Open monumentendagen Leiden
Kidsgids
13|14 sept
2014
op wereldreis
Spellen op de burcht: 13 - 17 uur
Spellenkaart
C
A
D
B G Reiziger
Leeftijd
Kidsgids / 2
E F
Hallo allemaal! Welkom bij de Open Monumentendagen! Dit jaar is het thema Op reis. Ik ben Jan de Monumentenman en neem jullie mee op reis door de geschiedenis van Leiden. Je kunt op reis door de tijd omdat elk monument je iets vertelt over vroeger maar je kunt ook een kijkje nemen op een plek waar vele reizigers vroeger aan kwamen en vertrokken: de historische haven. Er is een heleboel te reizen... eh, te doen. Zo kun je meedoen met de spellen op de Burcht en zijn er veel jeugdactiviteiten in Leiden. Het programma kun je bekijken op bladzijde 4. En ik neem je mee op een spannende speurtocht: een reis door de geschiedenis langs mooie oude gebouwen, over historische bruggen en door smalle spannende steegjes. Op sommige plekken ga je bijna 1000 jaar terug in de tijd! Op de kaart kun je de route van de speurtocht bekijken. Goede reis… eh, speurtocht! Veel plezier, Grote groet van
Jan de Monumentenman
zaterdag 13 september en zondag 14 september 2014
3 / Kidsgids
programma jeugdactiviteiten 1 Op Wereldreis, spellen op de Burcht Za en zo 13-17 uur, op de Burcht, Burgsteeg Kom naar de Burcht en ga op Wereldreis! Doe mee met spellen, kom knutselen, laat je schminken of geniet van een voorstelling. 2 Demonstraties steenhouwen en smeden Zo 12-17 u, Hooglandse Kerkgracht Zelf aan de slag als steenhouwer? Of altijd al willen weten wat een smid precies doet? 3 Tentoonstelling in het Archeologisch centrum Za 12-17 uur, Hooglandse Kerkgracht 17C Tentoonstelling over de geschiedenis van Leiden. 4 Jeugdactiviteiten Autovrije zondag Zo 12-17 uur, Hooglandse kerkgracht Verschillende jeugdactiviteiten van de Autovrije zondag. Kijk op www.autovrijezondag.nl. 5 Dansen aan het Steenschuur Za 12.45 uur en zo tussen 10.30 en 13.30 uur, Steenschuur 15 Aan het Steenschuur 15 zat meer dan 50 jaar een dansschool. Kom zelf dansen en bekijk de voorstellingen van BplusC. Za 12.45-13.30 u: dansworkshop voor kinderen. Zo 10.30 u en 12.30 u: Uitvoering dans door kinderen. 10.45-11.30 u en 12.45-13.30 u: dansworkshop voor kinderen. 6 Demonstraties drukwerk Za en zo 12-17 uur, Langegracht 61 Bedruk je eigen naamlabel voor je koffer of rugzak met loden letters op een oude drukpers. 7 Historische Haven Zo 10-17 u, Kort Galgewater Steek met het oude veerpontje uit Valkenburg het Galgewater over en bekijk twee schepen. 8 Activiteiten The Big Draw Teken-activiteiten op verschillende plekken in de stad. Kijk op www.thebigdrawleiden.nl wat je kunt doen en bekijken.
Kidsgids / 4
route speurtocht 6
7
2 3
1
4
5
5 / Kidsgids
Start Speurtocht De Burcht is het vertrekpunt van je speurtocht, je reis dwars door de stad. Ga met je rug naar de Burcht staan. Loop onder de poort met de leeuw door, daarna rechts de Burgsteeg in. Vervolgens ga je rechts de Nieuwe Rijn op.
Vraag A Welke naam staat boven de deur op nummer 12?
(8)
Nu moet je even klimmen, links de brug over en dan rechtsaf langs V&D. Stop bij het Huis van Sinterklaas. Eh… dat is alléén zo in november en december, de rest van het jaar is het ‘gewoon’ De Waag.
Vraag B Zoek op het bord bij de Waag naar het beroep van Pieter Post.
(11) Ga rechts de brug over en ga naar links de Stille Rijn op.
Kidsgids / 6
Zoek de gevelsteen van deze foto op.
Als je door de binnenstad van Leiden loopt, maak je vanzelf een reis door de geschiedenis. Op veel gevels zie je namelijk historische verwijzingen. Honderden jaren geleden hadden straten nog geen huisnummers en moest iemands adres dus anders worden aangegeven. Door middel van een gevelteken kon een pand makkelijker worden gevonden. Geveltekens verbeeldden het beroep van de bewoner of de functie van het pand.
Wilt u verblyden hier is het paert laet ons ryden den os is tyt geslagen hij is vet hij cant niet langen drage
Vraag C Hoe schreven ze vroeger het woord ‘paard’?
(5) Loop een stukje verder, de Apothekersdijk op. Bij café Francobolli kun je op vertoon van je kidsgids een ansichtkaartje halen. Francobolli is open op zaterdag van 10 tot 18 uur en op zondag van 11 tot 18 uur.
