Dossier Dubai
Dubai pompt kapitalen in terminals en netwerken
Opdoemende oase Dubai positioneert zich als logistieke hub in de internationale goederenstromen en verbindt Europa met de Golfstaten, oostelijk Afrika, zuidelijk Rusland, India en het Nabije, Midden- en Verre Oosten. Dat is een belangrijk onderdeel van een masterscheme, waarin de Dubaiti de hegemonie in de wereldhandelsstromen willen veroveren. Het is de vraag of het Nederlandse bedrijfsleven de aansluiting kan vinden. Door Paulus Eras
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E 5 2 0 07
34
Dubai in 1973, 1990 en 2006. In sneltreintempo is het gehele gebied bebouwd.
D
ubai verdient de naam oliestaatje niet meer. Olie draagt nog voor slechts 6 procent bij aan het bruto nationaal product. Het zijn nu vooral handel, zakelijke dienstverlening, toerisme en logistieke en financiële diensten waar het emiraat het van moet hebben. De voormalige oliestaat steekt, daarbij wijzend op zijn strategische ligging, zijn logistieke ambities niet onder stoelen of banken. De Dubaiti faciliteren zowel de logistieke stromen in de regio als de transportcorridor tussen Oost en West met twee zee- en één, binnenkort twee luchthavens. De Dubaiti zetten een stap verder. Feitelijk willen zij de hegemonie in de wereldgoederenstromen. Grote man achter Wirtschaftwunder Dubai was Maktoum bin Rashid Al Maktoum, de begin vorig jaar in Australië overleden visionaire sjeik. Hij legde in de jaren tachtig en negentig onder het motto ‘We have to make history and approach the future to come to us’ met een allesomvattend masterscheme de grondslag voor het huidige Dubai, een combinatie van een internationale hub en toeristisch centrum in de regio. Zijn broer en kabinetslid sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum heeft de scepter overgenomen.
Luchtruim veroveren Dubai richt zich in zijn natuurlijke hubfunctie primair op de zes landen van de Gulf Coast Cooperation (Bahrein, Qatar, Koeweit, Oman, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten), de zeventien GAFTA-landen en de twaalf CIS-landen met in totaal 650 miljoen inwoners en op India met een bevolking van 1,1 miljard. Samen is dat een geweldig achterland met ongeveer 2 miljard inwoners. Daarnaast positioneert Dubai zich nadrukkelijk als transferpunt tussen het Verre Oosten, Nabije Oosten, Europa en Afrika. De Dubaiti vatten hun logistieke ambities in de meest ruime zin op. Naast het ontplooien van maritieme activiteiten wil Dubai ook het luchtruim veroveren. Logisch, de luchtvrachtsector zit in de lift. De afgelopen paar jaar groeide het luchtvrachtvolume anderhalf tot twee keer zo hard als de wereldeconomie. Dat houdt verband met de toenemende welvaart in de wereld. Het wereldwijde luchtvrachtverkeer neemt de komende twee decennia per jaar met gemiddeld 6 procent en meer toe. Dat is een verdriedubbeling van het huidige verkeer. Voor luchtvracht is Dubai een klassieke stopplaats en lijkt daardoor conjunctuurongevoelig te zijn. Om die enorme groei in goede banen te leiden bouwt Dubai 35 kilometer ten zuiden van Dubai City voor meer dan 7,1 miljard euro de grootste luchthaven ter wereld, Dubai World Central International Airport. De leidende hub in de wereld met
5 2 0 07
Alles is groot in het kleine emiraat. Naast de grootste luchthaven ter wereld (en het grootste attractiepark, de grootste wolkenkrabber, het mooiste eilandenrijk-in-hetklein enzovoort, enzovoort) wil Dubai ook het grootste hotel ter wereld bouwen. Ook dat past in het masterscheme dat jaarlijks tien miljoen toeristen naar het oliestaatje moet lokken en daarvoor rekening houdt met een capaciteit van 80.000 hotelkamers. De logistieke paragraaf van het masterscheme schrijft verder een agressieve
het sjeikdom zien: op een wereldkaart die de containerterminals van DP World toont, staan die Amerikaanse havens er gewoon op. De Dubaiti willen maar zeggen dat hun emiraat het logistieke rijk is waar de zon nooit onder gaat.
