer. Ze zullen extra aangereikt voer dan laten liggen. Een goed uitgebalanceerde voeding, aangereikt met speciaal windevoer komt de intensiteit van de kleur zeker ten goede. Desondanks het alleseters en karperachtigen zijn blijven ze van waterplanten af en zijn het weinig belastende vissen. Verder lusten ze ook wel kleine visjes en eigen eitjes. Het is een ideale siervijvervis die nauwelijks of niet op de bodem woelt. Windes zijn heel sociale vissen, niet alleen voor het eigen geslacht maar ook voor andere siervissen. Met koi worden ze ook soms wel samen gehouden maar het moet wel gezegd dat koi minder rustig en tam gedrag vertonen wanneer ze samen met windes opgroeien. Geen medicatie De winde kan heel slechts tegen medicatie Hou hiermee rekening bij ziektebehandeling als je vijver bevolkt is met windes. Acrobaten Goudwindes zijn echte springers. Ze maken er geen probleem van om 30cm uit het water te springen om een rondvliegend insect te pakken. Dit gebeurt vaak bij valavond. Het plaatsen van een lichtbal op het water zorgt voor een echte springshow omdat hier muggen en andere insecten naartoe komen.

Zelfmoord Hun uitbundige spring gedrag kan ook wel eens fatale gevolgen hebben. Zeker de grotere exemplaren kunnen door hun kracht naast de vijver belanden met alle gevolgen vandien. Let ook op springgedrag bij de verhuis naar een andere vijver van vooral grotere goudwindes.

Voortplanting en kweek Windes planten zich heel gemakkelijk voort. De eieren worden afgezet in geringe diepte of stenen en planten. Er kan wel wat schade aan waterplanten optreden tijdens de paaitijd. Na 2 tot 3 levensjaren zijn de jongen volwassen. Het geslachtsonderscheid is bij windes niet makkelijk te maken. Het mannetje is meestal wel groter en dieper gekleurd en vertoont tijdens de paaitijd van april tot juli voortplantingspuntjes. De paaien duurt 2 à 3 dagen en kan al plaatsvinden bij lage watertemperaturen. Het duurt 10 tot 20 dagen vooraleer de eieren uitkomen. De larven zijn circa 6mm groot.

Andere varianten Er zijn nog een aantal andere varianten van de goudwinde te koop in de vijverhandel. Ze hebben identiek dezelfde eigenschappen maar verschillen in kleur zoals de blauwe winde of de gewone (zilver)winde. Er bestaat ook sluierwinde, regenboogwinde en driekleurenwinde. Vaak wordt zilverwinde verward met blankvoorn. De blankvoorn heeft echter een oranjerode iris. Bij de winde is de iris licht van kleur. Aan het aantal schubben op de zijlijn is het verschil nog beter te herkennen. De winde telt tussen de 56 en 61 schubben terwijl de blankvoorn beduidend minder schubben telt, tussen de 43-47. Ook aan de rugvin herkennen we het verschil. Bij de winde staat de rugvin iets naar achteren tegenover de buikvin. Bij de blankvoorn staat de rugvin recht boven de buikvin. Ief De Leander, The Pond Library -( zilverhaai)

AQUA-CENTER SCHAGEN Uw vertrouwde adres voor o.a.: Sera – EHEIM – Aquatlantis – Jewel – Superfish – Profilux aansturings en verlichtingscomputers AQUA-CENTER DISCUS MAK SCHAGEN Lagedijkerweg 13D 1742 NB SCHAGEN 0224-212052 (optie2) [email protected] WWW.AQUA-CENTER.NL OP VERTOON VAN NBAT-PAS ONTVANGT U 10% KORTING!

Uw vertrouwde adres voor o.a.: Sera – EHEIM – Aquatlantis – Jewel – Superfish – Profilux aansturings en verlichtingscomputers AQUA-CENTER DISCUS MAK SCHAGEN Lagedijkerweg 13D 1742 NB SCHAGEN 0224-212052 (optie2) [email protected] WWW.AQUA-CENTER.NL OP VERTOON VAN NBAT-PAS ONTVANGT U 10% KORTING!

