Opening van het studiejaar 2015-2016 Muziekgebouw aan het IJ, 27 augustus 2015
Toespraak rector Huib de Jong, Hogeschool van Amsterdam
CREATING TOMORROW
Beste collega's en beste externe relaties, Fijn dat jullie met zovelen naar het Muziekgebouw aan het IJ zijn gekomen om deze formele start van het studiejaar bij te wonen. De opening van het jaar in dit prachtige gebouw is altijd een bijzonder moment. In de voorbije weken zijn bij de opleidingen de voorbereidingen afgerond en zijn de studenten zich gaan roeren. Onze docenten voelen ongetwijfeld die lichte spanning voor de eerste les van het jaar, die ontmoeting met de groep die ook dit jaar weer anders reageert dan vorig jaar. Dat hoort bij de passie voor het vak en voor het plezier in de begeleiding van studenten. Aan mij de eer om in ongeveer een kwartier iets te vertellen over waar we staan met de hogeschool en over onze agenda voor het komende jaar. En als u morgen een collega spreekt die u vraagt: ' Kan je mij in drie woorden vertellen wat de rector zei?' Dan hoop ik dat u antwoordt: ' Ondernemingszin, Studiesucces en Co-creatie.' Wellicht vraagt uw collega dan wat ik bedoel met deze begrippen. Dat en meer zal ik straks toelichten. Eerst iets over het thema van deze jaaropening. Ondernemingszin.
Ondernemingszin cruciaal in alle disciplines Dankzij de Centrale Medezeggenschapsraad, de CMR, heb ik in dit voorjaar een bijzonder mooie dag beleefd. In het kader van de verkiezingen is een wedstrijd georganiseerd met als prijs een dag meelopen met de rector. Hamit Yücel, student pedagogiek, won de wedstrijd en samen zijn we het gesprek met de Inspectie van het onderwijs aangegaan, we hebben de stuurgroep Human Capital Agenda van de Amsterdam Economic Board bijgewoond en binnen de Vereniging Hogescholen overleg gevoerd over deeltijdonderwijs. Tussendoor spraken met elkaar over het belang dat hij hecht aan ondernemerschapsonderwijs. Dat promoot hij in zijn eigen opleiding. ‘Van docenten hoor ik steeds vaker dat de arbeidsmarkt voor pedagogen niet gunstig is en dat we in de toekomst zelf moeten gaan ondernemen'. Zo vertelde hij. 'Ondernemers skills worden steeds belangrijker voor studenten. Ik wil dit onder de aandacht brengen: het is belangrijk dat studenten deze vaardigheden al op de HvA ontwikkelen.’ Hamit is ondertussen gekozen in de CMR en zal het belang dat hij hecht aan ondernemerschapsonderwijs het komende jaar ongetwijfeld concreet wil maken. Wat mooi is aan het verhaal van Hamit is dat ook de leiding en de docenten van Pedagogiek zijn initiatief omarmen. Binnen de opleiding wordt onderzocht hoe er handen en voeten aan kan worden gegeven. Studenten en docenten hebben ondernemingszin dus op hun netvlies. Daarbij gaat het hen om heel veel meer dan alleen de relatie tussen het hoger onderwijs en het commerciële bedrijfsleven of startups. Het gaat om nieuwsgierige professionals die in onze samenleving verschil maken door creatief, innovatief en samen met anderen kansen te benutten en knelpunten oplossen. Dit ongeacht de vraag of het gaat om sociale, culturele of economische meerwaarde. Zo staat dat ook in onze missie.