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
Agressieve expansiepolitiek
expansiestrategie voor. Acquisitie volgt op acquisitie. De door de overheid van Dubai gecontroleerde investeringsmaatschappij Istithmar nam vorig jaar de maritiem dienstverlener Inchcape Shipping Services over. Het containerterminalbedrijf DP World, dat in 2005 uit de havenautoriteit Dubai Port Authority is ontstaan, kaapte nog datzelfde jaar voor 1,4 miljard dollar CSX World Terminals voor de neus van stuwadoorbedrijven Hutchison (Hong Kong) en PSA (Singapore) weg. DP World controleert inmiddels wereldwijd 52 containerterminals, beheert vier vrijhandelszones en drie logistieke centra en is daarmee aanwezig op zes continenten. Met een totale verwerkingscapaciteit van vijftig miljoen teu’s per jaar is DP World naar omvang de derde terminaloperator in de wereld. En het bedrijf blijft niet op zijn handen zitten. Uitbreiding is voorzien in Turkije (Yarimca, 2008), India (Vallapadam, Kulti, 2008), Vietnam (Ho Chi Minh stad, 2008), China (Qingdao, 2009) en het Verenigd Koninkrijk (Londen, 2009). Soms lopen de Dubaiti echter tegen de grenzen van hun ambities aan. DP World lijfde na een felle overnamestrijd in februari 2006 voor 6,8 miljard dollar het oerBritse havenbedrijf P&O in. P&O exploiteert containerterminals in onder meer zes havens aan de Amerikaanse oost- en zuidkust. Maar in de Verenigde Staten stak een storm van protest op: met de havens in Arabische handen zou de kans op terroristische aanslagen zijn toegenomen. DP World koos uiteindelijk eieren voor zijn geld en bracht zijn Amerikaanse containerterminals onder bij een Amerikaans bedrijf dat onder Amerikaans management staat. Dat de Dubaiti echter wel degelijk aan de touwtjes trekken, laat een recente presentatie van de havenautoriteiten van
35
Foto: Darwin Reyes
Foto: Richard Wareham
Een kwart van de bouwkranen in de wereld staat in het emiraat
zestien luchtvrachtterminals wordt Dubai Logistic City, een 25 km2 groot onderdeel van Dubai World Central.
Aanloopverliezen
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E 5 2 0 07
36
De spiksplinternieuwe luchthaven, tien maal zo groot als het bestaande Jebel Ali International Airport, heeft een capaciteit van 120 miljoen passagiers, vooral transferreizigers, en 12 miljoen ton luchtvracht. Ter vergelijking: Schiphol verwerkt jaarlijks 42,5 miljoen reizigers, ook voor een groot deel transferpassagiers, en 3,5 miljoen ton luchtvracht. KLM-topman Van Wijk trok dan ook witjes weg toen hij van de plannen hoorde. Hij voorziet voor Schiphol zware concurrentie van Dubai World Central. Een van de redenen is dat de overheid van Dubai bereid is (aanloop)verliezen van de luchthaven voor zijn rekening te nemen. Daarmee komen de operationele kosten uit op een veel lager niveau dan op Schiphol het geval is. Dat heeft weer consequenties voor de tariefstelling. Volgens Van Wijk
doet de Nederlandse overheid er verstandig aan zich ‘niet druk te maken over de winstgevendheid van Schiphol’, maar meer om de aantrekkelijkheid voor luchtvaartmaatschappijen. De concurrentie zal onder meer op de internationale routes plaats hebben: rechtstreekse vluchten van Dubai naar de Verenigde Staten, waarbij de toestellen Schiphol links zullen laten liggen. Schiphol krijgt vooral passagiers die van Europese op intercontinentale vluchten overstappen. Schiphol-baas Gerlach Cerfontaine maakt zich minder dik. Hij geeft toe dat Schiphol volume aan Dubai zal verliezen, maar de geografische ligging maakt de Nederlandse luchthaven nog altijd heel sterk. Hij denkt dat de doelstellingen van Dubai World Central te ambitieus zijn. ‘Ik moet nog zien dat de luchthaven die 120 miljoen passagiers en 12 miljoen ton vracht per jaar verwerkt.’ Het is de vraag voor welke sectoren de groeiambities van Dubai kansen bieden
op een rijdende trein te springen. Het is vooral het internationaal georiënteerde bedrijfsleven dat in Dubai is neergestreken, aangetrokken door die mooie mix van ‘niets is onmogelijk’, snelle, centrale besluitvorming, fiscaal paradijs en summiere wet- en regelgeving. Inmiddels hebben 150 bedrijven uit de Fortune 500 vestigingen in de zandrijke golfstaat, waaronder veel financiële instellingen. Maar ook voor minder strategisch ingestelde bedrijven kan Dubai een eldorado zijn. Goudzoekers vinden we onder meer in de wereld van de projectontwikkelaars. Dubai is één grote, zinderende bouwput. Per dag bouwen aannemers honderd strekkende meter hoogbouw. Een kwart van de bouwkranen in de wereld staat in het emiraat. Tegelijkertijd maken de prijzen van onroerend goed een stormachtige ontwikkeling door. Kostte een vrijstaande villa op Jumeirah, een palmvormig schiereilandenrijk, enkele jaren geleden nog anderhalf miljoen euro, nu is dat ruim vier miljoen. Tegen die achtergrond kun je
Facts & Figures Dubai Foto uiterst links: Casper Morgenstern (Workz): ‘Het is niet alleen maar goud dat blinkt. Dubai heeft voor de regio ook gewoon een voorraadhoudende functie.’
