20 Open Monumentendagen

20 & 21 / 0 9 / 20 0 8 VOOR EN NA

Het Brusselse erfgoed sinds de Tweede Wereldoorlog

20 Open Monumentendagen ste

B r u s s e l s H o o f d s t e d e l i j k G e w e s t E u ro p a , e e n g e m e e n s c h a p p e l i j k e r f g o e d

Informatie Organisatie van de Open Monumentendagen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest : Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest – CCN - Vooruitgangstraat 80 – 1035 BRUSSEL Infolijn op 20 en 21 september 2008, van 10u tot 17u : 0800/40 400 fax : 02/204.15.22 – e-mail : [email protected] De uren die vermeld worden bij de gebouwen, verwijzen naar het openings- en sluitingsuur. De organisatoren behouden zich het recht voor de deuren vroeger te sluiten bij een grote toeloop, zodat ze toch op het afgesproken uur kunnen eindigen. Het is verboden te roken tijdens het bezoek; het is mogelijk dat de verantwoordelijken het maken van foto’s niet toestaan. De vermelding B of BL, gevolgd door een datum aan het einde van een tekst, wijst erop dat het gebouw waarvan sprake op die datum beschermd werd of ingeschreven werd op de bewaarlijst. De verwijzingen in het vet naast de nummers van de plaatsen en de adressen van de activiteiten verwijzen naar een cartografisch plan van het Gewest. Dat kunt u schriftelijk aanvragen bij de Directie Monumenten en Landschappen en wordt u dan gratis toegestuurd. De informatie over het openbaar vervoer werd ons verschaft door het MIVB. Zij vermeldt de haltes die zich in de nabijheid bevinden van de plaatsen en vertrekpunten, rekening houdend met de dienstregeling op zaterdag en zondag.

Opgelet : voor bepaalde activiteiten is het verplicht vooraf te reserveren (het telefoonnummer vindt u onder de notitie over de activiteit). Er is voor deze werkwijze gekozen om het publiek in optimale omstandigheden te kunnen ontvangen en om voldoende gidsen te kunnen voorzien. U kunt op de dag zelf ook nog naar het vertrekpunt van de activiteiten gaan, want afmeldingen zijn immers nooit uitgesloten.

Gebruikte pictogrammen

a

Openingsuren en data

d

Metrolijnen en haltes

e

Trams

f

Bus

g

Wandeling

h

Tentoonstelling

b

Fietstocht

i

Enkel te bezoeken met gids of reserveren is verplicht

c j

Vertrekpunt of plaats van activiteit Rondleiding in gebarentaal

Toegankelijk : er zijn voldoende voorwaarden vervuld opdat personen in

m

Toegankelijk met hulp : de hulp van een derde is vereist om zich

beschouwd als louter functionalistisch, zielloos en gemaakt met minderwaardige materialen. Het postmodernisme wordt beschuldigd van megalomanie en kitscherigheid. Sprekend voor dit gebrek aan appreciatie is het toenemend aantal gebouwen, sommige nauwelijks dertig jaar oud, die een volledige renovatie ondergaan waarbij alle oorspronkelijke elementen op de schroothoop belanden. De naoorlogse architectuur lijkt wel met uitsterven bedreigd. Deze publicatie probeert tot een meer genumentwaarde toekennen aan een gebouw dat nog geen mensenleven oud is ? Wat kenmerkt de Belgische architectuur van de laatste vijftig jaar ? Wat met Brussel en het fenomeen “ verbrusseling ” ? Onze levensstijl is sinds de Tweede Wereldoorlog woning ? Architecten zoals Willy Van Der Meeren

Deze publicatie van 160 pagina’s, rijkelijk geïllus

hebben voor sociale huisvestingmaatschappijen

treerd, wordt uitgegeven door de Directie Monu

volop geëxperimenteerd, zowel op het vlak van

menten en Landschappen van het Brussels

woonconcepten als op bouwtechnisch vlak. Hoe

Hoofdstedelijk Gewest.

experimentele gebouwen ?

Verkrijgbaar in de boekhandel vanaf september. Tijdens de Open Monumentendagen zal zij ver kocht worden aan een voordelig tarief op het in

gemakkelijk te kunnen verplaatsen.

l Niet toegankelijk : de minimumvoorwaarden zijn niet vervuld. k* Accescity : Wanneer een pictogram gevolgd wordt door een asterix

formatiepunt in de Sint-Gorikshallen.

kan u bijkomende informatie vinden over de toegankelijkheid op http:// www.accescity.be.

Voor bijkomende inlichtingen hierover kunt u contact opnemen met de NVHPH ([email protected]).

Het naoorlogse modernisme wordt algemeen

zit het met de conservatie en restauratie van deze

een (al dan niet elektrische) rolstoel zich zelfstandig kunnen verplaatsen.

De criteria voor toegankelijkheid zijn enkel van toepassing voor de bezoeken tijdens de Open Monumentendagen. Zij zijn niet noodzakelijk geldig voor de gewone activiteiten in die gebouwen.

tigste eeuw worstelt met een imagoprobleem.

drastisch gewijzigd, hoe vertaalt zich dat in onze

De toegankelijkheid van de gebouwen is weergegeven volgens de criteria en normen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, aan de hand van de volgende logo’s :

k

De architectuur uit de tweede helft van de twin-

anceerd beeld te komen. Kunnen we monu-

Toegankelijkheid voor personen met beperkte mobiliteit Dankzij de medewerking van de Nationale Vereniging voor de Huisvesting van Personen met een Handicap (NVHPH), wordt de toegankelijkheid voor personen met beperkte mobiliteit vermeld naast elk gebouw dat in het programma opgenomen is. Dat is gebaseerd op de gegevens die de verantwoordelijken van de opengestelde plaatsen hebben meegedeeld en werd nog eens gecontroleerd door een lid van de vereniging. Locaties in de open lucht en galerijen werden hierbij buiten beschouwing gelaten, alsook de gebouwen waarvoor onvoldoende gegevens verstrekt werden.

Architectuur sinds de Tweede Wereldoorlog

Deze brochure wordt gratis verspreid Wettelijk Depot: D/2008/6860/018

o p e n

m o n u m e n t e n d a g e n

I

p. 1

Vo o r w o o r d Het jaar 2008 staat onmiskenbaar in het teken van het erfgoed in het Brussels Gewest ! Dit jaar hebben we immers het genoegen twee verjaardagen te vieren : vijftig jaar Expo 58 en de 20ste editie van de Open Monumentendagen. Redenen genoeg dus om het Brusselse erfgoed alle eer te bewijzen en de schijnwerpers te richten op een architectuur die misschien nog te weinig gekend is. Daarom zullen deze keer, naast de 61 plaatsen die het thema van dit jaar illustreren, ook twintig plaatsen te bezoeken zijn die sterk gewaardeerd werden door het publiek. Ze zijn bedoeld als een soort knipoog naar de 19 vorige edities van de Open Monumentendagen die tot dusver elk jaar een feestelijk orgelpunt van de zomer vormden. In het besef dat het naoorlogse erfgoed een stuk Brusselse architectuur is die niet altijd naar waarde wordt geschat, ben ik verheugd haar meest opmerkelijke uitingen onder de aandacht te brengen zodat iedereen zich rekenschap kan geven van de rijkdom van deze periode. Het is immers slechts door ze van naderbij te bekijken dat we deze architectuur de gelegenheid geven haar bijzondere aantrekkelijkheid volledig te ontplooien, waarneembaar via haar poëzie, haar kleuren en transparantie. Deze gebouwen, die reeds bedreigd worden door een gebrek aan erkenning, lijden vandaag onder de verstrijkende tijd, onder de renovatiedrang van nieuwe eigenaars en onder een zeker gebrek aan afstand. Het was dus hoog tijd om ze in de kijker te plaatsen opdat ze niet in de vergetelheid zouden belanden en een stuk van onze geschiedenis met zich meenemen. Brussel zou hierdoor tevens een deel van haar schoonheid verliezen. Deze twee dagen komen tegemoet aan de dringende noodzaak om zich rekenschap te geven van de waarde van de naoorlogse architectuur, maar tonen ook de inspanningen die onder deze legislatuur ondernomen zijn voor haar bescherming. Ik heb er namelijk een erezaak van gemaakt om merkwaardige voorbeelden van het 20steeeuwse erfgoed, en meer bepaald van na de Tweede Wereldoorlog, te beschermen. Tot dusver waren maar zeer weinig elementen van het recente erfgoed in het Brussels Gewest beschermd. In 2006 en 2007 werd de status van beschermd gebouw toegekend aan het Koninklijk Instituut van het Kunstpatrimonium (KIK), aan twee huizen van architect Willy Van Der Meeren uit de jaren 1950 en aan het rectoraat van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), ontworpen door architect Renaat Braem. Dit laatste gebouw, opgericht in 1978, is hiermee het recentste beschermde gebouw in het Brussels Gewest. In 2008 werden ook de Baden van Brussel beschermd, een architecturaal meesterwerk voltooid in 1953. Nog andere emblematische gebouwen uit deze periode zullen binnenkort aan de beschermlijst worden toegevoegd, onder meer de Ravensteingalerij, enkele privéhuizen van de befaamde architect Jacques Dupuis en waarom niet… het Atomium ! Dit programma biedt u de mogelijkheid uw eigen parcours uit te stippelen dankzij de 81 opengestelde monumenten, de zowat 50 activiteiten (wandelingen, tentoonstellingen, buscircuits…) en de rondleidingen die u tijdens dit weekend worden aangeboden. Ik wens u alvast een zeer aangenaam en verrijkend bezoek. Emir Kir, Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bevoegd voor Monumenten en Landschappen

p. 2

I

o p e n


Een informatiepunt voor al uw vragen…. Tijdens de Open Monumentendagen kan u met al uw vragen terecht in een informatiepunt in het centrum van Brussel, in de Sint-Gorikshallen, van 10u tot 17u. U vindt er ook de volledige programmabrochure en informatie over de opengestelde plaatsen. De thematische publicatie wordt er tegen een voordeelprijs te koop aangeboden.

> Internationaal Fotografisch Experiment met Monumenten (zie pp 4 tot 7). > “ Onder de rokken van de markies. Kroniek van een werf ” (kelderverdieping) Boekhandelaars Quartiers Latins en Plaizier stellen een reeks publicaties, postkaarten, posters en andere documenten voor die gewijd zijn aan het Brusselse erfgoed.

Maak gebruik van uw bezoek om de verschillende

c Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein 1 te Brussel

tentoonstellingen te bezoeken :

d lijnen 1A-1B (De Brouckère)

> “ Brussel ’50 ’60 ” (zie pp 38 en 39).

e 3-4 (Beurs) f 46-48-95 (Beurs) Met de medewerking van Patrimoine et Culture.

o p e n


I

p. 3

Inhoud Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 1 Het Internationaal Fotografisch Experiment met Monumenten . . . . . p. 4

Opengestelde plaatsen en activiteiten Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 8 Brussel-uitbreiding / Etterbeek / Sint-Lambrechts-Woluwe Sint-Pieters-Woluwe / Oudergem / Watermaal-Bosvoorde . . . . p. 18 Elsene / Sint-Gillis / Vorst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 26 Tentoonstelling “ Brussel ’50 ’60 ” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 38 Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zorgt voor uw vervoer . . . . . . . p. 40 Kaart en repertorium van de opengestelde plaatsen . . . . . . . . . . . . . p. 41 Autoloze zondag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 45

Ukkel / Anderlecht / Sint-Jans-Molenbeek / Ganshoren . . . . . . p. 46 Jette / Brussel-Laken / Brussel-NOH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 56 Schaarbeek / Evere / Sint-Joost-ten-Node . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 64 20 jaar, 20 plaatsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 71

Publicaties van de Directie Monumenten en Landschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p. 82

p. 4

I

o p e n


Het Inter nationaal Fotografisch

Alicia Leonis

Het is belangrijk dat jongeren oog hebben voor hun omgeving en voor het erfgoed dat hen omringt als we willen dat dit bewaard blijft. Met dat doel worden diverse bewustmakingsacties georganiseerd. Eén daarvan, het Internationaal Fotografisch Experiment met Monumenten, heeft met de jaren een almaar belangrijker plaats verworven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze fotografiewedstrijd, die ontstaan is in Catalonië en nu in een veertigtal Europese landen wordt georganiseerd, geeft middelbare scholieren de mogelijkheid het rijke bouwkundige erfgoed van het Gewest te leren kennen. Elk jaar kunnen ze kiezen uit verschillende plaatsen die ze dan samen met hun leraar of individueel gaan ontdekken. Het is een manier om hun stad eens met andere ogen te bekijken. >>>

o p e n


I

p. 5

Gilles Van Hoye (www.atomium.be©Sabam, Belgium, 2008)

Experiment met Monumenten

Michaël Van Wiel Vlad Vanderkelen

p. 6

I

o p e n


Jessica De Ridder

Charlotte Versele

Deze elfde editie van het Internationaal Fotografisch Experiment met Monumenten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft ons opnieuw overtuigd van het talent van onze jongeren. Meer dan 700 leerlingen uit 37 Brusselse lagere en secundaire scholen hebben deelgenomen. Zij hebben de straten en pleinen van Brussel op een dynamische en creatieve manier in beeld gebracht en hun eigen kijk gegeven op het gewest en haar erfgoed.

Quentin Van Eeckoudt

o p e n


I

p. 7

Het Internationaal Fotografisch Experiment met Monumenten

Alexandre Muthi

Wendy De Coster

Van alle ingestuurde foto’s werden er 26 geselecteerd voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. U

a van 5 september tot 26 oktober 2008, elke dag van 10u tot 18u, behalve op maandag

kunt ze komen bekijken, samen met de geselec-


teerde foto’s van de andere deelnemende landen,


op de tentoonstelling “ Picture trees ”, in een zeer

e 3-4 (Beurs)

originele scenografie van Mandragore !

f 46-48-95 (Beurs)

Organisatie : Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

BRUSSEL

Nationale Bank van België (Van Goethemhal) 6

B r u ss e l

1.

Kaart Centrum M 4

I p. 9

l

Baden van Brussel Reebokstraat 28 – Brussel A za en zo van 10u tot 16u30 I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 20 personen) d lijn 2 (Hallepoort) e 3-4-51 (Hallepoort) f 27-48 (Vossenplein) In 1949 ontwierp architect Maurice Van Nieuwenhuyse de plannen voor een badengebouw voor de Stad Brussel. Het gebouw van vijf verdiepingen werd opgetrokken op een perceel dat van de Reebokstraat doorliep tot in de Kapucijnenstraat. Dit perceel werd destijds doorkruist door de Sint-Veronicagang. De werken begonnen in 1950 en waren drie jaar later voltooid. Het gebouw werd plechtig geopend op 18 december 1953. Met de keuze voor de zogenaamde pakketbootstijl imiteerde Van Nieuwenhuyse de baden van La Sauvenière in Luik. Hij plaatste

1 twee baden boven elkaar, respectievelijk op de eerste en derde verdieping. Het brede ingangsportaal draagt het opschrift ‘Bains-Baden’. Voor- en achtergevel zijn bekleed met een parement van witsteen en hebben grote vensteropeningen. De bovenste verdieping is licht inspringend. Binnen in het gebouw bevinden zich, behalve de baden, ook administratieve lokalen, kleedhokjes

en gymnastiek- en fitnesszalen verspreid over de verschillende verdiepingen. Het gebouw bevat ook openbare baden en douches bestemd voor een bevolking die thuis niet over deze sanitaire voorzieningen beschikte. Doorlopende rondleidingen (laatste vertrek om 15u30). Met de medewerking van Pro Velo.

f B u s t o e r

h Te n t o o n s t e l l i n g

Brussel anders

Het dagelijkse leven in Brussel in de jaren 1950

Deze bustoer belicht de stedenbouwkundige evolutie van Brussel vanaf de jaren 1950 tot vandaag. De Noord-Zuidverbinding, de vestiging van de Europese instellingen, de aanleg van de Noordwijk, de site van het Rijksadministratief Centrum, de grote wegenwerken, het strippen en de renovatie van de kantoortorens, de uitbreiding van de Europese wijk… al deze uitingen van de permanente drang om Brussel te moderniseren komen aan bod. De rondrit laat ook zien hoe de uitdagingen van vandaag nog altijd wortelen in de grote stedenbouwkundige omwentelingen van de jaren 1950.

Deze tentoonstelling toont de evolutie van de Brusselse interieurs na de Tweede Wereldoorlog. Sfeer en stijl van de jaren 1950 worden opgeroepen aan de hand van de architectuur, de binnenhuisinrichting en de huishoudelijke voorzieningen. Een vleugje vrijheid, liefde voor Amerika en rock ‘n roll in Brussel aan de vooravond van de Golden Sixties… A zaterdag en zondag van 10u tot 18u (rondleidingen elk half uur)

A zaterdag om 10u, 11u, 14u en 15u (duur : 3u)

c Stadsarchief van Brussel, Huidevettersstraat 65 in Brussel – kaart Centrum M 4

c vertrek : voor het Hotel Métropole, De Brouckèreplein in Brussel – kaart Centrum N 2

f 27-48 (Vossenplein)

e 3-4 (De Brouckère)

Deze gratis tentoonstelling loopt van 20 september tot 24 december 2008 en is open van maandag tot vrijdag van 8u tot 16u en op zondag van 11u tot 17u.

f 29-38-66-71-88 (Parking 58)

Organisatie : Stadsarchief van Brussel.


I reservatie verplicht op nr. 02/219.33.45 (maandag tot vrijdag van 10u tot 15u). Maximum 45 personen per rondrit. Enkel in het Frans. Met de medewerking van het Atelier de Recherche et d’Action urbaines (ARAU).

p. 10

2.

I B r u ss e l Kaart Centrum N 3

k

Koninklijke Bibliotheek van België Kunstberg – Brussel A alleen op za van 10u tot 17u d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station) De Koninklijke Bibliotheek van België, ook Albertina geheten naar koning Albert I, maakt deel uit van een omvangrijk stedenbouwkundig complex dat na de Tweede Wereldoorlog werd aangevat om de verbinding tussen boven- en benedenstad te verbeteren. Het bestond uit een Paleis voor Congressen, de Koninklijke Bibliotheek, het Algemeen Rijksarchief en een centraal park ontworpen door

2 René Pechère. Het bibliotheekgebouw is het resultaat van de samengevoegde ontwerpen van de architecten Jules Ghobert en Maurice Houyoux, die van eind de jaren 1930 dateren maar pas tussen 1954 en 1969 werden uitgevoerd. De gevel, met een bekleding van Bourgondische steen, is opgetrokken in een classiciserende architectuur, beïnvloed door de officiële en academische stijl van eind de jaren dertig.

Een monumentale trap geeft toegang tot een overdekte galerij met zestien kolossale pijlers die de hoofdingang markeren. Het gebouw, dat sinds kort over een nieuwe ingang beschikt op de benedenverdieping, bevat bijna vijf miljoen boekdelen evenals een onschatbare verzameling prenten, tekeningen, handschriften en medailles. De bijzonder verzorgde interieurinrichting combineert in volumes die aanzetten tot studie exotische houtsoorten met edele materialen. Ze weerspiegelt in dit opzicht de bekommernissen van de functionalistische stijl. Rondleidingen om 10u30 en 14u (reservatie gewenst op 02/519.53.72). Presentatie van kranten en magazines over de Expo 58.

g A c t i v i t e i t

g B e g e l e i d e r a l l y

Sélection du patron

Op zoek naar het geluk

Brukselbinnenstebuiten en Onthaal en Promotie Brussel (OPB) helpen je om je keuze te maken uit het enorme aanbod van opengestelde monumenten. De ‘Selection du Patron’ bevat een selectie van een 30-tal gebouwen. Ze vormen een illustratie van het jaarthema, worden zelden opengesteld en hebben vermoedelijk niet te zware wachttijden. Deze selectie is vertaald in drie circuits : het eerste is het makkelijkst, want het verloopt te voet in de Brusselse binnenstad. Het tweede gebruikt openbaar vervoer om bij het startpunt van het wandelcircuit te geraken. Het derde verloopt volledig met openbaar vervoer.

Na de Tweede Wereldoorlog overheerste het optimisme van het vooruitgangsdenken. De huizen werden glazen kooien die baadden in het licht. De gebouwen ontsnapten aan de zwaarte van de baksteen dankzij bouwmaterialen die almaar lichter werden. Nieuwe, schitterende oppervlakken gaven aan het heden het gezicht van de toekomst. Maar waarom kijken we dan met een zekere nostalgie naar de vormen en het geluksgevoel van deze periode ? Tijdens deze interactieve rally ontdekt u het Brusselse erfgoed van na de Tweede Wereldoorlog met behulp van uw zintuigen. Architectuur, erfgoed, stripverhaal, manier van leven, design, kunststoffen, materialen,… worden becommentarieerd en tot leven gewekt aan de hand van animaties en interactieve proeven.

Deze circuits zijn op drie manieren te verkrijgen : > bij Brukselbinnenstebuiten, Hopstraat 47, 1000 Brussel, ([email protected]) of bij Onthaal en Promotie Brussel, Muntplein – Prinsenstraat 8, 1000 Brussel, ([email protected]) > op zaterdag 20 en zondag 21 van 10u tot 16u30 op de Brukselbinnenstebuitenstand in de St.-Gorikshallen op het Sint-Goriksplein – kaart Centrum M 3

A zaterdag om 14u, 14u20 en 14u40 (duur : 1u30) c vertrek : Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein in Brussel – kaart Centrum M 3 e 3-4 (Beurs)

Info: Brukselbinnenstebuiten: 02/218.38.78 http://www.brukselbinnenstebuiten.be OPB: 0800/13.700 – http://www.opbrussel.be

f 46-48-95 (Beurs) I reservatie verplicht op het nr. 0496/38.85.94 (maandag tot vrijdag van 10u tot 15u). Maximum 25 personen per groep. Enkel in het Frans. Met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.

B r u ss e l

3.

Kaart Centrum N 3

Kunstberg Keizerslaan – Brussel d lijnen 1A-1B (Centraal B) f 29-38-60-63-65-66-71 (Centraal B) Dit monumentale stedenbouwkundige geheel dat de verbinding verzekert tussen de boven- en de benedenstad, dateert van na de Tweede Wereldoorlog. De architecten Jules Ghobert en Maurice Houyoux kozen voor een classicerende architectuur, onder invloed van de officiële, academische stijl van het eind van de jaren 1930. Het complex omvat het Paleis voor Congressen, de Koninklijke Bibliotheek en het Algemeen Rijksarchief van België.

Deze gebouwen strekken zich uit rond een park dat aangelegd werd naar het ontwerp van René Pechère. In 1951 werd het ruiterstandbeeld van koning Albert I ingehuldigd. Het Paleis voor Congressen opende zijn deuren in 1958. Het indrukwekkende paviljoen van de westvleugel werd opgedragen aan het koningshuis en kreeg een overeenkomstige versiering. De Koninklijke Bibliotheek van België is ook bekend onder de naam Albertina, een huldeblijk aan koning Albert I. Hoewel de bouwwerken vele jaren hebben aangesleept, vertoont dit complex toch een opvallende homogeniteit. Het vertaalt uitstekend de wens van de ontwerpers om met deze indrukwekkende realisatie een eerbetoon te brengen aan België.

g Wa n d e l i n g De Kunstberg en zijn omgeving- architectuur en een labo voor de toekomst Brussel ondergaat reeds voor Expo ’58 ingrijpende transformaties. Een mooi voorbeeld hiervoor is de Kunstberg, oorspronkelijk een project Leopold II. Het ontwerp werd goedgekeurd in 1937 maar het duurde tot 1969 voor de Koninklijke Bibliotheek. geopend werd. De Kunstberg is een nostalgische plek, met het uitzicht van een bastion. De architectuur zijn een mengvorm tussen traditie en modernisme. Aan de realisatie werkten Expo-architecten (Jules Ghobert, Van Steenbergen en Maurice Houyoux). De tuin werd ontworpen door René Péchère. Twee relicten van de Expo ’58 zijn : het oor van Calder en het klokkenspel. A zaterdag en zondag om 10u en 13u30 (duur : 1u30) c vertrek : standbeeld van Koning Albert I, onderaan de Kunstberg in Brussel – kaart Centrum N 3 d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station) I reservatie verplicht op 02/569.27.74 (van maandag tot vrijdag van 10u tot 15u) of per mail (culturama@pandora. be). Maximum 22 personen per wandeling. Met de medewerking van Culturama.

I p. 11

3 Wandelingen “ De Kunstberg en zijn omgeving- architectuur en een labo voor de toekomst ” en “ De Kunstberg : een cultureel platform ” (zie kaderteksten hieronder).

g Wa n d e l i n g De Kunstberg : een cultureel platform Wist u dat de Kunstberg meer dan 25 culturele instellingen herbergt ? Dat is evenveel als de beroemde ‘museummall’ in Washington ! De tuinen die voor het Paleis voor Congressen liggen zijn ontworpen door René Pechère. Na de herinrichting, die momenteel volop aan de gang is, zal dit paleis het best uitgeruste conferentiecentrum van Europa zijn. Tijdens deze wandeling bekijken we welke uitdaging de vestiging van de Kunstberg in de wijk inhield en welke utopieën eraan ten grondslag lagen. Stedenbouwkundige opties, architecten en gebouwen worden geanalyseerd om de specifieke context beter te begrijpen. Voer voor discussie ! A zondag om 12u en 16u (duur : 1u30) c vertrek : sculptuur van Calder, bovenaan de Kunstberg in Brussel – kaart Centrum N 3 d lijnen 1A (Centraal Station) f 38-71 (Bozar) I reservatie verplicht op het nr. 0496/38.85.94 (maandag tot vrijdag van 10u tot 15u). Maximum 25 personen per wandeling. Met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.

p. 12

4.


k*

Station Brussel-Centraal Keizerinlaan/Kantersteen – Brussel d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station) De “ Centrale Halte ”, met trapeziumvormige plattegrond, beslaat de driehoek gevormd door het Kantersteen, de Keizerinlaan en de Putterij. Het station werd opengesteld in 1952, maar het bouwproject gaat terug tot 1910, toen architect Victor Horta opdracht kreeg voor een halte die toegang zou geven tot de ondergronds lopende sporen. De werkzaamheden begonnen pas in 1937, na de realisatie van de Noord-Zuidverbinding. Architect Maxime Brunfaut nam de leiding van de bouwplaats over bij het overlijden van Horta in 1947, maar werkte blijkbaar al mee vanaf 1945. Het station ligt in de lijn van de internationale officiële architectuur, met duidelijke referenties naar eerdere werken van Horta, zoals het Paleis van Schone Kunsten en het

4 Volkshuis. Het met travertijn beklede interieur bevat een ruime lokettenhal met een geknikt plafond van lichtdoorlatende cassettes. Het geheel, dat typisch is voor de jaren 1950, omvat ook een koninklijk salon, een stationsbuffet, een wachtzaal, toiletten, handelszaken en doorgangruimtes tussen de verschillende toegangen die

momenteel het voorwerp uitmaken van renovatiewerkzaamheden (BL 16/03/1995) Vertrekpunten van de wandelingen “ Impact van de Expo 58 op het hart van de stad ” en “ De gedaantewisselingen van een stad ” (zie kaderteksten hieronder).

g Wa n d e l i n g

g Wa n d e l i n g

Expo 58 impact in het hart van de stad

De gedaantewisselingen van een stad

50 jaar geleden ging op 18 april Expo 58 van start. Kosten noch moeite worden gespaard om van de natie en van haar hoofdstad in het bijzonder een toonbeeld van gastvrijheid en vooruitgang te maken. Het litteken van de Noord-Zuidverbinding wordt hersteld met monumentale gebouwen. Bovendien zorgt de Ravensteingalerij, voor een nieuwe verbinding tussen boven- en benedenstad. In en rond de Grote Markt kregen een aantal gebouwen een grondige facelift om ze beter te bewaren voor de toekomst. A zaterdag om 10u15 en 14u15 (duur : 2u) c vertrek : Station Brussel-Centraal (voor het infopunt in de lokettenzaal) in Brussel – kaart Centrum N 3

Ons dagelijks leven is de voorbije decennia enorm veranderd en ons leefkader heeft zich geleidelijk aan deze evoluties aangepast. Om het autoverkeer in Brussel te vergemakkelijken werden vanaf de jaren 1950 de ringlanen verbreed, tunnels gegraven en parkeergarages gebouwd. Voor het openbaar vervoer werd een nieuwe spooras tussen het Noord- en het Zuidstation aangelegd, de zogenaamde Noord-Zuidverbinding, en werd een metronet uitgebouwd. Nieuwe winkelgalerijen en shoppingcentra zagen het licht en voor het groeiende aantal kantoren werden hoge torengebouwen opgetrokken. Hoe werden deze moderne projecten die aan nieuwe behoeften beantwoorden ingepast in het oude stadsweefsel ? Tussen verleden en toekomst verandert de stad van gedaante op het ritme van het leven… A zondag om 10u30 (duur : 2u) c vertrek : Station Brussel-Centraal (in de lokettenzaal) in Brussel – kaart Centre N 3

d lijnen 1A-1B (Centraal Station)


f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)


Met de medewerking van Klare Lijn.

i reservatie verplicht op nr. 02/673.18.35 (maandag tot vrijdag van 10u tot 17u). Maximum 25 personen per wandeling. Met de medewerking van Bus Bavard.

B r u ss e l

5.

I p. 13

Kaart Centrum N 2-3

Noord-Zuidverbinding Brussel d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station) Het idee om de kopstations van Noorden Zuidstation met elkaar te verbinden ontstond aan het begin van de 20ste eeuw. De werkzaamheden begonnen in 1902. Ze zouden bijna vijftig jaar duren en gaven het ontstaan aan een ondergrondse spoorlijn die de spoorwegnetten van Vlaanderen en Wallonië direct met elkaar verbond. Daartoe werd een grote tunnel gegraven van bijna twee kilometer lang, loodrecht op de traditionele verkeersassen die naar het stadscentrum liepen. Deze reusachtige onderneming trok een spoor van verwoesting door het hart van Brussel. Men probeerde hieraan te verhelpen door de aanleg te voorzien van een rijweg van 22 meter breedte en 2,5 kilometer lengte die de aangrenzende percelen zou ontsluiten. Hierop

5 konden architecturale complexen en moderne gebouwen worden opgetrokken die een eigentijds en monumentaal geheel zouden vormen. Talrijke architecten waren betrokken bij de reusachtige heropbouw die meerdere jaren in beslag nam. De sluitstukken hiervan, op het einde van de Pachecolaan, waren het Rijksadministratief Centrum

en de zetel van het vroegere Gemeentekrediet (nu Dexia). Diverse wandelingen (zie kaderteksten hieronder).

g Wa n d e l i n g

g Wa n d e l i n g

Een spoorverbinding vol verrassingen

De Noord-Zuidverbinding

Na de openstelling van de Noord-Zuidverbinding werd het bovengrondse tracé in de jaren 1950 en 1960 in snel tempo volgebouwd met imposante complexen. Tijdens deze wandeling ontdekt u de voornaamste verwezenlijkingen uit deze periode : het Rijksadministratief Centrum, de Nationale Bank van België, het Centraal Station en de Kunstberg, om er maar enkele te noemen. Uiteraard komt de architectuur aan bod maar ook de geschiedenis (wat stond hier vroeger ?) en cultuur. Er wachten u een paar mooie verrassingen !

