Hugo Aqua Nieuws Opgericht 26-April-1973

Januari 2011, jaargang 37

Hugo Aqua Nieuws Opgericht 26-April-1973

Maandblad voor aquarium, vijver en terrarium vereniging

Hugo-aqua. Aangesloten bij de N.B.A.T.

Bestuur Voorzitter:

H. A. Sieraad, Grift 4, 1703 HX, Heerhugowaard. Tel: 072- 5742919

[email protected]

Secretaris:

R. Poelsma, Bergkristal 46, 1703 ED, Heerhugowaard. Tel 06 200 191 17

[email protected]

Penningmeester:

J. Schot, Carneool 18, 1703 AL, Heerhugowaard. tel. 072 -5720233

2e secr- penningmeester:

R. de Jong, Midddenweg 80, 1702 HC, Heerhugowaard. tel. 072- 57 132 80 [email protected]

Bestuurslid:

R. Zuijdam, Waterradmolen 47, 1703 PB Heerhugowaard. tel. 072- 5742751

[email protected]

Colofon Erelid: Clubgebouw: Clubavond:

Contributie:

Betalingen: Opzeggingen:

A. vd. Burg † Wijkgebouw ”de Ezel”, Fabritiuspark, Heerhugowaard. Tel: 072-5717625 Iedere derde dinsdag van de maand, behalve in de maanden juli en augustus. In de maanden april en mei vijverlezingen op de eerste of tweede maandag van de maand. vooruit te voldoen Voor NBAT- leden € 48,50 per jaar Voor jeugdleden € 24,25 per jaar Voor donateurs € 24,25 per jaar. Inschrijfgeld € 2,50 (eenmalig). Zeewaterleden kunnen i.p.v. “het Aquarium”ook “Ons zeeaquarium” ontvangen; In dat geval bedraagt de contributie € 65,50 per jaar. Voor leden die zowel “het Aquarium”als “Ons zeeaquarium”willen ontvangen bedraagt de contributie € 78,50 per jaar Uitsluitend op postrekeningnummer 2959797 tnv aquarium- & terrariumvereniging Hugo Aqua. Uitsluitend schriftelijk bij de secretaris.

Redactioneel Redactie: Telefoon Verspreiding: Overname: Advertenties:

F. Leurs, Vinkenstraat 5, 1781 ZJ, Den Helder.

0613408958, [email protected] H. A. Sieraad, tel. 072 5742919 [email protected] Dit mag slechts onder bronvermelding. Voor bedrijven: hele pagina € 50,00 per jaar.

Banner op de website van Hugo Aqua: € 25,00 per jaar

Internet www.hugo-aqua.nl/ Webmaster Hugo Aqua: [email protected] NBAT:.http://www.nbat.nl Aquariumforums: www.aquaforum.nl www.punkyfish.nl

www.venividiviss.org

Ledenhulpservice zoetwater:

R. Zuijdam, H. A. Sieraad, zoutwater: K.Boots, vijvers : H. A. Sieraad,

tel: 072 57 42 751 tel: 072 57 42 919 tel: 0229 57 29 81 tel: 072 57 42 919

U kunt uw aquariumwater laten testen bij: Aquacenter, Lagedijkerweg 13d, Schagen, 0224 212052 Vishospitaal Anrokoi, Dioneplantsoen 20, Heerhugowaard, 072 5727694 U kunt uw CO² fles laten vullen bij: Koi- en vijvercentrum, Woudmeerweg 22, Dirkshorn Aquacenter, Lagedijkerweg 13d, Schagen, 0224 212052 Voor leden is het mogelijk om via de vereniging een abonnement op andere aquariumbladen te nemen.

Inlichtingen bij de secretaris.

Voorwoord van de voorzitter Beste leden, Allereerst wil ik van deze gelegenheid gebruik maken om jullie een goed en gezond 2011 toe te wensen met weinig tot geen aquarium/ vijverleed. Nauwelijks bekomen van de oliebollen en nog volop handenschuddend gaan we alweer op weg naar de eerste ledenavond van het nieuwe jaar… Traditiegetrouw is dit een zeewaterlezing, (voor ons) nieuwkomer Lex Reichenfeld komt ons weer van alles vertellen en laten zien over de wondere wereld onder de zeespiegel, ik hoop dat jullie massaal aanwezig zullen zijn om al dit fraais mee te beleven. Even genoeg over de komende lezing, nu eerst even terug naar de laatste clubavond van 2010. Al even traditiegetrouw is dit de avond waarop de uitslag van de jaarlijkse huiskeuring wordt bekendgemaakt. Ook nu werd het commentaar van keurmeester Jeroen Bastiaans weer ondersteund door de prachtige foto’s van Hans Martens. De keuring leverde drie terechte winnaars op, R. Zuijdam bij de speciaalaquaria (tevens als overall kampioen winnaar van de Arie vd. Burg Bokaal, S. Wit werd eerste bij de Zee-aquaria en F. Leurs mocht de tot Arie Buthbokaal hernoemde beker voor gezelschapsaquaria meenemen naar Den Helder. Voor Fred was er nog een extra verrassing: vanwege zijn grote en langdurige verdiensten als redacteur van ons clubblad mocht ik hem de Zilveren Veer opspelden ! De respectievelijke dame en heren F. vd. Meulen, S. Wit, J. Bonouvrie en H. A. Sieraad zullen namens Hugo Aqua deelnemen aan de Districtkeuring voor vivaria 2011, die in het derde weekeinde van februari door A. Ras zal worden verricht. Henk Sieraad