Foto links: Zogenaamde Abra’s, veerbootjes, forenzen van de ene kant van Dubai Creek naar de andere. De schippers komen uit Bangladesh of Iran om hier te werken.
Vrachtafhandeling havens afgehandelde containers 8.923.000 (2006) 785.000 teus (januari 2007) 765.000 teus (februari 2007)
olie 22.186.000 ton (2006) 1.665.000 ton (januari 2007) 1.664.000 ton (februari 2007)
bulk 9.599.000 ton (2006) 623.000 ton (januari 2007) 834.000 ton (februari 2007)
gas 440.933 ton (2006) 35.995 ton (januari 2007) 19.876 ton (februari 2007)
algemene goederen 8.565.000 ton (2006) 957.000 ton (januari 2007) 762.000 ton (februari 2007)
2006 1.471
Jan. 2007
616 1.369
Febr. 2007
afgehandelde schepen containerschepen
594
Doorvoer luchthaven Luchtvracht: 362.400 ton (1e kw. 2007)
aantal passagiers:
Vliegbewegingen: 63.494 (1e kw. 2007)
2006
Maatschappijen:
2007
• 115 (lijndiensten) • 25 (chartermaatschappijen)
2010 0
10
20
30
40
50
60
70
Bestemmingen: 200 S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E 5 2 0 07
je als projectontwikkelaar wel enige leegstand veroorloven. Het internationaal logistiek bedrijfsleven volgt traditioneel het opdrachtgevend en voorraadhoudend bedrijfsleven. De Zwitserse netwerkexpediteur Panalpina bouwt voor de distributie tussen Europa en het Verre Oosten een overslagcentrum voor zee- en luchtvracht ad 45.000 m2 in Dubai. Kühne + Nagel bouwt een tweede logistieke hub ad 15.000 m2, die in de loop van volgend jaar wordt opgeleverd in Dubai Logistics City; de eerste van 16.000 m2 staat in de Jebel Ali vrijhandelszone. Hiermee speelt de netwerkexpediteur in op het groeiende aantal internationale bedrijven dat in Dubai productiefaciliteiten bouwen en voorraad houdt. De logistieke en warehouse-faciliteit kan naar 30.000 m2 worden uitgebreid. Kühne + Nagel was over de streep getrokken door de nabijheid van de nieuwe luchthaven en de fiscale luwte die Dubai biedt. ‘Ideale condities voor het optimaal managen en het integreren van regionale en internationale logistieke
16.901
7.226
37
Volgens Al Falasi (Dubai World Central) zullen investeerders in de regio tussen 2006 en 2011 1,225 biljoen dollar investeren in Dubai ketens. Wij willen bij de top-5 logistieke dienstverleners in de regio behoren’, zegt Dirk Reich, vice-president Contractlogistiek en lid van de Raad van Bestuur van Kühne + Nagel.