Aquaplantsonline is een internetwinkel en bedrijfspand voor aquariumplanten en toebehoren. Aquariumhouden is onze grootste hobby, waardoor ons bedrijf is ontstaan. Wij weten waar u tegen aan kunt lopen, en kunnen u helpen om plezier te hebben in uw hobby. Onze planten die twee keer per week worden verzonden, of anders op zaterdag (gehele dag) en woensdagmiddag kunnen worden bewonderd in ons bedrijfspand komen rechtstreeks van één van de grootste kwekers vandaan. Verser kunt u de planten niet krijgen ! Op maandag en woensdag verzenden wij verse planten en andere producten door heel Europa. Op woensdag, maar vooral op zaterdag kunt u de planten en onze andere producten bewonderen in ons bedrijfspand. Aquaplantsonline staat nooit stil, en is altijd op zoek naar nieuwe planten, producten of mogelijkheden om uw hobby tot een succes te maken. Wij voeren diverse merken zoals o.a. Eheim, Red Sea, Tropica, Tropicall, Superfish, ADM, JBL, etc. Iedere maand hebben wij ook een gratis product bij uw bestelling vanaf 20 Euro (excl. verzendkosten). Aquaplantsonline staat altijd voor vragen klaar, en probeert u zo goed mogelijk te helpen. Wij proberen altijd uw E-mail binnen 24 uur te beantwoorden. Ons bedrijfspand is gevestigd op: Witteweg 17, 1431 GZ, Aalsmeer. (zijweg van de Zwarteweg) Openingstijden: Woensdag van 14.00 tot 17.00 uur, zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur. Andere dagen op afspraak. Wij zijn te bereiken op: 0297 712013 of [email protected]

Rasbora heteromorpha Onder de tandkarpers is de Rasborafamilie belangrijk door het grote aanbod aan geschikte aquariumvissen. De meeste vissen uit dit geslacht zijn slank en hun lichaam is zijdelings samengedrukt. Ze komen voor van Oost-Afrika over Zuid- en Oost-Azië tot Kanton en verder door op Indonesië en de Filippijnen.

Ze leven er in grote scholen en bevolken de bovenste waterlagen van langzaam stromende of stilstaande wateren. Hun mond is schuin naar boven gericht met een vooruitspringende onderkaak. De tot dit geslacht behorende vissen zijn vrijwel allen uitstekend geschikt voor het houden in aquaria omdat ze vredelievend zijn en geen bijzondere eisen stellen. De meest bekende soorten zijn Rasbora borapotensis, R. dorsiocellata, R. kalochroma, R. maculata, R. trilineata en R. vaterifloris. Hoewel het stuk voor stuk prachtige visjes zijn, hebben zij zich nooit in aquariumland kunnen handhaven. De enige die dat wel kon is de kegelvlekbarbeel. Dit knappe visje komt voor op het Maleise schiereiland, op Thailand en op Sumatra. Hier leeft hij in matig tot vrij sterk stromende oerwoudbeken en in de moerassen en overstromingsgebieden die met deze beken in verbinding staan. Het water is overwegend helder en soms verontreinigd door organische stoffen. Soms is het door humusstoffen en door sporen van ijzer een weinig geel gekleurd. In tegenstelling tot de andere Rasborasoorten, die meestal lang en slank zijn, is zijn lichaam ruitvormig en sterk zijdelings samengedrukt. De grondkleur is zilvergrijs met zachtrode tot violetglanzende boventoon. Zijn achterlijf wordt versierd met een blauwzwarte kegelvormige vlek. Vanuit de kop tot aan de kegel glanst de rugzijde goudgeel op. In de rugvin en in de staartvin iriseert een roodbruine schijn. Het oog is iriserend geel met in de bovenrand ervan een klein rood spatje.

Rasbora heteromorpha is weer zo´n voorbeeld dat mooie vissen niet duur hoeven te zijn De kegelvlek wordt in gevangenschap ongeveer 4cm groot. In de vrije natuur blijven ze merkwaardig genoeg kleiner en bereiken er een lengte van ongeveer 3,5cm. De vrouwtjes zijn robuuster dan de mannetjes en hebben een glanzend dik buikje. Deze Rasbora is geschikt voor het medebevolken van zowel grote als kleine aquaria. Men dient ze wel in een schooltje van 6 tot 10 stuks te houden. Ze geven de voorkeur aan een dicht beplant aquarium waarin breedbladige planten als Cryptocorinen, Echinodorus en Alternantera niet mogen ontbreken. Onder deze grootbladige planten zoeken ze verpozing na een aardig staaltje van hun zwemkunst ten beste te hebben gegeven. De kegelvlek zal je vooral terug vinden in de middelste waterlagen; hij is vredelievend van natuur en als je hem samenhoudt met vissen van dezelfde lengte zal hij nooit voor problemen zorgen. Als je hem aankoopt zet hem dan niet in een pas opgestart aquarium; hij