Vraag D Wat betekent het Italiaanse woord ‘francobolli’?
(10) 7 / Kidsgids
Loop verder langs het water. Ga tussen nummer 19 en 18 een héél smal steegje in, de Kennewegsteeg.
Vraag e Aan het eind zie je een huis met een ….gevel (vul in).
(4) Deze afbeelding is vanaf de overkant gemaakt
Na de steeg ga je links de Haarlemmerstraat op. Neem het zebrapad om over te steken, de Blauwpoortsbrug op. Let hier goed op het verkeer! Wist je dat hier vroeger een tram reed? De Blauwe tram reed naar Voorburg en de Gele tram naar Wassenaar.
Kidsgids / 8
Vraag f Kijk naar de overkant, waar de chocolaterie Soetenso op de hoek zit. Kijk dan goed naar deze foto. Op welk huis is er een extra etage gebouwd? Onthoud het huis en schrijf straks als je voor het pand staat het huisnummer op.
(1)
Steek bij het zebrapad over en ga naar links, het Kort Galgewater op. Kijk weer goed uit met oversteken, er zijn hier veel fietsers en bussen!
Zomaar op straat ligt een kunstwerk van de kunstenaar Theo van Doesburg. Hij leefde van 1883 tot 1931. Hij woonde een tijdje op Kort Galgewater 3. Hij was één van de belangrijkste voorvechters van de abstracte kunst in de twintigste eeuw en richtte daarvoor een tijdschrift op, dat De Stijl heette.
Loop nu verder het Kort Galgewater op. Je bent nu bij de historische haven van Leiden.
9 / Kidsgids
Vraag g Aan het Kort Galgewater tegenover huisnummer 12B ligt een Zeeuwse Poon. Hoe heet die?
(6) Op nummer 21 vind je een gebouw met rood en witte luiken. Dit is de Stadstimmerwerf, met het huis van de Stadsmeestertimmerman. De Stadstimmerwerf werd hier in 1612 gebouwd.
Loop verder langs het Kort Galgewater.
Vraag H Wat staat er op het dak van dit gebouw?
(5) Loop door tot molen De Put, ga hier naar rechts, neem het paadje langs het water.
Kidsgids / 10
In het parkje zie je, voor de oude kazerne, drie mannetjes staan.
Vraag i Van waar keerden deze militairen niet weer?
(10)
(4)
(5)
Loop verder naar de Morspoort, die vroeger Morschpoort heette.
Weet je wat morsch of mors betekent? Morsch verwijst naar ’moeras’, het gebied achter de poort was een moerasgebied. Morspoort betekent dus ook wel moeraspoort.
Vraag j Welk jaartal staat er op de Morspoort?
(4) Tip: als je wat langer de tijd hebt, kun je oversteken (let op de fietsers die onder de poort door komen) en een bezoekje brengen aan de tuin van het Museum van Volkenkunde.
Loop terug langs de poort en langs het water naar molen de Put. Lees het informatiebord bij de molen goed. 11 / Kidsgids
Vraag k Na welke stad was Leiden in 1600 de grootste stad?
(9) Neem de steile ophaalbrug.
Vraag l Op het witte huis vind je één van de ruim 100 muurgedichten die Leiden rijk is. Uit welke provincie komt dit gedicht?
(9) Ga rechtdoor en daarna meteen naar rechts, de Rembrandtsplaats op. In de Weddesteeg stond het huis waar de wereldberoemde schilder Rembrandt van Rijn geboren is.
Vraag m Rembrandt woonde als kind vlak bij een poort. Bij welke poort? (tip: lees het informatiebord)
(5)
Kidsgids / 12
(5)
Loop rechts langs de oude Kweekschool voor Zeevaart en volg het pad links, om het gebouw heen.
Vraag n Welke prins staat fier en trots boven de ingang van de Kweekschool voor Zeevaart?
(7) Steek heel voorzichtig de weg over, ga onder het witte gebouw door, onder de Boerhaavepoort. Loop langs het water tot café de Grote Beer. Loop over het terras, door het hek, de Groenhazengracht op. Ga links de Oude Varkensmarkt op, en neem dan halverwege links in het Loridanshofje een kijkje.
Vraag 0 Wat staat er in het midden van de tuin?
(4)
13 / Kidsgids
Loop daarna weer terug richting de Groenhazengracht. Blijf bij het infobord staan. Voor je zie je een poort, de Doelenpoort.
Vraag p Wie stellen de beelden op de Doelenpoort voor?
(5) &
(2)
(5)
Ga voor de Doelenpoort linksaf tot het Rapenburg. Loop op het Rapenburg meteen naar rechts.
Vraag q Welk jaartal staat er in Romeinse cijfers op de gevel van het pand direct op de hoek (Rapenburg 25)?
(5)
Loop een stuk door op het Rapenburg.
Vraag r Hoeveel dakornamenten (versieringen) zitten er aan de voorkant van het huis van Snouck Hurgronje (nr. 61)?