Al in 1902 besloot de Belgische Staat de twee voornaamste stations van Brussel met elkaar te verbinden via een ondergrondse spoorlijn. Dit gigantische project zou echter pas in 1952 worden voltooid. De verbinding doorkruist de stad van noord naar zuid, d.w.z. loodrecht op de traditionele verkeersstromen. Op de onteigende gronden boven het spoorwegtracé werden meerdere modernistische gebouwencomplexen opgetrokken zoals het Rijksadministratief Centrum, de gebouwen Atrium Koloniën, het Shellgebouw, de Nationale Bank van België, het RTT-gebouw, de Sabenaterminal en het Albertinacomplex (Koninklijke Bibliotheek Albert I, Algemeen Rijksarchief en Paleis voor Congressen rond een geometrische binnentuin op een betonplaat). Deze wandeling reconstrueert de geschiedenis van de NoordZuidverbinding.

A zaterdag en zondag om 10u, 13u en 15u (duur : 2u) c vertrek : voor het Stadhuis van Brussel (BITC-bureau), Grote Markt in Brussel – kaart Centrum M-N 3 e 3-4 (Beurs) f 48-95 (Beurs) i reservatie verplicht op nr. 02/548.04.48 (maandag tot vrijdag van 9u tot 16u). Maximaal 25 personen per wandeling. Met de medewerking van BITC en de Gidsen Brussel-België.

A zondag om 10u, 11u, 14u en 15u (duur : 3u) c vertrek : voorplein van de Kapellekerk in Brussel – kaart Centrum M 4 f 27-28 (Kapellekerk) i reservatie verplicht op nr. 02/219.33.45 (maandag tot vrijdag van 10u tot 15u). Maximum 45 personen per parcours. Enkel in het Frans. Met de medewerking van het Atelier de Recherche et d’Action urbaines (ARAU).

p. 14

I B r u ss e l

6

6.

Kaart Centrum N 3

m*

Nationale Bank van België (Van Goethemhal) Berlaimontlaan 3 – Brussel A za en zo van 10u tot 18u d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)

De Nationale Bank als instelling ontstond in 1850 en bepaalt sindsdien het monetaire beleid van ons land. De gebouwen waarin zij vandaag gevestigd is werden opgetrokken tussen 1948 en 1957. Marcel van Goethem leidde de bouwwerf vanaf 1940. Hij koos voor een monumentale architectuur in classicerende stijl en ontwierp ook de ertegenover liggende drukkerij. De structuur van het gebouw bestaat uit gewapend beton met een natuurstenen bekleding. Langs de voorgevel loopt over een lengte van 200 meter een zuilenrij in voorgespannen beton. De afgeronde hoekpartijen zijn versierd met de voorstellingen van 56 beroepen, vervaardigd door Marcel Rau. De bronzen beelden zijn het werk van George Grard en Charles Leplae. Het hek dat versierd is met metalen emblemen en reliëfs, eveneens van Marcel Rau, geeft toegang tot de immense lokettenzaal. Deze uitgestrekte hal, met zuivere en uitgepuurde lijnen, maakt

indruk door zijn afmetingen en het overvloedige licht dat langs het glazen dak van bovenaf binnenstroomt. Dit licht gebogen dak bestaat uit een combinatie van beton en glasstenen, die vrij typisch is voor die periode. Dezelfde constructie treft men ook aan in de nabijgelegen Ravensteingalerij. Uitleg over de Van Goethemhal en zijn functie, oorspronkelijk en vandaag, en over de rol van de Nationale Bank van België. Tentoonstelling “ Marcel Van Goethem, modernisme en licht ” over de verschillende bouwfases van het bankgebouw. Activiteiten voor het hele gezin (zie kadertekst hieronder).

h A n i m a t i e Een andere blik op de Nationale Bank van België Naar aanleiding van de opening van de Van Goethemhal van de Nationale Bank van België stelt Patrimoine à roulettes diverse activiteiten voor bestemd voor volwassenen en gezinnen met kinderen vanaf 6 jaar, met de welwillende medewerking van het personeel van de bank. In alle maten Nationale Bank van België, Van Goethemhal : bijna 200 meter lang en 8 meter hoog. Atomium : 102 meter hoog. Van Goethemhal = twee keer het Atomium op zijn zij… Hoeveel trams kunnen er in de hal ? Is het Justitiepaleis langer of korter dan de Nationale Bank van België ? En ik, ik meet… Verken op een speelse manier, in gezelschap van Modulor, de wereld van maten, afmetingen en schaalgroottes met behulp van de monumenten van Brussel. De ruimte innemen Een ruimte om te rennen, te fluisteren, te dansen, te werken of te scheppen ? Eerder om te scheppen door je te laten meevoeren door deze ruimte. Een workshop neemt bezit van de hal en laat zich inspireren door het werk van twee kunstenaars : Mondriaan en Takis. Op het programma : installatie op de vloer van een gekleurd raster en lichte verticale tekens. Work in progress gedurende twee dagen. Vernissage op zondag om 16u. Kleur bekennen Een ongewoon bezoek met zang, verhalen en spel, afwisselend in de hal, de vestibule en buiten het gebouw… laat je verrassen. A zaterdag en zondag, doorlopend vanaf 10u (laatste workshop om 17u) c Nationale Bank van België, Berlaimontlaan 3 in Brussel – kaart Centrum N 3 d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station) Met de medewerking van Patrimoine à Roulettes.

B r u ss e l

7.

8.

Kaart Centrum N 2

Station Brussel-Congres

Kaart Centrum O 2

Rijksadministratief Centrum

Pachecolaan – Brussel

Kruidtuinlaan – Koningsstraat Brussel

A za en zo van 10u tot 18u d lijn 2 (Kruidtuin) In 1948 werd besloten een ondergrondse halte te bouwen op het traject van de Noord-Zuidverbinding, ter hoogte van het toekomstige Rijksadministratief Centrum. Speciaal daarvoor werd trouwens een gang aangelegd. Het ontwerp werd toevertrouwd aan architect Maxime Brunfaut die een gebouw tekende in de functionalistische Internationale Stijl van na de oorlog. De ingang, onder een aluminium luifel, geeft toegang tot een omvangrijk ondergronds gedeelte terwijl de bovengrondse betonnen structuur handig de twee verluchtingskokers van de spoortunnel verhult. Claustra’s in geglazuurde baksteen benadrukken het ruitpatroon van de lange zijden terwijl de smalle zijden, bekleed met een parement van hardsteen, versierd zijn met een allegorisch reliëf dat de verschillende Belgische steden uitbeeldt. Deze monumentale halte, die weinig gekend is bij het Brusselse publiek, verdient nochtans om er even

I p. 15

i alleen de tuinen zijn toegankelijk – de gebouwen zijn niet te bezoeken d lijn 2 (Kruidtuin)

8 bij stil te staan. De vzw CONGRES organiseert hier sinds kort culturele activiteiten en evenementen rond vier thema’s : stedenbouw, hedendaagse architectuur en modernistisch erfgoed, elektronische muziek, hedendaagse artistieke creatie en synergieën en netwerken. (BL 13/04/95) Tentoonstelling “ Modern Brussel ” (originele en onuitgegeven foto’s van Brussel in de jaren 50). Vertoning van de documentaires “ Het Rijksadministratief Centrum. Geschiedenis van een utopie die te koop is ”, op zaterdag en zondag om 11u, 13u en 15u, en “ De Brunfauts ”, doorlopend op zaterdag en zondag.

7

e 92-94 (Kruidtuin) f 61 (Kruidtuin) Het Rijksadministratief Centrum heeft de plaats ingenomen van een wijk die halfweg de 19de eeuw gedeeltelijk ontworpen werd door Jean-Pierre Cluysenaer en die er na de Tweede Wereldoorlog erg vervallen bij lag. De groep Alpha en de architecten Marcel Lambrichs, Georges Ricquier, Hugo van Kuyck en Léon Stynen, lag aan de basis van dit gebouwencomplex dat typisch is voor de jaren 50. Tot voor enkele jaren waren hier de diensten van diverse ministeries gevestigd. De tuinen, verfraaid met beeldhouwwerk van Nat Neujean en Michel Olyff, werden ontworpen door René Pechère op een oppervlakte van 2,5 hectare, gespreid over twee niveaus. Het eerste niveau bestaat uit een opeenvolging van door groen omsloten perkjes langs weerszijden van een lang kanaal onderbroken door een vierkant waterbekken met fontein dat zelf geflankeerd wordt door vier bekkens met drie stralen. Het tweede niveau is iets lager gelegen en in spiraalvorm opgebouwd rond speelruimtes gescheiden door bosjes struiken. Ondanks enkele aanpassingen aan het oorspronkelijke ontwerp hebben de tuinen de ordelijke geest van hun ontwerper bewaard. Het gehele complex wordt momenteel ingrijpend gerenoveerd. Wandelingen rondom het complex (enkel exterieur !), zaterdag en zondag om 10u30 (vertrek aan de Congreskolom in Brussel). Reservatie verplicht op 02/410.99.50 (van maandag tot vrijdag van 9u tot 17u). Maximum 25 personen. Enkel in het frans. Met de medewerking van La Fonderie.

p. 16

9.


l*

Ravensteingalerij Ravensteinstraat/Kantersteen Brussel d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-65-66-71 (Centraal Station) De Ravensteingalerij, tussen de Ravensteinstraat en Kantersteen, is een belangrijke verbinding tussen de boven- en benedenstad. De galerij, die van het Paleis voor Schone Kunsten naar het Centraal Station leidt, is ingebed in een groot kantoorgebouw van vier verdiepingen hoog en bevatte oorspronkelijk 81 winkels. De bouw, in zogenaamde Internationale Stijl, vond plaats tussen 1954 en 1958, naar de plannen van de architecten Alexis en Philippe Dumont, die o.a. ook het aanpalende Shellgebouw ontwierpen. In de Ravensteinstraat geeft een immens voorportaal toegang tot een monumentale trappenhal onder een koepel die het hoogteverschil van 10 meter tussen de twee straten overbrugt. De galerij zet de traditie voort van de grote overdekte passages die zo typisch waren voor de 19de eeuw. Ook hier valt het licht langs boven binnen via een gedrukt tongewelf van beton en glasstenen, terwijl de rotonde licht ontvangt van een indrukwekkende betonnen koepel waarin honderden glasstenen in concentrische cirkels zijn ingewerkt. Het voorportaal bevat een plafondschildering met een voorstelling van een windroos en sterrenbeelden en op de muren twee grote composities van A. J. Baltus die de elementen voorstellen.

9

g Wa n d e l i n g Kunst in de metro De metro wordt dagelijks door vele duizenden mensen gebruikt. Maar wist u dat ze ook talrijke kunstwerken bevat van hedendaagse kunstenaars met internationale faam ? Deze wandeling neemt u mee op ontdekking door deze uitgestrekte ondergrondse kunstgalerij. De metro blijkt niet alleen een efficiënt vervoermiddel te zijn, maar slaat ook bruggen naar de kunst van onze tijd. A zaterdag en zondag om 10u, 12u en 14u (duur : 1u30) c vertrek : ingang van metrostation Park, op de hoek van de Koningsstraat en de Wetstraat in Brussel – kaart Centrum N 3 d lijnen 1A-1B (Park) e 92-94 (Park) f 29-63-65-66 (Park) I reservatie verplicht op nr. 02/563.61.53 (maandag tot vrijdag van 9u tot 13u). Maximum 25 personen per wandeling. Voor de wandelingen van zaterdag dient u in het bezit te zijn van een geldig vervoerbewijs. Enkel in het Frans. Met de medewerking van Arkadia.be.

B r u ss e l

f B u s t o e r

f B u s t o e r

Expo 58, de grote sprong voorwaarts in de architectuur

Ongeliefde torens

De Expo 58 heeft de moderne architectuur een geweldige impuls gegeven. Door het verleden radicaal de rug toe te keren, heeft ze ongeziene vormen en nieuwe materialen gepopulariseerd. De gebouwen werden licht, asymmetrisch en vol kleur. Een nieuwe stad zag het licht waar de auto soeverein circuleerde tussen wijken die verschillende functies vervulden. Deze zeer open en transparante architectuur weerspiegelde het zelfvertrouwen van een optimistisch tijdperk. De modernistische beweging, grotendeels geïnspireerd door Amerikaanse architecten, werd in de jaren 1950-60 bij ons gedomineerd door onder meer André Jacqmain, Renaat Braem, Constantin Brodzki, e.a. Meer recent heeft de hedendaagse architectuur zich vertakt in meerdere stromingen : het postmodernisme dat teruggrijpt naar de art deco, de hightech, het neoregionalisme, het symbolisme, enz. Een ideale gelegenheid om uw architecturale kennis bij te spijkeren !

I p. 17

De economische hoogconjunctuur van de jaren 1950-1960 gaat gepaard met een bouwwoede die zijn stempel drukt op het centrum van de stad en haar omliggende gemeenten. Typerend voor deze periode zijn enkele torengebouwen die nooit populair werden : de Financietoren, de Martinitoren, het Hiltonhotel,… torens die men vandaag ofwel probeert te slopen of renoveert met verwijdering van hun oorspronkelijke kenmerken. A zaterdag om 12u en 16u (duur : 1u30) c vertrek : Kardinaal Mercierplein in Brussel – kaart Centrum N 3

A zaterdag om 10u30 en 14u30 (duur : 2u30)


c vertrek : aan het standbeeld van kardinaal Mercier rechts van de SintMichiel-en-Sint-Goedelekathedraal in Brussel – kaart Centrum N 3


d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station) I reservatie verplicht op nr. 02/673.18.35 (maandag tot vrijdag van 10u tot 17u). Maximum 45 personen per parcours. Enkel in het Frans. Met de medewerking van Bus Bavard.

f B u s t o e r Brussel, metropool revisited Aan de vooravond van Expo 58 werden de promenades langs de lanen van de kleine ring opgeofferd ten voordele van het autoverkeer. De modernisering van de openbare ruimte sloeg een kloof tussen de stad en de wandelaars. De kleine ring volgt de oude ringlanen uit de 19de eeuw en verleent Brussel het uitzicht van een grootstad die naam waardig. De gebouwen die elkaar langs de kleine ring verdringen lijken zich in de loop der jaren te hebben geplooid naar de aparte ‘kinetische’ perceptie die de voorbijrijdende automobilisten ervan opdoen. A zaterdag om 12u en 16u (duur : 1u30) c vertrek : Kardinaal Mercierplein in Brussel – kaart Centrum N 3 d lijnen 1A-1B (Centraal station) f 29-38-63-65-66-71 (Centraal station) I reservatie verplicht op het nr. 0496/38.85.94 (maandag tot vrijdag van 10u tot 15u). Maximum 45 personen per wandeling. Met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.

I reservatie verplicht op het nr. 0496/38.85.94 (maandag tot vrijdag van 10u tot 15u). Maximum 45 personen per wandeling. Met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.

I B r u x e ll e s BRUssel-uitbreiding / etterbeek / sint-lambrechts-Woluwe sint-pieters-woluwe / oudergem / Watermaal-bosvoorde

p. 18

Bibliotheca Wittockiana 17

BRUssel-uitbreiding / etterbeek / sint-lambrechts-Woluwe / sint-pieters-woluwe / oudergem / Watermaal-bosvoorde

10.

Kaart I 9

I p. 19

m*

Europees Parlement Wiertzstraat 43 en 60 Brussel-Uitbreiding A za en zo van 10u tot 18u I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 20 personen) d lijnen 1A-1B (Maalbeek) f 27-34-38-54-64-80-95 (Luxemburg B) De immense glazen pakketboot waarin het Europees Parlement onderdak vindt, doemt op aan de achterkant van het Luxemburgstation, dat in vergelijking bijzonder klein lijkt. Dit complex was oorspronkelijk ontworpen als een internationaal congrescentrum door een associatie van verschillende architectenbureaus (Dirk Bontinck, CRV, Marc Vanden Bosche, CDG, AEL). Maar de bestemming veranderde al vrij vlug. Het complex bestaat uit twee delen die onderling verbonden zijn via een voetgangersbrug. Het eerste ovalen gebouw kreeg de bijnaam “ Caprice des Dieux ” en omvat een halfrond van 1.250 zitplaatsen, waarvan er 825 voorbehouden zijn voor parlementsleden en 500 voor het publiek. In het tweede gebouw zijn ruim 2000 kantoren en verscheidene vergaderzalen ondergebracht. Langs de 300 meter lange voorgevel loopt een straat. In de grote hal van het Parlement torent het kunstwerk “ Convergences ” van Olivier Strebelle uit, boven de centrale wenteltrap. Het Europees Parlement wordt vandaag nog volop uitgebreid aan weerskanten van het oude station, dat in dit geheel zal worden geïntegreerd. Doorlopend rondleidingen. Met de medewerking van Itinéraires. Sur les Sentiers de l’Histoire.

10

11.

Kaart J 8

m

Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium Jubelpark 1 – Brussel-Uitbreiding A za en zo van 10u tot 17u d lijnen 1A-1B (Merode) e 81 (Merode) f 22-27-61-80 (Merode) Het gebouw van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, voltooid in 1962, was het eerste ter wereld dat speciaal ontworpen is om een interdisciplinaire behandeling van kunstwerken mogelijk te maken. Het modulaire skelet in gewapend beton, dat moest harmoniëren met de nabijgelegen neoclassicistische gebouwen, is het werk van architect Charles Rimanque. Aangezien hij slechts over een beperkt perceel beschikte, ontwikkelde hij het gebouw in de hoogte. De verschillende verdiepingen waar de bibliotheek, de fototheek, de laboratoria, de restauratieateliers en de fotostudio’s gehuisvest zijn, beschikken over een ruim aantal lokalen die via lange gangen toegankelijk zijn. Aan de gevelzijde worden de verdiepingen gemarkeerd door een ononderbroken opeenvolging van vensters, waardoor

11 de verschillende lokalen optimaal verlicht worden. De gevel, de ingang en sommige overlopen zijn versierd met beeldhouwwerken en eigentijdse picturale composities. De verdiepingen staan met elkaar in verbinding via een buitengewone wenteltrap, een echt meesterwerk in zijn soort, die door de overvloedige lichtinval volledig tot zijn recht komt. Het instituut staat ten dienste van alle openbare en particuliere eigenaars van kunstwerken sinds zijn oprichting in 1948. Dit jaar viert het instituut dus zijn zestigste verjaardag ! (B 29/11/2007) Bezoek aan de laboratoria, de restauratieateliers, de fototheek en de fotoateliers. Uitleg over het belang van daglicht in dit soort gebouw en van kunstlicht, meer bepaald voor kunstwerken.

p. 20

I BRUssel-uitbreiding / etterbeek / sint-lambrechts-Woluwe / sint-pieters-woluwe / oudergem / Watermaal-bosvoorde

12

12.

Kaart K 9

13.

Kaart M 8

k*

Koning Overwinnaarplein

Sportcomplex Poseidon

Etterbeek

Dapperenlaan 2

d lijn 1A (Thieffry)

Sint-Lambrechts-Woluwe

f 36 (Koning Overwinnaar)

A za en zo van 10u tot 12u en van 14u tot 18u

Hoewel het Koning Overwinnaarplein al op 23 februari 1936, de tweede verjaardag van het overlijden van koning Albert I, feestelijk geopend werd, zou het nog een hele tijd duren voordat de omgeving aangelegd werd zoals oorspronkelijk voorzien was. Het gemeentebestuur van Etterbeek had weliswaar een wedstrijd georganiseerd, maar het geselecteerde project, van architect Paul Posno, zou pas in de loop van de jaren 1950 gestalte krijgen. Het bestaat uit een ensemble van flatgebouwen met gevels van gele baksteen die zes onderscheiden eenheden vormen, afgebakend door de zes straten en lanen die op het plein uitkomen. Deze gebouwen, doorbroken door brede horizontale muuropeningen en met loggia’s op de hoeken, behoren tot de functionalistische stijl. In het midden van het plein zou aanvankelijk een nieuw gemeentehuis gebouwd worden, maar dat werd nooit gerealiseerd. Uiteindelijk werd er een park aangelegd dat als kader dient voor het monument dat Joseph Bernaerts in 1946 ontwierp ter nagedachtenis van burgemeester Louis Schmidt, die in 1944 in gevangenschap overleden was. Activiteiten “ Het Etterbeeks erfgoed sind de Tweede Wereldoorlog ” (zie kadertekst hiernaast).

d lijn 1B (Tomberg) f 28 (Tomberg) Ook in de bouw van zwembaden bestaan er stijlperiodes : na de ‘pakketbootstijl’ volgde in de jaren 1950 de ‘zeilbootstijl’ waarvan de architecturale gedurfdheid, gebaseerd was op een doordacht samenspel van glas en beton dat voor een ongekende lichtheid en ruimtelijkheid zorgde. De plannen om in Sint-LambrechtsWoluwe een zwembad te bouwen dateren van 1958. Na de goedkeuring door het schepencollege in 1959 werd het Poseidonzwembad in 1964 geopend. Architect Isia Isgour ontwierp twee hoge gevels, waarvan een licht hellend, die volledig in glas zijn uitgevoerd. Het dak met zijn asymmetrische vlakken en gebogen profiel, dat naar de hemel lijkt op te stijgen, blijft bewondering wekken. Het zwembad zelf profiteert volop van het daglicht dat overvloedig binnenvalt, in die mate dat men de indruk krijgt in openlucht te zwemmen.

13 Geleide bezoeken aan de infrastructuur, zaterdag en zondag om op aanvraag aan het onthaal. Tentoonstelling “ Sport in SintLambrechts-Woluwe voor en na 1958 ”. Vertrekpunt van de bustoer “ SintLambrechts-Woluwe. De dertig glorierijke jaren 1945-1975 ” (zie kadertekst hiernaast).


14.

I p. 21

Kaart N-O 7-8

Site van Louvainen-Woluwe (UCL) Sint-Lambrechts-Woluwe d lijn 1B (Alma) f 42 (UCL Saint Luc), 79 (Cliniques UCL) Na de taalkundige splitsing van de Belgische universiteiten werd gelijktijdig met de bouw van het ziekenhuis SaintLuc – een realisatie van architect Henri Montois- de campus van de faculteit Geneeskunde van de UCL aangelegd. Deze breidde zich geleidelijk uit en kreeg een eigen metrostation naast andere infrastructuur, zoals huisvesting voor de studenten. Het Maison de la Médecine, later herdoopt tot La Mémé, ontstond tussen 1970 en 1975. Het complex, een ontwerp van architect Lucien Kroll, was onderwerp van felle kritiek omdat het gezien werd als een reactionair manifest gericht tegen de modernistische architectuur. Zo bevatte het een gordijnmuur in spiegelglas, een

14 karikaturale allusie op de functionalistische beweging. La Mémé groepeert studentenflats, handelszaken, een restaurant en andere diensten voor de universitaire gemeenschap. Lucien Kroll ontwierp ook het station Alma dat toegang geeft tot de metro naar het stadscentrum. De gewelfde overkapping met driehoekige facetten rust op schijnbaar willekeurig geplaatste pijlers. De con-

structie, die zich lateraal naar buiten toe opent, werd gebouwd tussen 1979 en 1982. De recente school Chapelle-auxChamps vormt een mooie aanvulling op dit homogene geheel. Rondleidingen, zaterdag en zondag om 10u30, 12u, 15u (vertrek aan de uitgang van het metrostation Alma). Met de medewerking van Korei.

h A c t i v i t e i t

f B u s t o e r

Het Etterbeekse erfgoed sinds de Tweede Wereldoorlog

Sint-Lambrechts-Woluwe. De dertig glorierijke jaren 1945-1975

Na het einde van de oorlog werd in Etterbeek een aantal stedenbouwkundige projecten afgewerkt die in de jaren 1930 waren begonnen. De bouwexplosie van de jaren 1950 en 1960 heeft in het algemeen geleid tot appartements- of kantoorgebouwen die door hun volume en monotone uitzicht breken met de bebouwing langs de chique grote lanen van de gemeente. Twee activiteiten laten u een aantal van deze plaatsen ontdekken :

Deze busrondrit gaat langs de blikvangers van de lokale architectuur en collectieve voorzieningen, die getuigen van de ingrijpende verandering van het Woluwse landschap na de Tweede Wereldoorlog. Deze gebouwen bieden een gevarieerd en weinig gekend overzicht van een architecturale en stedenbouwkundige visie die de stempel droeg van de toenmalige tijdsgeest – stoutmoedig, dynamisch, stralend, optimistisch – en die radicaal wou breken met het verleden. Niet te missen : tijdens de rondrit bezoekt u ook een van de laatste overblijfselen van de Expo 58, namelijk de “ Brullende leeuw ”. Dit werk van Raymond de Meester de Betzenbroeck verwelkomde de bezoekers aan het begin van de brede voetgangersbrug die boven een gedeelte van het tentoonstellingsterrein liep.

> Een tentoonstelling rond de meest opmerkelijke gebouwen. A zaterdag en zondag van 10u tot 17u. Deze tentoonstelling loopt van 8 tot 21 september, van 9u tot 16u. > Een bewegwijzerde wandelroute en een verklarende brochure om in uw eigen tempo de plaatsen te bekijken die in de tentoonstelling aan bod komen. c De tentoonstelling vindt plaats in het gemeentehuis van Etterbeek dat ook het vertrekpunt is voor de wandelroute, Oudergemlaan 113-117 te Etterbeek – kaart J 9 f 36-80 (Leman) Met de medewerking van het gemeentebestuur van Etterbeek.

A zaterdag om 11u, 14u en 16u (duur : 2u) c vertrek : Sportcomplex Poseidon, Dapperenlaan 2 in SintLambrechts-Woluwe – kaart M 8 d lijn 1B (Tomberg) f 28 (Tomberg) I reservatie verplicht op nr. 02/762.62.11 (maandag tot vrijdag van 10u tot 12u en van 13u tot 16u30). Maximaal 45 personen per rondrit. Organisatie : Gemeentemuseum van Sint-Lambrechts-Woluwe.

p. 22


15

15.

Kaart O 8

k*

Onze-Lieve-Vrouwvan-Stokkelkerk Kerkstraat – Sint-Pieters-Woluwe A za en zo van 13u tot 18u d lijn. 1B (Stokkel) e 39 (Stokkel) f 36 (Stokkel) Met zijn beglaasde gevels, gelijkend op gordijnmuren, en zijn algemene, bijna kubusachtige vorm sluit het kerkgebouw duidelijk aan bij de modernistische gebouwen uit die tijd. Enkel het

monumentale kruis bovenaan en de zichtbare klokken verwijzen naar de functie van het gebouw dat evengoed een sporthal of kantoorgebouw had kunnen zijn. De plannen voor dit gedurfde ontwerp werden getekend door de architecten René Aerts en Paul Ramon in 1957-58. De bouw begon echter pas in 1962 en duurde tot 1967. Om technische redenen werd het geplande piramidale dak vervangen door de huidige opengewerkte structuur van betonnen balken. De architecten hebben hun voordeel gedaan met het licht hellende terrein. Terwijl de vrij gedrongen benedenverdieping van

de kerk als sokkel fungeert, vormt de eerste verdieping, die aan de zijkant een overstek maakt, een galerij afgebakend door dragende palen. Afgezien van de zandstenen breukstenen van de onderbouw, is het gebouw een geslaagd huwelijk van wit beton in gladde, gebouchardeerde of ruwe uitvoering, en het glas van de vensters waarvan de aluminium profielen door hun verdeling aan een schilderij van Mondriaan doen denken. Panelen met uitleg over de architectuur en de geschiedenis van de kerk.

b F i e t s t o c h t De jaren 50 en 60 : een gouden periode voor de bouw van kerken Het oosten van Brussel heeft lang zijn landelijke uitzicht bewaard en kende pas na de Tweede Wereldoorlog een sterke verstedelijking die in de jaren 1970 nog werd versneld met de komst van de faculteit Geneeskunde van de UCL in Woluwe. Het ontstaan van al die nieuwe wijken leidde ook tot de bouw van nieuwe kerken in stijlen die in die tijd voor de kerkbouw in zwang waren. Een kennismaking met de religieuze architectuur in dit gedeelte van het gewest. A zaterdag om 14u (duur : 3u30) c vertrek : Woluwepark, in het verlengde van de laan die van het Woluwepark naar Sint-Pieters-Woluwe loopt (nabij de groene wandeling) – kaart M 10 e 39-44 (Woluwe) f 36-42 (Woluwe) I reservatie verplicht op nr. 02/502.73.55. Huur van fietsen mogelijk aan het vertrekpunt (7 € voor 4u). Met de medewerking van Pro Velo.


17.

Kaart L 9

I p. 23 l*

Bibliotheca Wittockiana Bemelstraat 23 Sint-Pieters-Woluwe A za en zo van 10u tot 17u f 36 (Vogelzang)

16

16.

Kaart N 9

Le Parador L. Jasminlaan 297 Sint-Pieters-Woluwe A enkel zo van 10u tot 12u30 en van 14u tot 18u I enkel de tuin is toegankelijk f 36 (Mareyde) Voor sommigen is het huis dat Jacques Dupuis in 1947 ontwierp voor zijn broer, de eerste belangwekkende woning uit de periode onmiddellijk na de oorlog. In 1938 gaat Dupuis, met een diploma van La Cambre op zak, een vennootschap aan met Roger Bastin voor de afwerking van de Sint-Alenakerk van Sint-Gillis. Voor Le Parador ontwikkelt hij een organische compositie die hij nog vrij vaak zal toepassen. Hiervoor maakt hij gebruik van schuine muren die dienst doen als schermen en trekt hij de lijnen van de binnenarchitectuur door tot buiten. De “ Parador ”, afgeleid van het Castilliaanse woord parada dat “ halte ” betekent, verraadt ook de referentiepunten en de brede architecturale ontwikkeling van Dupuis.

17

Hij vond immers vaak inspiratie in het Zuiden van Frankrijk en in Spanje. Hij had eveneens een bijzondere belangstelling voor de realisaties van de Duitse architect Hans Scharoun en voor de werken van de Zweden Erik Gunner Apslund en Ragnar Ostberg. (B 07/09/2000) Rondleidingen met speciale aandacht voor de architectuur van de woning om 10u30, 11u30 en 14u30. Rondleiding in het Engels om 15u30. Met de medewerking van Korei.