verkiest een iets ouder watertje en een donkere bodem. De temperatuur mag schommelen tussen 24°C en 28°C. Daalt de temperatuur onder de 22°C dan wordt onze kegelvlek lusteloos, wil niet meer eten en valt totaal verzwakt ten prooi aan schimmel en stip. De PH mag gaan van 6,6 tot 7,5 en de hardheid mag liggen tussen 3° en 15° dHG. Kegelvlekken kweekt men in kleine bakjes van 6 tot 10 liter. Het ingebrachte kweekstel zet meestal na twee of drie dagen af. Het wijfje zoekt een onderkant van bvb. een Cryptocorineblad op en prikkelt zich tot afzetten door enige malen met haar legbuis langs het blad te strijken. Is het moment aangebroken zwemt het paartje op een uitgekozen blad toe waarbij het mannetje boven het wijfje probeert te komen. Nu zwemmen ze op de onderkant van het blad toe waarbij hun buikjes naar boven gericht zijn. Het mannetje slaat zijn staartvin en de staartwortel over de rug van het vrouwtje. Zij kleeft haar eitjes aan de onderkant van het blad en hij bevrucht ze onmiddellijk. Dan zwemt het paar uit mekaar. Daar er ook vele eitjes naar de bodem vallen kan men best een aflegrooster gebruiken, want de oudjes lusten ook graag een eitje. Voor de kweek moet het water zuur en zacht zijn. De meest gunstige waarden zijn een hardheid van 5° dHG en een PH van 6 tot 6,5. De temperatuur wordt geregeld tussen 26°C tot 28°C. Na 48 uur komen de vislarfjes uit. Eens ze vrij zwemmen worden ze onmiddellijk gevoederd met raderdiertjes. Later geeft men hen Cyclops en Artemianaupliën. De koppels zijn op hun best als ze tussen de zes en de twaalf maanden oud zijn. Van een volwassen kweekkoppel mag je een 200tal jongen verwachten. De Rasbora heteromorpha geeft aan uw aquarium iets feeërieks, iets uit duizend en één nacht en omdat je diep van binnen ook een romanticus bent zal je ze vroeg of laat ook wel eens houden.

Bronvermelding Elseviers aquariumvissenenceclopedie: J. J. Hoedeman Elseviers aquariumencyclopedie: J. D. Van Ramshorst & A.V. d. Nieuwenhuizen Das Aquarium nov. 1998: Jaroslav Eliás Karel Fondu De Siervis Leuven

Doktersvissen: pareltjes in het rifaquarium In vrijwel ieder zeeaquarium kom je ze tegen, vertegenwoordigers van die grote familie Acanthuridae. Het aanbod van geschikte soorten is groot. Als je hun lange termijn eisen opvolgt en ze een behoorlijke huisvesting geeft, blijven het de mooiste blikvangers in een rifaquarium.

De meest populaire is zeker de gele dokter, Zebrasoma flavescens, ijzersterk en altijd in de kijker. Wil je wat meer pit? Dan kan je kiezen voor de hemelsblauwe picassodokter (Paracanthurus hepatus). Houd je meer van een klassieker? Dan is de meest vreedzame, Ctenochaetus strigosus, ook wel de geeloogdokter genoemd, bijzonder geschikt. Wie wat geduld heeft, kan op zoek gaan naar een Ctenochaetus hawaiiensis, een minder frequent aangeboden soort die dezelfde eisen stelt als zijn voorganger. Die "hawaiiensis" zoals ze hem noemen, wordt zonder twijfel één van de mooiste dokters in uw aquarium. Zijn jeugdkleed is zeer aantrekkelijk en later als hij volwassen is, wordt het een zeldzame schoonheid die een blikvanger zal blijven. In vrijwel ieder zeeaquarium kom je ze tegen, vertegenwoordigers van die grote familie Acanthuridae. Het aanbod van geschikte soorten is groot. Als je hun langetermijneisen opvolgt en ze een behoorlijke huisvesting geeft, blijven het de mooiste blikvangers in een rifaquarium. Er is heel wat keuzemogelijkheid. Sommige soorten kunnen best met meerdere exemplaren tegelijk aangekocht worden en soms hoor je terecht (?) de opmerking dat er in elk rifaquarium minstens één doktersvis aanwezig moet zijn. Als dat ook uw mening is moet u zeker deze ervaringen lezen. De systematiek in de grote familiestamboom vormen de Acanthuroidei (doktersvisachtigen) een suborde van de Perciformes: de baarsachtigen. De subsuborde Acanthuroidei (doktersvisachtigen) is onderverdeeld in vijf families: de Acanthurinae (doktersvissen), de Zanclidae (wimpelvissen) en de Siganidae (konijnvissen), de Epihidae (vleermuisvissen), en de Scatophagidae (argusvissen). Binnen de familie der Acanthuridae worden drie subfamilies onderscheiden: de Acanthurinea (echte doktersvissen), de Prionurinae (eenhoornvissen) en de Nasinae (koekopvissen). Binnen de subfamilie van de echte doktersvissen worden vier genera (geslachten) onderscheiden. 1. Acanthurus 2. Ctenochaetus 3. Paracanthurus 4. Zebrasoma Deze vier namen klinken vertrouwd in de oren bij de liefhebbers van doktersvissen. In dit artikel heb ik het uitsluitend over deze vier geslachten: Acanthurus, Ctenochaetus, Paracanthurus en