Wanneer heeft u onze website voor het laatst gezien ???? www.hugo-aqua.nl

Inhoud

Van de voorzitter Uitnodiging contactavond Huiskeuring 2010 Omgekeerde osmose Voortplanting en broedzorg Lidmaatschapskaart/kortingspas

Uitnodiging Dinsdag 18 januari presenteert Lex Reichenfeld met fascinerende foto´s een prachtige Zeewaterlezing Deze avond mag u niet missen!!!!!! Dus kom allemaal naar buurthuis de ezel

Neem ook eens uw familie, vrienden of kennissen mee naar één van onze leerzame, interessante maar vooral gezellige Contactavonden, en laat ook hun genieten van onze hobby

Met de Hugo Aqua clubpas kunt u 10% korting krijgen bij onderstaande aquarium/vijverzaken: Dobey Heerhugowaard ( tevens sponsor van deze pas ) Raadhuisplein 4,a1701 EJ Heerhugowaard tel:072-5745922 10 % korting op alle aquariumartikelen. Aqua Center Mak Lagedijkerweg 13d , 1742 NB Schagen tel:0224-212052 Tevens kunt u hier terecht voor het (bij)vullen van uw CO2-fles. 10 % korting op alle aquariumartikelen. Koi-en Vijvercentrum Dirkshorn Woudsmeerweg 22, 1746 CD Dirkshorn tel: 0224-552439 Tevens kunt u hier terecht voor het (bij)vullen van uw CO2-fles. 10 % korting op alle vijverartikelen. Tuincentrum Jaap Kooy Beukenlaan 23 , 1701 DA Heerhugowaard tel: 07257-15605 10 % korting op alle vijverartikelen. Discus Fauna Centrum Europaplein 96 , 1825 RA Alkmaar ( de Mare) tel: 07256-11672 Tevens kunt u hier terecht voor het (bij)vullen van uw CO2-fles. 10 % korting op alle aquariumartikelen.

Uw bestuur gaat er vanuit dat u zo nog meer plezier beleeft aan uw hobby!

Wat hebben wij voor het komende seizoen het volgende voor u bedacht: 18 januari 2011 ---------- Zeewaterlezing door L. Reichenfeld 15 februari --------- ------Jaarvergadering 15 maart-------------------Zeewaterlezing ----door A. Ras 07 april (donderdag) - Vijverlezing -door H. A. Sieraad Deze lezing wordt gehouden in buurthuis De Boom, Eikenlaan 8 Heerhugowaard 19 april ------------ ------lezing------door 12 mei (donderdag)------Vijverlezing ---------door W. Tomey Deze lezing wordt gehouden in buurthuis De Boom, Eikenlaan 8 Heerhugowaard 17 mei--------------------Zoetwaterlezing-----door W. Postma 4 juni---------------------Vijverkeuring--------door R. de Jong en H. Sieraad 21 juni-------------------Uitslag vijverkeuring-door R. de Jong en H. Sieraad

Kijk voor meer informatie over deze avond en ander nieuws uw vereniging op www.hugo-aqua.nl

huiskeuring 2010 20 November vond weer onze jaarlijkse huiskeuring plaats . Onder leiding van de Keurmeester" Jeroen Bastiaans trok de karavaan van bak naar bak. Een hele opgave voor deze heren. Van s´morgens 7.45 uur tot s’avonds laat: onze dank voor deze klus is dan ook zeker op zijn plaats. De contactavond van 14 december jongstleden stond dan ook in het teken van de prijsuitreiking