De Bibliotheca Wittockiana is een museum voor boekbinden en boekversiering. Het werd tussen 1981 en 1983 gebouwd naar de plannen van Emmanuel de Callataÿ, die hiervoor in 1988 de Belgian architecture awards ontving. Bijzonder is dat het gedeeltelijk is ingegraven. De muren in ruwe beton van het kleine amfitheater zijn bewerkt door Pierre Culot terwijl de sculptuur van een indrukwekkend stenen boek aan de ingang van het museum vervaardigd is door het kunstenaarsechtpaar Kubach-Wilmsen. Talrijke kunstenaars werkten mee aan het ontwerp van dit gebouw dat de belangrijke verzameling kostbare boeken herbergt bijeengebracht door de industrieel Michel Wittock. Aanvankelijk was de verzameling beperkt tot oude boekbanden maar vandaag bestrijkt ze alle periodes, ook hedendaagse creaties. Emiel Veranneman ontwierp het meubilair van de reserve kostbare werken terwijl kunstenaars zoals Jacqueline Guillermain, Anna Kubach-Wilmsen en Denmark hedendaagse kunstwerken met het boek als thema vervaardigden om het interieur van het gebouw te verfraaien. In 1996 werd het met een verdieping verhoogd : een lichte constructie in metaal en glas, grotendeels naar buiten gericht, ontworpen door architect Charly Wittock. Rondleidingen, zaterdag en zondag om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30 en 16u30. Met de medewerking van Korei. Openstelling van het archief over de verschillende bouwfases van de Bibliotheca Wittockiana.

p. 24


18

18.

Kaart K 11

k*

Sint-Juliaanskerk G.-E. Lebonlaan Oudergem A za en zo van 14u tot 17u d lijn 1A (Hankar) f 34 (Sint-Juliaanskerk) De Sint-Juliaanskerk werd gebouwd tussen 1963 en 1965 naar de plannen van architect Simon Brigode, die ook archeoloog was en een befaamd hoogleraar kunstgeschiedenis. Zijn belangstelling voor het verleden verklaart ongetwijfeld het gebruik van een steensoort die bewust verwijst naar de Balegemse zandsteen die in de middeleeuwen veelvuldig gebruikt werd voor de kerken van Brussel. De sobere lijnen doen denken aan de romaanse kerkbouw maar het ontwerp van het gebouw is resoluut modern zoals ook blijkt uit het zichtbaar gelaten ruwe bekistingsbeton. Het platte dak heeft een opvallende spanwijdte en wordt doorboord door tientallen lichtkokers die samen met de glasramen van Marie Dambiermat voor een overvloedige lichtinval zorgen. De waaiervorm van het grondplan is origineel en perfect aangepast aan de bouwplaats, op de hoek van twee straten niet ver van de Waverse Steenweg. De bouwplannen voorzagen ook in de bouw van een imposante betonnen klokkentoren, maar wegens de te hoge kostprijs opteerde de bouwheer voor de plaatsing van een aluminium kruis op het koor. Vertrekpunt van de wandeling “ Kleine schatten van Sint-Juliaan in Oudergem ” (zie kadertekst hiernaast).

19.

19 Kaart L 12

k*

Onze-Lieve-Vrouw van Eeuwigdurende Bijstand Aartshertogenlaan 70 Watermaal-Bosvoorde A za van 10u tot 12u zo van 14u tot 17u f 41 (Aartshertogen) Architect Marc Dessauvage, had reeds een lange ervaring met de bouw van religieuze gebouwen toen hij in 1965 werd aangezocht om in WatermaalBosvoorde een nieuwe kerk te bouwen

ter vervanging van de bestaande kapel. Na goedkeuring van de plannen duurden de werkzaamheden van 1966 tot 1969. De algemene vorm vertoont een klassieke symmetrie, maar de muuropeningen zijn onregelmatig geplaatst en hebben verschillende groottes. Ze ritmeren het hele gebouw dat baksteen combineert met beton. Het interieur, dat in zijn vormgeving de geest van het Tweede Vaticaans Concilie weerspiegelt, geeft een indruk van grote ruimtelijkheid. Brochure met uitleg over de kerk.

g Wa n d e l i n g De kleine schatten van Sint-Juliaan in Oudergem Men zou het niet direct verwachten, maar de Sint-Juliaanswijk is verrassend rijk aan zogenaamd klein architecturaal erfgoed uit de naoorlogse periode zoals glasramen, decoratieve keramiekpanelen, balkons, deurklinken, enz. Deze wandeling laat u kennismaken met een onbekend facet van Oudergem aan de hand van een aantal opmerkelijke maar weinig gekende gebouwen zoals de Sint-Juliaanskerk of de Résidence Arduenna Silva. A zaterdag en zondag om 10u, 12u en 14u (duur : 1u30) c vertrek : voor de Sint-Juliaanskerk, Gabriel-Emile Lebonlaan 1 in Oudergem – kaart K 11 d lijn 1A (Hankar) f 34 (Sint-Juliaanskerk) I reservatie verplicht op nr. 02/563.61.53 (maandag tot vrijdag van 9u tot 13u). Maximum 25 personen per wandeling. Enkel in het Frans. Met de medewerking van Arkadia.be.


20

20.

Kaart L 13

k*

Hoofdkantoor van AXA Vorstlaan 25 Watermaal-Bosvoorde A enkel zo van 10u tot 18u d lijn 1A (H. Debroux) e 94 (Valkerij) Meer dan dertig jaar na datum blijft het gebouw van de maatschappelijke zetel van AXA Belgium nog altijd even actueel. Op het einde van de jaren 60 was het gebouw in de Koningsstraat waar de verzekeringsmaatschappij Royale Belge – de voorloper van AXA – sinds 1894 gehuisvest was te klein geworden. Er werd besloten een nieuw complex op te trekken in Watermaal-Bosvoorde, in een open en groene wijk die koning Leopold II en de stedenbouwkundige Victor Besme destijds voor residentiële bewoning hadden voorbestemd. De eerste steen werd gelegd in 1967 en drie jaar later was het grote gebouw in kruisvorm klaar. De plannen waren ontworpen door de architecten René Stapels en Pierre Dufau, een Belgisch-Frans duo dat al eerder had samengewerkt voor het Belgische paviljoen op de Wereldtentoonstelling van Montreal in 1967.

Vanuit een centrale kern vertrekken vier identieke vleugels. De imposante gordijngevels bekleed met spiegelglas in ramen van gepatineerd staal waren op deze schaal een echte primeur voor België. Alle personeelsleden konden daardoor op hun werkplek van natuurlijk daglicht genieten. De hoge ingangshal bevat een wachtzaal, de receptiebalie en het auditorium, waarvan de koperen wand die is uitgewerkt als een rij boekruggen tot de verbeelding spreekt. Rondleidingen over de architectuur van het gebouw en de aanwezige kunstwerken, tussen 10u15 en 12u30 en tussen 13u30 en 18u (laatste vertrek om 17u). Tentoonstelling over de architectuur van het gebouw.

I p. 25

21

21.

Kaart L 14

M*

Kapel van OnzeLieve-Vrouw – Koningin der Hemelen Heiligenborre Watermaal-Bosvoorde A za en zo van 13u30 tot 16u30 f 17 (Heiligenborre) Aan de rand van het Zoniënwoud staat de kapel van Onze-Lieve-VrouwKoningin der Hemelen, een atypisch bouwwerk te midden van de eenvoudige arbeidershuizen van de Bezemhoek. De kapel werd in 1956 in amper enkele maanden tijd opgetrokken. Het werd volledig uit prefabelementen vervaardigd door de kunstwerkhuizen van de Gebroeders De Coene uit Kortrijk. Grote parabolische bogen uit gelijmd lamellenhout ondersteunen een kapconstructie in rode den die op zijn eentje de structuur van het gebouw bepaalt. De voorgevel wordt helemaal ingenomen door een glazen wand met bruine tinten die het oorspronkelijke blauwe en oranje gekleurde glas vervangen. Het interieur, dat plaats biedt aan 300 gelovigen, is verfraaid met een processiekruis en koperen doopvonten van de beeldhouwer J.-L. Ghyssels. De oorspronkelijke klokkentoren is vandaag verdwenen.

Elsene / Sint-gillis / vorst

Vrije Universiteit Brussel (Rectoraatsgebouw, aula Q, Studentenhuizen en Kultuurkaffee) 24

Els e n e / S i n t- g illis / v o r s t

23.

Kaart I 11-12

I p. 27 k*

Auditorium Janson en luifel van het Institut de Sociologie (Université libre de Bruxelles) Franklin Rooseveltlaan 48 Brussel-Uitbreiding A enkel zo van 11u tot 16u e 25-94 (Johanna) f 71 (Johanna)

22

22.

Kaart K 13

Solvay Sports Perulaan 80 Brussel-Uitbreiding A za en zo van 10u tot 17u e 94 (Renbaan van Bosvoorde) f 41 (Futaie) Het clubhouse Solvay Sports is de opvolger van een ouder gebouw in eclectische stijl dat dezelfde functie vervulde. Het complex omvat een voetbalterrein, basketbal- en tennisvelden en een speelplein, gelegen op een bomenrijk terrein tussen de Perulaan en de Bosvoordse Steenweg. Het hoofdgebouw is gebouwd in 1961 naar de plannen van architect André Belpalme. Het bestaat uit twee naast elkaar liggende blokken waarvan de gevels zijn opgetrokken in zandstenen breukstenen en witgeschilderde baksteen. Het geheel is op vernuftige wijze geïntegreerd in het heuvelachtige terrein. Het eerste, langwerpige blok bevat conferentiezalen, een tafeltenniszaal en bowlingbanen, evenals een appartement voor de beheerder op de eerste verdieping. De abstracte mozaïekcompositie in ‘muraniet’ die de noordelijke gevel siert, heeft nooit de geplande stalen silhouetten met de uitbeelding van verschillende sporttak-

23 ken gekregen. Het tweede blok in de vorm van een cirkelboog heeft een gebogen voorgevel die rijkelijk voorzien is van vensters. Binnen bevindt zich een restaurant met panoramisch uitzicht. In dit gebouw, waarvan het hellende dak sterk uitkraagt aan de westelijke kant, bevinden zich verder de intact bewaarde kleedkamers en sanitaire ruimtes, naast keukens, een bridgezaal en een zeshoekig televisiesalon, dat eigenaardig wordt verlicht door langwerpige vensters. Rondleidingen om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30 en 16u30. Met de medewerking van Korei.

Het auditorium Janson verrast nog steeds door zijn architecturale en technische bravoure. Het is gelegen op een hellend terrein, heeft een ronde plattegrond en kan 1.500 personen bevatten. Het concept is het resultaat van de samenwerking tussen Marcel Van Goethem, hoogleraar aan de ULB en architect-organisator van de Expo 58, en ingenieur P. Moenaert, eveneens hoogleraar aan de ULB. De dragende structuur, voorzien van een dak met kabels bevestigd aan twee betonnen bogen die onderling een hoek van 120° vormen, rust op twee grote driepoten. Het auditorium was bedoeld als congresruimte tijdens de duur van de Wereldtentoonstelling. Daarna werd het overgedragen aan de ULB die het nog altijd gebruikt. Het auditorium Janson is overigens een van de oudste voorbeelden van een gebouw met kabels in de vorm van een hyperbolische parabool die vandaag nog in gebruik zijn. In de nabijheid van het auditorium Janson ligt het Institut de Sociologie van de ULB. De luifel boven de ingang maakt indruk door zijn vorm, afmetingen en complexe installatie. De structuur, berekend door ingenieur André Paduart, bestaat uit een dunne schaal – slechts 7 cm dik ! – in gewapend beton die een rechthoekig oppervlak overdekt van 22 m lang en bijna 11 m breed. Door zijn omvang is deze constructie uniek in België. Twee stutten in gewapend beton, aan weerszijden van de hoofdingang van het instituut, ondersteunen de opvallende structuur die een overstek heeft van 12 meter ! Panelen met uitleg over de bouwtechniek van het auditorium en de luifel van het Institut de Sociologie. Met de medewerking van de dienst BATir van de ULB.

p. 28

I Els e n e / S i n t- g illis / v o r s t 24.

g Wa n d e l i n g Het ontstaan van de Solboschwijk Deze wandeling, die vertrekt aan het Centre de Calcul van de ULB, laat u kennismaken met de Sol boschwijk die ontstaan is na de Tweede Wereldoorlog. De aandacht gaat vooral uit naar de architecturale realisaties van de jaren 1950-60 en de manier waarop projectontwikkelaars het modernistische gedachtegoed naar hun hand hebben gezet. Voor de gelegenheid wordt een geïllustreerde wandelgids met kaarten uitgegeven over het bouwkundige erfgoed van de jaren 1950 en 1960 in Elsene. De geselecteerde gebouwen bieden een overzicht van de architecturale stromingen die het stedelijke landschap van de gemeente in die jaren hebben bepaald en van de ideeën, innovaties en vormen die in het spoor van Expo 58 werden verspreid. A zaterdag en zondag om 11u en 15u (duur : 1u15) c vertrek : voor het Centre de Calcul van de ULB, A. Buyllaan 91 (A. Devèzesquare) in Elsene – kaart I- J 11 e 25-94 (ULB) f 71 (ULB) Met de medewerking van de Dienst Stedenbouw en Erfgoed van de gemeente Elsene.

Kaart J 11

Vrije Universiteit Brussel (Rectoraatsgebouw, aula Q, Studentenhuizen en Kultuurkaffee) Pleinlaan 2 – Elsene A za en zo van 10u tot 18u e 23-24-25 (Tweede Lansiers) f 95 (Etterbeek B), 71 (Fraiteur), 34 (Krijgskunde) Op het einde van de jaren 1960 werd het voormalige Oefenplein van de Rijkswacht de locatie van de nieuw op te richten Vrije Universiteit Brussel. Op de aan de Generaal Jacqueslaan grenzende 20 hectares grond liet de academische overheid verschillende gebouwen door gerenommeerde architecten realiseren. Rectoraatsgebouw Volgens haar architect, Renaat Braem, moest het gebouw een symbolische vorm hebben die aansluit bij de meest primaire wetenschappelijke waarheid, de meest primaire grondvorm die in de natuur voorkomt. Hij kiest voor een ellipsvorm. “ Als hoofdvorm is de cirkel of de ellips het meest geschikt, omdat de beweging van de bewegende mens niet hoekig geschiedt, maat steeds afgerond…. ” De ideeën die Braem fundamenteel achtte voor de Vrije Universiteit Brussel zoals ‘een wereldbeschouwing op basis van de vrije wetenschap’ vinden we terug in de muurschilderingen en de symbolen van de luifel. De werken werden gestart in 1971 en duurden tot 1978. (B 27/09/07) Aula Q De Aula van de Vrije Universiteit Brussel, ontworpen door het bureau Baro (Bureau voor architectuur & ruimtelijke ordening) is uniek door zijn opendraaiende zalen, waardoor de capaciteit naargelang de noodzaak varieert van 250 tot ± 1250 zitplaatsen. De Aula Q bestaat uit een vaste zaal van 550 plaatsen met een vast middengedeelte en 2 opendraaiende zalen (afzonderlijk of geheel). Deze zijn voorzien van een kraankop met verschillende armen waarop betonnen platen liggen. De wanden draaien vrij rond in een akoestisch labyrint. Dit systeem is uniek en slechts zelden toegepast.

24 Studentenhuizen & Kultuurkaffee Campus Etterbeek De studentenhuizen (1973) zijn nog steeds een voorbeeld voor wonen binnen een universitaire campus. Willy Van Der Meerden experimenteerde met prefab-elementen. Hij streefde naar een speelse vormgeving met aandacht voor de juiste lichtinval, verkeer- en geluidshinder en creëerde een aangename rustgevende plek waar men zich kon afzonderen om te studeren. Door schakeling van 4 elementen ontstonden groepen van telkens 4 kamers met 2 sanitaire cellen en 1 living. De sanitaire cel is opgevat als een badcel van een boot. Van Der Meeren plantte de kamers bewust in als een labyrint (met Mei 68 in het achterhoofd) zonder enige rechtlijnigheid noch in straten, noch in toegangen, waar studenten gemakkelijker hun weg vonden dan de rijkswachters. Rondleidingen in het rectoraat en op de campus, zodra zich een groep gevormd heeft. Tentoonstelling rond het werk van Willy Van Der Meeren en Renaat Braem (Kultuurkaffée). Deze tentoonstelling loopt tot 15 oktober 2008.


25.

I p. 29

Kaart I 10

Centrum Lumen Boondaalse Steenweg 32-36 Elsene A za en zo van 10u tot 18u e 81 (Flagey) f 38-60-71 (Flagey) Op initiatief van pastoor P. Goossens werd in 1958 besloten een modern nieuw parochiecentrum te bouwen, gelegen voor de Heilig-Kruiskerk. Het ontwerp werd toevertrouwd aan architect P. Rome die de kerk had gerestaureerd in 1942 en aan architect-decorateur J. Keup. Het gebouw dat bestemd was voor parochiale, sociale en culturele activiteiten, zowel van de parochie als van de wijk, moest een toneelzaal van 550 plaatsen bevatten voor films, toneel en lezingen, een foyer-huisbar, een ontvangstzaal van 200 plaatsen voor vergaderingen, een biljartzaal en ruime lokalen voor parochiaal werk, secretariaat, bibliotheek, vestiaire, prenatale consultaties, enz. De eerste steen werd gelegd op 29 juni 1960 en de inwijding van het hoofdgebouw vond precies een jaar later plaats in aanwezigheid van aartsbisschop Suenens. De tweede fase van dit ambitieuze project is nooit voortgezet maar het hoofdgebouw is tot op vandaag onveranderd gebleven, sfeervol en vol elementen die karakteristiek zijn voor die tijd : de glazen deuren, de lampen, het kunstsmeedwerk, de stoelen en zelfs de koelkasten. De toneelzaal, de ontvangstzaal en de foyer-huisbar worden nog altijd druk bezocht. Bezoek en onthaal “ jaren 60 ”, zaterdag en zondag van 10u tot 18u. Activiteit : “ Wachten op de artiest… ”, zaterdag en zondag van 15u tot 18u (vertoning van twee kortfilms in jaren 60-stijl met de deelname van bewoners van Elsene en elders – sixtieskleding gewenst). Met de medewerking van de vzw ARCADE. Tentoonstelling met foto’s en plannen uit de periode toen de zaal gebouwd werd.

25

b F i e t s t o c h t De Brunfauts, een familie geëngageerde architecten De Brunfauts hadden nauwe banden met de socialistische partij en worden vaak in één adem genoemd met de opgang van de arbeiderbeweging en coöperatieves, als architecten van goedkope woningen, tuinwijken, zetels van kranten en partijorganen, klinieken van ziekenfondsen, enz. In Brussel hebben ze een omvangrijk oeuvre nagelaten. Deze wandeling gaat voornamelijk langs realisaties van Gaston en Maxime Brunfaut, die in de jaren 1950 actief waren. A zaterdag om 14u en zondag om 10u en 14u (duur : 4u) c vertrek : Fietsershuis, Londenstraat 15 in Elsene – kaart H 9 f 34-38-80-95 (Parnassus) I reservatie verplicht op nr. 02/502.73.55. Huur van fietsen mogelijk aan het vertrekpunt (7 € voor 4u), enkel op zaterdag. Op zondag moet u uw eigen fiets meebrengen. Met de medewerking van Pro Velo.

b F i e t s t o c h t Expo 58 : voor en na Ter gelegenheid van Autoloze Zondag zal Pro Velo drie circuits bewegwijzeren langs bezienswaardigheden die tijdens de Open Monumentendagen toegankelijk zijn voor het publiek. Bij elk van de circuits, die u individueel of met een gids kunt afleggen, hoort een kaart/brochure die verkrijgbaar zal zijn op verschillende plaatsen. De circuits hebben een lusvorm en zijn een tiental kilometer lang. A bezoeken met gids op zo om 11u, 14u en om 16u (duur : 1u30) c vertrekpunten : > Fietsershuis, Londenstraat 15 in Elsene – kaart H 9 > stand Pro Velo, nabij het metrostation Merode in Etterbeek – kaart K 9 > Fietspunt, NoORD, Noordstation in Schaarbeek – kaart H 6 I reservatie verplicht op nr. 02/502.73.55. Vanwege Autoloze Zondag is het ten zeerste aangeraden om met uw eigen fiets te komen (Pro Velo kan niet garanderen dat er voor iedereen fietsen zullen zijn). Met de medewerking van Pro Velo.

p. 30

I Els e n e / S i n t- g illis / v o r s t

26

26.

Kaart H 10

l

Royal Tennis Club de Belgique Welgelegenstraat 26 Brussel-Uitbreiding A za en zo van 10u tot 18u d lijn 2 (Louiza) e 94 (Defacqz) f 54 (Verlaat) In 1954 kreeg architect Emile Goffay opdracht om de gebouwen te ontwerpen van de Royal Tennis Club de Belgique. Het centrale gedeelte van de gevel heeft de vorm van een exedra en is verlicht door hoge verticale vensters die voor een ritmische afwisseling van volle en lege vlakken zorgen. Het bevat de hoofdingang, bereikbaar langs een eretrap. Binnen geeft de vestibule toegang tot een grote hal onder een elliptisch gewelf met zenitale verlichting. De tunnelvormige constructie wordt gedragen door grote bogen in gelijmd lamellenhout met een spanwijdte van 35 meter. Deze techniek, die al rond 1900 bekend was, kreeg pas algemene toepassing nadat de Wereldtentoonstelling van 1958 het volle potentieel ervan had aangetoond. De Royal Tennis Club de Belgique, gelegen binnen in een huizenblok niet ver van de Louizalaan, was de eerste overdekte ruimte van dit type in België en het toneel van grote tennismomenten zoals de Daviscup of het kampioenschap van België. Uitleg zodra zich een groep heeft gevormd.

27.

27 Kaart H 9

k*

Louizagalerijen Louizalaan en Stefaniaplein Elsene d lijn 2 (Louiza) e 92-94 (Louiza) De Louizagalerijen is een uitvloeisel van een ambitieus project om Brussel een Europese versie te bezorgen van het bekende Rockefeller Center in New York. De ontwerpers zagen het groot met een winkelcentrum over elf bouwlagen dat ook appartementen, kantoren, parkeergarages, polyvalente zalen, een schouwburg en bioscoopzalen zou omvatten. Het meest bekende gedeelte van dit complex is echter de Louizagalerijen die na al die jaren een aantrekkingspool van de bovenstad blijft. De toegang tot het eerste, doodlopende

gedeelte bevond zich halfweg tussen het Stefaniaplein en het Louizaplein. De gangen kregen ronkende namen (Vendôme, Rivoli, Saint-Honoré) en lagen rond twee rotondes, die als een soort horizontaal en verticaal kruispunt fungeerden. Dit stuk, ontworpen door architect Émile Goffay, ging in 1956 open en zou vrij snel een aftakking krijgen naar het Stefaniaplein. Architect Jacques Cuisinier voegde een nieuwe passage toe die de Louizagalerijen verbond met de Gulden Vlieslaan. Deze Louizapoortgalerij werd in 1965 in gebruik genomen. In 1990 werd het geheel uitgebreid met de Espace Louise die de oorspronkelijke galerijen een tweede keer verbindt met de Gulden Vlieslaan. Activiteiten “ Louiza in 58… ” (zie kadertekst hiernaast).

h Te n t o o n s t e l l i n g België 58 Deze tentoonstelling herdenkt de vijftigste verjaardag van Expo 58 en presenteert de typerende architecturale en decoratieve vormen van de 58-stijl in België aan de hand van tekeningen, foto’s, maquettes, affiches, tijdschriften en meubilair. Er is ook de reconstructie van een woonkamer, volledig ingericht naar de smaak van die tijd met haar voorkeur voor frisse kleuren en overvloedig licht. Een andere blikvanger is de diashow, Enchantement de Bruxelles, in 1958 gerealiseerd door Pierre Arty en Gaston Lulsens, die doorlopend zal worden vertoond. A zaterdag en zondag van 10u tot 18u (geleide bezoeken om 14u en 15u30) c vertrek : Architecture Museum “ La Loge ”, Kluisstraat 86 in Elsene – kaart H 10 e 81-94 (Baljuw) f 54 (Verlaat), 71 (Van Volsem) Met de medewerking van het Architecture Museum “ La Loge ”.


I p. 31

h A c t i v i t e i t Louiza in 58… Ter gelegenheid van de Open Monumentendagen organiseren de handelaars van de bovenstad twee activiteiten die u de gelegenheid geven om de Louizawijk te herontdekken en meer bepaald de Louizagalerijen, gebouwd in de jaren 1950 : > Design, luxueuze gebouwen, optimisme en heropbloei worden belicht via een wandelroute waaraan een wedstrijd verbonden is met multiple choicevragen en een verrassing voor alle deelnemers !. A zaterdag en zondag van 10u tot 18u c vertrek : flessenhals Louizalaan (aankomst Stefaniaplein) in Elsene – kaart H 9 > Een originele en onuitgegeven tentoonstelling over de geschiedenis van de galerijen en de wijk aan de hand van talrijke documenten, originele tekeningen, foto’s en oude tijdschriften uitgestald in de Louizagalerijen en voorzien van de nodige uitleg. A zaterdag en zondag van 10u tot 18u c plaats : Louizagalerijen, ingang Louizalaan en Stefaniaplein in Elsene – kaart H 9 Met de medewerking van de vereniging Brussels Louise en de Archives d’Architecture Moderne.

28

28.

Kaart H 10

k*

Centrum voor Internationale Verenigingen Washingtonstraat 40 – Elsene A enkel op za van 10u tot 16u

g Wa n d e l i n g

I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 20 personen)

Metamorfoses van een aanstelster : de Louizalaan

f 60 (Washington)

De elegante en bomenrijke Louizalaan, gelegen tussen stad en bos, was ooit het gedroomde decor van de Brusselse beau monde voor een ritje per koets. Haar loop werd in 1910 gewijzigd voor de Wereldtentoonstelling in de Solboschwijk en in de jaren 1950 veranderde ze in een stadsautoweg, inclusief tunnels, om het verkeer naar en van de Expo 58 op te vangen. Haar chique reputatie is echter gebleven dankzij de opeenvolging van luxewinkels in de befaamde ‘flessenhals’ en de aanpalende galerijen. Qua bebouwing is de Louizalaan een staalkaart van architecturale stijlen uit verschillende periodes met een afwisseling van nostalgische herenhuizen, mooie appartementsgebouwen uit de jaren 1950-1960 en recentere constructies. Kijk voor één keer niet naar de winkels maar naar de gevels !

In 1953 bouwden de architecten René Aerts en Paul Ramon, geassocieerd in de groep Forum, de koloniale school in de Washingtonstraat. Dit gebouw met een structuur in gewapend beton huisvest vandaag de kantoren van het Maison des Associations Internationales (Centrum voor Internationale Verenigingen), een centrum voor seminaries en lezingen, sinds 1982 een instelling van openbaar nut. Het voorgebouw met zijn beglaasde gevel rust op schuine palen die in de bovenste bouwlaag een echo vinden in een kader van betonnen luchtbalken. Het beglaasde trappenhuis naast dit voorgebouw is over zijn volledige hoogte afgeboord met een band van leisteen waarin langwerpige vensters steken die evenwijdig met elkaar lopen. De architecten Aerts en Ramon zijn ook de ontwerpers van de Onze-LieveVrouw-van-Stokkelkerk.

A zondag om 10u30 en 14u30 (duur : 2u) c vertrek : uitgang metrostation Louiza (voor het ijssalon), Louizaplein, op de hoek van de Louizalaan en de Guldenvlieslaan in Elsene – kaart H 9 d lijn 2 (Louiza) e 92-94-97 (Louiza) I reservatie verplicht op nr. 02/673.18.35 (maandag tot vrijdag van 10u tot 17u). Maximum 25 personen per wandeling. Enkel in het Frans. Met de medewerking van de Bus Bavard.

Rondleidingen om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30 en 15u30. Met de medewerking van Korei.

p. 32


30

30.

Kaart H 11

l*

Haute école Paul-Henri Spaak (IESSID) 29

Abdijstraat 26 – Elsene A za en zo van 10u tot 16u

29.

Kaart H 10

l*

Armeense apostolische kerk van Sint-MariaMagdalena Kindermansstraat 1 – Elsene A za en zo van 10u tot 18u e 94 (Vleurgat) f 38-60 (Vleurgat) Ondanks het gebruik van hedendaagse materialen verwijst de architectuur van de Armeense apostolische kerk van Sint-Maria-Magdalena onmiskenbaar naar de traditionele kerkbouw van Armenië. Architect Haik Mardikian heeft zich voor zijn ontwerp trouwens geïnspireerd op de kerk van het Heilig Kruis op het eiland Aktamar in het Vanmeer in Anatolië. Na de eerstesteenlegging op 14 november 1986 vond de officiële wijding plaats op 6 mei 1990. De kerk heeft een centraal grondplan en bestaat in feite uit vier vleugels voorzien van zijkapellen. Het gebouw wordt gedomineerd door een achthoekige klokkentoren zoals zijn illustere voorbeeld. De gevelsteen is eveneens geïnspireerd op de vulkanische steen in roze tinten die in Armenië gebruikt wordt voor de bouw van kerken.

f 38 (Patton) Het voormalige Institut d’Études Sociales de l’État, omgedoopt tot Institut d’Enseignement supérieur social des Sciences de l’Information et de la Documentation (afdeling van de Haute école Paul-Henri Spaak) werd ontworpen in 1953 door de architecten Paul Vincent en Robert Decastiaux. Oorspronkelijk bestond ze uit twee afzonderlijke delen : de school met de klaslokalen, de kantoren van de administratie, feestzaal, gymnastiekzaal, bibliotheek en leeszaal en daarnaast het internaat bestaande uit een veertigtal kamers, een keuken, restaurant, speelzaal en EHBO-lokaal. Het ontwerp voorzag in een goede verlichting door natuurlijk binnenvallend licht. Een beglaasde galerij geeft toegang tot de klassen, die van deze lichtstraat gescheiden zijn door een vernuftige wand deels bestaande uit kasten in geboend wenge en deels uit glas. De eigenlijke klaslokalen hebben grote ramen die uitgeven op de tuin beplant met mooie loofbomen. Binnen illustreren talrijke details de zorg die de architecten besteed hebben aan de decoratie van het interieur, zoals de trap met teakhouten treden op een metalen trapboom waaraan de schuine spijlen van de trapleuning een dynamisch accent geven, of de vloerbekleding in glanzend marmer. Tentoonstelling van oude foto’s.

31

31.

Kaart H 10-11

k*

D’Ieteren Maliestraat 50 – Elsene A za en zo van 10u tot 16u I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 15 personen) – Wachttijden mogelijk f 60 (Tenbosch) Firma D’Ieteren wordt beschouwd als een van de meest representatieve gebouwen in Brussel die de techniek van de gordijngevel combineren met het principe van het dragende binnenskelet. Het complex waarin de firma D’Ieteren gevestigd zijn, is ontworpen door architect René Stapels in 1961 en werd gebouwd tussen 1962 en 1967. Het beslaat een volledig huizenblok in deze wijk van Elsene, niet ver van het Kasteleinplein. Het gebouw bestaat uit een laag gedeelte, terugwijkend van de straat, dat de werkplaatsen, parkeergarages en showrooms bevat, en een imposant bovengedeelte in de vorm van een parallellepipedum dat op palen lijkt te rusten. Achter de gordijngevels met aluminium schrijnwerk en half weerspiegelende ruiten bevinden zich de bedrijfskantoren waar ongeveer 500 personen werken van de 1.600 personeelsleden die D’Ieteren in België tewerkstelt. Doorlopend rondleidingen. Met de medewerking van Itinéraires. Sur les Sentiers de l’Histoire, La Fonderie en Pro Velo.