Zebrasoma. Samen zijn ze goed voor zo'n 56 soorten. Een sprekend voorbeeld uit het eerste gelacht, nl. de witborstdokter (A. leucosternon) kwam in het juli-augustus nummer van Het Zeeaquarium in 1998 uitvoerig aan bod. Tanne Hoff schreef over deze soort letterlijk: "In het aquarium is de verzorging ervan problematisch." Inderdaad, het geslacht Acanthurus herbergt de doktersvissen die de meeste aandacht vragen. Binnen die groep zijn in onze vereniging alleen met de A. lineatus, A. olivacus en A. sohal, in aquaria vanaf 2 meter, goede ervaringen bekend. Veel meer goede ervaringen zijn bekend met Ctenochaetus, Paracanthusrus en Zebrasoma

Doktersvissen zijn drukke zwemmers. Vandaar dat ze een groot aquarium verlangen. Als het aquarium ingericht is als een dichte wand met enkel vooraan zwemruimte, dan voelen ze zich niet in hun natuurlijk doen. Beter is een groot aquarium met steenformaties waardoor of waarrond ze kunnen zwemmen. Als het nodig is moeten ze zich kunnen terugtrekken. Ze houden van 'ordeloze' formaties met veel gaten en ruime spleten. Je kunt duidelijk observeren dat er rust, hiërarchie en vrede in een groot zeeaquarium heerst wanneer het interieur van stenen aan die voorwaarde voldoet. Van belang is ook de waterkwaliteit. Deze is in een aquarium met rifbouwende steenkoralen meestal uitstekend. Vissen die in de natuur in open water zwemmen, zijn gewend aan een zeer laag bacteriegetal (dit is een getal dat aangeeft hoeveel bacteriën per liter zeewater aanwezig zijn; in de meeste zeeaquaria is dat getal honderd tot duizend keer groter dan in de natuur). Een laag bacteriegetal kun je o.a. bereiken door het water te laten vloeien door een UV-lamp. Deze methode is de laatste jaren in de vergeethoek geraakt en soms wordt een UV-lamp beschuldigd van het doden van ook de goede bacteriën. Dat is de reinste onzin. Ten eerste doodt een UV-lamp

geen bacteriën maar zorgt hij ervoor dat hun DNA-structuur wordt beschadigd waardoor de cellen zich niet meer kunnen delen (vermenigvuldigen). Belangrijker is dat goede bacteriën die behulpzaam zijn bij de biologische afbraak, de nitrificatie of de denitrificatie substraatgebonden zijn en niet door of langs de wand van de UV-lamp"zwemmen". Er zijn dus goede redenen om met een technisch hulpmiddel de natuur na te bootsen en de UV-lamp continu in bedrijf te houden. Er zit trouwens nog een voordeel aan een UV-lamp. De lichtdoorlaatbaarheid van het water neemt toe en dat is gunstig voor de algen- en wierengroei in de diepere regionen van het aquarium. Dat brengt me bij de noodzaak van die algengroei. Op dat fijne koraalzand groeien vele microscopische algen en wiertjes en samen met het koraalzand nemen doktersvissen dat uiterst fijne koraalzand naar binnen. Dat laatste is dan weer noodzakelijk bij de vertering van de hardere diatomeeën die tot hun standaard voedselpakket behoren. Wat hebben alle doktersvissen gemeen? Doktersvissen kun je altijd herkennen aan hun unieke typische lichaamsvorm en hun sierlijke zwemwijze, te vergelijken met de lipvissen Hun geslachtsnaam danken ze aan een scalpelvormige stekel aan het staartvlak. Een inklapbaar zakmes dat alleen bij grote gevechten gebruikt wordt. Bij het zwemmen worden alleen de zijvinnen gebruikt, de staart dient als roer of wapen. Toch kunnen ze in een groot aquarium behoorlijk op snelheid komen. Doktersvissen verplaatsen zich in alle waterlagen in het aquarium. Ze laten een onvermoeibare indruk na. Bijna alle doktersvissen houden hun prachtig jeugdkleed gedurende hun hele leven. Er zijn enkele uitzonderingen op die regel, o.a. Acanthurus coeruleus die geel is in zijn jeugdkleed en later volwassen blauw met donkere strepen. Een voorbeeld van mimicry naar kleurvormen kun je overigens zien bij de Acanthurus pyroferus. Die kan nl. gemakkelijk verward worden met Centropyge flavissimus, met Centropyge eibli of met Centropyge vroliki. Doktersvissen blijven altijd uitermate gevoelig voor plotselinge bewegingen vóór het aquarium, zeker wanneer ze als enkelingen in het aquarium verblijven. De stressgevoeligheid is sterk soort afhankelijk.