© 2015, Hogeschool van Amsterdam 27 augustus 2015
2
De stand van het onderwijs aan de HvA Met het begrip ondernemingszin gaat het om het hart van de HvA. Dienstverlening aan de regio door goed onderwijs en goed onderzoek. Grote woorden die de vraag oproepen: 'waar staan we met de hogeschool?' Met het onderzoek van de hogeschool maken we grote stappen. Op dit moment is een commissie onder leiding van Pauline Meurs bezig met de evaluatie van onze programma's. Binnenkort dus meer daarover. Als ik echter kijk naar de impact die wij nu al hebben op de discussie over vitaliteit en sport in Amsterdam, de aanpak van de sociale vraagstukken in de stad , technologische en logistieke vragen in een soms 'not so smart city' en het onderwijs, dan maak ik me geen zorgen. En kijk naar het feit dat we zichtbaar verschil maken in de Wibautstraat, mede door het geweldige netwerk van creatieve industrie waar we deel van uitmaken. Geweldig! En dan het onderwijs. In juni van dit jaar verscheen het rapport ‘De stand van het onderwijs’. Het geeft de stand van zaken weer van wat wij belangrijke kwaliteitscriteria vinden: van de tevredenheid van studenten, de kwaliteit van de opleidingen en de positie van onze alumni op de arbeidsmarkt. Ik licht heel kort een paar cijfers toe. Ten eerste is de tevredenheid van onze studenten in het afgelopen jaar duidelijk gestegen. Het percentage studenten dat ons bij de Nationale Studenten Enquete op een schaal van 1 tot 5 het cijfer ‘vier’ of ‘vijf’ gaf, ging van 65 naar meer dan 70%. Ten tweede zijn de kwaliteitsbeoordelingen van de NVAO dik in orde. Van de 17 bacheloropleidingen die vorig jaar geaccrediteerd werden, scoorden er drie ‘goed’ op alle onderdelen: Rechten, Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) en Sport, Management en Ondernemen (SM&O). Alle lof voor de betrokken docenten. Ten derde vinden drie op de vier studenten van de HvA die een diploma behalen binnen drie maanden een baan. Er zijn ook afgestudeerden die wat langer naar werk zoeken, maar 93% is binnen een jaar aan de slag. Dat is in de huidige economische situatie, waarin het voor starters op de arbeidsmarkt erg lastig is om een baan te vinden, een zeer behoorlijke score. In de afgelopen periode zijn er bij de HvA weer ongeveer 6.000 mensen afgestudeerd, ongeveer 10 % van de mensen die dit jaar in Nederland bij de hogescholen hun studie hebben afgerond. Het zijn deze afgestudeerden die in de komende decennia in en rond Amsterdam sleutelposities gaan bekleden in het bedrijfsleven, in organisaties en instellingen op het terrein van zorg en welzijn, in het onderwijs, in het openbaar bestuur. Met al deze goed opgeleide en nieuwsgierige professionals heeft Amsterdam goud in handen. Dat iedereen dat vanzelfsprekend lijkt te vinden verbaast me regelmatig. Dames en heren. Het gaat goed met het onderwijs en onderzoek van de HvA. We hebben in de afgelopen jaren flinke stappen vooruit gezet en zien dat nu ook terug in de waardering die we krijgen van onze studenten, van de NVAO en van werkgevers. In eerste instantie natuurlijk aan de docenten. Maar ook aan de medewerkers van de ondersteunende afdelingen en diensten en aan al die andere collega's. Want goed onderwijs, dat maken we samen.
© 2015, Hogeschool van Amsterdam 27 augustus 2015
3
Dalend studiesucces maatschappelijk onaanvaardbaar Tevreden dus. toch is er ook een punt waarop we het als HvA niet goed doen. Dat is het aandeel van de instromende studenten dat uiteindelijk de eindstreep haalt, het zogenaamde studiesucces. Als éénderde van de studenten het eerste jaar niet haalt, is dat niet goed. Ook het succes in de hoofdfase loopt terug. Het afgelopen jaar haalt slechts 53% van de studenten binnen 5 jaar de eindstreep, terwijl onze doelstelling op 60% ligt.