32

32.

Kaart G 10

m

Institut supérieur d’Architecture Saint-Luc Ierlandstraat 58 – Sint-Gillis A za en zo van 14u tot 18u e 81-92-97 (Janson)

Brigitte De Groof, Henri Doyen en Willy Serneels zijn de ontwerpers van dit schoolgebouw dat uit 1985 dateert. De bakstenen gevels worden horizontaal geleed door betonlijsten waarop schijven zijn geslagen. Het gaat in feite om een relatief recente uitbreiding van het Institut Saint-Luc dat tussen 1892 en 1904 in Sint-Gillis werd gebouwd op initiatief van broeder Marès Joseph. Deze wou de maatschappelijke integratie van jongeren uit kansarme milieus bevorderen door de oprichting van verschillende scholen die opleidingen gaven in architectuur en sierkunsten. Tentoonstelling van ontwerpen en realisaties van hedendaagse architectuur in Brussel, waarvan de architecten lesgeven aan het Institut supérieur d’Architecture SaintLuc de Bruxelles.

Het komt zelden voor dat architecten een hedendaags gebouw met zoveel zorg integreren in een reeds bestaande bebouwing. Het forum en de auditoria van de Instituts Saint-Luc respecteren de schaal van de omliggende woningen maar opteren tegelijk voor een radicale moderniteit in de gevels, die met name tot uiting komt in de daklijsten en de hoek die bewust is opengewerkt. De architecten Jean Cosse,

b F i e t s t o c h t Ukkel, een gemeente met vooruitstrevende architectuur Na de Tweede Wereldoorlog was er in Ukkel nog volop bouwgrond beschikbaar aan de rand van het Zoniënwoud. Gerenommeerde architecten ontwierpen gedurfde woningen in chique residentiële wijken zoals de Prins van Oranjewijk of de Observatoriumwijk. In de jaren 1960 bouwde de gemeente een zwembad dat tot op vandaag een geslaagd voorbeeld blijft van hedendaagse architectuur. Religieuze gebouwen zoals een kerk en een synagoge kwamen in dezelfde periode eveneens tot stand. Een architecturale fietstocht door een van de mooiste en groenste gemeenten van het Brussels gewest ! A zaterdag om 14u en zondag om 10u en 14u (duur : 3u30) c vertrek : Gespanhoek (Ter Kamerenbos) in Brussel – kaart I 12 e 25-94 (Solbos) I reservatie verplicht op nr. 02/502.73.55. Huur van fietsen mogelijk aan het vertrekpunt (7 e voor 4u), enkel op zaterdag. Op zondag moet u uw eigen fiets meebrengen. Met de medewerking van Pro Velo.

33

33.

Kaart G 10

I p. 33 M*

Ecole communale Peter Pan Retoricastraat 13 – Sint-Gillis A za en zo van 10u tot 18u I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 20 personen) e 81-97 (Bareel), 3-4-51 (Horta) De gemeenteschool Peter Pan kende een zeer lange ontstaansgeschiedenis. De gemeente Sint-Gillis had reeds in 1933 besloten om een schoolcomplex te bouwen op het terrein begrensd door de Steensstraat en de Retorica straat. Het duurde echter tot in de jaren 1950 alvorens het project van start ging, met de organisatie van een wedstrijd. Het winnende ontwerp zou uiteindelijk om technische redenen nooit worden gerealiseerd. De opdracht werd daarna toevertrouwd aan architect Léon Stynen en diens vennoot Paul de Meyer. Een eerste ontwerp omvatte – kenmerkend voor die tijd – een atoomvrije schuilkelder die echter werd opgeofferd als gevolg van budgettaire beperkingen. De eigenlijke bouw verliep in twee fases : een eerste fase van 1962 tot 1966, en de tweede, zogenaamde ‘uitbreidingsfase’ van 1970 tot 1973, waarbij de twee hoofdvleugels werden verhoogd. Het strenge architecturale concept van dit modernistische gebouw, met zijn spel van horizontale en verticale lijnen, de dialoog tussen open en gesloten ruimtes, is duidelijk schatplichtig aan Le Corbusier. Het gebouw, opgetrokken in wit geschilderd beton, contrasteert sterk met de eclectische architectuur van de omgeving. Het interieur is één grote variatie op het thema van het hout. Dat komt speciaal tot uiting in de turnzaal, die zich in de half ondergrondse vleugel bevindt en verlicht wordt door ronde lichtkokers. Het complex huisvest een crèche, een kleuterschool en een lagere school, een deel van de Academie voor Schone Kunsten en twee culturele organisaties. Rondleidingen op zaterdag en zondag om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. Met de medewerking van Korei.

p. 34


34

34.

Kaart G 10

k*

35

35.

Kaart F 12

M*

Sint-Alenakerk

Sint-Pius X-kerk

Villalaan 51 – Sint-Gillis

Roosendaelstraat 121 – Vorst

A za van 10u tot 17u zo van 12u tot 17u

A za van 10u tot 16u zo van 14u tot 18u

e 97 (Combaz)

e 55 (Roosendael)

f 48 (Combaz)

f 48 (Forestoise)

De Sint-Alenakerk werd opgetrokken op de grens van Vorst en Sint-Gillis en is het werk van de architecten Roger Bastin en Jacques Dupuis. De eerste, die de verantwoordelijkheid zou krijgen voor het nieuwe Museum voor Moderne Kunst van Brussel, inspireerde zich op de zuiverheid van romaanse lijnen maar ook op de rationele modernistische architectuur uit het Italië van de jaren 1930. De kerk, die blijk geeft van een bestudeerde soberheid, bestaat uit drie beuken van gelijke hoogte, van elkaar gescheiden door rechte pijlers waarop rondbogen steunen. Het gebouw wordt overvloedig verlicht via hoge, smalle vensteropeningen, die de vorm van de scheibogen lijken te herhalen. De kerk staat achter de rooilijn en werd in tien jaar tijd gerealiseerd (tussen 1941 en 1951). Beeldhouwwerk van Van Albada siert het interieur.

In 1965 kregen de architecten Paul en Marcel Mignot de opdracht voor deze kerk. De plannen werden goedgekeurd en uitgevoerd tussen1966 en 1967, het jaar ook waarin de Sint-Piuskerk werd ingewijd door kardinaal Suenens. De structuur van het gebouw bestaat uit één groot piramidevormig dak bedekt met leien. Het interieur wordt verlicht door een beglaasde band die langs een van de ribben van het dakgebinte loopt dat geheel bekleedt is met rood dennenhout. Aan de hoofdingangen lopen de dakbalken verder door tot buiten waar ze rusten op betonblokken. Aan de zijkanten loopt het dak quasi door tot op de grond. Dit bijzondere architecturale concept maakt deze kerk tot een van de meest originele kerken van het Brussels gewest. De moderne orgels van Patrick Collon zijn aan restauratie toe.

Rondleidingen, zaterdag om 10u30 en 15u en zondag om 15u. Met de medewerking van Animation chrétienne et Tourisme.

Panelen over de geschiedenis en de activiteiten van de parochie.

Patrimoine et

culture B r u x e ll e s

20

es

I p. 35

Journées du Patrimoine en Wallonie

Op 13 EN 14 SEPTEMBER 2008 nodigt het Instituut voor het Waals Patrimonium (Institut du Patrimoine wallon) u uit om kennis te maken met : • een 600-tal monumenten en sites, allen gratis toegankelijk L’Institut•dutientallen Patrimoine wallon vous invite tochten, geschikt voor alle vervoermiddelen les SAMEDI DIMANCHE • honderden feestelijke animaties : allerhande concerten, toneelvoorstellingen, à découvrir : dans, folklore, licht- en klankspel... • 20 « Nuits blanches » van het Patrimonium op zaterdag 13 september 2008

13 & septembre 2008

• • •

•

14

Plus de 600 monuments et sites accessibles gratuitement Des dizaines de circuits privilégiant tous les modes de locomotion Des centaines d’animations festives : concerts de tous types, représentations théâtrales,spectacles de danses, manifestations folkloriques, sons et lumières… 20 « Nuits blanches » du Patrimoine le samedi 13 septembre 2008

Brochures-programmes disponibles sur simple demande au

w w w. j o u r n e e s d u p a t r i m o i n e . b e

0800 11 901

Secretariaat « Journées du Patrimoine » T. : 085 / 27 88 80 [email protected]

Programma’s zijn te bekomen via 0800 11 901

p. 36

I

o p e n


MAAK KENNIS MET DE MONUMENTEN VAN DE 20E EEUW. Open Monumentendag Vlaanderen | 20e editie | 14 september ONTDEK ZE TIJDENS DE 20E EDITIE VAN OPEN MONUMENTENDAG OP 14 SEPTEMBER.

openmonumenten.be

20E EDITIE - 20E EEUW

o p e n


I

p. 37

H E T AT O M I U M B L A A S T 5 0 K A A R S J E S U I T ! Gilles Van Hoye (www.atomium.be ©Sabam, Belgium, 2008)

Ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van de Expo 58 doet het Atomium mee aan de Open Monumentendagen. Op donderdagen 18 en 25 september en 2 en 9 oktober 2008 kunt u deze internationaal vermaarde schepping van André Waterkeyn en de architecten André en Jean Polak tegen voordeeltarief bezoeken, evenals het Paviljoen van het Voorlopig Geluk, ontworpen door het architectenbureau V+. Op presentatie van deze pagina betaalt u slechts de halve prijs van het gecombineerde tarief (Atomium en Paviljoen van het Voorlopig Geluk – 6 € ipv 12 €). Een unieke gelegenheid om het Atomium en het paviljoen gemaakt van 33.000 bierkratten te ontdekken ! A donderdagen 18 en 25 september en 2 en 9 oktober, van 10 tot 22 u (de kassa’s sluiten om 21 u) c Atomium, Atomiumsquare in Brussel-Laken Info : www.atomium.be

✂

Opgelet : het voordeeltarief wordt alleen toegekend op presentatie van deze pagina. Vergeet ze dus niet mee te brengen !

p. 38

I

o p e n


Tentoonstelling “Brussel ’50 ’60”

arch. Louis Geyzels, 1958

In 1958 is de opening van de Wereldtentoonstelling

De tentoonstelling “ Brussel ’50-’60 ” laat u dit andere

in Brussel de gebeurtenis van het jaar. Al een paar

Brusselse erfgoed ontdekken, onvermoed maar

jaar leeft het land op een wolk van optimisme. Nie-

ongewoon boeiend.

mand twijfelt eraan, de vooruitgang is onderweg en kan alleen maar leiden naar een betere wereld.

A van 16 augustus tot 26 oktober 2008, elke dag van 10u tot 18u, behalve op maandag.

In die periode die op zoek is naar vernieuwing onder-


gaat de architectuur een echte gedaanteverande-


ring. Dynamisch en luchtig durft ze vrolijke kleuren

e 3-4 (Beurs)

en energieke vormen aan : V-vormige pijlers,

f 46-48-95 (Beurs)

opstaande luifels en deurklinken als boomerangs.

Gratis toegang.

Sommige constructies golven in organische krom-

Organisatie : Caroline Berckmans en Pierre Bernard (APEB), op initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (scenografie : Coast).

mingen, doordrenkt van poëzie. Andere streven naar uitgepuurde lijnen, gekoppeld aan de transparantie van het glas.

o p e n


I

p. 39

arch. Charles De Meutter en Jean Koning, 1967

arch. Léon Stynen en Paul De Meyer, 1958

arch. Willy Van Der Meeren en Léon Palm, 1959

p. 40

I

o p e n


Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zorgt voor uw vervoer…

Op zaterdag 20 september is het de Directie Monumenten en Landschappen die u het gratis openbaar vervoer aanbiedt. Op zondag 21 september, ter gelegenheid van de Autoloze zondag, is het openbaar vervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gratis voor iedereen. Gratis MIVB dagkaarten, uitsluitend geldig op zaterdag 20 september 2008, zijn beschikbaar op schriftelijke aanvraag bij de Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, CCN – Vooruitgangstraat 80 te 1035 Brussel (fax : 02/204.15.22 ; e-mail : jdp-omd@ mbhg.irisnet.be) zolang de voorraad strekt (2.000 kaarten). Gelieve niet te vergeten te vermelden : aanvraag vervoersbewijzen en het aantal gewenste kaarten alsook uw naam en postadres.

foto’s Peter Verbrugge, STIB

NB : Elk kind van onder de 6 jaar reist dus gratis, enkel indien het vergezeld is van een volwassene (maximum 4 per volwassene), in het bezit van een geldig vervoerbewijs. Elk bijkomend kind betaalt voor de rit.

2 0 & 21 / 09 / 2008 VOOR EN NA



K a a r t e n re p e r t o r i u m v a n d e o p e n g e s t e l d e p l a a t s e n

A

Brussel

B

C

D

E

1

pagina 8 tot 17 2

Brussel-Uitbreiding

46

Etterbeek Sint-Lambrechts-Woluwe

3

Sint-Pieters-Woluwe Oudergem Watermaal-Bosvoorde

jette

4

pagina 18 tot 25 Ganshoren

Elsene

5

45

44

Sint-Gillis Vorst pagina 26 tot 34

T

st-agatha-berchem

6

koekelberg

Ukkel Anderlecht

st-jans-molenbeek

7

43

Sint-Jans-Molenbeek Ganshoren pagina 46 tot 55

42

8

Jette Brussel-Laken Brussel-NOH

9 41

pagina 56 tot 63 anderlecht

Schaarbeek

10

40

Evere Sint-Joost-ten-Node pagina 64 tot 70 X

20 jaar, 20 plaatsen pagina 71 tot 81

11

39 38

Vorst

12

13

14

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O 1

52

B A

49 48

7

47

Brussel-NOH

50

2

8

D 6 E 5 J F

4 2 3

I Brussel-Laken

3

9

K

H

4 1 51

evere

C

5

G

57

53

56

koekelberg

6

schaarbeek

54 55

59 58

7

st-joost-ten-node

60 61

14 st-lambrechts-woluwe

O Brussel

L S

8

13

P 11

M

15

10 N 27

33

17

Q

st-gillis

R

26

32

9

16

etterbeek 12

st-pieters-woluwe

25

10

28 31 29

34

Elsene

18

24

30

11

OUdergem

orst

23

35

12

19

20

ukkel

36

13

22 watermaal-bosvoorde

14

21

F

37

G

H

I

J

K

L

M

N

O

REPERTOR I UM V AN DE OPENGE S TE L DE P L AAT S EN

Anderlecht 38 COOVI-complex . . . . . . . . . C 11 E. Grysonlaan 1

8 Rijksadministratief Centrum . . . . . . . . . . . . . . . . O 2 4 Station Brussel-Centraal . . . N 3

41 Koningin Fabiolapaviljoen en de Watervalletjes van het Astridpark . . . . . . C-D 9 É. Rombouxsquare (Bracops Ziekenhuis)

7 Station Brussel-Congres . . . N 2 Pachecolaan

40 Miniatuurgolf van Anderlecht . . . . . . . . . . C 10 Claude Debussylaan (op de hoek van de G. Stassart laan en Koning-Soldaatlaan)

A Vrijmetselaarstempels . . . . . M 2 Lakensestraat 79

39 Sportcomplex van het COOVI . . . . . . . . . . C 11 Lijsterstraat 52

23 Auditorium Janson en luiffel van het Instituut de Sociologie (Université libre de Bruxelles) . . . . . . . . . . I 11-12 Franklin Rooseveltlaan 48

S Studie- en Documentatie centrum ‘Oorlog en Heden daagse Maatschappij’ / Directie Oorlogsslachtoffers – voormalige zetel van de ‘Sociale Voorzorg’ . . . . . . . F 8-9 Luchtvaartsquare 29-31 Brussel K Academiënpaleis . . . . . . . . . O 3 Hertogstraat 1 I Archeologische site van de Coudenberg . . . . . . . N 4 Koningsplein 9 1 Baden van Brussel . . . . . . . . M 4 Reebokstraat 28 G Hallepoort (KMKG) . . . . . . . . M 5 Zuidlaan B Instituut Pacheco . . . . . . . . . M 2 Groot Godshuisstraat 7 E

KBC Arenberg – vroegere juwelierszaak Wolfers . . . . . . . . . . . . . . . . . N 3 Arenbergstraat 11-13

2 Koninklijke Bibliotheek van België . . . . . . . . . . . . . . . N 3 Kunstberg D Koninklijke Muntschouwburg . . . . . . . . . N 2 Muntplein 3 Kunstberg . . . . . . . . . . . . . . . N 3 6 Nationale Bank van België (Van Goethemhal) . . . . . . . . . N 3 Berlaimontlaan 3

C Thurn en Taxis . . . . . . . . . . . . G 6 Havenlaan 86C

BRUSSEL-UITBREIDING

32 Institut supérieur d’Architecture Saint-Luc . . G 10 Ierlandstraat 58

28 Centrum voor Internationale Verenigingen . . . . . . . . . . . . H 10 Washingtonstraat 40 31 d’Ieteren . . . . . . . . . . . . H 10-11 Maliestraat 50 R Flagey . . . . . . . . . . . . . . . . . . I 10 Heilig Kruisplein 30 Haute école Paul-Henri Spaak (IESSID) . H 11 Abdijstraat 26

10 Europees Parlement . . . . . . . . I 9 Wiertzstraat 43 en 60

24

P Koninklijke Militaire School . . J 8 Renaissancelaan 30 L Raad van State . . . . . . . . . . . . I 8 Wetenschapsstraat 33 26 Royal Tennis Club de Belgique . . . . . . . . . . . . . H 10 Welgelegenstraat 26 N Solvaybibliotheek . . . . . . . . . . I 9 Leopoldpark – Belliardstraat 137 22 Solvay Sports . . . . . . . . . . . K 13 Perulaan 80 O SYNERGRID – voormalig Hotel Van Eetvelde . . . . . . . . . I 8 Palmerstonlaan 4 BRUSSEL-Laken 50 Amerikaans theater (VRT) . G 2-3 Dikke Lindelaan 2 49

Basisschool Centre pédagogique du parc Astrid . . . . . . . . . . . . . . . G 2 Madridlaan 100

47 Heizelvlakte . . . . . . . . . . . . . . . F 2 46 Modelwijk . . . . . . . . . . . . . . . . E 2 Robijndreef

J Paleis der Natie . . . . . . . . . . . O 3 Natieplein

48 Salon 58 . . . . . . . . . . . . . . . . . G 2 Atomiumlaan 6

F Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest . . . . . M 3 Lombardstraat 69

51 Zwembad van Laken . . . . . . G 5 Kerkveldstraat 73-89

H Rekenhof . . . . . . . . . . . . . . . . N 4 Regentschapsstraat 2

25 Centrum Lumen . . . . . . . . . . I 10 Boondaalse Steenweg 32-36

27 Louizagalerijen . . . . . . . . . . . H 9 Louizalaan en Stefaniaplein

11 Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium . . . . . . J 8 Jubelpark 1

BRUSSEL-NOH 52

Bedrijfsrestaurant van de onderzoekslaboratoria van Solvay . . . . . . . . . . . . . . . K 2 Ransbeekstraat 310

Sint-Gillis 33 Ecole communale Peter Pan . . . . . . . . . . . . . . . G 10 Retoricastraat 13

M Concert Noble . . . . . . . . . . . . . I 8 Aarlenstraat 82

5 Noord-Zuidverbinding . . . . N 2-3

9 Ravensteingalerij . . . . . . . . . N 3

ELSENE 29 Armeense apostolische kerk van Sint-Maria-Magdalena H 10 Kindermansstraat 1

Vrije Universiteit Brussel (Rectoraatsgebouw, aula Q. Studentenhuizen en Kultuurkaffee) . . . . . . . . . . . . J 11 Pleinlaan 2

Etterbeek

34 Sint-Alenakerk . . . . . . . . . . G 10 Villalaan 51 Sint-Jans-Molenbeek 43 Olympisch zwembad . . . . . . D 7 Louis Namèche Van Kalkstraat 93 42 Verrijzeniskerk . . . . . . . . . . . C 8 Palokestraat 77 Sint-Joost-ten-Node 60 Centrum Marignan . . . . . . . I 7-8 Leuvense Steenweg 33 61 Mirano Continental . . . . . . . I 7-8 Leuvense Steenweg 38-40 Sint-Lambrechts-Woluwe

Q Albert Hall . . . . . . . . . . . . . . . J 10 E. Pirmezlaan 9

14 Site van Louvain-en-Woluwe (UCL) . . . . . . . . . . . . . . . N-O 7-8

12 Koning Overwinnaarplein . . K 9

13 Sportcomplex Poseidon . . . M 8 Dapperenlaan 2

Ev ere 57 Ecole communale Clair-Vivre . . . . . . . . . . . . . . . . J 5 Onze-Lievevrouwlaan 40 Ganshoren 44 Bijgebouw van het gemeentehuis van Ganshoren . . . . . . . . . . . D 5 de Villegaslaan 31 45 Sint-Martinuskerk . . . . . . . . . . E 5 Koningin Fabiolaplein Koekelberg T Nationale Basiliek van het Heilig Hart van Koekelberg . . . . . . . . . . E 5-6 Basiliekvoorplein 1 oudergem 18 Sint-Juliaanskerk . . . . . . . . K 11 G.-E. Lebonlaan Schaarbeek 59 Driekoningenkerk . . . . . . . . . K 6 Genèvestraat 470 B 58 Ecole communale n°16 . . . . K 6 Leopold III–laan 29-31 53 Sefardische synagoge . . . . . H 5 Paviljoenstraat 47 55 Station Brussel-Noord . . . . . H 6 Vooruitgangstraat 76 54 Noordwijk . . . . . . . . . . . . . . H 6-7 Albert II-laan 56 Zwembad Le Neptunium . . . . I 6 Jerusalemstraat 56

Sint-Pi eters-Woluwe 17 Bibliotheca Wittockiana . . . . . L 9 Bemelstraat 23 16 Le Parador . . . . . . . . . . . . . . . N 9 L. Jasminlaan 297 15 Onze-Lieve-Vrouw van-Stokkelkerk . . . . . . . . . . O 8 Kerkstraat Ukkel 36 Centre culturel et artistique d’Uccle . . . . . . G 13 Rodestraat 47 37 Pavillon 58 Fitness Club . . >G 14 Verrewinkelstraat 97 VORST 35 Sint-Pius X-kerk . . . . . . . . . . F 12 Roosendaelstraat 121 Watermaal-Bosvoorde 20 Hoofdkantoor AXA . . . . . . . . L 13 Vorstlaan 25 21 Kapel van Onze-Lieve-Vrouw – Koningin der Hemelen . . . . . L 14 Heiligenborre 19 Onze-Lieve-Vrouw van Eeuwigdurende Bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . L 12 Aartshertogenlaan 70

o p e n


I

p. 45

Autoloze zondag Ook dit jaar stelt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn 160 km2 grondgebied open voor de zachte mobiliteit. Op 21 september geniet u dus van een andere mobiliteit ! Dankzij het gratis openbaar vervoer van de MIVB is dit een uitgelezen kans om de complementariteit te testen tussen verschillende vervoerwijzen : bus, metro, te voet, rolschaatsen, fiets,… De autoloze zondag is bedoeld om een mentaliteitswijziging tot stand te brengen en het debat aan te zwengelen over de mobiliteit in de stad. Behalve de Open Monumentendagen vinden er nog tal van activiteiten en manifestaties plaats overal in de stad : Landelijk Brussel, Le Beau vélo de Ravel, fietstochten of wandelingen… Een nieuw initiatief van het Gewest en de gemeenten, “ Mijn dorp in de stad ”, zal u laten profiteren van gezellige en rustige hoekjes op symbolische pleinen van meerdere Brusselse gemeenten zoals het Jourdanplein in Etterbeek of het Payfaplein in Watermaal-Bosvoorde. Het wordt opnieuw een geanimeerde dag en vooral de gelegenheid om Brussel met het gezin of vrienden te bezoeken en te ontdekken, zonder auto’s, lawaai of luchtvervuiling !

Mobiel Brussel

Opgelet, het verkeersreglement blijft van toepassing. Vergeet niet dat sommige voertuigen die dag toelating hebben om te rijden. Wij roepen iedereen op zich te verplaatsen in een geest van respect voor elke weggebruiker. Om veiligheidsredenen mogen voetgangers, rolschaatsers en fietsers in geen geval de tunnels nemen ! Om bepaalde redenen (speciale leveringen, verplaatsingen om medische redenen) kan een rijvergunning, geldig voor het gehele gewest, worden toegekend. Deze vergunning is slechts geldig voor één voertuig en voor het motief dat op het doorgangsbewijs staat vermeld.

Praktisch

Inwoners van het Brussels Gewest moeten de ver-

De Autoloze Zondag geldt voor iedereen, behalve

gunning aanvragen bij het gemeentebestuur van

voor het openbaar vervoer, taxi’s, autocars, hulp-

hun woonplaats. Personen van buiten het Gewest

diensten en voertuigen van openbaar nut. De maxi-

moeten dit doen bij het gemeentebestuur van de

mumsnelheid is om veiligheidsredenen echter

plaats van hun bestemming.

beperkt tot 30 km/h. Het Gewest is gesloten voor alle autoverkeer van 9 tot 19 uur. In sommige wijken kunnen de straten langer afgesloten blijven wegens de activiteiten of feestelijkheden die er plaatsvinden.

Voor meer informatie Raadpleeg de website

www.autolozezondag.irisnet.be waarop het volledige programma vanaf begin september beschikbaar zal zijn.

e s I B r u x/e ll ukkel Anderlecht sint-jans-molenbeek / ganshoren

p. 46

Bijgebouw van het gemeentehuis van Ganshoren 44

u kk e l / A n d e r l e ch t / si n t- j a n s - m o l e n b e e k / g a n sh o r e n

36.

Kaart G 13

I p. 47

k*

Centre culturel et artistique d’Uccle Rodestraat 47 – Ukkel A za van 10u tot 18u zo van 13u30 tot 18u e 4 (Helden), 92 (Marlow) f 38-41-43 (Helden) Het Centre Culturel d’Uccle, gelegen tegenover het park van Wolvendael, is een tijdgenoot van het Atomium en representatief voor de vernieuwende architectuur van die periode. Het gebouw werd opgetrokken naar de plannen van architect Léon Stynen en in 1958 in gebruik genomen. De oorspronkelijk hoofdingang was gedecentreerd, volledig beglaasd en beschermd door een betonnen luifel. Bij een recente renovatie werd deze vervangen door een glazen kubus van grotere afmetingen die toegang geeft tot de hal. Deze leidt op zijn beurt naar de grote foyer waarachter de grote toneelzaal ligt met 800 plaatsen. Het gebouw bestaat globaal genomen uit afzonderlijke geometrische volumes die op handige wijze zijn samengevoegd. Zoals te verwachten vormen beton, glas en metaal de voornaamste bouwmaterialen. In dit brandpunt van het Franstalige culturele leven in Ukkel bevinden zich enkele beeldhouwwerken die vroeger in het park van Wolvendael stonden : Kuifje en Bobby, door Nat Neujean, en een Japanse knobbelgans, door Paul Hanrez. Een beeld van J. Witterwulghe dat de jeugd uitbeeldt, staat op het pad dat langs het cultureel centrum loopt. Rondleidingen “ Achter de coulissen ” (bezoek van de scène, de coulissen en de loges) zodra zich een groep heeft gevormd. Tentoonstelling “ Illustrations sur les chansons de Julos Beaucarne ”. Vertrekpunt van een van de wandelingen “ Architectuur en natuur in Ukkel ” (zie kadertekst hiernaast). Tentoonstelling van de maquette van de pijl van de Burgerlijke bouwkunde. Met de medewerking van de Vereniging der Belgische Aannemers.

36

g A n i m a t i e s Architectuur en natuur in Ukkel Van de vele nieuwe gebouwen die in de jaren 1950 en 1960 in Ukkel het licht zagen, werden sommige harmonieus in het landschap ingeplant. De architectuur deed soms zelfs meer, door haar lijnen aan de natuur te ontlenen en ze in de huizen binnen te halen, waardoor een buitengewone symbiose tussen binnen en buiten tot stand kwam. De Ligue des Amis du Kauwberg organiseert een aantal wandelingen waarop u enkele voorbeelden van gebouwen kunt ontdekken die geopend zijn naar de natuur : Het Brugmannpark en het Longchampzwembad A zaterdag en zondag om 13u (duur : 1u) c vertrek : voor het Longchampzwembad, De Frésquare 1 in Ukkel – kaart G 12 f 38-41 (Beeldhouwers) Kinsendael en een woning in de Groelstveldlaan A zaterdag en zondag om 14u30 (duur : 1u) c vertrek : voor huis nr. 27 aan de Groelstveldlaan in Ukkel – kaart F 14 f 60 (Groelstveld) Het Wolvendaalpark en het Centre culturel et artistique van Ukkel A zaterdag en zondag om 15u (duur : 1u) c vertrek : Centre culturel et artistique, Rodestraat 47 in Ukkel – kaart G 13 e 4 (Helden), 92 (Wolvendael) f 38-41 (Helden) Het Verrewinkelbos en de atelier-woning van Olivier Strebelle A zaterdag en zondag om 16u (duur : 1u) c vertrek : voor de atelier-woning van Olivier Strebelle, Dolezlaan 586 in Ukkel – buiten kaart f 43 (Verrewinkel) Enkel in het Frans Met de medewerking van de Ligue des Amis du Kauwberg.

p. 48

I u kk e l

/ A n d e r l e ch t / si n t- j a n s - m o l e n b e e k / g a n sh o r e n

f B u s t o e r Opmerkelijke villa’s in Ukkel Ukkel is niet alleen een groene gemeente maar bevat ook een onvermoede rijkdom aan residentieel erfgoed. De befaamdste naoorlogse architecten, van Jean Dumont tot Jacques Dupuis, hebben hier enkele fraaie ontwerpen gerealiseerd. Door de grote percelen en ruime middelen waarover ze konden beschikken, genoten de ontwerpers een haast onbeperkte creatieve vrijheid. Het resultaat mag gezien worden. De villa’s, langs de straat gebouwd of verscholen in het groen, bekoren tot op vandaag door hun opmerkelijke inventiviteit. A zaterdag om 10u en 14u (duur : 2u30 tot 3u) c vertrek : voor nummer 41 aan de Brunardlaan in Ukkel – kaart H 12 f 60 (Brunard) I reservatie verplicht op nr. 02/563.61.53 (maandag tot vrijdag van 9u tot 13u). Maximum 45 personen per parcours. Enkel in het Frans. Met de medewerking van Arkadia.be.

37

37.