Gek op bloemen Nog belangrijker is de vraag hoe Dubai zich op logistiek vlak wil onderscheiden, bijvoorbeeld door value added logistics aan te bieden. Volgens Casper Morgenstern, manager bij het Dubaise op- en overslagbedrijf Workz, is die van een andere orde dan in bijvoorbeeld Nederland. ‘Value added logistics is een zwaar woord voor het hergroeperen van volumes. Wel passen we delayed customizing toe, een lichte vorm van landspecifiek maken. Bijvoorbeeld bij mobiele telefoons, die door de fabrikanten op minimumorder naar het Midden-Oosten worden uitgeleverd. Wij voegen dan taalspecifieke software toe, handleidingen enzovoort, dat is de toegevoegde waarde. Break bulk dus eigenlijk.’ Morgenstern voorziet dat Dubai meer en meer een verzamelpunt van goederen met een regionale bestemming wordt, die vervolgens weer worden geconsolideerd. Grootschalige fabricage, met uitzondering van enkele lichte productiefaciliteiten, zal Dubai niet aantrekken. Ook hier weer
regionaal: fietsenfabrikant Giant bouwt fietsen in Dubai voor de lokale markt. ‘Het is niet alleen maar goud dat blinkt. Dubai heeft voor de regio ook gewoon een voorraadhoudende functie.’ Een soortgelijk beeld biedt de bloemensector. De markt voor bloemen in de Golfstaten heeft een waarde van 200 miljoen euro en een volume van 30.000 ton bloemen; de helft daarvan is voor de Verenigde Arabische Emiraten bestemd. Binnen vijf jaar moet die waarde zo’n 2 miljard euro zijn. De regio is vooral gek op snijbloemen, anjers, lelies, chrysanten, en potplanten als orchideeën en tropische planten. Kansen voor het Nederlands bloemenbedrijfsleven? ‘De afhandeling van versproducten – groenten, fruit, bloemen – past in het logistieke concept van Dubai’, zegt Art van Duyn, algemeen directeur van Dutch Flower Group, het grootste bloemenhandelsbedrijf in Nederland. ‘We beginnen net. Dubai zal voor Afrikaanse bloemenexporteurs een belangrijke hub worden. Vanuit Dubai kunnen bloemen rechtstreeks naar de Verenigde Staten.’ Inmiddels verrijst in Dubai het volledig gekoelde Dubai Flower Centre ad 30.000 m2. Daarin vestigen zich een Afrikaans, Indiaas, Russisch, een Japans bedrijf en DFG. Vliegtuigpallets kunnen meteen
worden verwerkt. Daar heeft overslag plaats, maar toegevoegde waarde, anders dan herverdelen en het maken van nieuwe combinaties voor andere bestemmingen zoals, zo is de verwachting, Moskou, levert het centrum niet. Laat staan het samenstellen van boeketten. De bulk van de naar Dubai gevlogen bloemen is afkomstig uit Kenia en Ethiopië. Belangrijke bestemmingen vanuit Dubai zijn Moskou, Tokyo, India. Daarnaast heeft er ook wel bloemenvervoer over de weg plaats naar de Golfstaten. Van Duyn verwacht niet dat Dubai tussen nu en vijf jaar wel toegevoegde waarde gaat bieden. ‘In verhouding tot Nederland is Dubai kleinschalig, omdat het assortiment niet wordt aangevoerd. Afrikaanse bloemenkwekers beperken zich tot de teelt van twintig verschillende soorten. Bovendien ontbeert Dubai een veilingsysteem. Niets is zuiverder voor de totstandkoming van de prijs dan het Nederlandse veilingsysteem.’ Of ook sterk opkomende bloemenlanden als China, Vietnam, Thailand en Maleisië Dubai als overslagcentrum hebben ontdekt, betwijfelt Van Duyn. Het overgrote deel van die bloemen blijft ook in die regio. Bloemen uit het Verre Oosten naar Nederland vervoeren is te duur. Ook voor
The World
Wordt nog opgespoten
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
Dubai Waterfront Gepland
Palm Jebel Ali
Wordt nog opgespoten
Palm Jumeirah
Bebouwing bijna klaar
5 2 0 07
38
✈
Graphic: SCM
Jebel Airport (in aanbouw)
volumineuze bloemen en planten is luchtvracht geen optie. ‘Bloemen met een laag soortelijk gewicht of een hoge waarde komen in aanmerking voor transport door de lucht. Een kleine roos kost 3 eurocent aan luchtvrachtkosten, een chrysant 15 cent. De uiteindelijke rol van Dubai in de bloemenindustrie, de ambities ten spijt, zal bescheiden zijn. Bovendien, Dubai is niet meer goedkoop. Daarnaast is er groeiende concurrentie van andere emiraten, zoals Abu Dabi.’