Zelf was ik één van de deelnemers . En daar had ik zeker geen spijt van. Ik heb hier op een gezellige manier heel veel van geleerd. Vol verwachting reisde ik af naar de brink in Heerhugowaard om de uitslag bij te wonen. Voor de pauze werden de bakken met behulp van fraaie foto´s onder een kritische manier bekeken en voorzien van commentaar, zonder dat de bak afgekraakt werd, er werden uitsluitend verbeterpunten genoemd. Volgens mij kon ook hier iedereen wel iets of een hele boel van leren. Na de pauze had ik de uitslag verwacht. Alleen het bestuur had nog iets anders in gedachten. Tot mijn grote verbazing werd ik naar voren geroepen om de zilveren veer uit handen van de voorzitter te ontvangen. Dit omdat ik al tien jaar ons eigen maandblad mag verzorgen. (doe ik dit al zo lang???) Ik moet bekennen dat ik hier heel erg blij mee ben. En als ik eerlijk ben, ben ik hier ondanks dat ik nog steeds met heel veel plezier aan dit boekje werk, en het voor mij erg leerzaam is ook best een beetje trots op. (Nou ja laat dat beetje maar weg) Ik wil het voltallige bestuur dan ook langs deze weg heel hartelijk bedanken voor het voordragen van deze onderscheiding. Uiteindelijk; een stukje waardering doet iedereen en ook mij goed. Nu kan ik met een gerust hart stoppen met het maken van dit blad. (geintje) nee ik hoop het nog zo´n tien jaar te mogen doen. Hopelijk helpt u mij en de vereniging met het insturen van kopij. Er is immers niets mooiers dan een boekje vol met eigen kopie. Kennis is er binnen ons cluppie ruim voldoende aanwezig Nadat ik van de schrik was bekomen werden de mensen de medewerkers (terecht) met een bos bloemen bedankt te weten Jeroen Bastiaans(keurmeester, Robbert Zuijdam begeleider, Hans Martens fotograaf ) Hierna volgde dan toch de prijsuitreiking. Met nog een kleine uitleg werden de keuringslijsten en bekers uitgedeeld Deze avond werd zoals gebruikelijk afgesloten met de bekende verloting, waarna we weer voldaan weer naar huis zijn gegaan. En al zat ik bij de uitslag in de onderste regionen, het ontvangst van de zilveren veer maakte voor mij alles weer goed. Wat de uitlag van de keuring betreft, Hieronder vind u de volledige uitslag.

Plaats 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

naam cat totaal biologisch R. Zuijdam A2 389,5 62,5 H. A. Sieraad A2 385 62 F. v/d Meulen A3 384 61,5 J. Bonouvrie A2 381 60,5 S. de Wit B1 379,8 61,5 R. van der Meulen A2 379,5 60,5 T.Opdam A2 374,5 61 F. Leurs A1 368 59 G. Hoek B1 364,5 59

Uiteraard wensen wij onze leden F. vd. Meulen, S. Wit, J. Bonouvrie en H. A. Sieraad veel succes bij de komende districtskeuring

De bak van Robbert Zuijdam, ook in 2010 de algemeen kampioen, op de foto zijn A2 aquarium

Fred Leurs won in de categorie gezalschapsaquaria.

Het winnende zee-aquarium van S. Wit

Het speciaal aquarium van Henk Sieraad

Omgekeerde osmose. Het apparaat dat wij gebruiken en ons osmosewater produceert maakt gebruik van het omgekeerde osmose proces. Omgekeerde osmose is een proces op basis van diffusie waarbij de stromingsrichting van water omgekeerd is aan die bij osmose. Deze omkering vindt alleen plaats onder druk. Door over een halfdoorlatend (semi-permeabel) membraan een drukverschil aan te brengen kan dit als een filter gaan werken: het oplosmiddel zal zich dan naar de kant bewegen waar de som van de externe druk en de osmotische druk (= verouderde term voor osmotische waarde) het laagst is. Als de externe druk aan de kant van de geconcentreerde oplossing groot genoeg is, zal het zuivere oplosmiddel (zonder de opgeloste stoffen mee te nemen) naar de andere kant worden geperst. In simpele taal houdt dit in dat water heel hard tegen een zeef met microscopische gaatjes wordt geduwd zodat alleen het zuivere water erdoor kan. Het verwijderingsrendement wordt niet alleen bepaald door de grootte van de te verwijderen stoffen, maar ook door de polariteit en de lading van de stoffen, het oplosmiddel en het membraan. Een reverse osmose filter werkt met het principe van omgekeerde osmose, waarbij water onder druk door een half doorlatend membraan wordt geperst welke enkel de watermoleculen doorlaat en daardoor de opgeloste stoffen eruit filtert. Een reverse osmose filter wordt ook vaak aangeduid als een RO apparaat, waarbij RO staat voor Reverse Osmosis. Het osmosewater wat op deze manier wordt verkregen is zeer zuiver water wat is ontdaan van vele opgeloste stoffen. Onze reverse osmose filters werken op de waterdruk van de waterleidingen en behoeven enkel van stroom te worden voorzien indien gebruik wordt gemaakt van een boosterpomp. Hierdoor wordt de kostprijs van osmosewater Verschil tussen osmose-, gedemineraliseerd-, gedestilleerd- en kraanwater.