Buiten kaart > G 14

l

Pavillon 58 Fitness Club Verrewinkelstraat 97 – Ukkel A za en zo van 10u tot 18u f 60 (Groelstveld) Het Pavillon 58 met zijn karakteristieke architectuur, is een onverwachte verschijning in deze nog lang landelijk gebleven uithoek van de gemeente Ukkel. Het gaat om een van de schaarse bewaard gebleven overblijfselen van de Wereldtentoonstelling van 1958. Dit paviljoen werd ontworpen door de architecten H. Courtens en M. Dams en maakte deel uit van de afdeling landbouw in de Belgische sectie. Na afloop werd het hier heropgebouwd en vandaag biedt het onderdak aan een fitnessclub. Activiteit “ Rond een voormalig paviljoen van de Expo 58 ” (zie kadertekst hiernaast).

h Te n t o o n s t e l l i n g Rond een voormalig paviljoen van Expo 58 Het voormalige paviljoen van Expo 58 dient als locatie voor een tentoonstelling rond een aantal opmerkelijke Ukkelse gebouwen uit de jaren 1950 en 1960, te beginnen met het paviljoen zelf. Er wordt ook aandacht besteed aan omgeving van het paviljoen, gelegen in een uithoek van het Zoniënwoud. Aansluitend op uw bezoek kunt u een wandeling in de buurt maken die het historische en erfgoedkundige belang van dit gedeelte van Ukkel laat zien, zowel op het vlak van monumenten (“ Lycée français ”, filmstudio,…) als landschappen (park, kerkhof,…). A zaterdag en zondag van 14u tot 18u (wandelingen om 14u en 16u) c plaats : Pavillon 58, Verrewinkelstraat 97 in Ukkel – buiten kaart dichtbij G 14 f 60 (Groelstveld) Met de medewerking van de “ Cercle d’Histoire, d’Archéologie et de Folklore d’Uccle et environs ”.


38.

I p. 49

Kaart C 11

COOVI E. Grysonlaan 1 – Anderlecht A enkel op za van 10u tot 16u30 I alleen toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 25 personen) d lijn 1B (COOVI) f 75 (Campus COOVI)

38

h Te n t o o n s t e l l i n g Koloniale architectuur van 1945 tot 1960 De laatste vijftien jaar van de Belgische aanwezigheid in Congo werden gekenmerkt door vooruitgang op vele terreinen : gevoelige verbetering van de openbare voorzieningen en infrastructuur, massaal onderwijs voor de jeugd, verbetering van de huisvesting, urbanisatie van de centra en de ontwikkeling van een architectuur die gebruik maakte van de lokale middelen en materialen maar daarom niet minder beïnvloed werd door de grote modernistische stromingen. Deze tentoonstelling met foto’s uit archieven en van particulieren die in die periode in Congo gewoond hebben, laat u kennismaken met deze koloniale architectuur die onmiskenbaar Belgische trekjes vertoont. Er zal ook houten beeldhouwwerk te zien zijn van de beeldhouwster en schrijfster Ariane François. A zaterdag en zondag van 10u tot 17u c plaats : Hof ten Hove, De Frélaan 44 in Ukkel – kaart G 13 e 4-92 (Helden) f 38-41 (Helden) Met de medewerking van Simonne De Boeck en de Ligue des Amis du Kauwberg.

h Te n t o o n s t e l l i n g e n Rond de Expo 58 Ter gelegenheid van de Open Monumentendagen organiseert de Ligue des Amis du Kauwberg twee tentoonstellingen rond de Expo 58. De eerste tentoonstelling toont onuitgegeven foto’s van Charles Léon Jacques, amateurfotograaf, van de Expo 58. De tweede brengt hulde aan de Pijl van de Burgerlijke Bouwkunde, een creatie van architect Jean Van Doosselaere en ingenieur André Paduart, in samenwerking met Gustave Moussiaux en Jacques Moeschal. Onbekende en onuitgegeven documenten, afkomstig uit het archief van Nancy en Jean-Claude Van Doosselaere, reconstrueren de geschiedenis van dit buitengewone ontwerp dat “ de overwinning van de Belgische burgerlijke bouwkunde op de natuur ” moest voorstellen. De maquette van de pijl van de Burgerlijke bouwkunde kan u gaan bekijken in het Centre Culturel et artistique d’Uccle. A zaterdag van 10u tot 15u30 en van 17u tot 18u en zondag van 10u tot 18 u c plaats : zolder van de Hof ten Hove, De Frélaan 44 in Ukkel – kaart G 13 e 4-92 (Helden) f 38-41 (Helden) Met de medewerking van Simonne De Boeck en de Ligue des Amis du Kauwberg.

Antoine Courtens en de architectenassociatie Michel, André en Jean Polak kwamen als winnaars uit de wedstrijd die werd uitgeschreven voor het ontwerpen van een groot gebouwencomplex in Anderlecht, bestemd als huisvesting van de COOVI, het Centrum voor Onderricht en Opzoekingen der Voedings- en chemische Industrie. De bouwwerken duurden van 1950 tot 1954, maar alles in dit ontwerp verwijst naar de schoolcomplexen van de jaren 1930, vanaf de architectuur die speelt met het contrast tussen volle en lege vlakken tot de verspreide opstelling van de gebouwen in een park. De diversiteit van de gebouwen, die met elkaar zijn verbonden, geeft de bezoeker de indruk zich in een echte wijk te bevinden. De variëteit van de volumes doet echter geen afbreuk aan de algemene eenheid die nog versterkt wordt door gemeenschappelijke bouwkenmerken. Zo zijn de betonskeletten bekleed met een parement van gele baksteen en beige zandsteen, op een sokkel in Ardense zandsteen. De omvang van de site, de voorbeeldige organisatie en de geslaagde afwisseling van de volumes maken van het COOVI een van de meest representatieve schoolcomplexen van zijn tijd. De campus bestaat vandaag uit zestien gebouwen, die zes onderwijsinstellingen, een bibliotheek, een zwembad, een omnisporthal, een toneelzaal en een internaat huisvesten. Rondleidingen om 10u30, 12u en 15u (afspraak aan de ingang van het complex). Met de medewerking van Korei. Tentoonstelling “ Coovi 1958-2008 : een campus in evolutie ”.

p. 50

I u kk e l


41.

Kaart C-D 9

Koningin Fabiolapaviljoen en Watervalletjes van het Astridpark Astridpark : ingang E. Rombaux square/ Bracops Ziekenhuis (Koningin Fabiolapaviljoen) en ingang Meerplein (Watervalletjes) Anderlecht

39

39.

Kaart C 11

l*

40

40.

Kaart C 10

Sportcomplex van het Coovi

Miniatuurgolf van Anderlecht

Lijsterstraat 51 – Anderlecht

Claude Debussylaan (op de hoek van de Guillaume Stassartlaan en de Koning-Soldaatlaan) – Anderlecht

A enkel op za van 10u tot 16u30 d lijn 1B (COOVI) f 75 (Campus COOVI) Het zwembad van het COOVI (Centrum voor Onderricht en Opzoekingen der Voedings- en chemische Industrie) is het werk van architect Antoine Courtens, in samenwerking met de architecten Michel, Jean en André Polak. Het gebouw, dat niet ver van het kanaal Brussel-Charleroi ligt, in de wijk Het Rad, contrasteert door zijn forse afmetingen sterk met de aanpalende eengezinswoningen. Alle gevels hebben dezelfde bekleding van crèmekleurige geglazuurde tegels in combinatie met wit schrijnwerk en hardstenen omlijstingen. Het immense beglaasde portaal van de hoofdingang beklemtoont nog het monumentale karakter van het gebouw en wordt voortgezet in de grote vensteropeningen van de andere gevels die overvloedig licht binnenlaten. De hal is versierd met twee keramiekdecoraties van de hand van José Crunelle, die een centaur en een nimf voorstellen. Boven het zwembad bevinden zich op de tweede verdieping een grote vergaderzaal en op de derde verdieping een omnisportzaal die zenitaal verlicht wordt. Rondleidingen om 10u30, 12u en 15u. De bezoeken vertrekken aan de ingang van de campus en eindigen aan het sportcomplex. Met de medewerking van Korei.

A za en zo van 12u30 tot 17u e 81 (Frans Hals) f 75 (Van Beethoven) In 1956 begon de dienst Openbare Werken van de gemeente Anderlecht met de aanleg van een miniatuurgolf die deel uitmaakte van het zogenaamde Park System. Deze vorm van vrijetijdsbesteding was in die tijd bijzonder populair. In de Brusselse agglomeratie alleen al bezaten op dat ogenblik de gemeenten Vorst, Ukkel, Jette en iets later ook Schaarbeek een minigolf op hun grondgebied. Ze kwamen hiermee tegemoet aan het verlangen van hun inwoners, maar het was ook een goede besteding van de gemeentelijke financiën omdat dit soort installatie zeer rendabel was op korte termijn. De miniatuurgolf van Anderlecht – die al snel een groot succes kende, met zo’n 30.000 verkochte kaartjes vier jaar na de opening (op 19 september 1959) – werd aangelegd op een driehoekig perceel begrensd door de Guillaume Stassartlaan, de Théo Lambertlaan en de Claude Debussystraat. De golf had 18 holes verspreid over een schilderachtige tuin die verfraaid was met bosjes, rotsen en grasperken. Een waterpartij waarboven een panoramisch terras uitstak vormde het centrale element. Gratis toegang tijdens de Open Monumentendagen (duur van het parcours : minimum 1u).

A za en zo van 10u tot 16u e 81 (Meir) f 46-49 (Meir), 46-75 (Joseph Bracops Ziekenhuis) Het Astridpark dateert van 1908 en heette eerst het Meirpark. In de jaren 1920 werd het hertekend door tuinarchitect Jules Buyssens. Op het einde van de jaren 1950 werden twee belangrijke ingrepen doorgevoerd, namelijk de bouw van het Koningin Fabiolapaviljoen en de aanleg van de Watervalletjes. Beide realisaties werden in gebruik genomen in 1958. Het Koningin Fabiolapaviljoen diende van meet af aan als ontmoetingsplaats voor senioren. Het bestaat uit twee delen : het eerste deel is gebouwd rond een opvallende schouw met mozaïekdecor, het tweede bestaat uit een rechthoekige zaal die verlengd wordt door een luifel. De Watervalletjes zijn ontworpen naar het model van de fonteinen die de ingang van de Expo 58 versierden en luisteren de ingang van het park op aan de kant van het Meerplein. De in terrasvorm aangelegde waterbekkens benutten de helling van het terrein en zijn verfraaid met bloemen- en plantenperken. De Watervallen zijn onlangs gerestaureerd en werken het hele weekend. Vermeldenswaard is ook het monument aan de ingang van het park voor Jules Ruhl, stichter van de Maatschappij tegen de Wreedheid jegens de Dieren, beter bekend als Veeweyde (beeldhouwwerk van Pierre Theunis, 1946). Tentoonstelling “ Anderlecht, de geest van 58 » en wandeling “ De Scherdemaalwijk en het Park System in Anderlecht ” (zie kaderteksten hiernaast).


I p. 51

41

h Te n t o o n s t e l l i n g

g Wa n d e l i n g

Anderlecht, de geest van 58

De Scherdemaelwijk en het Park System in Anderlecht

Deze tentoonstelling laat zien welke sporen de geest van ’58 in Anderlecht heeft nagelaten. Het was een tijd van vernieuwing met de aanleg van nieuwe woonwijken, maar ook van grootschalige stedenbouwkundige experimenten volgens de principes van het Park System. De jaren 1950 en 1960 hebben hun stempel op het uitzicht van de gemeente gedrukt en geleid tot belangwekkende architecturale realisaties. Aan de hand van documenten, foto’s en televisiebeelden uit die tijd (films over het leven in Anderlecht in de jaren 1950) geeft deze tentoonstelling een goed overzicht van deze bruisende periode. A zaterdag en zondag van 10u tot 16u c vertrek : Koningin Fabiolapaviljoen, in het Astridpark (ingang kant E. Rombauxsquare/Bracops ziekenhuis) in Anderlecht – kaart C 9 e 81 (E. Ysaye) f 46 (Joseph Bracops ziekenhuis) Met de medewerking van de Cercle d’Archéologie, de Folklore et d’Histoire Anderlechtensia.

h A c t i v i t e i t Kennismaking met het gebouwenlabyrint en de ateliers voor kunstambachten/restauratie van de Academie Beeldende Kunsten van Anderlecht De industriële drukkerij ASAR uit de jaren zestig en het neorenaissance huis Vandenpeereboom vormen samen een merkwaardige setting voor de Academie voor Beeldende Kunsten van Anderlecht. Niet alleen in de creatieve beeldende richtingen kan men er zich uitleven, ook het restauratie/conservatie-vak wordt in de kunstambachten sinds 30 jaar aangeleerd. Dit wordt in de verf gezet met een feestelijk programma tijdens het schooljaar 2008-2009. Ter gelegenheid van de Open Monumentendagen kan u kennismaken met de gebouwen en de ateliers en informatie verzamelen over de opleidingen. De academie draagt haar steentje bij tot de monumentenzorg, het loont de moeite om er eens binnen te springen. Alvast welkom ! A zaterdag van 10u tot 17u (rondleidingen om 10u, 11u, 12u, 14u, 15u en 16u) c plaats : Academie Beeldende Kunsten Anderlecht, Dapperheidsplein 17 in Anderlecht – kaart D 9 e 81 (Sint-Guido) f 46-49 (Sint-Guido)

Deze wandeling, waarin architectuur, stedenbouw en landschapsverkenning samengaan, werpt een kritische blik op de Scherdemaelwijk, een van de paradepaardjes van het Park System in Anderlecht. Deze vorm van stadsontwikkeling, die typisch is voor de jaren 1950 en 1960, gaat terug op het befaamde Charter van Athene uit 1933 waaraan tal van architecten en stedenbouwkundigen meewerkten. Het charter bepleitte een nieuwe manier van samenleven, volgens het drievoudige principe “ Zon, Groen & Ruimte ”. Meer dan welke andere gemeente van het Brussels Gewest heeft Anderlecht zich hierop geïnspireerd voor de aanleg van nieuwe woonwijken. De wandeling laat u de realisaties ontdekken die hieruit zijn voortgekomen en heeft ook oog voor de architecturale vormen van die tijd – vernieuwend of traditioneel – en voor de soorten beplantingen die toen in de mode waren. A zondag om 10u30 (duur : 2u) c vertrek : Koningin Fabiolapaviljoen, in het Astridpark (ingang kant E. Rombauxsquare) in Anderlecht (de wandeling eindigt aan het metrostation Veeweide) – kaart C 9 e 81 (E. Ysaye) f 46 (Jean Bracops Ziekenhuis) I reservatie verplicht op nr. 02/526.83.30 (maandag tot vrijdag van 9u tot 18u). Maximaal 25 personen. Met de medewerking van het gemeentebestuur van Anderlecht.

p. 52

I u kk e l


h Tentoonstelling Ahoi scheepsmaatjes, Atomium in zicht ! Op naar de jaren 1950 ! Deze tentoonstelling, onder een sterrenhemel van mobielen à la Calder, werd in zes maanden tijd gerealiseerd door de kinderen van de SAFAécole de devoirs. Ze is in de eerste plaats bedoeld voor kinderen, maar ook volwassenen zullen er plezier aan beleven. Door hun ogen herontdekt u de realisaties, kunstenaars en beroemdheden van die tijd, maar ook de populaire muziek en dansen, met demonstratie ! Na een korte initiatie mag u het trouwens zelf proberen op de dansvloer. Hebt u verborgen kunstenaarstalenten ? De docente plastische kunsten stelt u ongewone knutselwerken voor, met een knipoog naar de architectuur en de sierkunsten… U hebt zelfs recht op een ‘echt’ tv-journaal en het getuigenis van een expohostess ! Deze ludieke reis in een gereconstrueerd interieur van toen laat de mode en de vooruitgang van de fifties zien, maar ook de dromen en verwachtingen van die jaren. Na het bezoek kunt u poseren voor de familiefoto in de lege bollen van het Atomium ! A zaterdag en zondag van 11u tot 15u (animaties om 11u en 13u30 – duur : 1u30) c plaats : Infor Femmes, Clemenceaulaan 23 in Anderlecht – kaart F 8-9 d lijn 2 (Zuid) e 3 (Zuid), 4-51 (Zuid Station), 81 (Fiennes), 82 (Lemonnier) f 49-50 (Zuid) Enkel in het Frans. Met de medewerking van Infor Femmes.

42

42.

Kaart C 8

Verrijzeniskerk Palokestraat 77 Sint-Jans-Molenbeek A enkel op za van 10u tot 16u30 f 46 (Moortebeek), 49 (Prins van Luik) De Verrijzeniskerk werd gebouwd in 1966 naar een ontwerp van pastoor René Ruys, beeldhouwer en schilder, en de plannen van architect Richard Pirlot. Deze laatste opteerde voor een sobere en uitgepuurde stijl in de trant van Expo 58 die volgens hem de religieuze ziel van die tijd belichaamde. Het bakstenen hoofdgebouw heeft een dakgebinte met dubbele helling waarvan de nokbalk de diagonaal volgt van het vierkante grondplan. De monumentale spits geeft de indruk van zeer uitgesproken verticaliteit en doet het koor baden in het licht. Binnen heerst een volmaakte harmonie tussen de diverse materialen : het lichte hout van de banken, het dak en de binnenkant van de spits ; het granitobeton van het altaar, het ambo en de doopvonten ; de zandsteen die de muren bekleedt en waartegen de verrezen Christus en het gehamerde rood koper (als teken van stralend leven) van het tabernakel en de kandelaars afsteken. Dit alles werd ontworpen en voor een groot deel gerealiseerd door pastoor Ruys. De glasramen van Marc Vanhove laten het daglicht binnen en geven kleur aan het gebouw dat in een groene omgeving ligt.

43.

Kaart D 7

k*

Olympisch zwembad Louis Namèche Van Kalckstraat 93 Sint-Jans-Molenbeek A za en zo van 10u tot 18u e 82 (Mennekens) f 49-84 (Candries), 85 (Mennekens) Dit zwembad, het enige van olympische afmetingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is genoemd naar de minister van Volksgezondheid, Louis Namèche, die onder de regeringEyskens IV, tussen 1968 en 1971, talrijke zwembaden en sportcentra in heel het land opende. De monumentale architectuur van het zwembad lijdt enigszins onder de nabijheid van het E. Machtensstadion, maar het gebouw is een duidelijke exponent van de ‘ruwe’ architectuur die in de jaren 1970 bijzonder in de mode was, en die hier bestaat uit de afwisseling van glad en korrelig beton, bijvoorbeeld voor de grote verticale balken en de zonwerende elementen. Het zichtbaar laten van de dragende structuur maakt een soort organische lezing van het geheel mogelijk. Ook opmerkelijk is de verdeling van de glaswanden die de open en gesloten muurvlakken verbinden, in een geslaagde evenwichtsoefening tussen kracht en lichtheid. Bezoek aan het zwembad en het technisch lokaal op zaterdag en zondag om 14u30.


I p. 53

43

g Wa n d e l i n g

h Tentoonstelling

Brussel ’50 ’60 in Sint-Jans-Molenbeek

Sint-Jans-Molenbeek en de Expo 58. Hoe het stedenbouwkundige landschap van een gemeente veranderde

Deze wandeling neemt u mee op ontdekking door een volkse wijk van SintJans-Molenbeek met veel open ruimte. Op dit parcours buiten de klassieke toeristische routes, in de omgeving van de Edmond Machtenslaan, komt u oog in oog te staan met een aantal verrassende en zeer uiteenlopende architecturale realisaties. A zaterdag en zondag om 11u en 14u (duur : 1u30) c vertrek : voor het gebouw aan de Edmond Machtenslaan 47 in Sint-Jans-Molenbeek – kaart D-E 7 e 82 (J. Baeck) f 84-85-88 (J. Baeck) I reservatie verplicht op nr. 02/563.61.53 (maandag tot vrijdag van 9u tot 13u). Maximum 25 personen per wandeling. Enkel in het Frans. Met de medewerking van Arkadia.be.

f B u s t o e r Middenklassewoningen, enkele voorbeelden van recente realisaties Sinds het begin van de jaren 1990 bouwt de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij van Brussel zogenaamde ‘geconventioneerde’ woningen bestemd voor gezinnen met een gemiddeld inkomen. Deze woningen dragen bij tot de heropleving van wijken waar een tekort aan huisvesting bestaat, remmen de stadsvlucht af en behouden de bewoners voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Vandaag zijn er al meer dan 2.700 van deze woningen op de Brusselse vastgoedmarkt. Deze rondrit presenteert enkele recente realisaties. A zaterdag om 10u30 (duur : 2u)

De infrastructuurwerken uitgevoerd naar aanleiding van de Expo 58 hebben het stedenbouwkundige landschap van Sint-JansMolenbeek grondig veranderd. Om de Heizelvlakte gemakkelijker bereikbaar te maken werden de ringlanen rond de Vijfhoek verbreed, werden er tunnels gebouwd op de kruispunten en kwam er een viaduct langs de Leopold II-laan. In die periode werd ook de zogenaamde Machtenswijk aangelegd. Rond het Marie-Josépark werden meerdere honderden sociale woningen gebouwd, de kasteelhoeve Karreveld werd gerenoveerd en omgevormd tot een luxehotel, om nog te zwijgen van de talrijke appartementsgebouwen. De tentoonstelling besteedt aandacht aan de stedenbouwkundige ontwikkeling van de gemeente en de gebouwen die er nadien kwamen. U verneemt ook wat er geworden is van sommige constructies van de Expo 58 zoals het paviljoen van Groot-Brittannië. A zaterdag en zondag van 10u tot 18u (rondleiding om 14u)

c vertrek : metrostation Graaf van Vlaanderen (uitgang kant kanaal) in Sint-Jans-Molenbeek

c plaats : schuur van het kasteel Karreveld, J. de la Hoeselaan 32 in Sint-Jans-Molenbeek – kaat E 6

d lijnen 1A-1B (Graaf van Vlaanderen)

e 82 (Begraafplaats van Molenbeek)

e 51 (Graaf van Vlaanderen)

f 49-85 (Begraafplaats van Molenbeek)

f 88 (Graaf van Vlaanderen)

Met de medewerking van de Historische Kring Molenbecca.

I telefonische reservatie op het nummer 02/422.50.83 of 02/422.51.22 (van 9u tot 12u en van 14u tot 17u). Maximum 45 personen. Met de medewerking van de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij van Brussel

p. 54

I u kk e l


45

44.

Kaart D 5

k*

Bijgebouw van het gemeentehuis van Ganshoren de Villegaslaan 31 – Ganshoren A za en zo van 14u tot 18u

44

f 87 (Sorensen) Een deel van de gemeentediensten van Ganshoren is ondergebracht in de voormalige kantoren van de architecten Raoul Brunswyck en Odon Wathelet. Het gebouw werd door hen ontworpen in 1965. De gevel is gedomineerd door grote glaspartijen gevat in een omlijsting van geribd beton en wordt geritmeerd door drie stalen pijlers. Een houten luifel, gedeeltelijk ondersteund door een sculptuur in wit beton van Walter De Buck, markeert de hoofdingang die toegang geeft tot de hal. Binnen valt op hoeveel zorg de architecten hebben besteed aan de afwerking van het interieur. De trap is bekleed met fineer van Makassar ebbenhout terwijl de muren bestaan uit bruine baksteen in een decoratief metselverband. De trap met één enkele trapboom wordt gedragen door een stalen kabel. Activiteiten “ De stedelijke evolutie van Ganshoren ” (zie kadertekst hiernaast).

j

Rondleidingen in Franse gebarentaal zaterdag en zondag om 14u30. Met de medewerking van Arts et Culture.

45.

Kaart E 5

k*

Sint-Martinuskerk Koningin Fabiolaplein – Ganshoren A za van 14u tot 16u zo van 14u tot 18u f 84-87 (Nereus) De Sint-Martinuskerk werd gebouwd in 1970 naar de plannen van architect Jean Gilson. Ze verving een neogotische kerk die zelf de opvolger was van een oude kapel waarvan de oorsprong teruggaat tot 1112. De Sint-Martinuskerk is in meer dan één opzicht een verrassend gebouw. De hoge gevel, in de vorm van een trapezium, is door de architect gedacht als een onoverkomelijke muur. Hij is bekleed met een groot ceramisch paneel van kunstenaar Zygmunt Dobrzycki, die de menslievendheid voorstelt, de voornaamste deugd van Sint-Maarten. Het schip betreedt men via een halfduister en laag voorportaal met twaalf kolommen in ruw beton gedecoreerd met figuren in basreliëf. Het heeft een trapeziumvormig grondplan en vormt zo een projectie van de gevel. Een groot non-figuratief basreliëf van Frédéric Geilfuss bekleedt de muur van het koor, maar het zijn vooral de glasramen van meester-glasmaker Meersman die de aandacht trekken, evenals overigens een zeer mooi orgel van de gebroeders Van Bever (1889). De biechtstoel uit 1634 is afkomstig van de abdij van Dielegem. Rondleidingen zaterdag om 15u en zondag om 15u30.


I p. 55

h A c t i v i t e i t e n De stedelijke evolutie van Ganshoren Brussel is voor het merendeel een gewest dat bruist van activiteiten, een netwerk van straten… Toch is het nog niet zo heel lang geleden dat het noordwesten van het gewest eerder een landelijk dan een stedelijk karakter had. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de verstedelijking van Ganshoren in een stroomversnelling. Deze evolutie wordt zichtbaar gemaakt via twee activiteiten : > Fototentoonstelling “ Ganshoren gisteren en vandaag ” A zaterdag en zondag van 14u tot 18u c plaats : bijgebouw van het gemeentehuis van Ganshoren, de Villegaslaan 31 in Ganshoren – kaart D 5 > Animaties voor kinderen (van 6 tot 12 jaar) : fotospel dat deze stedelijke ontwikkeling op speelse wijze verduidelijkt : welke vorm had dit gebouw vroeger ? Hoe zag het landschap eruit voor dat deze gebouwen er stonden ?… A zaterdag en zondag van 14u tot 17u c plaats : gemeentelijk park, de Villegaslaan (achter het gemeentehuis) in Ganshoren – kaart D 5 Met de medewerking van de Dienst Cultuur van de gemeente Ganshoren en de Kring voor Geschiedenis, Archeologie en Folklore van het Graafschap Jette.

h A c t i v i t e i t De Villa’s in de Villa’s Ganshoren vertoont een dualiteit die zeldzaam is in het Brussels Gewest : men vindt er uitgestrekte groene ruimtes aan de voet van hoge appartementsgebouwen. De gemeente is na WOII inderdaad geleidelijk veranderd van een landelijk in een verstedelijkt gebied. In 1959 werd het eerste sociale flatgebouw opgetrokken. De woontorens hebben sindsdien het landelijke uitzicht radicaal gewijzigd. Vandaag telt de gemeente meer dan 1.300 sociale woningen die beheerd worden door de coöperatieve vennootschap “ De Villa’s van Ganshoren ”. Geen betere manier om de geschiedenis en de evolutie van deze typische architectuur te begrijpen dan aan de hand van een fototentoonstelling met uitleg door een personeelslid van de Villa’s. Hij neemt u mee naar de plek waar alles begonnen is. A zaterdag en zondag van 10u tot 18u c De Villa’s van Ganshoren, in de vestibules van de appartements gebouwen aan de J. Peereboomlaan, de Van Overbekelaan en de Negen Provincieslaan in Ganshoren f 24-87 (Neuberger/Het Veroost) Met de medewerking van de vennootschap “ De Villa’s van Ganshoren ” en de Dienst Cultuur van de gemeente Ganshoren.

j Rondleidingen in

Franse gebarentaal

Al verscheidene jaren organiseert de vereniging Arts et Culture rondleidingen in gebarentaal voor doven en slechthorenden. Dit jaar vinden dergelijke rondleidingen plaats op vier adressen : > Zwembad van Laken (beschrijving 51 pagina 61) A zaterdag om 10u30 > Thurn en Taxis (beschrijving C pagina 73) A zaterdag en zondag om 12u > Bijgebouw van het gemeentehuis van Ganshoren (beschrijving 44 pagina 54) A zaterdag en zondag om 14u30 > Modelwijk (beschrijving 46 pagina 57) A zaterdag en zondag om 16u Arts et Culture organiseert ook een fietstocht “ De Heizelvlakte in gebarentaal ” (zie kadertekst pagina 60).

ll e s I B r u x/ e brussel-laken jette / brussel-noh

p. 56

Modelwijk 46

j e t t e

46.

Kaart E 2

Modelwijk Robijndreef – Brussel-Laken A za en zo van 10u tot 18u f 84-88 (Modelwijk) Na de Tweede Wereldoorlog werd België geconfronteerd met een nijpend tekort aan woningen. De Nationale Huisvestingsmaatschappij stelde zich tot taak hieraan te verhelpen door kwaliteitsvolle woningen te bouwen voor een schappelijke prijs. Er werd geopteerd voor grote appartementsgebouwen geïnspireerd door de functionalistische theorie van de Franse architect Le Corbusier en door de Internationale Congressen voor Moderne Architectuur van de jaren dertig. Door de woningen te concentreren en in de hoogte te bouwen bespaarde men ook op bodemoppervlakte en materialen. De Modelwijk is een illustratie van deze architecturale stroming in Brussel. De wijk werd gebouwd op initiatief van Fernand Brunfaut, architect en vooraanstaand socialist, die hiermee het sociale huisvestingsbeleid van België ter gelegenheid van Expo 58 in de verf wou zetten. De plannen werden getekend door gerenommeerde architecten van die tijd (Renaat Braem, Victor Coolens, de groep l’Équerre, René Panis, de groep Structure en Jean Van Dosselaere), die de diverse ideologische strekkingen en de twee taalgemeenschappen vertegenwoordigden. Renaat Braem, zelf overtuigd communist, was betrokken bij de uitwerking van het stedenbouwkundige plan waarin de loodrechte lijnen domineerden.