Uiteraard weet ik dat we alle middelen de afgelopen jaren hebben ingezet om het tij te keren. Kijk alleen maar naar de strakke organisatie van de studiekeuzecheck. Een ongekende inspanning en dus ook een ongekende prestatie. Uiteraard ken ik ook de verklaringen voor dit negatieve resultaat. Het heeft te maken met de keuze van kwaliteit voor kwantiteit, het heeft te maken met de specifieke kenmerken van instroom in de Randstad en het heeft te maken met de intensiteit van de studiebegeleiding. Uiteraard weet ik dat we als instelling met vele instellingen samen hetzelfde probleem hebben. Maar hoe je het ook wendt of keert: het is maatschappelijk onaanvaardbaar dat we onderweg zoveel studenten kwijt raken. Dat is ook de reden dat verhoging van het studiesucces ook het komende jaar bovenaan de lijst van onze prioriteiten blijft staan. En met alle verklaringen is dit vraagstuk voor ons een probleem. We moeten het studiesucces gaan verhogen. Dat zeg ik niet als cijferfetisjist, maar als iemand die zich met alle professionals in de HvA verantwoordelijk voelt voor iedere student. Als iemand, ook, die gelooft in de belangrijke rol die wij als emancipatiemotor in de regio hebben. Wij moeten ons het dalende studiesucces dus heel hard aantrekken. Iedere student komt met hoge verwachtingen binnen en als het fout loopt is dat een enorme teleurstelling. Voor iedere docent zijn studenten die de eindstreep niet halen, om andere redenen dan de hoogte van de onderwijslat, een kras op het professionele blazoen. En als instelling met ondernemingszin: bij een dalende demografische ontwikkeling moeten we er voor zorgen dat de bedrijven en publieke organisaties en instellingen die hard zitten te springen om nieuwe, goed opgeleide medewerkers er op kunnen rekenen dat we er alles aan doen om aan hun vraag te voldoen.
© 2015, Hogeschool van Amsterdam 27 augustus 2015
4
Aanpak Studiesucces Wat betekent het concreet als ik zeg dat studiesucces prioriteit heeft en blijft houden? Dat licht ik toe aan de hand van vier punten.
1.
In het afgelopen jaar hebben honderden docenten en overige medewerkers van de HvA met elkaar gewerkt aan de totstandkoming van een kader voor Studeerbaar en Robuust onderwijs. In het komende jaar gaan alle opleidingsteams daarmee aan de slag. Niet alleen, maar met elkaar en met ondersteuning en begeleiding van een aantal experts op dit gebied uit verschillende opleidingen, onder leiding van voormalig opleidingsmanager Ikina Morsch.
2.
We gaan verder investeren in een flexibel onderwijsaanbod. De HvA heeft alle denkbare vakgebieden in huis. Laten we de studenten de mogelijkheid geven om daar optimaal gebruik van te maken, door hen binnen hun studieprogramma keuzeruimte te geven en door hen in staat te stellen interessante en nuttige onderdelen van andere opleidingen te volgen. Dat betekent betere inbedding van bijzondere programma's zoals de minoren in ons curriculum. Wie wil ondernemen moet vanuit iedere opleiding de minor ondernemerschap kunnen volgen! Deze weg naar flexibel onderwijs gaan we koppelen met het idee van future proof onderwijs, een onderwerp waarover we op onze Onderwijsconferentie van afgelopen voorjaar intensief met elkaar hebben gesproken. De weg die we daar zijn ingeslagen vervolgen we en verbinden we met de verdere flexibilisering van ons onderwijs.
3.
Het derde punt in onze aanpak van studiesucces is studiebegeleiding. We gaan in het komende jaar zorgen voor betere afstemming tussen docent, studieloopbaanbegeleider en andere mensen die een rol spelen in de begeleiding van studenten. We gaan investeren in de intensiteit van het onderwijs. We hebben financiële ruimte vrijgemaakt om meer docenten aan te kunnen nemen, zodat studenten meer tijd en aandacht van docenten en begeleiders krijgen. Op die manier hopen we ook iets te doen aan de hoge werkdruk die veel docenten ervaren. Hoe de extra injectie precies uitpakt, verschilt per opleiding. Daar worden binnen het domein afspraken over gemaakt.