Kraanwater De hoeveelheid opgeloste ionen in gewoon leidingwater kan sterk variëren en de hoeveelheid opgeloste metaalionen wordt wel uitgedrukt in de hardheidsgraad. Voor gebruik in een chemisch of biologisch laboratorium is leidingwater ongeschikt. Gedestilleerd water Het verwijderen van de storende ionen kan gebeuren door het water te laten koken en de ontstane waterdamp te laten condenseren (destillatie) in een reservoir. In dat geval spreekt men van gedestilleerd water. Wanneer water een aantal malen gedestilleerd wordt, bestaat het vrijwel geheel uit H2O moleculen. Bij kamertemperatuur zijn de concentraties [OH-] en [H3O+] dankzij het waterevenwicht ongeveer 10-7 (pH=7). Omdat deze ionen nog de enige ladingsdragers zijn, is de geleidbaarheid van dit uiterst zuivere water minimaal (men spreekt wel van '18 MΩ water'). Overigens lossen er bij blootstelling aan lucht al snel weer gassen in water op (Wet van Henry) en door oplossing van CO2 kan de zuurgraad weer iets afnemen. Bij chemische reacties waarbij dit storend kan zijn, verdient het aanbeveling om het water weer even te koken. Dit verdrijft de opgeloste gassen weer uit het water. Gedemineraliseerd water.

Omdat destillatie een tijdrovend en energieverslindend proces is, wordt in laboratoria vooral enkelvoudig gedemineraliseerd water (demiwater)gebruikt. Dit water wordt bereid door water dat nog wel ionen bevat over een ionenwisselaar te leiden. Hoewel het product niet zo zuiver is als meervoudig gedestilleerd water is het voor veel doeleinden in een chemisch laboratorium net zo geschikt. Een nadeel van gedemineraliseerd water is dat zich in de ionenwisselaar al snel algengroei voordoet. Voor biologische of biochemische toepassingen is dit water daarom niet altijd geschikt omdat het niet steriel is. Osmose water Osmosewater zoals wij dat met onze apparatuur produceren zit wat de zuiverheid betreft ongeveer tussen demiwater en gedestilleerd water in. Drinken van gedemineraliseerd of gedestilleerd water Er wordt vaak beweerd dat het drinken van gedemineraliseerd of gedestilleerd water erg gevaarlijk is, omdat het de lichaamseigen osmotische processen zou aantasten. In zijn algemeenheid is dat niet waar. Ook niet waar is dat het drinken van (niet verontreinigd!) zeewater zeer schadelijk is. Als gedestilleerd water, demiwater of zeewater de enige bron van water vormt, dan wordt de situatie anders. De eerste twee brengen vrijwel geen zouten mee, terwijl de nieren wel urine - met zouten - uitscheiden. Zeewater brengt een veel te grote hoeveelheid zouten mee. Het lichaam kan de zouten alleen ten koste van water - urine - lozen. Zeewater drinken komt dus neer op meer urineverlies, dan dat men water kan opnemen uit zeewater en is dus niet zo slim, zelfs al is er geen ander water ter beschikking. Het osmose apparaat zoals wij het gebruiken bestaat meestal uit drie cilinders welke in serie met elkaar zijn verbonden. In deze cilinders zitten drie onderdelen welke vervangen kunnen worden. Het membraan Het belangrijkste onderdeel van het reverse osmose filter is het membraan. Het membraan is het feitelijke filter welke de vele opgeloste stoffen in ons leidingwater tegenhoudt, zodat deze wegstromen met het afvalwater. De prestatie van een osmose apparaat is dan ook direct gerelateerd aan de kwaliteit van het osmosemembraan welke in het systeem wordt gebruikt. Een osmoseapparaat is enkel zo goed als het membraan waarmee deze is uitgerust. De meeste osmose filters welke in de handel verkrijgbaar zijn, zijn voorzien van een TFC (Thin Film Composite) membraan. Dit type membraan is oorspronkelijk ontwikkeld door de NASA en heeft een superieure zuivering en doorstroming. De kwaliteit van osmosemembranen verschilt echter sterk per fabrikant. Daar het membraan het duurste onderdeel van een osmose filter is, is de levensduur van het membraan en kwaliteit van het osmosewater tijdens zijn levensduur van groot belang. Omdat TFC membranen gevoelig zijn voor chloor wordt er voor het TFC membraan altijd een koolfilter geplaatst. Bij sommige modellen osmosefilters is er de optie om te kiezen voor een TFC membraan van het Amerikaanse merk Filmtec. Filmtec is marktleider op het gebied van osmose membranen en heeft tientallen jaren ervaring met membraan technologie en heeft gedurende deze tijd zijn membranen geperfectioneerd. Filmtec membranen zijn dusdanig ontworpen dat ze een optimale ballans tussen prestatie, betrouwbaarheid en kosten hebben. Het voordeel van deze membranen is dat opbrengsten door de fabrikant getest zijn bij 3,4 bar werkdruk en 25°C (in plaats van 4 bar bij een standaard TFC membraan) waardoor betere prestaties en een hoger opbrengst kunnen worden geleverd. Het koolfilter De reverse osmose filters van de meeste merken zijn standaard uitgerust met een koolfilter. Het Koolfilter is gevuld met actieve kool en verwijderd o.a. kleurstoffen, chloor en diverse vervuilingen uit het leidingwater. Een Koolfilter is een must indien er gechlorineerd leidingwater wordt gebruikt en het toestel is voorzien van een TFC membraan. Het koolfilter bevindt zich voor het osmosemembraan en na het sediment filter. Er zijn in-line modellen welke worden toegepast bij de compacte reverse osmose filters en grotere patronen welke in een filterhuis worden geplaatst en een grotere capaciteit hebben. Het koolfilter heeft een levensduur ong. een jaar met een max. van 6000 liter geproduceerd osmosewater (afhankelijk van het chloorgehalte van het leidingwater) .