46

/

b r u ss e l - l a k e n

De tentoonstelling “ De Modelwijk, gisteren, vandaag en morgen ”, vertelt de geschiedenis van de Modelwijk ter gelegenheid van zijn 50ste verjaardag, vanaf het ontstaan tot de toekomstige renovatie. Ook het huidige verenigings- en feestleven krijgt de nodige aandacht. De tentoonstelling loopt van 20 september tot 3 oktober 2008 in Cité Culture, Robijndreef). Met de medewerking van de Lakense Haard. Rondleidingen in de Modelwijk, met een panoramisch zicht van op een van de woontorens, zaterdag en zondag om 13u, 14u, 15u, 16u

/

b r u ss e l - n o h

I p. 57

en 17u (afspraak aan de ingang van het metrostation Koning Boudewijn, uitgang Citroenbomenlaan). Enkel in het Frans. Met de medewerking van Laken op ontdekking. Wandelingen “ De plantengroei van de Modelwijk ” en “ De Modelwijk 58 op de Heizel ” (zie kaderteksten hieronder).

j

Rondleidingen in Franse gebarentaal zaterdag en zondag om 16u. Met de medewerking van Arts et Culture.

g Wa n d e l i n g De plantengroei van de Modelwijk Deze wandeling toont de Modelwijk vanuit een ongewone invalshoek : het groen en de plantengroei. Bij de bouw van de wijk werd namelijk een groot aantal bomen van zeer diverse soorten geplant. Die diversiteit is in de loop van de jaren alleen maar toegenomen. Zo vinden we vandaag in de Modelwijk bosjes kreupelhout, sierstruiken, inheemse bomen, exotische soorten, kleine fruitbomen, een boomgaard, gordijnen van hoge populieren, prachtige alleenstaande specimens, twee bomen met zeer eigenaardige bladeren en enkele uiterst zeldzame cultivars. Alles samen gaat het om meer dan 60 verschillende soorten. A zaterdag en zondag om 10u en 14u (duur : 2u30) c vertrek : de uitgang van het metrostation Koning Boudewijn – kaart F 2 d lijn 1A (Koning Boudewijn) f 84-88 (Koning Boudewijn) Enkel in het Frans. Met de medewerking van de Cercle des naturalistes de Brabant.

g Wa n d e l i n g De Modelwijk 58 op de Heizel In de aanloop van de Expo 58 werd in Laken een modelwijk gebouwd. Deze is grotendeels het werk van Renaat Braem, een van de belangrijkste moderne architecten. Zoals de naam het zegt wilde men een ideale utopische stad bouwen. Op een zacht heuvelend terrein van 17 ha werden 12 appartementsgebouwen gebouwd met een cultureel centrum, bibliotheek, een supermarkt, werden er sport- en speelterreinen voorzien, rijkelijk omgeven door groen. Een ontdekking van deze ideale stad volgens de nieuwste principes. A zaterdag en zondag om 10u30, 12u30, 14u30 et 16u30 (duur : 1u) c vertrek : voor de Cité Culture, Robijndreef in Brussel-Laken – kaart E 2 f 84-88 (Modelwijk) Met de medewerking van Korei.

p. 58

I

j e t t e

/


/


g Wa n d e l i n g De Expo 58 : naar een humanere wereld ?

47

47.

Kaart F 2

Heizelvlakte Brussel-Laken d lijn 1A (Heizel) e 23 (Heizel)

Aan boord van een fictieve zetellift (her)ontdekt u de paviljoenen van landen die destijds nog ver weg waren en de technologische krachttoeren van de Belgische industrie… uw voeten in het waterbekken voor het Amerikaanse paviljoen, voorzichtig snoepend van uw eerste ‘soft ice’ en in uw oren nog de geluiden die door Varese werden gecreëerd voor het Philipspaviljoen. Maar achter de gevels van Vrolijk België ging een minder optimistische wereld schuil : die van de (de)kolonisatie, de Koude Oorlog, de verbrusseling… Een bezoek aan de overblijfselen van de Wereldtentoonstelling van 1958, geplaatst in zijn historische context en geïllustreerd met beelden en objecten uit die tijd… A zondag om 14u15 (duur : 2u) c vertrek : voor de Sint-Lambertuskerk, Sint-Lambertusplein in BrusselLaken – kaart G 3 e 19-23 (Eeuwfeest) Enkel in het Frans. Met de medewerking van Laken op ontdekking.

f 84-88 (Heizel) De Heizelvlakte werd in 1926 door de Belgische Staat aan de Stad Brussel afgestaan en diende in 1935 voor de wereldtentoonstelling ter gelegenheid van het eeuwfeest van België. Meer dan twintig jaar later vond op dezelfde terreinen de Wereldtentoonstelling van 1958 plaats. Deze gebeurtenis, die 35 miljoen bezoekers lokte, vormt een belangrijk keerpunt in de evolutie van de Belgische architectuur. De meeste paviljoenen bezaten een gedurfde structuur. Materialen als beton, staal en glas voerden de boventoon. De Belgische sectie op de Expo onderscheidde zich zowel door zijn merkwaardige homogeniteit als door zijn originaliteit en avant-gardisme. De spiraal van de Eternittoren en de Pijl van de Burgerlijke Bouwkunde waren hiervan duidelijke voorbeelden. De buitenlandse secties bevatten buitengewone constructies zoals de tuidraadstructuur van Le Corbusier voor het Philipspaviljoen of het Franse paviljoen met een oppervlakte van 16.000 vierkante meter. Jammer genoeg werden de meesten na afloop afgebroken, maar het Atomium, visueel symbool van de wereldtentoonstelling, bleef gelukkig bewaard. Wandelingen “ De Expo 58 : naar een humanere wereld ? ”, “ De Heizel, centrum van ontspanning ”, “ Architectuur, transport en het natuurlijk landschap : Expo ’58, een halve eeuw later… “ en “ De Heizelvlakte : voor, tijdens en na de Expo 58 ” (zie kaderteksten hiernaast).

g Wa n d e l i n g De Heizel, centrum van ontspanning Afspraak met Glen Gould en Sophia Loren in het metrostation Heizel ! Een reusachtig en zeer kleurrijk fresco roept als een fotoalbum de sfeer van de Expo op : kunstenaars, sportlui, uitvinders en uitvindingen die toen het nieuws domineerden. In de schaduw van het Atomium herontdekt u de tentoonstellingssite van 1935 en meer bepaald het Eeuwfeestpaleis. Vijftig jaar later is Bruparck nog steeds een centrum van ontspanning : Kinepolis, Oceade en Vrolijk België waar de kleine robbedoezen zich kunnen uitleven. Aan de kant van het voetbalstadion, op de perrons van het metrostation Koning Boudewijn wijst een vlucht vogels de weg naar de Modelwijk. De appartementsgebouwen op pijlers in een groene omgeving vormden destijds het ideaalbeeld van sociale woningbouw, waar de bewoners gegarandeerd gelukkig zouden zijn ! A zaterdag om 10u30 (duur : 2u) c vertrek : metrostation Heizel (voor het informatiebord van het station, op het centrale perron) in Brussel-Laken – kaart F 2 d lijnen 1A (Heizel) e 23-51 (Heizel) f 84-88 (Heizel) I reservatie verplicht op het nr. 02/673.18.35 (maandag tot vrijdag van 10u tot 17u). Maximum 25 personen per wandeling. Met de medewerking van Bus Bavard.

j e t t e

/


/


I p. 59

g Wa n d e l i n g Architectuur, transport en het natuurlijk landschap : Expo ’58, een halve eeuw later… Focus van de wandeling zijn de grote architectuur- en infrastructuurverwezenlijkingen die direct of indirect gekoppeld zijn aan de transportmiddelen (auto, vliegtuig, ruimtevaart, e.a.) die op Expo 58 verheerlijkt werden. Wat blijft er na 50 jaar over van de futuristische utopie ? Hoe hebben de gebouwen, transportinfrastructuur en wegen sinds 1958 het natuurlijk landschap gewijzigd ? Welke (alternatieve) transportmiddelen staan nu in de belangstelling ? Is er sprake van een nieuwe utopie m.b.t. “ mobiliteit ”, vooral in het tijdperk van klimaatopwarming ? Op deze vragen zullen we tijdens deze wandeling pogen een antwoord te formuleren. A zaterdag en zondag om 13u30 (duur : 3u) c vertrek : voor de Sint-Lambertuskerk, Sint-Lambertusplein in BrusselLaken – kaart G 3 e 19-23 (Eeuwfeest) I reservaties op nr. 0485/948379 of via het e-mailadres : jan.morgaine@ scarlet.be. Maximum 50 personen. Met de medewerking van Natuurpunt Brussel, Natagora en het Nationaal Verbond voor Natuurbescherming.

48

48.

Kaart G 2

l

Salon 58 Atomiumlaan 6 Brussel-Laken A za en zo van 10u tot 12u en van 15u tot 18u

g Wa n d e l i n g De Heizelvlakte : voor, tijdens en na Expo 58 Aan de hand van oude prentkaarten en diverse documenten laat deze wandeling zien hoe de Heizelvlakte eruitzag vóór de Expo 58 en krijgt u een overzicht van de verschillende paviljoenen en attracties tijdens de wereldtentoonstelling en van wat er vandaag nog als getuigen overblijft. De wandeling vertrekt op de plaats waar een tentoonstellingspaviljoen stond en vergelijkt deze plek met de situatie voor, tijdens en na de Expo. A zaterdag om 14u en 16u en zondag om 10u, 14u en 16u (duur : 2u) c vertrek : ingang van het Koloniaal Park (tegenover de Sint-Lambertuskerk), op de kruising van de Jean Sobieskilaan en de Eeuwfeestlaan in Brussel-Laken – kaart G 3 e 19-23-51 (Eeuwfeest) Enkel in het Frans. Met de medewerking van de vereniging Art et Nature (ARNA).

d lijn 1A (Heizel) e 23 (Heizel) f 84-88 (Heizel) Het paviljoen van het Kortrijkse Dakpannenkantoor, ontworpen door architect Geo Bontinck en speciaal gebouwd voor de Wereldtentoonstelling van 1958, bestaat nog altijd en huisvest vandaag het restaurant Salon 58. Het gebouwtje, dat eruitziet als een halve bol op een sokkel, was oorspronkelijk bekleed met witte geglazuurde dakpannen. Binnen werd de evolutie van de dakpan getoond vanaf de GalloRomeinse tijd en kregen de bezoekers historische overblijfselen te zien uit elke periode. De signaalmast met kleurrijke schelpen in keramiek die voor de glazen gevel stond onder het schildvormige dak is helaas verdwenen. Vertrekpunt van de wandelingen “ De Heizel : een gediversifieerd complex ” en “ De Heizel in gebarentaal ” (zie kaderteksten hiernaast).

p. 60

I

j e t t e

/


/


g Wa n d e l i n g De Heizel : een gediversifieerd complex Het Atomium mag dan de voornaamste attractie blijven van de Heizelvlakte, sinds 1935 hebben er zich heel wat activiteiten ontwikkeld zoals blijkt uit de aanwezigheid van : tentoonstellingspaleizen, pretpark, planetarium, sportterreinen, groene ruimtes en restaurants. De Wereldtentoonstelling 1958 bevestigde de kwaliteit van de site als ontmoetingsruimte waar meer dan veertig miljoen bezoekers de technische en wetenschappelijke vooruitgang van de moderne wereld kwamen bewonderen. Een wandeling op de Heizelvlakte is een tijdperk herbeleven dat rijk was aan beloftes van geluk.

49

A zondag om 12u en 16u (duur : 1u30) c vertrek : voor de Salon 58, Atomiumlaan 6 in Brussel-Laken – kaart G 2 d lijn 1A (Heizel) e 23-51 (Heizel) f 84-88 (Heizel) I reservatie verplicht op het nr. 0496/38.85.94 (maandag tot vrijdag van 10u tot 15u). Maximum 25 personen per wandeling. Met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.

49.

Kaart G 2

Basisschool : Centre pédagogique du parc Astrid Madridlaan 100 Brussel-Laken A za en zo van 10u tot 12u en van 15u tot 18u d lijn 1A (Heizel) e 23 (Heizel)

b F i e t s t o c h t

f 84-88 (Heizel)

De Heizelvlakte in gebarentaal

Dit boogvormige gebouw, ontworpen door architect Victor-Gaston Martiny, gaat harmonisch op in het golvende reliëf van het Ossegempark. Het werd in 1958 speciaal gebouwd als dagverblijf voor de kinderen van wie de ouders de Wereldtentoonstelling wilden bezoeken. Dit “ Rijk der Kinderen ”, zoals het werd genoemd, heeft achteraf een nieuwe bestemming gekregen als basisschool. Op enkele kleinere verbouwingen na bleef het oorspronkelijke uitzicht goed bewaard. De grote crèche op de bovenverdieping, onder het schuine dak, werd verdeeld in klaslokalen. De aanpalende overdekte galerij werd met glas afgesloten, maar de brede luifel op verwijde pijlers is er nog altijd net als de vloer in steengoed met hier en daar figuratieve mozaïeken die verwijzen naar de kindertijd.

Deze fietstocht vertrekt aan het Salon 58 en voert over de Heizelvlakte – het voormalige terrein van de Expo 58 – langs een aantal plaatsen die ter gelegenheid van de Open Monumentendagen te bezichtigen zijn. Bij elke halte vertelt de gids in Franse gebarentaal de geschiedenis van de bezienswaardigheid aan de al dan niet sportieve deelnemers. A zondag om 10u30 (duur : ongeveer 2 u) c vertrek : voor het Salon 58, Atomiumlaan 6 in Brussel-Laken – kaart G 2 d lijn 1A (Heizel) e 23-51 (Heizel) f 84-88 (Heizel) Inlichtingen : [email protected] Opgelet : breng uw eigen fiets mee (geen fietsverhuur ter plaatse) en vergeet uw picknick niet. Met de medewerking van Arts et Culture.

j e t t e

50

50.

Kaart G 2-3

l*

Amerikaans theater (VRT) Dikke Lindelaan 2 Brussel-Laken A za en zo van 11u tot 17u d lijn 1A (Heizel) e 4 (Meise) Het paviljoen dat de Verenigde Staten lieten bouwen voor de Wereldtentoonstelling 1958 is een van de laatste overblijfselen van dit grote evenement. Vandaag is het eigendom van de VRT die er een deel van haar archief, decors, studio’s en ateliers heeft ondergebracht. Het

/


gebouw met cirkelvormig grondplan, ontworpen door de architecten E. Stone en P.G. Harden, is een vrije interpretatie van het Romeinse Colosseum. De polygonale ring, die 36 zijden telt, bestond uit twee concentrische cirkels, met een diameter van respectievelijk 104 en 92 meter diameter. Daarmee was het paviljoen een van de grootste cirkelvormige gebouwen ter wereld. De indrukwekkende structuur werd gedragen door 72 kolommen van 22 meter hoog en was van het paviljoen van de Sovjet-Unie gescheiden door een ovalen waterbekken met in het midden een draaiende sculptuur van Calder. De hoogte van de grote rotonde is verlaagd, maar het ingangsgebouw is ongewijzigd gebleven. Het interieur was versierd met panelen van Saul Steinberg. Tentoonstelling van oude foto’s en documenten in de rotonde (individueel toegankelijk). Geleide bezoeken in het gebouw en de verzamelingen van het museum, zaterdag en zondag, om 11u30, 12u30, 14u30, 15u30 en 16u30. Met de medewerking van Korei. Vertrekpunt van de wandeling “ Expo 58 Déjà View ” (zie kadertekst hieronder).

g Wa n d e l i n g Expo 58 Déjà View 50 jaar geleden bezochten 42 miljoen bezoekers Expo 58. Vandaag rest er op de Heizelvlakte alleen nog het Atomium, het Amerikaans theater en… ? Met Expo 58 Déjà View ! brengen we de wereldtentoonstelling terug tot leven. Gewapend met een viewmaster, een MP3-speler en een plannetje gaan we op zoek naar de overblijfselen van de Expo op de Heizelvlakte. Met een klik op de viewmaster krijg je een beeld van hoe het er 50 jaar geleden uitzag, terwijl je luistert naar de herinneringen van bezoekers en personeel van toen. Je kan kiezen voor een begeleide wandeling of een Doe-het-zelfformule. A zaterdag en zondag om 13u30 c vertrek : Amerikaans Theater, Dikke Lindelaan 2 in Brussel-Laken – kaart G 2-3 e 4-19-23 (De Wand) f 53 (De Wand) I reservatie verplicht op het nr. 03/224.10.52 of op het e-mailadres info. [email protected]. Maximum 25 personen per groep. Met de medewerking van Vlaamse Gemeenschapscommissie en VTB-Brusselgidsen.

/


I p. 61

51

51.

Kaart G 5

M*

Zwembad van Laken Kerkveldstraat 73-89 Brussel-Laken A enkel op za van 10u tot 18u e 94 (Prinses Clementina) De bouw van het zwembad van Laken begonnen in 1969, in een periode toen de meeste gemeenten, althans in Brussel, reeds over een publiek zwembad beschikten of zelfs over een zwembad dat deel uitmaakte van een groter sportcomplex zoals hier het geval is. De opening vond plaats in 1972. De associatie van de architecten De Meutter en Koning (die enkele jaren eerder het Longchampzwembad in Ukkel ontwierpen), Loix en de ingenieurs Caberghs, Dekeuleneer en Favichevitch, koos voor een gebouw waarvan het geraamte in glad beton, bekleed met betonplaten, talrijke vensteropeningen heeft waarin schrijnwerk in Moulmeinteak zijn geplaatst. De klare lijnen en volumes verraden een duidelijk streven naar functionaliteit. Het complex ligt binnen het bouwblok en heeft een E-vormig grondplan. Het bestaat uit drie grote blokken die onderling verbonden zijn door een langwerpig volume waarin zich de kleedhokjes bevinden. Het eerste blok wordt ingenomen door de omnisportzaal, het tweede en derde blok, die uitkijken op een patio met gazon, bevatten respectievelijk het grote en kleine bad. In de meeste lokalen van het complex zijn witte keramiektegels gebruikt, samen met akoestische bakstenen en aluminium lamellen voor de plafonds, die toen bijzonder in de mode waren.

j

Rondleidingen in Franse gebarentaal zaterdag om 10u30. Met de medewerking van Arts et Culture.

p. 62

I

j e t t e

/


/


52.

Kaart K 2

Bedrijfsrestaurant van de onderzoekslaboratoria van Solvay Ransbeekstraat 310 Brussel – Neder-Over-Heembeek A enkel op zaterdag van 10u tot 17u f 47 (Groenweg) Het indrukwekkende onderzoekscomplex van Solvay, dat tussen 1958 en 1965 werd opgetrokken door het bouwbedrijf Engema, is geslaagd ingeplant in het zacht afhellende terrein. De twee afzonderlijke gebouwen die overeenstemmen met de twee functionele eenheden van het laboratorium – onderzoek en administratie – vallen onmiddellijk

52

op. Ze behoren tot een resoluut geometrische architectuur die beheerst wordt door een strikte regelmaat. Het T-vormige complex met zijn eenvoudige en uitgepuurde volumes, lijkt enkel geritmeerd door de rigoureuze opeenvolging van de volle en lege vlakken van muren en vensters. Het restaurant is ontworpen door architect, André Belpalme, die ook heeft meegewerkt aan een andere vestiging van de groep Solvay in Watermaal-Bosvoorde. De voornaamste attractie van het restaurant blijft ongetwijfeld de werken van Roger Somville, die slechts zelden voor het publiek toegankelijk zijn. Onthaal en uitleg door de vereniging De Groene Wandeling van Neder-Over-Heembeek.

h Te n t o o n s t e l l i n g Expo 58. Souvenirs, souvenirs… Na de Expo 58 verrezen op de ruimtes die als parkeerterrein voor de bezoekers van de tentoonstelling hadden gediend de eerste woonblokken van aannemer Amelinckx en andere. De aanleg van grote toegangswegen van de stad naar het terrein van de Expo, maar vooral de bouw van nieuwe wegen wijzigden het nog landelijke karakter van de gemeentes Jette en Ganshoren ingrijpend. Oude gebouwen werden gesloopt en in talrijke wijken begon de verstedelijking. Deze tentoonstelling laat aan de hand van oude documenten en foto’s de architecturale realisaties van die tijd in Jette zien. Ze toont de evolutie van het landschap en hoekjes die vandaag verdwenen zijn. Er zullen ook meubilair en souvenirs van de Expo 58 worden gepresenteerd. A zaterdag en zondag van 10u tot 18u c plaats : vroegere abtswoning van Dielegem, J. Tiebackxstraat 14 in Jette – kaart E 3 f 14-53-84 (Dielegem) Deze tentoonstelling loopt van 23 augustus tot 21 september 2008, van dinsdag tot vrijdag van 14u tot 17u en in het weekend van 10u tot 18u. Concerten door de leraren van de muziekacademie van Jette op zondag om 14u en 16u. Met de medewerking van het schepenambt van de Franse Gemeenschap van Jette, het Centre culturel van Jette en de Association culturelle de Bruxelles Nord-Ouest.

j e t t e

/


b F i e t s t o c h t Jette per fiets Onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog waren er in Jette nog heel wat onbebouwde gronden en weiden. De verstedelijking nam in snel tempo toe vanaf de jaren 1950 en heeft voor een gediversifieerd architecturaal landschap gezorgd, dat goed de verschillende stromingen van de moderne architectuur laat zien van de laatste vijftig jaar. Deze begeleide fietstocht van een 10-tal kilometer in Jette en omgeving neemt u mee op ontdekkingstocht langs de naoorlogse architectuur, en meer bepaald de verfrissende stijl 58. Het parcours eindigt in de vroegere abtswoning van Dielegem waar u de tentoonstelling “ Herinneringen aan de Expo 58 ” kunt bezoeken. A zondag om 14u (duur : 2 u) c vertrek : voor het station van Jette, Kardinaal Mercierplein in Jette (de fietstocht eindigt aan de vroegere abtswoning van Dielegem) – kaart F 4 e 19 (Jette B) f 53 (Jette B) Reservatie en inlichtingen op nr. 0474/62.82.66 of via het e-mailadres : [email protected]. Maximum 25 personen per groep (twee groepen). Met de medewerking van de Adviesraad voor mobiliteit van Jette en VéloFiets@Jette.

g Wa n d e l i n g Avondlijke ontdekking van het noordwesten van het Gewest Op deze avondwandeling bekijken we gebouwen in Jette, Laken en Ganshoren die kenmerkend zijn voor de stijl Expo 58 en ook latere periodes. We blijven uiteraard op straat maar komen ook door de vele groene ruimtes waaraan het noordwesten van het Brussels Gewest rijk is. Vertrek verzekerd bij elk weer ! A zaterdag om 20u15 (duur : 2u) c vertrek : voor het station van Jette, Kardinaal Mercierplein in Jette (terugkeer naar beginpunt) – kaart F 4 e 19 (Jette B) f 53 (Jette B) Reservaties en inlichtingen op nr. 0498/58.88.74 of via het e-mailadres [email protected]. Enkel in het Frans. Met de medewerking van de vereniging Rando Nocturne.

/


I p. 63

Scha Arbeek / evere / sint-joost-ten-node

Ecole communale Clair-Vivre 57

S ch a A r b e e k

/

e v e r e

54.

/

si n t - j o o s t - t e n - n o d e

I p. 65

Kaart H 6-7

Noordwijk Albert II-laan – Schaarbeek e 3-4-25-55 (Noordstation) f 14-61 (Noordstation)

53

53.

Kaart H 5

k*

Sefardische synagoge Paviljoenstraat 47 – Schaarbeek A enkel zo van 10u tot 18u e 55 (Paviljoen) f 58 (Paviljoen) De gevel van deze synagoge, gebouwd in 1962, wordt omlijst door een massieve rondboog die lijkt door te lopen in het dak. Het ontwerp van architect Remy Van der Looven is bijzonder origineel. De schermgevel in gewapend beton, in drie delen verdeeld door twee verticale pijlers, bestaat uit een mooi opengewerkte compositie gebaseerd op de vorm van de davidster. Hierdoor baadt het interieur in een zacht gefilterd licht. Van der Looven heeft nog andere gebouwen ontworpen die typerend zijn voor deze periode : de bioscoop Werrie in Jette (1956), een appartementsgebouw in de G. De Greeflaan, eveneens in Jette (1956), de school Clair-Vivre in Evere (1962-1963) en in het bijzonder twee appartementsgebouwen, het ene aan de Onze Lieve Vrouwlaan 40 in Evere (1962-1963), het andere aan de Waaglaan 40 in Elsene (1964). Rondleidingen om 10u30, 12u, 13u30, 15u en 16u30.

Wanneer in 1952 de Noord-Zuidverbinding voltooid is, groeit het idee om de omgeving van het nieuwe Noordstation om te vormen tot een zakenwijk naar Amerikaans model. Bouwpromotoren dromen van een World Trade Center met niet minder dan 8 torens. Het bijzonder plan van aanleg krijgt de naam Manhattanplan en aan het Rogierplein wordt het Manhattancenter opgetrokken. Door een combinatie van factoren zoals de economische crisis en goed georganiseerde protestacties werd slechts een fractie van het plan gerealiseerd en beschouwde men deze wijk lang als een stedenbouwkundige mislukking. Vanaf de jaren 1980 komt een nieuwe dynamiek tot stand. Langs de verlengde Jacqmainlaan, nu Albert II-laan, worden nieuwe kantoorgebouwen opgetrokken waarin grote ondernemingen en ministeries gevestigd zijn. Over

54 de hele lengte van deze laan die de hoofdas vormt van de wijk staan sculpturen opgesteld vervaardigd door bekende kunstenaars (Bury, Vertessen, Tapta, Rombouts en Droste). De groene ruimtes op de middenberm zijn van de hand van landschapsarchitect Jacques Wirtz. In de aanpalende straten worden kleinschalige appartementsgebouwen opgetrokken met handelszaken op de benedenverdieping. Terwijl nog elke dag nieuwe torengebouwen opgetrokken worden, komt de wijk tot leven en groeit de appreciatie voor dit nieuwe stadsdeel. Wandeling “ De Manhattanwijk : een stukje American dream in Brussel ? ” (zie kadertekst hieronder).

g Wa n d e l i n g De Manhattanwijk : een stukje ‘American dream’ in Brussel ? Vlak bij het Noordstation verrijst een gloednieuwe wijk met een aaneenschakeling van hypermoderne kantoorgebouwen waar het hoofdkantoor gevestigd is van grote ondernemingen en banken. Het lijkt wel New York ! Dit ambitieuze project dateert al van eind de jaren 1960, toen een hele volkswijk werd platgewalst om plaats te maken voor torens van glas en staal. Maar de ambities waren te groot, op de uitgestrekte kale vlakte van de Noordwijk werden slechts drie torens gebouwd. Toch is de droom van de projectontwikkelaars met vertraging uitgekomen : vandaag bruist het Brusselse Manhattan van activiteit en verrijst het ene gebouw na het andere. Een rondgang langs de soms zeer creatieve constructies en eigentijdse sculpturen die een bepaalde visie op de stad verraden. A zondag om 10u30 (duur : 2u) c vertrek : voor het gebouw van Euroclear, Albert II-laan 1 in Brussel – kaart Centrum N 1 d lijn 2 (IJzer) e 51 (IJzer) f 58-88 (IJzer) I reservatie verplicht op nr. 02/673.18.35 (maandag tot vrijdag van 10u tot 17u). Maximum 25 personen per wandeling. Met de medewerking van Bus Bavard.

p. 66

I S ch a A r b e e k

/

e v e r e

/


h A n i m a t i e ABC-huis. Een open speel- en ontdekkingsruimte voor kinderen ART BASICS for CHILDREN (ABC) ontwikkelt sinds 2000 in binnen- en buitenland interactieve tentoonstellingen waar kinderen vanaf 4 jaar via tal van activiteiten kunnen werken, leren, spelen, luisteren en kijken naar een bepaald thema. Begin 2008 openden ze het ABChuis, een gerenoveerd industriegebouw van 1600 m2 in de Brusselse Noordwijk In de door ruime glaspartijen opengebroken muren en ruw pleisterwerk van het fabrieksgebouw is het verleden nog duidelijk zichtbaar. Maar het opvallendst zijn de activiteiten die er plaatsvinden – en die vaak refereren aan de jaren 1950. Waag je kans op het minigolfterrein of met de hoelahoep. In het textielatelier kun je aan de slag met naald en draad, in het houten metaalatelier maak je robots of ruimtetuigen, in het papieratelier kun je schilderen of vouwen. In de grote studioruimte kun je natuurelementen hergebruiken (om een bootje te maken of een tuin te ontwerpen) en in het crèche-café blaas je uit of speel je een gezelschapsspelletje. A zaterdag en zondag van 10u tot 17u c Gaucheretplein 13 in Schaarbeek – kaart H 6 e 4-25-55 (Thomas) Geschikt voor kinderen van 6 tot 12 jaar met hun familie.

55

55.

Kaart H 6

k*

Station Brussel-Noord Vooruitgangstraat 76 – Schaarbeek e 3-4-25-55 (Noordstation) f 14-61 (Noordstation) Na de afbraak van het oude Noordstation, gelegen aan het huidige Rogierplein, was een nieuw stationsgebouw nodig om de treinreizigers op te vangen aan de noordelijke kant van de NoordZuidverbinding. De opdracht ging naar drie architecten : de broers Paul en Jacques Saintenoy en Jean Hendrickx Van den Bosch. Zij ontwierpen een langgerekt schip langs de sporen, gedomineerd door een slanke toren met uurwerk die als baken dienst deed voor de pende-

laars. Het monumentale gebouw was typerend voor het modernisme aan het begin van de jaren 50. De bouw van het Communicatiecentrum Noord (CCN) heeft het station echter letterlijk opgeslorpt zodat zijn oorspronkelijke uitzicht nog maar moeilijk te beoordelen valt. De keramiektegels die de vloeren maar ook de muren van de gangen naar de perrons bedekken, vormen misschien nog de beste aanwijzing. Ze maken deel uit van een art-decogetinte stijl die men overal langs de Noord-Zuidverbinding aantreft. Opmerkelijk is ook de ruime lokettenhal met cassetteplafond. Wandeling “ Impact van de Expo 58, van de Noordwijk naar het centrum ” (zie kadertekst hieronder)

g Wa n d e l i n g Expo 58 impact van de Noordwijk naar het centrum De architecturale show op de Expo was aanleiding om Brussel uit te bouwen tot een moderne stad met ingrijpende gevolgen voor het stadscentrum en het wegennet. Zo kreeg Brussel een helihaven die het centrum wordt van het Europese hefschroefverkeer. Langs de nieuwe boulevards verrezen de eerste Brusselse torengebouwen. De cafés werden uitgerust met het nieuwste toestel, de jukebox. De verchroomde platenwisselaar kreeg zelfs de bijnaam Expo. Brussel zou, tenminste toch een jaar lang, het middelpunt van de wereld worden. A zondag om 10u15 en 14u15 (duur 2u) c vertrek : Station Brussel-Noord (voor het infopunt in de lokettenzaal) in Schaarbeek – kaart H 6 e 3-4-25-55 (Noordstation) f 14-61 (Noordstation) Met de medewerking van Klare Lijn.

S ch a A r b e e k

/

e v e r e

/


I p. 67

56

56.

Kaart I 6

m

Zwembad Le Neptunium Jerusalemstraat 56 – Schaarbeek A za en zo van 10u tot 18u f 59 (Ernest Laude) Het zwembad van Schaarbeek werd ontworpen door gemeentearchitect Laurent Senterre en in 1957 in gebruik genomen. De gevel wordt gekenmerkt door duidelijk omlijnde volumes die sterke verticale klemtonen leggen, vooral de hoge vensteropeningen. De decoratie van het interieur werd toevertrouwd aan drie kunstenaars die als winnaar uit een wedstrijd waren gekomen, georganiseerd door het gemeentebestuur dat kunst en welzijn wou

doen samengaan op een openbare plaats voor sportbeoefening. De laureaten waren Stan Hensen die een beeldhouwwerk in gedreven koper maakte voor de hal, René Harvent die de zeeleeuw van het kinderbad beitelde en Géo de Vlamynck die de monumentale mozaïek aan de ingang vervaardigde. De aanwezige kunstwerken verheerlijken de weldaden van het water en de zwemsport. Binnenin zijn de patrijspoorten en de galerijen met afgeronde hoeken en mooie leuningen kenmerkend voor de zogenaamde pakketbootstijl.