4.
Begeleiding versterken is meer dan alleen professionals in stelling brengen. Onze studenten zijn volwassen mensen en beginnende professionals. Zij zijn eigenaar van hun eigen ontwikkeling en kunnen ook elkaar daarbij helpen. We gaan in dat verband bijvoorbeeld kijken naar de rol die studieverenigingen spelen het versterken van de binding van studenten met hun opleiding. Als ik zie hoe belangrijk bijvoorbeeld de studievereniging van de opleiding Bouwkunde is voor het creëren van een goede en open sfeer binnen de opleiding dan is dat een goed voorbeeld dat we ook elders moeten opvolgen. Van stedentrip tot paintball en dat alles gelardeerd met een kwartaalborrel die ook de docenten niet willen missen. Heel erg goed. Een vereniging die alle domeinen omvat is EVA, onze studievereniging voor excellente studenten. deze gaat over de grenzen van de domeinen heen onder het motto verbinden, inspireren en uitdagen om ‘out of the box’ te denken. Een sterke club die voor de leden veel betekent.
© 2015, Hogeschool van Amsterdam 27 augustus 2015
5
Co-creatie: goed onderwijs maak je met elkaar Goed onderwijs maak je samen. Door gebruik te maken van elkaars kennis en ervaring: studenten, docenten, ondersteuners, leidinggevenden. Dit vraagt openheid, transparantie, empathie ook, van iedereen binnen de HvA. Een absolute voorwaarde voor ondernemingszin. Opleidingen die het goed doen, waar studenten, kwaliteitskeurmeesters en werkgevers tevreden over zijn, blijken 1 ding met elkaar gemeen te hebben. Het zijn zonder uitzondering goed functionerende docententeams, die mét elkaar de verantwoordelijkheid nemen voor goed onderwijs. En daarbij goed samenwerking met de leiding, met de ondersteunende afdelingen. We hebben binnen de HvA zo ongelooflijk veel kennis en kwaliteit in huis. Beter dan tot nu toe moeten we van die kennis en kwaliteit gebruik maken. Daarbij staat een ding als een paal boven water: het primaat van die taken waar we maatschappelijk het verschil mee maken, namelijk onderwijs en onderzoek. Daarom zijn we bezig met verdere decentralisatie en versterking van de medezeggenschap. We zijn bezig met een transitie van de organisatie, waarbij we taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden dichter naar de opleidingen en de domeinen brengen. Daar hoort ook bij dat we de inbreng van studenten en docenten versterken via de medezeggenschap binnen de domeinen en de centrale organisatie. Dames en heren, ik ga afsluiten. Ik heb u zojuist iets verteld over waar we staan met de hogeschool en hoe we het komende jaar het studiesucces willen verbeteren. En vooral ook dat we dit samen doen. Het thema van vandaag is Ondernemingszin. Mijn conclusie dat ondernemingszin de kern is van een dienstverlenende instelling als de HvA. Nu is het niet de instelling die ondernemend is, maar zijn het de studenten, de docenten en de onderzoekers. Zij zitten boordevol ondernemingszin, creativiteit en goede ideeën om het onderwijs of het beroep beter te maken. En ze zijn daar mét elkaar geïnspireerd mee bezig. Kortom: een bonte, veelzijdige stoet van geweldige mensen die met elkaar iets schitterends bouwen. Ik neem aan dat de meesten van u wel iets gezien hebben van Sail de vorige week. Ik vond dat prachtig. Daar zag ik dit beeld.
Dat deed me denken aan de hogeschool in optima forma. In zo’n hogeschool is het voor iedereen een feest om te werken en te studeren. Ik wens u een inspirerend en ondernemend studiejaar 2015-2016.
© 2015, Hogeschool van Amsterdam 27 augustus 2015
6