Langere ketens Michael Proffitt, CEO van Dubai Logistics City heeft echter veel te verkopen, ondanks de temporiserende woorden van de Nederlanders. ‘Doordat logistieke ketens langer en de levenscycli van producten korter worden, hebben logistiek dienstverleners en mail- en pakjesoperators een one-stopshop voor vervoer, transit, opslag en distributie nodig. DLC, het nieuwe vliegveld en Jebel Ali port en de vrijhandelszone combineren transportmodi, logistiek en toegevoegde waarde diensten, zoals productie, value added logistics en assemblage. De sea-air verbinding garandeert bedrijven tijdige levering binnen de intercontinentale supply chains. Air-air transport ontsluit wereldmarkten voor bijvoorbeeld Deut-
sche Post-Exel.’ Meer dan honderd bedrijven hebben al grond gereserveerd binnen het DLCgebied: naast Panalpina en Kühne + Nagel, Aramex en Danzas. Volgens Abdulla Al Falasi, marketing- en communicatiedirecteur van Dubai World Central zullen investeerders in de regio tussen 2006 en 2011 1,225 biljoen dollar investeren in Dubai. ‘Dat zal de handel wereldwijd aanjagen en van Dubai een echte gateway maken in het verkeer tussen Oost en West.’ Er ontstaat volgens Proffitt een compleet nieuwe gemeenschap van integrators, 3PL, specialisten in contractlogistiek, expressbedrijven, forwarders, warehousebedrijven, lichte productie-eenheden, op- en overslagbedrijven, distributeurs en handelsbedrijven.
Aantrekkelijke randvoorwaarden De eerste van de zestien vrachtterminals ad 41.000 m2 wordt al gebouwd. Kosten: 75,7 miljoen dollar, jaarlijkse verwerkingscapaciteit: 600.000 ton. Hij is dicht bij de eerste landingsbaan gesitueerd en is in staat toestellen van het type Airbus A380 af te handelen. Eind 2007 is Dubai Logistics City volledig operationeel. Niet veel later gaat de luchthaven open. Ben Radstaak, directeur van Air Cargo
Netherlands, wil samen met Dubai, Sjanghai, Hong Kong en andere gateways een wereldwijd netwerk vormen om goederenstromen zo goed mogelijk af te handelen. ‘We proberen regelgeving en afhandeling te harmoniseren. Dubai speelt daarin zijn rol. Ik verwacht dan ook dat Dubai in de nabije toekomst nog veel de nadruk zal leggen op het leveren van complementaire value added logistics en distributiefaciliteiten.’ Dubai staat dus voor een aantrekkelijke combinatie van ‘the sky is the limit’, snelle besluitvorming bij de overheid, fiscale luwte en een weinig hinderlijke wet- en regelgeving. Dat zijn de belangrijke randvoorwaarden voor het tegen beperkt risico openen van vestigingen door het westers bedrijfsleven. Voor het logistiek en voorraadhoudend bedrijfsleven is de centrale hubfunctie van Dubai, waarover volumineuze wereldgoederenstromen hun weg zoeken belangrijk, maar van het toevoegen van waarde daaraan is voorlopig slechts in een zeer lichte vorm sprake. Waarschijnlijker is dat het feit dat de Dubaiti een wereldomspannend logistiek systeem – sea, air – willen creëren, leidend zal zijn. Daarop aansluiting zoeken is voor grote partijen een heilig moeten.
Staat Dubai
✈
Buitenlandse handel Verenigde Arabische Emiraten
39
totale invoer totale uitvoer invoer uit Nederland uitvoer naar Nederland
88,9 miljard dollar (2006) 136,3 miljard dollar (2006) 1,52 miljard euro (2005) 823,5 miljoen euro (2005)
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
Dubai International Airport
5 2 0 07
Palm Deira
Gedeeltelijk opgespoten
staatkundig verband een van de zeven Arabische emiraten, verenigd in VAE, Verenigde Arabische Emiraten staatsvorm emiraat hoofdstad Dubai aantal inwoners 1,3 miljoen, waarvan 240.000 autochtone Dubaiti oppervlakte 3.885 km2 taal Arabisch, Engels, Hindu, Urdu godsdienst islam munteenheid emirati dirham, 1 euro = 4,40 dirham tijdverschil met Nederland 3 uur verschil met zomertijd 2 uur klimaat woestijnklimaat