Uitleg over de mozaïek van Géo de Vlamynck en zijn andere realisaties. Met de medewerking van Les Amis de Géo De Vlamynck. Tentoonstelling van foto’s plannen en meubilair ontworpen door de gemeentelijke architect Laurent Senterre. Vertrekpunt van de wandeling “ Langs de wegen van de moderniteit. Schaarbeek 1950-1970 ” (zie kadertekst hieronder).

Rondleidingen, zaterdag en zondag om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. Met de medewerking van Pro Velo.

g Wa n d e l i n g Langs de wegen van de moderniteit. Schaarbeek 1950-1970 Deze wandeling presenteert enkele realisaties die kenmerkend zijn voor het Schaarbeekse stadslandschap tussen de Bevrijding en de bouw van de Brusiliatoren. De doorwerkende invloeden van de modernistische architectuur van de jaren 1930, evenals de geleidelijk veranderende opvattingen over de bouw van particuliere woningen en appartementsgebouwen worden treffend geïllustreerd op een parcours dat u door de “ Bloemenwijk ” voert. Gebouwen in art-decostijl staan hier naast talrijke interessante of representatieve gebouwen uit de jaren 1950 en 1960. De diversiteit aan stilistische opvattingen en de rol van de auto worden eveneens toegelicht. A zaterdag om 14u30 (duur : 1u30) c vertrek : voor de ingang van het Neptunium, Houffalizeplein in Schaarbeek – kaart I 6 f 59 (Ernest Laude) Enkel in het Frans. Met de medewerking van de vereniging Patrimoine de Schaerbeek (PatriS).

p. 68


/

e v e r e

/


57

57.

Kaart J 5

L

Ecole communale Clair-Vivre Onze-Lieve-Vrouwlaan 40 – Evere A enkel za van 10u tot 18u I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 20 personen) f 64-65 (Onze-Lieve-Vrouw) Zoals de luchthaven van Zaventem of het station Guillemins in Luik, werd de school Clair-Vivre in Evere gebouwd tijdens de euforische periode die volgde op de Wereldtentoonstelling van 1958. Ze illustreert vrij goed een speciale bouwstijl die wel eens met een humoristische knipoog de Spiroustijl wordt genoemd (Frans voor Robbedoes). Deze stijl bestaat uit een bestudeerde vermenging van traditionele elementen en materialen die destijds gloednieuw waren. Zo combineert de school een hardstenen sokkel met een gordijnmuur uit aluminium en bovenlichten in felle kleuren, een echte innovatie. De licht hellende betonnen daken, de betonnen pijlers in de vorm van een omgekeerd trapezium of de wit en blauw geverniste bakstenen geven het geheel een zeer kenmerkend uitzicht dat perfect in overeenstemming is met de architecturale creaties van die tijd. Clair-Vivre staat ook bekend om zijn vooruitstrevende pedagogie. Rondleidingen om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. Met de medewerking van Korei.

58

58.

Kaart K 6

l*

Ecole communale n° 16 Leopold III-laan 31 – Schaarbeek A za en zo van 13u tot 18u f 63 (Frans Courtens) School nr. 16 werd opgericht in 1927 en in de loop der jaren voortdurend uitgebreid om plaats te bieden aan het stijgende aantal leerlingen. In 1958 werden in afwachting van een volledige nieuwbouw een aantal paviljoenen van de pas afgelopen Wereldtentoonstelling als klaslokalen in gebruik genomen. De bouw van een moderne school begon uiteindelijk in 1966. De nieuwe instelling, die de naam kreeg van Louis Jodogne, arts, schepen en verzetsstrijder, werd op 23 mei 1970 plechtig geopend. Het gebouw, dat

loodrecht op de as van de laan staat, bevat over zijn gehele lengte twee verdiepingen. De vele vensteropeningen ritmeren de gevels die onderbroken worden door een beglaasd middengedeelte waarin zich het ruime trappenhuis bevindt. De school, die gedeeltes in baksteen afwisselt met wit geschilderde gedeeltes, is zeer goed aangepast aan zijn functie, licht en aangenaam om te vertoeven. Een afdeling bestaande uit een paviljoen en afzonderlijke tuin huisvest de kleuterklassen. De gevels en gangen zijn versierd met vrolijke gekleurde tegels die verwijzen naar de muziek en de dierenwereld. Kinderatelier “ Back to the fifties ” en vertrekpunt van de wandeling “ De omgeving van de Leopold IIIlaan in Schaarbeek ” (zie kaderteksten hieronder en hiernaast).

h A n i m a t i e Kinderatelier “ Back to the fifties ” Ter gelegenheid van de Open Monumentendagen organiseert Art Basics for Children (ABC) in gemeenteschool nr. 16 een kinderatelier rond de magische sfeer van de jaren 1950, vertrekkend van de gekleurde tegels die de school versieren. Alle kinderen van meer dan 4 jaar zijn welkom. Op het programma : reproductie van de tekeningen van de tegels, broches maken, een mobiel in elkaar knutselen of een spoetnik of robot bouwen. A zaterdag en zondag van 14u tot 18u c vertrek : voor école communale n° 16, Leopold III-laan 31 in Schaarbeek – kaart K 6 f 63 (Frans Courtens) Ateliers bestemd voor kinderen ouder dan 4 jaar, vergezeld door een volwassene. Met de medewerking van Art Basics for Children.

S ch a A r b e e k

/

e v e r e

/


I p. 69

g Wa n d e l i n g De omgeving van de Leopold III-laan in Schaarbeek

59

59.

Kaart K 6

k

Driekoningenkerk Genèvestraat 470 B – Schaarbeek A za en zo van 13u tot 18u f 21-63 (Paul Leduc) De kerkfabriek van Sint-Theresa kocht in 1962 een terrein in Schaarbeek om er een nieuwe kerk te bouwen. De bouw begon in 1974 onder leiding van architect Marcel Reymen die een functioneel kerkgebouw ontwierp met geometrische volumes. De kerk raakte pas in 1984 voltooid. Haar originaliteit schuilt hierin dat ze deel uitmaakt van een geheel waarin zich ook een kapel, winkels, appartementen en twee niveaus ondergrondse parkeergarages bevinden. De appartementen liggen voor de kerk, een kunstgreep om de reglementering te omzeilen waaraan terreinen gelegen in woonzones onderworpen zijn. Een weekkapel, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Fatima, bevindt zich onder de appartementen, links van de kerk. Het orgel van de kerk, in Italiaanse stijl, verdient een speciale vermelding. Het werd vervaardigd door orgelbouwer Patrick Collon en in december 1988 in gebruik genomen. Het orgel is het liturgische instrument bij uitstek, het meest eenvoudige en tegelijk het meest logische wat betreft klankproducerend concept. Het bezit negen registers verdeeld over een manuaal dat gedeeltelijk verdubbeld wordt door een pedaalklavier. De vereniging “ Forum Artis ”, die het orgel schonk, organiseert geregeld concerten in de kerk. Wandeling “ De omgeving van de Leopold III-laan in Schaarbeek ” (zie kadertekst hiernaast).

De ontwikkeling van de luchthaven van Zaventem aan het eind van de jaren 1950 gaf de omgeving van de Leopold III-laan een nieuw gezicht. Architect Josse Franssen, voorzitter van de afdeling Belgische Architectuur op de Expo 58, ontwierp voor deze wijk twee grote appartementsgebouwen : de residenties Wahis (1957) en Europa I (1959). In 1958 zag de “ Tuinwijk ” het licht, bestaande uit groepjes van 3 à 4 huizen en een klein winkelcentrum. Langs de overkant van de laan kreeg de gemeenteschool 16, die een tijdlang in gerecupereerde prefabpaviljoenen van de Expo 58 was gehuisvest, een inventieve en zeer heldere architectuur. De muren zijn versierd met talrijke keramiekpanelen waarop dieren, muziekinstrumenten, enz. zijn afgebeeld. De school paalt aan de Driekoningenkerk uit 1974, gebouwd naar het ontwerp van Marcel Reymen. Opmerkelijk is dat deze kerk deel uitmaakt van een complex met handelszaken en appartementen. Tijdens deze wandeling kunt u al deze gebouwen en hun architecturale bijzonderheden ontdekken. A zaterdag en zondag om 14u en 15u30 (duur : 1u) c vertrek : voor école communale n° 16, Leopold III-laan 31 in Schaarbeek – kaart K 6 f 63 (Frans Courtens) Met de medewerking van het gemeentebestuur van Schaarbeek.

b F i e t s t o c h t Schaarbeek of de evolutie van een gemeente na de Tweede Wereldoorlog Deze fietstocht neemt u mee door de gemeente Schaarbeek langs plaatsen die illustratief zijn voor de ontwikkeling van het bouwkundig erfgoed sinds de Tweede Wereldoorlog. Zowel grote stedenbouwkundige projecten als nieuwe architecturale concepten passeren de revue. Er wordt ook aandacht besteed aan het rijden per fiets in de stad, met als sleutelwoorden veiligheid en eerbied voor het verkeersreglement. A zaterdag en zondag om 15u (inschrijvingen vanaf 14u) – (duur : 2u30) c vertrek : Meiserplein (hoek Cambierlaan) in Schaarbeek – kaart K 7 e 23-24-25 (Meiser) f 63 (Meiser) Opgelet : de deelnemers brengen hun eigen fiets mee. Er is geen fietsverhuur ter plaatse. Enkel in het Frans. Met de medewerking van GRACQ – Les Cyclistes quotidiens (lokale afdeling van Schaarbeek).

p. 70


/

e v e r e

/


60

60.

Kaart I 7-8

l*

61.

61 Kaart I 7-8

m*

Centrum Marignan

Mirano Continental

Leuvense Steenweg 33 Sint-Joost-ten-Node

Leuvense Steenweg 38 Sint-Joost-ten-Node

A enkel op zo van 13u tot 18u


d lijn 2 (Madou)

d lijn 2 (Madou)

f 29-63-65-66 (Madou)

f 29-63-65-66 (Madou)

Hoewel de Marignan als bioscoop al sinds 1979 opgehouden heeft te bestaan, trekt het gebouw nog altijd de aandacht door het kleine centrale loket in cilindervorm en de monumentale trechtervormige ingang waarvan de luifel gesierd wordt door een letter M en een lelie in neonlicht. De bioscoop werd gebouwd tussen 1958 en 1959 naar de plannen van de architecten Gui Rousseau en Arthur Meuleman. Zij kozen voor een structuur in gewapend beton met een bekleding in travertijn. De verticale lichtreclame wordt geflankeerd door een zwaard en bekroond door een lelie die verwijzen naar de beroemde veldslag waaraan de bioscoop haar naam ontleent. Het gebouw werd tot 1991 gebruikt door het INSAS (Institut National Supérieur des Arts du Spectacle) en in 1993 verbouwd tot conferentiecentrum. (B 27/03/1997)

De Mirano Continental, die schuin tegenover de vroegere bioscoop Marignan ligt, werd in 1981 verbouwd van filmzaal tot dancing. Het gebouw, dat over een zaal van 600 plaatsen beschikte, werd gebouwd naar de plannen van architect René Ajoux. De structuur in gewapend beton heeft aan de straatkant een monumentale luifel die de ingang overwelft. Deze luifel, die als dak dient voor de eerste en tweede verdieping, is voorzien van een decoratie in neon en een verticale lichtreclame met het opschrift “ Ciné Mirano ”. Het interieur heeft zijn originele decoratie bewaard die een late art-decostijl met opvallend lijstwerk en gecanneleerde zuilen combineert met de moderne vormentaal van de jaren vijftig, waaronder de balustrade waarin omgekeerde trapeziums afwisselen met zigzaglijnen. (B 27/03/1997)

Rondleidingen om 13u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. De bezoeken vertrekken aan het Centrum Marignan en eindigen aan de Mirano Continental. Met de medewerking van Korei.

Tentoonstelling (plannen, foto’s, documenten, archiefmateriaal) over de vroegere bioscoop Mirano Continental. Met de medewerking van Sept Art-là. Tentoonstelling over de avonden en evenementen die plaatsvonden in de Mirano Continental, van de jaren 80 tot nu. Vertoning van audiovisuele beelden van de vroegere bioscoop. Met de medewerking van Sept Artlà en Ceges. Vertoning van beelden van de huidige exploitatie. Rondleidingen om 13u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. De bezoeken vertrekken aan het Centrum Marignan en eindigen aan de Mirano Continental. Met de medewerking van Korei.

o n u m e n t e n d a g e n I p. 71 2 0 mjaar , 2 0 p laatsen

o p e n

p. 72

I 20

jaar,

20

plaatsen

B

B.

Kaart Centrum M 2

m*

Instituut Pacheco Groot Godshuisstraat 7 – Brussel A za van 10u tot 18u zo van 14u tot 18u

A

A.

Kaart Centrum M 2

L

Vrijmetselaarstempels Lakensestraat 79 – Brussel A za en zo van 10u tot 18u I toegankelijk in groepen van 20 personen f 47-88 (Begijnhof) Op 20 april 1909 vraagt de vrijmetselaarsloge Les Vrais Amis de l’Union et du Progrès Réunis aan de Stad de toelating om een nieuwe locatie voor hun bijeenkomsten te mogen bouwen in de Lakensestraat nr. 79. De opdracht wordt toevertrouwd aan architect Paul Bonduelle, die het complex voltooit in 1910. De neoclassicistische gevel uit 1832, die uitgeeft op de Lakensestraat, verraadt niets van de verrassing die de bezoeker te wachten staat bij de confrontatie met de drie tempels in Egyptische stijl. De Kleine, de Midden- en de Grote Tempel vertonen een zelfde polychrome versiering bestaande uit holkeelkroonlijsten, Hathorpilasters, gevleugelde zonneschrijven, dubbelkoppige adelaars en maçonnieke gereedschappen. De Kleine Tempel ligt onder een hemelgewelf ; zijn wanden illustreren de symboliek van de Hoge Rangen.

De twee grotere tempels imponeren door hun papyrusbundelvormige zuilen en hun enorme afmetingen. Stucwerk, lambriseringen en marmer vervolledigen de decoratie. De vrijmetselarij in Brussel vindt haar oorsprong in de 18de eeuw. Koning Leopold I was er lid van. Het zal de Brusselaars beslist interesseren dat ook Charles Rogier, Alexandre Gendebien, Gosuin de Stassart, Walthère Frère-Orban, Auguste Orts, Charles De Brouckère, Charles De Coster, Théodore Verhaegen, Nicolas Jean Rouppe, Charles Buls, Pierre Van Humbeeck, PierreTempels, Victor Horta… en nog vele anderen, er zich hebben ingezet voor de verbetering van het menselijke lot. (B 08/08/1988) Rondleidingen zodra zich een groep heeft gevormd. Voordrachten : “ Wat is vrijmetselarij ? ”, zaterdag en zondag om 16u (in de Blauwe Tempel). Deelname op basis van beschikbare zitplaatsen.

Het gebouwencomplex van het huidige Instituut Pacheco werd gebouwd ter vervanging van de oude infirmerie waar de begijnen zieken- en bejaardenzorg verstrekten. Het moest ook opvang bieden aan invaliden en ongeneeslijk zieken. De plannen werden getekend door architect Henri Partoes. Na afloop van de bouw, die duurde van 1824 tot 1827, beschikte Brussel over een imposant geheel in neoclassicistische stijl dat nochtans maar half zo groot was als het oorspronkelijke ontwerp. Alleen het godshuis voor mannen werd immers gebouwd, de vrouwen kregen onderdak in het Cellebroersklooster waar ze de plaats innamen van de mannen. Architect Partoes kreeg ook opdracht voor de stedenbouwkundige heraanleg van de omliggende wijk met als orgelpunten het Groot Godshuis en de Sint-Jan-de-Doperkerk van het vroegere Begijnhof. Het godshuis werd tussen 1976 en 1982 volledig gemoderniseerd door de huidige eigenaar, het OCMW van Brussel, en herdoopt tot Instituut Pacheco, naar de naam van de stichting die hier sinds 1888 eveneens gevestigd is. Het complex telt 340 bedden en is voorzien van alle nodige infrastructuur voor het welzijn van zijn bewoners. Rondleidingen op zaterdag om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30 en op zondag om 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. Met de medewerking van Klare Lijn.

20

jaar,

20

plaatsen

I p. 73

C

C.

Kaart G 6

m*

Thurn en Taxis Havenlaan 86C – Brussel A za en zo van 10u tot 18u f 14 (Thurn en Taxis), 88 (Reders) De site van Thurn en Taxis ontstond op het einde van de 19de eeuw als een reusachtig complex van spoorwegen, douanekantoren en maritiem transport. De indrukwekkende gebouwen, waarin de invloed van de Vlaamse renaissancestijl merkbaar is, werden ontworpen door de architecten Constant Bosmans, Henri Vandeveld en Henri Van Humbeek in samenwerking met ingenieur Bruneel. Alle mogelijkheden van gietijzer, gewapend beton, staal en glas werden benut voor de pakhuizen en structuren die tussen 1903 en 1907 werden opgetrokken op moerassig terrein. Met de oprichting van de Europese Gemeenschap veranderden de douanepraktijken en opslagvoorschriften, waardoor een deel van de infrastructuur overbodig werd. De gebouwen worden van bovenaf verlicht. Het vroegere koninklijke pakhuis bijvoorbeeld is overdekt door een reusachtig glazen dak met metalen kapstructuur die een vier verdiepingen hoge ruimte overspant waarop galerijen met balkons uitgeven.

Deze indeling vertoont opvallende raakpunten met het uitzicht van de overdekte galerijen uit de 19de eeuw. Het onlangs gerestaureerde pakhuis huisvest handelszaken en kantoren terwijl het belendende pakhuis is ingericht voor grote culturele manifestaties. Dankzij de actie van Belgische en internationale verenigingen heeft de site van Thurn en Taxis die dreigde verloren te gaan een nieuw leven gekregen. Rondleidingen op zaterdag en zondag om 10u30, 12u30, 14u30 en 16u30 (vertrek aan het toegangshek van het parkeerterrein, Havenlaan 86C). Met de medewerking van La Fonderie. Reservatie verplicht op 02/410.99.50 (van maandag tot vrijdag van 9u tot 17u). Maximum 25 personen. Tentoonstelling over de geschiedenis van Thurn en Taxis. Met de medewerking van Guido Vanderhulst en T&T.

j

Rondleidingen in Franse gebarentaal zaterdag en zondag om 12u. Met de medewerking van Arts et Culture.

D

D.

Kaart Centrum N 2

m*

Koninklijke Muntschouwburg Muntplein – Brussel A za van 10u tot 16u zo van 10u tot 12u d lijnen 1A-1B (De Brouckère) e 3-4 (De Brouckère) f 29-38-63-66-71 (De Brouckère) De Koninklijke Muntschouwburg, gelegen in het hart van Brussel, staat aan de spits van de muzikale en artistieke creatie in Europa. Dit operahuis, gebouwd in het begin van de 19de eeuw naar de plannen van de Franse architect Louis-Emmanuel Damesme, heeft een artistieke geschiedenis van drie eeuwen die weerklinkt binnen haar muren, gangen, foyers en de huidige zaal. De grote zaal van Joseph Poelaert, gebouwd in 1855-1856 en onlangs gerestaureerd, verwelkomt elk seizoen opnieuw zowel dirigenten, choreografen en plastische kunstenaars als componisten, zangers en regisseurs met internationale faam. Kom de opera binnen langs de nieuwe front of house en verken het labyrint van de schouwburg met haar vele verborgen hoeken ! (B 14/09/2000) Vrij bezoek en rondleidingen in de schouwburg. Vertoning van documentaires. Met de medewerking van de dienst Public Relations van de Munt.

p. 74

E.

I 20

jaar,

20

plaatsen

Kaart Centrum N 3

m*

F.

Kaart Centrum M 3

m*

KBC Arenberg – vroegere juwelierszaak Wolfers

Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Arenbergstraat 11 – Brussel

Lombardstraat 69 – Brussel

A za en zo van 10u tot 18u


I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 20 personen)

f 48-95 (Sint-Jan)

d lijnen 1A-1B (Centraal Station) f 29-38-63-66-71 (Arenberg) In 1909 kreeg Victor Horta van de gebroeders Wolfers opdracht de plannen te tekenen voor hun nieuwe juwelierszaak. De beroemde architect ontwierp een ruim complex in art nouveau bestaande uit een werkhuis in de kelderverdieping met daarboven de juweliersateliers, twee administratieve verdiepingen, winkelruimtes en op het niveau van de loggia een appartement. Horta bekommerde zich in overleg met Philippe Wolfers om alle architecturale details maar ook om de decoratie van het interieur. Zo werden de lambriseringen afgestemd op het meubilair in Hondurees mahoniehout dat in 1912 in Londen werd vervaardigd door de firma Sage. De toonkasten werden in 1974, na schenking door de familie Wolfers, gedemonteerd door dezelfde firma die ze 60 jaar eerder had geïnstalleerd en in 1977 op kosten van de KBC heropgebouwd in het Jubelparkmuseum. De 23 meter hoge gevel heeft een benedenverdieping in Zweeds graniet en vier verdiepingen in witsteen

E gehouwen in grote blokken. Horta liet zichtbare metalen structuren achterwege en koos voor een decoratieve behandeling die uitgaat van de gevel zelf. Dit blijkt onder meer uit de verschuivende aslijnen en de elegante kroonlijst met lijstwerk ter hoogte van de terugwijkende bovenste verdieping. Deze laatste golft op het ritme van de mooi omzoomde vensterbogen. De binnenruimtes zijn gegroepeerd rond een centrale lichtput waardoor alle vertrekken natuurlijk licht krijgen. De juwelierszaak Wolfers behoort tot de meest voldragen werken van Horta. De benedenverdieping wordt vandaag ingenomen door de KBC die het gebouw in 1969 aankocht en ingrijpend verbouwde. Alleen enkele originele elementen zoals de luchter, twee kleine zalen en de monumentale trap bleven bewaard. (B 01/10/1981) Doorlopend rondleidingen. Met de medewerking van Arkadia.be en Bus Bavard.

De zetel van het Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waar vroeger de Provincieraad van Brabant en de administratie ervan gevestigd waren, heeft een oppervlakte van 12.000 m². De vleugel in Beaux-Artsstijl, waarlangs men binnenkomt, is het werk van architect Georges Hano, die aan het begin van de 20ste eeuw belast werd met de uitbreiding van de provinciale gebouwen in de Lombardstraat, een prestigieuze straat die toen net was aangelegd. Deze vleugel huisvest vandaag de commissie- en vergaderzalen van het Brussels Parlement evenals een grote spiegelzaal waar officiële plechtigheden plaatsvinden. Het oudste gedeelte, het hotel de Limminghe, dateert uit het begin van de 18de eeuw en geeft uit op een vierkant binnenplein dat uitmondt in de Eikstraat. Het recentste gedeelte werd gebouwd naar de plannen van het architectenbureau A2RC dat in 1995 de wedstrijd won voor de bouw van het parlementaire halfrond op de dakverdieping waar de plenaire zittingen van het Brussels Parlement en van het parlement van de Franstalige Brusselaars worden gehouden. De herinrichting van het binnenplein werd toevertrouwd aan het bureau Art & Build dat een hangende tuin heeft ontworpen die een geheel van polyvalente zalen aan het oog onttrekt. De plantenmuren zijn het werk van Patrick Blanc : ze vormen een echte tuin in de stad met een centrale agora. Dit grote houten platform is als een natuurlijk verlengstuk van de ontvangstzaal en nodigt uit tot ontmoetingen en gesprekken. (B 09/02/1995) Doorlopend rondleidingen. Met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.

F

Het parcours eindigt in het onthaal- en informatiecentrum waar de bezoekers informatie vinden over het Brussels parlement, brochures en verschillende publicaties uitgegeven door de gewestelijke administratie.

20

G

G.

Kaart Centrum M 5

Hallepoort (Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis) Zuidlaan – Brussel A za en zo van 10u tot 17u d lijn 2 (Hallepoort) e 3-4-51 (Hallepoort) f 27-48 (Hallepoort) De grote ringlanen die vandaag de Vijfhoek van Brussel omsluiten nemen de plaats in van de tweede stadsomwalling, gebouwd vanaf 1356. Deze acht kilometer lange verdedigingsmuur, opgetrokken in baksteen en witsteen, was versterkt door talrijke halfronde torens terwijl de zeven hoofdwegen bewaakt werden door zeven indrukwekkende stadspoorten. De Hallepoort is het laatste overblijfsel van deze omwalling waarvan de ontmanteling reeds op het einde van de 18de eeuw begon. De poort werd gespaard omdat ze destijds als gevangenis dienst deed. Na in 1847 een museumfunctie te hebben gekregen werd de Hallepoort door architect Hendrik Beyaert in 1870 vergroot en grondig verbouwd. Sinds de recente renovatie is het de ideale plek om het militaire verleden van de hoofdstad te ontdekken. Maquettes, virtuele reconstructies, iconografisch archiefmateriaal en een prachtige selectie museum objecten maken een bezoek aan deze unieke getuige van de middeleeuwse geschiedenis van Brussel tot een boeiende ervaring. (B 13/09/1990)

H.

Kaart Centrum N 4

L

Rekenhof Regentschapsstraat 2 – Brussel A enkel zo van 11u tot 17u e 92-94 (Koning) f 27-38-71-95 (Koning) Het gebouw waarin het Rekenhof zich vandaag bevindt, omvat een gedeelte dat uitgeeft op het Koningsplein en deel uitmaakt van het neoclassicistische ensemble dat architect Barnabé Guimard tussen 1776 en 1781 realiseerde op initiatief van Karel van Lotharingen. In 1866 kocht Filips, graaf van Vlaanderen en broer van koning Leopold II, het gebouw aan van markies Arconati. De architecten Paul Saintenoy en Charles Parent voegden er twee haakse vleugels aan toe en realiseerden zo een paleis waarvan het U-vormige grondplan zich ontvouwde rond een voorplein met portieken die uitgaven op de Regentschapsstraat. Een indrukwekkende rotonde onder een koepel ligt op de centrale as van het nieuwe, gedistingeerde bouwwerk. De graaf van Vlaanderen zorgde voor de binneninrichting, waarvan de opeenvolgende salons met geschilderde plafonds en vergulde lambriseringen alle stijlen illustreren die in de 19de eeuw in de mode waren, van neobarok tot neorococo. In 1921 verkocht koning Albert I, die in dit paleis geboren werd, het gebouw aan de Bank van Brussel, die de staatsieruimten volledig in ere liet maar de rest van het gebouw aanpaste aan de functionele vereisten. De Staat kocht het paleis opnieuw aan in 1982, liet het restaureren en vestigde er in 1984 het Rekenhof. (B 06/09/2001)

H

jaar,

20

plaatsen

I p. 75

p. 76

I 20

jaar,

20

plaatsen

J.

Kaart Centrum O 3

m

Paleis der Natie Natieplein – Brussel A enkel za van 10u tot 18u d lijn 1A-1B (Park/Kunst-Wet) en lijn 2 (Kunst-Wet) e 92-94 (Park) f 29-63-65-66 (Park)

I

I.

Kaart Centrum N 4

L

Archeologische site van de Coudenberg Koningsplein 9 – Brussel A za en zo van 10u tot 18u e 92-94 (Koning) f 27-38-71-95 (Koning) Het immense paleis van de Coudenberg dat eeuwenlang de trots had uitgemaakt van de vorsten en landvoogden van onze gewesten viel in 1731 ten prooi aan een verwoestende brand. De ruïnes zouden veertig jaar later worden gesloopt om plaats te maken voor de aanleg van de Koningswijk zoals we die vandaag kennen. Bij opgravingen die in de afgelopen vijfentwintig jaar werden uitgevoerd door verschillende archeologische diensten, werden in de ondergrond overblijfselen aangetroffen van de verschillende onderdelen van het paleis en de stedelijke omgeving. Deze zijn vandaag voor het publiek toegankelijk via een ondergronds circuit : de kelders van het hoofdgebouw van het middeleeuwse kasteel van de hertogen van Brabant (12de-14de eeuw) ; de onderste bouwlagen, voornamelijk de keukens, van de grote staatsiezaal Aula Magna gebouwd in de 15de eeuw voor hertog Filips de Goede ; de funderingen en ondermuren van de paleiskapel gebouwd onder de regering van keizer Karel V in de 16de eeuw en het Isabellastraatje dat van de Coudenberg naar de Sint-Goedelekerk leidde.

J De overblijfselen van het voormalige hotel Hoogstraeten naast het paleis en zijn merkwaardige gotische galerij zijn uitzonderlijk te bezichtigen alvorens de werkzaamheden beginnen voor de inrichting van het Coudenbergmuseum dat in februari 2009 zijn deuren zal openen. (B 04/07/1984, 31/01/1992 en 01/04/2004) Rondleidingen in het hotel Hoog straeten en presentatie van het project voor de museale inrichting van de archeologische site en het toekomstige Coudenbergmuseum, zaterdag en zondag om 10u30, 11u30, 12u30, 13u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.

Het Paleis der Natie, de zetel van de Senaat en de Kamer van Volksvertegenwoordigers, staat precies in het midden van het grootse neoclassicistische geheel dat de noordzijde van het Warandepark afsluit. Het gebouw kreeg van zijn ontwerper, architect Barnabé Guimard, een U-vormig grondplan en kwam tot stand tussen 1778 en 1783. De hoofdgevel is bekroond door een fronton met een reliëf van Gilles-Lambert Godecharle dat een voorstelling bevat van de “ Gerechtigheid die de ondeugden bestraft en de deugden beloont ”. Oorspronkelijk was de westelijke vleugel ingenomen door de Kanselarij, de oostelijke vleugel door de Rekenkamer en het centrale gedeelte door de Soevereine Raad van Brabant, die de Belgische Provinciën bestuurde ten tijde van Karel van Lotharingen. In de bepleisterde hal met witmarmeren vloertegels, markeren twee paar Dorische zuilen de vestibules die toegang geven tot twee monumentale trappen. De ene trap, bekleed met een rood tapijt, leidt naar de zaal van de Senaat, die van architect Tilman-François Suys een prachtige vergulde lambrisering kreeg. De andere, bekleed met een groen tapijt, leidt naar de Kamer. Nadat deze halfronde zaal in 1883 door brand verwoest was, werd ze heringericht onder leiding van Hendrik Beyaert. Talrijke salons met parketvloeren in Lodewijk XVI-stijl vormen er een aantrekkelijk geheel. Het Paleis der Natie is het politieke centrum van ons land. Geleid parcours aan de hand van een brochure. Ontdekkingstocht voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Vraag en antwoordspel rond het federaal Parlement. Borden met uitleg.

20

K.