Het Sedimentfilter Om de levensduur van het membraan te verlengen worden de meeste reverse osmose filters uitgerust met een sediment filter. Het sediment filter verwijdert deeltjes uit het leidingwater voordat deze bij het osmose membraan komen en is essentieel voor een optimale prestatie en langere levensduur. Het sedimentfilter bevindt zich voor het koolfilter en voor het osmosemembraan. Er zijn in-line modellen welke worden toegepast bij de compacte osmosefilters en grotere patronen welke in een filterhuis worden geplaatst en een grotere capaciteit hebben. Het sedimentfilter dient ook minimaal 1x per jaar vervangen te worden. Waarom gebruiken we osmosewater in het aquarium? Veel aquariumbezitters vinden dat water verversen niet nodig is, maar toch is het de oplossing om in het hedendaagse aquarium een optimale plantengroei te krijgen en de groei van alg zoveel mogelijk te beperken. De verschillen met vroeger zijn: Ideaal water Kraanwater Geleidbaarheid 250 / 400 μS 600 / 800 μS bij 24 °C

Osmose water 30 μS

GH

6 DH

10 DH

0

KH

4/5 DH

8 DH

0

NO 2

0mg/l

0 mg/l

0

NO 3

0,5 mg/l

10 mg/l

0

Po4

0,1 mg/l

1/2 mg/l

0

Fe

0,2 mg/l

0 mg/l

0

CO²

20 mg/l

0 mg/l

0

O²

6 / 10 mg/l

4 / 6 mg/l

0

PH

6,8 / 7,2

8

6,8

- De verlichting. Het aquarium werd vroeger veel minder verlicht dan het huidige aquarium. - De aquariumplanten. De planten die vroeger het aquarium opsierden waren totaal anders dan de huidige plantensoorten. De cryptocorynen en de sagittaria's die het toen in de slecht verlichte aquaria goed deden, stelden andere eisen aan het water dan de kleurrijke en fijnbladige planten die we nu gebruiken. - De waterkwaliteit. Er is een duidelijk verschil in waterkwaliteit tussen vroeger en nu. Niet alleen is de zuurgraad en de hardheid in de loop der jaren veranderd, ook is men nu beter in staat allerlei andere stoffen, die in het water zijn opgelost, door meting aan te tonen. Het kraanwater Als we nu kijken naar het water dat uit de kraan komt dan vinden we niet alleen een hoge zuurgraad en de daarbij behorende hardheid, maar ook een hoog zoutgehalte en wat voor het aquarium belangrijk is, een hoog nitraat en fosfaatgehalte. Er zit een heel groot verschil in de waterwaarden van kraanwater en van het water waar de aquariumplanten oorspronkelijk vandaan komen. Als we naar het kalk/zoutgehalte in het water kijken, wat wordt weergegeven in het geleidend vermogen, dan komt er uit de kraan water met ongeveer 600 tot 800 ìS (micro-Siemens) terwijl in natuurlijk water 40 tot 100 ìS micro-Siemens normaal is. Dezelfde vergelijking kunnen we maken met het nitraat (NO3) en met het fosfaat (PO4) gehalte. Uit de kraan komt water met nitraatwaarden van 10 mg/l tot 35 mg/l en fosfaatwaarden tussen de 1 mg/l en 2 mg/l. Natuurlijk water laat waarden zien die voor nitraat liggen tussen 0,005 mg/l en 5 mg/l en voor fosfaat tussen de 0,0 mg/l en de 0,5 mg/l. Deze stoffen zijn voor de aquariumplanten zeer nuttig, maar zijn in het kraanwater in veel te hoge concentraties aanwezig. Wat gebeurt er nog meer in het aquarium? Niet geconsumeerd voer en uitscheidingsproducten