De voeding van doktersvissen in de natuur In de natuur voeden de meeste volwassen doktersvissen zich met algen en in de buurt van de riffen met zeegrassen. Allen geven de voorkeur aan draadalgen, niet de lange maar wel de kortere, vers uit het steen ontstane begroeiingen. Ze grazen ook op het dak van een rif. Pionurus scalpus eet uitsluitend kalkalgen. In hoger gelegen koraalrifgebieden onder invloed van sterke golfslag leven o.a. Acanthurus achilles, A. leucopareius, en A. guttatus. Maar Acanthurus thompsoni en Naso hexacanthus leven exclusief in open water en moeten het dan ook eerder hebben van planktondiertjes. De voedselgewoonten kunnen veranderen in de loop van hun leven. Het is bekend dat jonge vissen uit het geslacht Naso bladalgen eten en pas later als ze volwassen zijn, meer energie nodig

hebben, overschakelen op plankton. Het op gang komen van de hoornvorming (de karakteristieke 'neus') is daar niet vreemd aan. Onderzoek in de Rode Zee bij de Acanthurus nigrofuscus leerde ons dat hij in de winter vetreserves aanlegt in de geslachtsorganen en in de staartvin. Deze vetten bevatten hogere waarden onverzadigde vetten en tryglyserol dan in bv de spierweefsels. Waarnemingen in de natuur hebben ons geleerd dat doktersvissen tot 10 u per dag grazen op en tussen stenen en koralen. Ook is een test gedaan waarbij een gedeelte van een rif ontoegankelijk werd gemaakt voor vissen. Na enkele weken was een duidelijke algen en wierengroei zichtbaar. Je kunt je dus best voorstellen dat zelfs in een groot aquarium, de bruikbare algenreserves voor één doktersvis reeds na vijf dagen opgebruikt is. Voldoende groenvoer bij het verzorgen van meerdere exemplaren wordt dus een probleem, ook in grote aquaria. Ofwel ze vermageren, ofwel hun groei stopt hun groei voordat ze volwassen zijn. Sla er eens een encyclopedie op na en kijk hoe groot ze in de natuur worden. Dat is niet allemaal te wijten aan kleinere zwemruimte.

Erg belangrijk dus: de juiste voeding!! De meeste doktersvissen zijn herbivoren. Om het in mensentaal te zeggen: het zijn vegetariërs, ze lusten geen dierlijke kost. Tenzij ze niet anders voorgeschoteld krijgen of zoals bekend bij de Naso (hierboven vermeld) uit noodzaak, blijven ze ook herbivoor. Ctenochaetus strigosus is uitgerust met borstelvormige tandjes en samen met C. striatus en C. hawaiiensies behoren ze tot de borsteltandigen onder de doktersvissen. Ze grazen en schrapen het rif af, op zoek naar plantaardig voedsel. Geef je toch uitsluitend dierlijk voedsel, dan kunnen de eerste problemen beginnen. Als men het voedselaanbod niet aanpast krijg je abslouut problemen. Hun darmkanaal is nu eenmaal langer dan bij carnivoren om de afbraak van plantaardig materiaal aan te kunnen. Krijgen ze altijd Mysis of ander dierlijk voedsel aangeboden, dan is de kans op verstoppingen groot en zijn darminfecties niet uit te sluiten. Zebrasoma flavescens is daar het minst gevoelig voor en de Ctenochaetus hawaiiensis meest gevoelig.

Donald Samyn (reefkeeper) (wordt vervolgd)