Kaart Centrum O 4

jaar,

20

plaatsen

I p. 77

m*

Academiënpaleis Hertogstraat 1 – Brussel A enkel zo van 10u tot 18u I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 20 personen) d lijn 2 (Troon) f 21-27-38-95 (Troon) Het Academiënpaleis werd gebouwd tussen 1823 en 1826 als residentie voor prins Willem II van Oranje, die hier trouwens tot aan de Belgische onafhankelijkheid in 1830 zou verblijven. Het gebouw werd nadien gedurende twaalf jaar onder sekwester geplaatst. In 1842 werd het eigendom van de Belgische Staat die het in 1853 schonk aan kroonprins Leopold II. Hij zou er echter nooit zijn intrek nemen. Nadien waren er plannen om het gebouw als museum in te richten. Uiteindelijk zouden de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten evenals de Koninklijke Academie voor Geneeskunde er gehuisvest worden. Het neoclassicistische paleis werd ontworpen door architect Charles Van der Straeten en gedecoreerd en ingericht door Tilman-François Suys. Het bevat een eretrap onder een lantaarn, enkele mooie salons met kostbare parketvloeren en een monumentale balzaal. Deze zaal op de eerste verdieping vormt het hart van het paleis. Het huidige decor, met de marmeren muren, de stucornamenten en het houtwerk in wit en goud is het resultaat van een restauratie die tussen 1969 en 1976 werd uitgevoerd door architect Simon Brigode naar een ontwerp van Van der Straeten. Talrijke wandlampen en een grote lantaarn zorgen voor een passende verlichting van deze staatsiezaal die zijn prachtige parketvloer van eik en palissander bewaard heeft. Ook de andere salons ontvangen overvloedig licht van de talrijke vensters in de gevels. (B 10/10/2001) Doorlopend rondleidingen. Met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.

K

L

L.

Kaart I 8

l*

Raad van State Wetenschapsstraat 33 Brussel-Uitbreiding A za en zo van 10u tot 18u d lijnen 1A-1B (Maalbeek) f 27-34-38-54-64-80-95 (Wetenschap) De Raad van State nam in 1948 zijn intrek in het paleis van graaf Vandernoot, markies van Assche. Dit gebouw kwam tussen 1858 en 1860 tot stand naar een ontwerp van architect Alphonse Balat. De gevelordonnantie verwijst onmiskenbaar naar de Italiaanse Renaissance, meer bepaald naar het Palazzo Farnese in Rome dat het resultaat was van een samenwerking tussen Michelangelo en Antonio da Sangallo. Zowel de polychromie van de materialen (de afwisseling van witsteen en hardsteen) als de monumentale ingang

in de vorm van een typisch Florentijnse rondboog, eisen meteen alle aandacht op. Het paleis van de markies van Assche werd al snel hét toonaangevende gebouw van de Leopoldswijk. Het hele interieur werd rijkelijk versierd, van de salons op de verdieping met hun verguld lijstwerk, tot het monumentale trappenhuis, dat een voorafspiegeling is van wat Alphonse Balat in het Koninklijk Paleis zou realiseren. De latere koning Albert I heeft in dit gebouw gewoond van 1901 tot 1909, en zowel koning Leopold III als prins-regent Karel zijn er geboren. (BL 19/06/1997) Rondleidingen over de geschiedenis van het gebouw en de Raad van State, zaterdag en zondag, alle uren om 10u15. Tentoonstelling van oude foto’s daterend van 1938, de periode waarin het Hotel d’Assche de residentie van de ambassadeur van de Verenigde Staten was.

p. 78

I 20

jaar,

20

plaatsen

N

M.

Kaart I 8

k*

Kaart I 9

l*

Solvaybibliotheek

Aarlenstraat 82 Brussel-Uitbreiding

Leopoldpark – Belliardstraat 137 Brussel-Uitbreiding

A enkel zo van 10u tot 18u

A za en zo van 10u tot 18u

d lijnen 1A-1B (Maalbeek)

I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 30 personen) – wachttijden mogelijk

f 21-64 (Trier)

M

N.

Concert Noble

In 1785 richtten de aartshertogen Albert van Saksen-Teschen en MariaChristina van Oostenrijk een vereniging op die exclusief voor de adel bestemd was, de Concert Noble. De huidige feestzalen werden in 1873, onder impuls van Leopold II, opgetrokken door de Sociëteit Concert Noble in de Leopoldswijk, te midden van de stadswoningen van de Belgische adel. Architect Hendrik Beyaert ontwierp een opeenvolging van weelderige salons die steeds in volume toenemen met als apotheose een prachtige balzaal. Alle zalen hebben rijke versieringen uitgewerkt in de Lodewijk XVI-stijl. De Concert Noble werd spoedig de favoriete ontmoetingsplaats van vele nationale en internationale figuren. De ABB (Assurantie Belgische Boerenbond – nu KBC), werd in 1982 eigenaar van de Concert Noble en liet de gebouwen zorgvuldig restaureren. Zij integreerde het gebouw in een nieuw kantoorcomplex en legde daarbij het grootste respect aan de dag voor haar artistieke en historische waarde. (B 27/10/1983) Rondleidingen om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. Met de medewerking van Bus Bavard en van Itinéraires. Sur les Sentiers de l’Histoire.

d lijnen 1A-1B (Maalbeek/Schuman) f 27-59 (Leopoldpark) Het gebouw dat in 1901 op initiatief van industrieel en mecenas Ernest Solvay werd opgetrokken voor het Instituut voor Sociologie, staat vandaag bekend als “ De Solvaybibliotheek ”. De plannen werden ontworpen door de architecten Constant Bosmans en Henri Vandeveld, hierin bijgestaan door Emile Waxweiller, hoogleraar sociologie aan de Université libre de Bruxelles. De bibliotheek, voorzien van een ruime en comfortabele leeszaal, overvloedig verlicht door grote ramen, verborg achter haar elegante art-nouveaugevels talrijke individuele werkruimtes met gecapitonneerde deuren. Het gebouw dat in 1981 door de ULB was verlaten, verkeerde bij zijn bescherming in 1988 in vervallen staat. Een opmerkelijke restauratiecampagne in de jaren 1990 gaf het zijn oorspronkelijke luister terug. De Solvaybibliotheek werd in 1994 heropend en dient vandaag als locatie voor tal van evenementen. (B 08/08/1988) Doorlopend rondleidingen. Met de medewerking van Bus Bavard. Zaterdag: stand van Nouvelles du Patrimoine.

20

O.

Kaart I 8

jaar,

20

plaatsen

I p. 79

l

SYNERGRID – voormalig Hotel Van Eetvelde Palmerstonlaan 4 Brussel-Uitbreiding A za en zo van 14u tot 17u I enkel toegankelijk tijdens rondleidingen (groepen van 15 personen) – wachttijden mogelijk d lijnen 1A-1B (Maalbeek)

O

f 63-64 (Palmerston) – 60 (Ambiorix) Het Van Eetveldehuis is ongetwijfeld een van de meest voldragen realisaties van Victor Horta. Zjjn genie voor de schikking van volumes, de spreiding van het licht en het gebruik van gekleurde materialen bereikt hier een hoogtepunt. Het was geen toeval dat Edmond Van Eetvelde, topdiplomaat en adviseur van koning Leopold II, de opdracht aan de beroemde architect gaf. Hij wou een huis volgens een nieuw concept dat brak met de klassieke Franse stijl. Horta stelde hem niet teleur. Voor de gevel opteerde hij voor zichtbare metalen structuren die vroeger enkel voor industriële constructies werden gebruikt. De erker rust op ijzeren consoles en omspant de hele breedte van de gevel over twee bouwlagen. In 1899-1900 voegde Horta een tweede vleugel toe in witsteen. Binnen werd de traditionele indeling volledig verlaten. De kamers zijn geschikt rond een rotonde die het trappenhuis bevat en bekroond is met een lantaarn. Slanke kolommen, die doen denken aan plantenstelen, dragen het generfde glazen dak waarvan het glas-in-lood het daglicht filtert en kleurt op een bijna magische wijze. Het Van Eetveldehuis bekleedt een ereplaats in het oeuvre van Victor Horta en verkeert in goede staat. De lantaarn (1988), de gevel en de grote salon zijn mooi gerestaureerd. (B 18/11/1976) Doorlopend rondleidingen. Met de medewerking van Korei.

P.

Kaart J 8

l

Koninklijke Militaire School Renaissancelaan 30 Brussel-Uitbreiding A enkel zo van 10u tot 18u d lijnen 1A-1B (Merode/Schuman) e 81 (Merode) f 61 (Wappers), 22-27-61-80 (Merode) De Koninklijke Militaire School, oorspronkelijk ondergebracht in de gebouwen van de Terkamerenabdij, verhuisde in 1909 naar een splinternieuw complex opgetrokken naar het ontwerp van Henri Maquet. Deze architect koos voor een monumentale hoewel elegante neoclassicistische architectuur, wat aantoont dat deze stijl nog steeds gangbaar was aan het begin van de 20ste eeuw. Het was echter ook de uitdrukkelijke wens van koning Leopold II dat deze stijl het beeld van de hoofdstad zou bepalen. Aan de voorzijde bestaat het gebouw uit drie symmetrische vleugels die onderling verbonden zijn door portalen onder gedrukte boog. Maquet, die hofarchitect zou worden, besteedde enorm veel aandacht aan de details. Zo wordt de hoofdingang geflankeerd door standbeelden van Mars en Minerva, waar Braecke voor tekende.

P Het fronton, een werk van de beeldhouwer Hérain, stelt een allegorie voor van België dat onder de bescherming van Mars een beroep doet op het Patriottisme, op de Kunsten en op de Wetenschappen om de toekomstige militaire leiders te vormen. Binnen leidt een monumentale trap naar een groot auditorium, die samen met de kapel met art-nouveauglasramen een imponerend decoratief geheel vormen. (B 23/03/1994) Rondleidingen om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. Met de medewerking van Arkadia.be.

p. 80

I

20

jaar,

20

plaatsen

R

Q.

Kaart J 10

l

Albert Hall E. Pirmezlaan 9 – Etterbeek A enkel zo van 10u tot 18u e 81 (Jacht) f 34-36 (Jacht) Dit boeiende art-decocomplex van 2.500 m² groot, werd in 1932 ontworpen door architect A. Meuleman. Toen omvatte het een cinemazaal, de Albert Hall, en een balzaal, de Roseland. De twee gevels, die respectievelijk aan de Waversesteenweg 649 en de Eudore Pirmezlaan 9 liggen, vertonen dezelfde architecturale kenmerken : een symmetrische opbouw met traveeën, pilasters met papyrusvormige kapitelen en flamboyante gele baksteen van Orp. Bijna volgens de huidige opvatting van gemengde ruimten, liggen de twee

zalen boven elkaar en staan ze met elkaar in verbinding. De art-decostijl is er merkbaar in de smeedijzeren balustrades, het verguld stucwerk en monumentale trappen. Twee erg mooie glasramen in de hal beelden Charlie Chaplin en Virginia Cherril uit in “ City Lights ”. Het volledig gerenoveerde Albert Hall-complex biedt vandaag onderdak aan culturele evenementen, privé-recepties, seminaries en tentoonstellingen. Doorlopende vertoning van een film over Expo 58 (Albert Hallzaal). Muziek van de “ Golden Sixties ” : ‘s ochtends als achtergrondmuziek en in de namiddag optreden met mogelijkheid tot dansen in de Roselandzaal (van 14u en 18u).

Q

R.

Kaart I 10

k

Flagey – voormalig NIR-gebouw Heilig Kruisplein – Elsene A enkel zo van 10u tot 18u e 81 (Flagey) f 38-60-71 (Flagey) Het NIR van architect Joseph Diongre behoort tot de allereerste radio-omroepgebouwen ter wereld. In 1938 werd het in gebruik genomen en spoedig daarna was het reeds alom bekend voor zijn unieke architectuur en de ongeëvenaarde akoestiek in de studio’s. In de meeste zalen is het oorspronkelijke meubilair nog steeds aanwezig, en hun lambriseringen uit exotische houtsoorten zoals in de befaamde Studio 4. Een volledige wand van deze studio is ingepalmd door een orgel van de firma Delmotte, het belangrijkste in zijn soort in België. Naast de bijzondere akoestische kwaliteiten is ook de verfijnde afwerking van het decor erg uitzonderlijk. Na vijftig jaar intense bedrijvigheid werd de “ pakketboot ” verkocht door zijn eigenaars, de VRT en de RTBF. In juni 1998 kwam het gebouw in het bezit van de NV Omroepgebouw Flagey. Het gebouw werd beschermd en volledig gerestaureerd. In 2002 heeft het opnieuw zijn deuren geopend voor het publiek. Het bevat een audiovisueel centrum met opnamestudio’s concerten filmzalen, kantoren en handelsruimtes, uniek in Brussel. Vandaag is Flagey niet meer weg te denken uit het culturele leven van de hoofdstad. (B 28/04/1994) Rondleidingen om 10u30, 11u30, 12u30, 13u30, 14u30, 15u30, 16u30 en 17u30. Met medewerking van Korei. Zondag: stand van Nouvelles du Patrimoine

2 0

S.

Kaart F 8-9

a n s ,

2 0

li e u x

I p. 81

m

Studie- en Documentatiecentrum “ Oorlog en Hedendaagse Maatschappij ”/ Directie Oorlogsslachtoffers – voormalige zetel van de “ Sociale Voorzorg ” Luchtvaartsquare 29-31 – Anderlecht

S

A enkel zo van 10u tot 18u d lijn 2 (Zuid) e 3-4-51-82 (Lemonnier) Deze voormalige zetel van de ‘Sociale Voorzorg’ biedt vandaag onderdak aan het Studie- en Documentatiecentrum ‘Oorlog en Hedendaagse Maatschappij’, een federale wetenschappelijke instelling, en aan de kantoren en het archief van de Algemeen Directie Oorlogsslachtoffers. Dit gebouw werd in 1911 opgetrokken in late art-nouveaustijl naar een ontwerp van architect R. Pringiers. Reeds in 1930 werd het te klein om de diensten van de snel groeiende ‘Sociale Voorzorg’ te huisvesten. Daarom werd een beroep gedaan op Fernand en Maxime Brunfaut om de bestaande ruimten te rationaliseren en bijkomende kantoren in te passen, zonder afbreuk te doen aan de oorspronkelijke waardevolle architectuur. Buiten kreeg de onderste verdieping een versiering van marmer, groen graniet en blauwe mozaïek. Het interieur werd volledig gerenoveerd. De lokettenzaal biedt een verrassende aanblik door haar uitzonderlijke versiering van zwart marmer in combinatie met metalen onderdelen. Zij strekt zich uit over twee verdiepingen en is uitgerust met een monumentale lift. Deze lift is mooi geïntegreerd in de art-deco-aankleding, eveneens een ontwerp van de architecten Brunfaut, net als het meubilair trouwens. (B 09/09/1993) Rondleiding in de koepel en de archieftoren om 10u30 en om 14u.

T

T.

Kaart E 5-6

m*

Nationale Basiliek van het Heilig Hart van Koekelberg Basiliekvoorplein 1 – Koekelberg A za van 10u tot 18u zo van 13u tot 18u e 19 (Heilig Hartcollege) f 87 (Heilig Hartcollege) Het initiatief om op het plateau van Koekelberg een nationale basiliek te bouwen is afkomstig van Leopold II. De koning wou een monument laten oprichten dat in grootsheid de SacréCœur in Parijs zou overtreffen. De Belgische Staat weigerde echter de nodige fondsen vrij te maken zoals reeds eerder het geval was geweest voor de triomfboog van het Jubelpark. Leopold II ging daarop aankloppen bij de Kerk maar het duurde tot in 1905 alvorens de eerste steen werd gelegd

ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van België. De bouw werd na enkele jaren onderbroken door de Eerste Wereldoorlog en pas in 1930 hervat onder leiding van de Gentse architect Albert van Huffel volgens een nieuw plan. Zijn leerling en opvolger Paul Rome zette het werk voort en uiteindelijk werd de basiliek, hoewel nog niet voltooid, ingewijd in 1951. De Basiliek van Koekelberg is een toonbeeld van religieuze art-decostijl en kenmerkt zich door binnenvolumes van ongewone afmetingen. Rondleidingen op zaterdag om 10u30, 11u30, 1230, 15u30 en 16u30 en op zondag om 13u30, 14u30, 15u30 en 16u30. Met de medewerking van Klare Lijn. Tekst met uitleg over de glasramen die dateren van na de Tweede Wereldoorlog. Toegang tot de Infoshop van de Basiliek.

p. 82

I

o p e n


Publicaties van de Directie Monu

BRUSSEL, STAD VAN KUNST EN GESCHIEDENIS

33. De Molièrelaan en de Berkendaalwijk (Nl-Fr) 34. De tuinwijken Le Logis en Floréal (Nl-Fr)

1. Het Jubelpark, zijn gebouwen en musea (NI-Fr-Sp-Eng)

35. Geschiedenis van de Brusselse bioscopen (Nl-Fr)

2. Het kerkhof aan de Dieweg (Nl-Fr)

36. De Wolstraat en haar historische gebouwen (Nl-Fr)

3. De Grote Markt van Brussel (NI-Fr-Sp-Eng)

37. Koninklijk domein van Laken (Nl-Fr)

4. De Begijnhofwijk (Nl-Fr)

38. Kerkhoven en begraafplaatsen (Nl-Fr)

5. De Heizel (NI-Fr-Sp-Eng)

39. Geschiedenis van de Brusselse scholen (Nl-Fr)

6. De Louis Bertrandlaan en het Josaphatpark (Nl-Fr)

40. De Ringlanen (Nl-Fr)

7. Drie voorbeelden van passages uit de 19de eeuw (NI-Fr-Sp-Eng)

41. De abdij van Dielegem (Nl-Fr)

8. Anderlecht (Nl-Fr)

42. Het voormalige Coudenbergpaleis (Nl-Fr)

9. De Zavel (N -Fr-Sp-Eng)

43. Appartementsgebouwen uit het interbellum (Nl-Fr)

10. De vijvers van Elsene en omgeving (Nl-Fr)

44. Het Rijksadministratief Centrum (Nl-Fr)

11. De Sint-Katelijnewijk (Nl-Fr)

45. Het gemeentehuis van Schaerbeek (Nl-Fr)

12. Het Leopoldpark (NI-Fr-Sp-Eng)

46. De Marollen (Nl-Fr.)

13. De Squareswijk (NI-Fr-Sp-Eng) 14. De Armand Steurssquare (Nr-Fr) 15. Het Koningsplein en de Warandewijk (NI-Fr-Sp-Eng) 16. De Observatoriumwijk (Nl-Fr) 17. De Tervurenlaan (Nl-Fr) 18. Het Woluwedal (Nl-Fr) 19. De Louizalaan (NI-Fr 20. De centrale lanen (N -Fr) 21. Sint-Gillis (Nl-Fr) 22. De ringlanen (Nl-Fr) 23. De Sint-Bonifatiuswijk (Nl-Fr) 24. De Onze-lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk (Nl-Fr) 25. De Brusselse kanalen (Nl-Fr)

ARCHEOLOGIE IN BRUSSEL 1. De Rijke Klarenwijk: van Priemspoort tot Klooster (Nl-Fr) 2. Brouwerijen in de Sint-Katelijnewijk (Nl-Fr) 3. Middeleeuwse ambachten en stedelijk wonen (Nl-Fr) 4. Rond de eerste stadsomwalling

26. De Marktplaatsen van de Vijfhoek (Nl-Fr) 27. Gangen in Brussel (Nl-Fr) 28. Ukkel, huizen en villa’s (Nl-Fr) 29. De eerste omwalling (Nl-Fr) 30. Het Ter Kamerenbos (Nl-Fr) 31. Het Justitiepaleis (Nl-Fr) 32. De Ter Kamerenabdij (Nl-Fr)

GESCHIEDENIS & RESTAURATIE De Sint-Hubertusgalerijen (Nl-Fr) De Onze-Lieve-Vrouw ten Zavelkerk (Nl-Fr)

o p e n


I

p. 83

menten en Landschappen ATLAS VAN DE ARCHEO LOGISCHE ONDERGROND VAN HET GEWEST BRUSSEL

MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN

1. Sint-Agatha-Berchem (Nl-Fr)

Deel l

2. Sint-Lambrechts-Woluwe (Nl-Fr)

Deel 2 Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Gevrijwaarde monumenten en landschappen (Nl-Fr)

3. Ukkel (Nl-Fr) 4. Vorst (Nl-Fr) 5. Jette (Nl-Fr) 6. Sint-Joost-ten-Node (Nl-Fr)

Brussel, beschermde monumenten (Nl-Fr)

Deel 3 Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Beschermde monumenten en landschappen (Nl-Fr)

7. Etterbeek (Nl-Fr) 8. Anderlecht (Nl-Fr) 9. Watermaal-Bosvoorde (Nl-Fr) 10.1 Brussel-VijfhoekArcheologische potentieel (Nl-Fr) 10.2 Brussel-VijfhoekArcheologlsche ontdekkingen (Nl-Fr)

OPEN MONUMENTENDAGEN

11. Koekelberg (Nl-Fr) 12. Brussel-Noordoostwijk (Nl-Fr) 13. Sint-Gillis (Nl-Fr) 14. Sint-Pieters-Woluwe (Nl-Fr) 15. Elsene (Fr-Nl) 16. Schaarbeek (Nl-Fr) 17. Sint-Jans-Molenbeek (Nl- Fr)

Architecturale gehelen in het Brussels Gewest (Nl-Fr) Plaatsen om te feesten (Nl-Fr) Kunst en openbaar erfgoed (Nl-Fr) Een eeuw architectuur en stedenbouw: 1900-2000 (Nl-Fr) Erfgoed en Ambachten (Nl-Fr) Archeologie van Neolithicum tot industriële revolutie (Nl-Fr) Handel (NL-Fr)

INVENTARIS VAN HET CULTUURBEZIT IN BELGIË BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

Modernisme – art deco (Nl-Fr) Brussel, 175 jaar hoofdstad (Fr-Nl) Lichaam en Geest (Fr-Nl) Architectuur sinds de Tweede Wereldoorlog (Nl-Fr)

Deel I A

Brussel Vijfhoek A-D (Nl-Fr)

Deel I B

Brussel Vijfhoek E-M (Nl-Fr)

Beschikbaar in de betere boekhandels

DeeI 1C

Brussel Vijfhoek N-Z (Nl-Fr)

Deel 2

Sint-Joost-ten-Node (Nl-Fr)

(Opgelet: meerdere titels zijn momenteel niet meer in voorraad)

Deel 3

Etterbeek (Nl-Fr)

De inventarissen van Sint-Gillis, Sint-Joost-ten-Node en Etterbeek (en weldra van Brussel uitbreiding oost, Brussel uitbreiding zuid, Elsene en Sint-Pieters-Woluwe) kunnen geraadpleegd worden op de volgende site: http://www.irismonument.be

De Directie Monumenten en Landschappen heeft eveneens verschillende gratis publicaties. De lijst van deze publicaties is raadpleegbaar op de website www.monument.irisnet.be

p. 84

I

o p e n


Op initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Onder bescherming van de Raad van Europa, in het kader van de Europese Monumentendagen Begeleidingscomité Fabienne DEFRANCE, Pascale INGELAERE, Andrea MARIUCCI, Christine ROUFFIN, Cyrille SEGERS en Céline van neyverseel, Kabinet van Staatssecretaris Emir KIR Organisatie Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Algemene coördinatie Paula DUMONT en Brigitte VANDER BRUGGHEN met de medewerking van Cindy DE BRANDT Redactie De teksten over de opengestelde monumenten werden geschreven door Christophe VACHAUDEZ Vertaling Gitracom Revisie en verbetering teksten Harry LELIÈVRE, Directie Monumenten en Landschappen

Dankwoord De Directie Monumenten en Landschappen wenst alle openbare en privé-instellingen te danken, alsook alle eigenaars die hebben bijgedragen tot het succes van de Brusselse Open Monumentendagen. De Directie dankt ook de vereniging Patrimoine et Culture die het centraal informatiepunt ontvangt.

Herkomst foto’s De foto’s werden genomen door Alfred de VILLE de GOYET, Directie Monumenten en Landschappen behalve Christine Bastin en Jacques Evrard © Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (5) Brigitte Vander Brugghen (14) Marie-Hélène GENON (22) David ATTAS (23) VUB (24 – volledige pagina) Pierre BERNARD (42bis) VRT (50) Caroline BERCKMANS (57 – volledige pagina) Gaëlle BALTHASART en Ariane GOFFART (60) Foto Sint-Alenakerk (34) : arch. R. Bastin©Sofam, 2008 Foto Atomium (47) : www.atomium.be©Sabam, Belgium, 2008 Foto's Station Brussel-Centraal (4), KBC Arenberg/vroegere juwelierszaak Wolfers, (E) en Synergrid/voormalig Hotel Van Eetvelde (O) : arch. V. Horta@Sofam 2008 Foto Flagey (R) : arch. J. Diongre©Sofam, 2008 Met dank aan Lucien Kroll en de familie van Jacques Dupuis die zo vriendelijk waren om af te zien van hun reproductierechten voor deze brochure. Ontwerp omslag en affiche Kaligram, Brussel

Tenslotte nog dank aan het Fonds Lucien De Roeck voor het gebruik van de ster op het promotiemateriaal van de Open Monumentendagen, © Lucien De Roeck – www.lucienderoeck.be

Ontwerp programma, opmaak en cartografie Kaligram, Brussel Druk IPM, Brussel Verantwoordelijk uitgever Patrick CRAHAY, Directie Monumenten en Landschappen, CCN – Vooruitgangstraat 80, 1035 Brussel De inlichtingen in deze brochure kunnen buiten onze wil om gewijzigd worden.

Informatie Organisatie van de Open Monumentendagen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest : Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest – CCN - Vooruitgangstraat 80 – 1035 BRUSSEL Infolijn op 20 en 21 september 2008, van 10u tot 17u : 0800/40 400 fax : 02/204.15.22 – e-mail : [email protected] De uren die vermeld worden bij de gebouwen, verwijzen naar het openings- en sluitingsuur. De organisatoren behouden zich het recht voor de deuren vroeger te sluiten bij een grote toeloop, zodat ze toch op het afgesproken uur kunnen eindigen. Het is verboden te roken tijdens het bezoek; het is mogelijk dat de verantwoordelijken het maken van foto’s niet toestaan. De vermelding B of BL, gevolgd door een datum aan het einde van een tekst, wijst erop dat het gebouw waarvan sprake op die datum beschermd werd of ingeschreven werd op de bewaarlijst. De verwijzingen in het vet naast de nummers van de plaatsen en de adressen van de activiteiten verwijzen naar een cartografisch plan van het Gewest. Dat kunt u schriftelijk aanvragen bij de Directie Monumenten en Landschappen en wordt u dan gratis toegestuurd. De informatie over het openbaar vervoer werd ons verschaft door het MIVB. Zij vermeldt de haltes die zich in de nabijheid bevinden van de plaatsen en vertrekpunten, rekening houdend met de dienstregeling op zaterdag en zondag.

Opgelet : voor bepaalde activiteiten is het verplicht vooraf te reserveren (het telefoonnummer vindt u onder de notitie over de activiteit). Er is voor deze werkwijze gekozen om het publiek in optimale omstandigheden te kunnen ontvangen en om voldoende gidsen te kunnen voorzien. U kunt op de dag zelf ook nog naar het vertrekpunt van de activiteiten gaan, want afmeldingen zijn immers nooit uitgesloten.

Gebruikte pictogrammen

a

Openingsuren en data

d

Metrolijnen en haltes

e

Trams

f

Bus

g

Wandeling

h

Tentoonstelling

b

Fietstocht

i

Enkel te bezoeken met gids of reserveren is verplicht

c j

Vertrekpunt of plaats van activiteit Rondleiding in gebarentaal

Toegankelijk : er zijn voldoende voorwaarden vervuld opdat personen in

m

Toegankelijk met hulp : de hulp van een derde is vereist om zich

beschouwd als louter functionalistisch, zielloos en gemaakt met minderwaardige materialen. Het postmodernisme wordt beschuldigd van megalomanie en kitscherigheid. Sprekend voor dit gebrek aan appreciatie is het toenemend aantal gebouwen, sommige nauwelijks dertig jaar oud, die een volledige renovatie ondergaan waarbij alle oorspronkelijke elementen op de schroothoop belanden. De naoorlogse architectuur lijkt wel met uitsterven bedreigd. Deze publicatie probeert tot een meer genumentwaarde toekennen aan een gebouw dat nog geen mensenleven oud is ? Wat kenmerkt de Belgische architectuur van de laatste vijftig jaar ? Wat met Brussel en het fenomeen “ verbrusseling ” ? Onze levensstijl is sinds de Tweede Wereldoorlog woning ? Architecten zoals Willy Van Der Meeren

Deze publicatie van 160 pagina’s, rijkelijk geïllus

hebben voor sociale huisvestingmaatschappijen

treerd, wordt uitgegeven door de Directie Monu

volop geëxperimenteerd, zowel op het vlak van

menten en Landschappen van het Brussels

woonconcepten als op bouwtechnisch vlak. Hoe

Hoofdstedelijk Gewest.

experimentele gebouwen ?

Verkrijgbaar in de boekhandel vanaf september. Tijdens de Open Monumentendagen zal zij ver kocht worden aan een voordelig tarief op het in

gemakkelijk te kunnen verplaatsen.

l Niet toegankelijk : de minimumvoorwaarden zijn niet vervuld. k* Accescity : Wanneer een pictogram gevolgd wordt door een asterix

formatiepunt in de Sint-Gorikshallen.

kan u bijkomende informatie vinden over de toegankelijkheid op http:// www.accescity.be.

Voor bijkomende inlichtingen hierover kunt u contact opnemen met de NVHPH ([email protected]).

Het naoorlogse modernisme wordt algemeen

zit het met de conservatie en restauratie van deze

een (al dan niet elektrische) rolstoel zich zelfstandig kunnen verplaatsen.

De criteria voor toegankelijkheid zijn enkel van toepassing voor de bezoeken tijdens de Open Monumentendagen. Zij zijn niet noodzakelijk geldig voor de gewone activiteiten in die gebouwen.

tigste eeuw worstelt met een imagoprobleem.

drastisch gewijzigd, hoe vertaalt zich dat in onze

De toegankelijkheid van de gebouwen is weergegeven volgens de criteria en normen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, aan de hand van de volgende logo’s :

k

De architectuur uit de tweede helft van de twin-

anceerd beeld te komen. Kunnen we monu-

Toegankelijkheid voor personen met beperkte mobiliteit Dankzij de medewerking van de Nationale Vereniging voor de Huisvesting van Personen met een Handicap (NVHPH), wordt de toegankelijkheid voor personen met beperkte mobiliteit vermeld naast elk gebouw dat in het programma opgenomen is. Dat is gebaseerd op de gegevens die de verantwoordelijken van de opengestelde plaatsen hebben meegedeeld en werd nog eens gecontroleerd door een lid van de vereniging. Locaties in de open lucht en galerijen werden hierbij buiten beschouwing gelaten, alsook de gebouwen waarvoor onvoldoende gegevens verstrekt werden.

Architectuur sinds de Tweede Wereldoorlog

Deze brochure wordt gratis verspreid Wettelijk Depot: D/2008/6860/018

20 & 21 / 0 9 / 20 0 8 VOOR EN NA



B r u s s e l s H o o f d s t e d e l i j k G e w e s t E u ro p a , e e n g e m e e n s c h a p p e l i j k e r f g o e d

20 Open Monumentendagen

Recommend Documents