van de vissen worden met behulp van zuurstof omgezet in nitraten en fosfaatverbindingen. De zuurstof moet geleverd worden door de planten. De planten kunnen dit echter alleen doen als ze goed groeien. Voor een optimale groei is water nodig wat juist arm is aan nitraat en fosfaat. De planten gebruiken deze elementen slechts in bijna niet meetbare hoeveelheden. Bij overdosering van nitraat en fosfaat wordt de groei niet extra gestimuleerd maar juist afgeremd. Welke waarden moet aquariumwater hebben? Gebaseerd op de gemiddelde waarden die waargenomen zijn op de vindplaatsen van aquariumplanten zou het ideale aquariumwater er als volgt uit moeten zien. Achter deze ideale waarden vermeld ik ook de gemiddelde kraanwater en osmosewateranalyse. Hieruit blijkt dat het kraanwater verre van ideaal is. Het gebruik van osmosewathier brengt hier de oplossing. Om op korte termijn tot een ideaal aquariumwater te komen, raad men aan om iedere 14 dagen 30% van het aquariumwater te verversen. Gebruik hiervoor kraanwater en osmosewater in de verhouding 1:1. Wanneer later blijkt dat de analyse van de belangrijkste parameters (zaols o.a. geleidbaarheid, NO3) van je aquariumwater nog te hoog is kan je besluiten om een verhouding met wat meer osmosewater te gebruiken. Bij het verversen moeten waterverbeteringsmiddelen en nitrificerende bacteriën aan het water toevoegd worden. Het resultaat zal zijn dat de planten beter gaan groeien, de vissen beter op kleur komen en de alggroei sterk zal verminderen of zelfs verdwijnen. Maar controle - meten is weten! - blijft noodzakelijk evenals matig voeren, terug zetten van de planten, verschonen van de pomp, enz. enz. Voor aquariumhouders die veeleisende planten of vissen (bv. Bepaalde soorten wildvang) willen houden is het gebruik van osmosewater zeker aan te bevelen. Ook een CO2 installatie is dan aan te bevelen, maar hierover later meer. Bron, www.heems.nl, www.osmoseapparaat.nl, Wikipedia, de vrije encyclopedie Voor u samengesteld door D. ten Boer

De Malawibak van Femke v.d. Meulen

rk)

Het enorme speciaal aquarium van Johan Bonouvrie

VOORTPLANTING EN BROEDZORG_ Bij het opzoeken van wat oudere stukje's vond ik ook een beknopt overzicht over voortplanting en broedzorg bij vissen,door mij lang geleden verzameld. Het is natuurlijk zo dat het nu aangevuld kan worden met gegevens van recenter datum, maar mogelijk dat je het toch kan gebruiken.

Eerst een globale indeling t.b.v. het verwijzen naar voorbeelden._ 1 Geen broedzorg 1.1 vrije afzetting 1.2 eenvoudige eierzorg 1.2.1 paartrek . 1.2.2 afzetting tussen de planten. 1.2.3 eierbevestiging zonder broedzorg. 1.2.4 afzetting op bodem 1.2.5 symbiose 2 Eenvoudige broedzorg. 2.1 afzetting in kuil

De Elrits maakt zeer lange trektochten de gouden vorm van deze vissen blijven rustig in de vijver