(1)
Kidsgids / 14
In de afgelopen eeuwen hebben heel wat bekende en bijzondere reizigers aan het Rapenburg gewoond. Hieronder lees je over deze drie mannen. Bij de oude huizen van Christiaan Snouck Hurgronje (zaterdag en zondag) en Von Siebold (Het Sieboldhuis, alleen zaterdag) kun je ook een kijkje binnen nemen.
Joannes Thysius (1622-1653) kwam in Leiden wonen na het overlijden van zijn ouders en bezocht hier de Latijnse school en daarna de Universiteit. Daarna vertrok hij voor een anderhalf jaar (!) durende reis door Engeland en Frankrijk. In 1653 stierf hij, pas 31 jaar oud. Thysius wilde dat er na zijn dood met zijn geld een bibliotheek zou komen die bestemd was ‘tot publycque dienst der studie’: de Bibliotheca Thysiana. Rapenburg
25
THYSIUS
Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936) studeerde theologie en Semitische talen aan de Universiteit Leiden. Snouck had in Nederland Arabisch leren spreken. Hij reisde naar Djedda (Saoedi-Arabië) en werd moslim om naar Mekka te kunnen gaan. Deze stad is alleen toegankelijk voor moslims. Ook reisde hij naar Oost-Indië. Later keerde Snouck terug naar Leiden en werd professor Arabisch. Na zijn dood werd zijn huis overgedragen aan het Leids Universiteits Fonds. Rapenburg
61
HURGRONJE
Philipp Franz Balthasar von Siebold (1796 1866) was één van de eerste westerlingen die in Japan les gaf in westerse medicijnen. In 1829 werd hij Japan uitgestuurd op verdenking van spionage. Von Siebold ging op het Rapenburg in Leiden wonen. Vanuit Japan stuurden zijn Nederlandse oud-medewerkers hem Japanse planten, dieren en voorwerpen. Vanuit de Hortus botanicus Leiden begonnen vele van deze planten de verovering van de Europese tuinen, zoals de hosta, hortensia en diverse azalea's. Rapenburg
19
VON SIEBOLD
15 / Kidsgids
Ga een stukje terug en ga links de brug over, de Houtstraat in.
Vraag s Op Houtstraat nummer 3 is een echt studentenhuis. Hoeveel bellen tel je?
(2) Ga nu op het Gerecht rechtdoor, en dan rechts de Muskadelsteeg in. Je loopt tegen de Pieterskerk aan. Loop linksom langs de kerk. Zoek deze poort (foto).
Vraag t Wie heeft dit hofje gesticht?
(6) (3)
(3) (5)
Ga onder deze poort door, die leidt naar het Sint Pieters- of Van der Speckhofje. Loop door het hofje, ga meteen links, onder de Gekroonde Liefdepoort door. Steek nu voorzichtig de Langebrug over en loop de Wolsteeg in.
Kidsgids / 16
(7)
Steek de Breestraat over en loop via het trouwstraatje, over de Koornbrug. Deze brug heet zo omdat er vroeger koren werd verkocht. Zeg maar snel drie keer “koren” achter elkaar, dan wordt het al snel “koorn”.
Vraag u De brug is gebouwd in 1642, maar het dak is later er op gezet. In welk jaar precies (tip: kijk goed naar het dak)?
(4)
Loop nu rechtdoor, de Burgsteeg in en daarna onder de poort door, terug naar de Burcht.
EINDE SP EURTOCHT
oplossing speurtocht B9
L3
P1
N4 E2
A5
M2
A6
T11
D7
C3
K6
17 / Kidsgids
Puzzel waag burcht gevelsteen pieterskerk studenten haring pelgrim hutspot peurbak sleutelstad zijlpoort blauwe tram gracht corpus hofjes spanjaarden galgenwater (zonder n) rembrandt
Kidsgids / 18
universiteit (van der) werfpark doelenpoort vliet rijn boerhaave sieboldhuis musea
op wereldreis
Spellen op de burcht: 13 - 17 uur
Spellenkaart
C
A
D
B
E F
G Reizigster Leeftijd
19 / Kidsgids
colofon Deze kindergids is samengesteld door: Trees Koenders en Monique Aalbers Redactie: Ingrid Moerman en Liesbet Dijkstra Ontwerp en opmaak: Valetti, Claudia Claas Afbeeldingen: Claudia Claas, Trees Koenders, Erfgoed Leiden en Omstreken Woordpuzzel en Spellenkaart: Koen van der Velde Illustraties: Ron Guerin Drukwerk: Puntgaaf Drukwerk Jan de Monumentenman: Een idee van Gesineke Veerman
Tot volgend jaar!
Spellen op de Burcht: Miou Meer, Eline op ten Noort-Vrieling, Rob Otten en Eveline Plenter Deze Kidsgids kon worden gemaakt dankzij een financiële bijdrage van de gemeente Leiden, Fonds 1818 en het H.L. Druckerfonds
Open monumentendagen Leiden