2.2 afzetting buiten het water 2.3 afzetting in holen 3 Gecompliceerde broedzorg 3.1 nestbouw 3.1.1 schuimnestbouw 3.1.2 nestbouw in planten 3.2 nestkuilen met langdurige broedzorg 3.3 muilbroeders 3.4 levendbarend Bij de broedzorg kan men verschillende gradaties onderscheiden : 1 verzorging van de eieren tot ze uitkomen; 2 verzorging van de eieren en de jongen tot deze vrijgaan zwemmen; 3 als 2 maar dan ook nog enige tijd nadat ze vrij zijn gaan zwemmen. Men maakt dan ook nog onderscheid wie de eieren en/of jongen verzorgd n.l. de moeder,vader of beiden._ 1.1 Vrije afzetting komt voor bij b.v. karpers, karperzalmen e.d. Er zijn aanmerkelijke verschillen in de wijze waarop het afzetten plaats vindt. Heel extreem is de eiafzetting van b.v. kabeljouwen, haringen e.d. die hun eieren zonder meer afzetten. Bij de vrije afzetting door aquariumvissen worden de geslachtsproducten niet eerder uitgestoten dan nadat de geslachts opening van de beide partners dicht bij elkaar zijn gebracht. Hiertoe zoeken ze vaak een losse aanraking. Soms naderen ze elkaar daarbij met de buikkanten of ze blijven even op een plaats, om vatten elkaar enigzins met de staart of de aarsvin en gaan dan snel van elkaar, waarbij eieren en zaadcellen uitgestoten worden. 1.2.1 Paartrek . Sommige vissoorten voeren enorme trektochten uit om hun eieren af te zetten op plaatsen met goede ontwikkelings mogelijkheden. Vaak leiden deze trektochten naar de brongebieden der rivieren, in sommige gevallen echter ook uit de binnenwateren naar zee of omgekeerd. Echter trek over korte afstanden vindt ook plaats . B.v. van uit de diepte naar het wateroppervlak maar ook andersom. Soms gaan de geslachtsrijpe vissen naar ondiepe gedeelten van het water, naar overstromingsgebieden enz._Voorbeelden van vissen die lange trektochten maken zijn elritsen (Phoximus leavis) en zalmen.Heel bekend is ook de palingtrek naar de Sargassozee. 1.2.2 Veel vissoorten zetten hun eieren af tussen planten waarbij deze planten soms al lang van te voren worden uitgezocht. Dit is o.a. het geval bij b.v. de glasbaarsen . _ 1.2.3 Een voorbeeld van eierbevestiging zonder broedzorg is de Rasbora heteramorpha, de wel bekende kegelvlekbarbeel. De eieren worden door het vrouwtje aan de onderkant van een blad afgezet waarbij het mannetje het vrouwtje probeert te omstrengelen. Hierbij worden wonderlijke capriolen getoond omdat ze op hun rug zwemmend de eieren moeten afzetten en bevruchten. Er zijn ook Corydoras-soorten die hun eieren Kaap lopez is één van de bekendste afzetten op de bladeren van planten._ eierleggende tandkarpers, het kweken van deze vissen is een bijzonder interessante bezigheid 1.2.4 Bij vele tandkarpers komt het voor dat de eieren in de bodemgrond worden ingebed. Hun voortplanting is aangepast aan periodiek uitdrogende biotopen. De eieren zijn voorzien van een tegen waterverlies beschermende structuur en overleven hierdoor de droge tijd. In de droge tijd stopt de ontwikkeling van de eieren die zich pas weer doorzet bij de eeste of volgende regenval. We hebben het hier over de welbekende Killyvissen. 1.2.5 Een wel heel bijzondere en eigenlijk geen eenvoudige eierzorg zien we bij het bitter voorntje (Rhodeus amarus). Als het vrouwtje paringsrijp is ontwikkelt zich bij haar een verlengde legbuis. Heeft de bittervoorn een geschikte mossel gevonden dan wordt deze zowel door de man als door

het vrouwtje geprikkeld. Als hierdoor de mossel de ademopening opent, strijkt het wijfje via haar lange legbuis enkele eieren in de opening af. Het mannetje stort direct daarna zijn sperma boven de ademopening van de mossel uit, dat dan via de opening naar binnen wordt gezogen en zo de eieren bevrucht. Na ongeveer vier weken komen de jongen bittervoorns uit de mossel._ De spatzalmen zijn pas echte acrobaten met hun ei afzetting

2.1 Tot de vissen die een kuil graven waarin ze hun eieren deponeren behoren o.a de zonnebaarsen, maar ook veel cichliden uit b.v. het Malawimeer._ 2.2 Opmerkelijk is de wijze van afzetting en eenvoudige broedzorg van de Copeina arnoldi (De Spatzalm). Deze vis zet de eieren af, buiten het water, aan overhangende landplanten. Het vrouwtje zoekt het blad uit. Beide dieren gaan dicht naast elkaar zwemmend naar de uitgezochte plaats. Hier begeven ze zich, dicht tegen elkaar aan, naar het wateroppervlak, springen na een korte pauze uit het water en blijven aan het blad hangen. Na enkele seconden vallen de dieren, gewoonlijk na elkaar in het water terug. Als de eieren zijn afgezet blijft het mannetje in de buurt van het legsel en van tijd tot tijd spat hij met behulp van krachtige slagen van de staartvin de eieren nat. Dit doet hij om de 20 a 30 minuten tot dat de eieren na ongeveer 36 uur uitkomen. Daar en tegen zet de Copeina guttata haar eieren echter af in een door het mannetje in het zand gewoelde kuil. Na dat de eieren zijn afgezet worden deze door het mannetje bewaaierd en verzorgd. Een nauw aan het geslacht Copeina verwant zijnd geslacht is het geslacht Pyrrhulina. De meeste soorten uit dit geslacht zetten hun eieren af op brede bladeren. ook hier zijn er enkele soorten die de eieren bewaaieren tot dat deze uitkomen. 2.3 De Nanderbaarsen (onderfam. Nandidae) zijn voor het Copeina guttata bewaakt de merendeel uitgesproken roofvissen die allen broedzorg eieren of hun leven hier van ten toon spreiden. De eitjes worden tegen de bovenkant afhangt van holen afgezet. Er zijn ook soorten die de eieren aan de onderkant van grote bladeren afzetten. De eieren worden door de man bewaakt. De broedzorg duurt ook hier tot de jongen vrij zwemmen. 3.1.1 Een voorbeeld van vissen die nesten bouwen zijn b.v. de labyrintvissen (Anabantidae) Van deze soorten bouwen o.a. het geslacht Colisa drijvende nesten van plantenresten, algen e.d. welke nesten verstevigd worden met schuimbelletjes die door de man gemaakt worden door bellen te blazen; deze luchtbelletjes worden door een in de mond gevormd secreet bijeen gehouden. De nesten kunnen in grootte uit een lopen van enkele bellen tot nesten van geweldige afmetingen. De eieren worden in een ruggelingse houding uitgestoten en gelijktijdig bevrucht. De drijfkrachtige eieren stijgen in het schuimnest terwijl het zinkende legsel door de man wordt verzameld en in het nest wordt gespuwd. De man bewaakt het nest en voert zonodig reparaties uit aan het nest. Ook na het uitkomen van de eieren blijft de man zich gedurende een week nog om het jongbroed bekommeren. 3.1.2 Een weer andere vorm van nestbouw zien we bij de stekelbaarsen (Gasterosteidae) Hier bouwen de mannen van plantendelen met behulp van een kleverig secreet een kegelvormig nest. De Driedoornige stekelbaars (Gasterosteus aculeatus) bouwt zijn nest op de bodem terwijl de tiendoornige stekelbaars ( Pungitius pungitius) zijn nest tussen de planten bouwt. Meestal enkele centimeters boven de grond maar soms ook dicht onder het wateroppervlak. Het nest heeft twee openingen waarvan er een na het afzetten van de eieren afgesloten wordt.

Als het vrouwtje haar eieren in het nest heeft afgezet, glijdt het mannetje het nest binnen en bevrucht de eieren. De eieren en later ook de uitkomende jongen worden bewaakt door de man. Na het verlaten van het nest worden de jongen nog enkele dagen verzorgd. 3.3 De broedzorg van Cichliden kan men grofweg verdelen in substraatbroeders, muilbroeders en b.v. zoals bij de Aequidens mariae, soorten die de eieren eerst afzetten op een substraat en dan deze op een gegeven moment in de bek nemen._Bij substraatbroeders worden de eieren afgezet op stenen, in holen, op bladeren van planten of in nestkuilen waarbij in de meeste gevallen de eieren door de beide ouders bewaakt en verzorgd worden. De jongen worden ook nog vrij lange tijd nadat zij zijn gaan zwemmen verzorgd. Bij muilbroeders worden de eieren meestal,door het vrouwtje in de bek respt. keelzak genomen waar deze zich ontwikkelen. Ook bij de muilbroeders worden de jongen vrij lange tijd verzorgd waarbij de jongen in het begin s'nachts en bij gevaar in de ouderlijke bek terugkeren. Een zeer bijzondere vorm treft men aan o.a. bij de Discusvissen. Als de eieren uitkomen worden de jongen door de ouders tot een kluwen samen gebald en opgehangen. Als de jongen na 4 a 5 dagen gaan zwemmen worden ze gevoed met een soort secreet dat door de huid van de ouderdieren wordt afgescheiden. De jongen grazen dit van de huid af. Labirinth vissen zoals deze Colisa lalia bouwen hebben weer hele aparte manier om een nest te bouwen 3.4 De beste manier van eier- en/of broedzorg vindt plaats bij de levendbarende vissen. De inwendige bevruchting vindt plaats door dat de mannelijke geslachtsproducten in de vorm van z.g. spermapakketjes met behulp van een tot buisje vergroeide vin, het gonopodium, in de vrouwelijke geslachtsopening worden gebracht. De ontwikkeling van de embryonen in de eieren verschilt nauwelijks van die van de eierleggende vissen. Strikt genomen worden niet de jongen geboren maar de eieren. De embryonen worden niet gevoed door het moederlichaam maar voeden zich via een grote dooierzak. De eikapsels scheuren of tijdens het geboorte proces open of als zij het moederlichaam verlaten. Het volledig ontwikkelde jonge visje zwemt onmiddelijk naar het wateroppervlak om zijn zwemblaas te vullen met lucht. Bij cichliden en zeewatervissen kunnen de jongen vaak op een andere wijze de zwemblaas met lucht vullen waardoor deze niet afhankelijk zijn van een tocht naar het oppervlak. Natuurlijk zijn er ook nog heel afwijkend vormen van broedzorg b.v. zoals cichliden en meervallen die hun eieren , net zoals de koekoek, door andere vissen laten verzorgen, maar hier over misschien een andere keer.

Sekelbaarsen bouwen ook een nest. Al heeft iedere soort wel zijn eigen manier van bouwen

K. Telman Literatuur._ Handboek voor het kweken van aquariumvissen -H.Pinter._ Het aquarium van A tot Z

De Aequidens mariae, soorten hebben de bek vol met eieren en in een later stadium ook hun jongen

Het zee- aquarium van J. Hoek

Het mooie aquarium van Tessa Obdam