Dubai vanuit een communicatiewetenschappelijk perspectief

Dubai vanuit een communicatiewetenschappelijk perspectief

Essays naar aanleiding van de Mercurius-studiereis naar Dubai 201 4

Colofon Redactie: Jeroen Jonkman, Damian Trilling Meer informatie over deze publicatie: Mercurius Studievereniging Communicatiewetenschap, Universiteit van Amsterdam REC-C 0.1 1 – Nieuwe Achtergracht 1 66, 1 01 8 WV Amsterdam T: 020-5255302 E: [email protected] W: www.mercurius-uva.nl 2

Dubai vanuit een communicatiewetenschappelijk perspectief

D

it boekje bevat dertien essays van studenten die deelgenomen hebben aan de Mercurius-studiereis van 2014, naar Dubai. De essays zijn gebaseerd op discussies en literatuuronderzoek voorafgaand aan de studiereis en op veldonderzoek tijdens de reis. In de fase voor de reis is door iedere deelnemer een onderwerp van eigen keuze gepresenteerd en de studiereis is gebruikt om over dit onderwerp data te verzamelen. Bijvoorbeeld door observaties te verrichten, gesprekken met relevante personen te voeren en aanvullende literatuur te lezen. De essays hebben allemaal dezelfde structuur: na een inleiding wordt een stelling gepresenteerd en deze wordt aan de hand van een aantal argumenten verdedigd. De essays eindigen met een conclusie. De onderwerpen in deze bundel variëren, maar hebben gemeen dat ze allen zijn geschreven vanuit een communicatiewetenschappelijk perspectief. Dat wil zeggen dat de geselecteerde onderwerpen in de context van communicatie zijn bestudeerd en als zodanig worden gepresenteerd.

G

Dertien haltes: uw trein vertrekt weldra

oed, we gingen dus naar Dubai. Tien dagen hebben we Dubai verkend, onderzocht en beleefd. Ons favoriete vervoersmiddel daarbij was de metro. Tijdens zo’n metro-rit zagen we de onderwerpen die in deze publicatie naar voren worden gebracht in concerto aan ons voorbij trekken. Zo zagen we de lageloonwerkers uit het Indische subcontinent aan nieuwe shopping malls werken. Bram Verleur, Alicia Schuurman, Christian Manuputty en Roy Bakker schrijven over dit onderwerp en belichten de manier waarop in de (Westerse) media over deze arbeidsmigranten wordt geschreven. Zij koppelen hun eigen observaties aan de manier waarop media omgaan met dit onderwerp. 3

O

ok zagen de immense advertenties van ‘Westers ogende, Arabische dames’ op menig gebouw voorbij schieten. Beelden die appelleren aan het Westerse schoonheidsideaal, maar tegelijkertijd Islamitische waarden proberen te communiceren – door bijvoorbeeld onder geen beding naakte lichaamsdelen te laten zien. Stella de Weert schrijft over dit onderwerp en behandelt de opmerkelijke manier waarop reclamemakers en journalisten omgaan met culturele en religieuze verschillen tussen de Westerse en de Arabische wereld.

De metro: ons favoriete vervoermiddel.

T

elkens als de reiziger een nieuw gebouw ziet opdoemen uit de droge mist van het woestijnzand, klinkt er een automatische stem in de metro: ”; “The next station is… ”. De metrolijn is een is een megaproject dat zich nog steeds verder uitbreid. De volgende halte is hier slechts een kwestie van tijd – weinig tijd. In Dubai bouwen ze meer, sneller en hoger dan ze kunnen dromen. Letterlijk overal wordt gebouwd: nieuwe metrolijnen en stations dus, maar ook een nieuw vliegveld, meer kantoorcomplexen en, niet te vergeten, meer shopping malls. De overige essays hebben met elkaar gemeen dat ze gaan over het imago, de identiteit en de reputatie van Dubai. Zijn de bouwputten zelf niet een vorm van citymarketing? Creëert de enorme expansiedrang van Dubai wel een duurzaam imago? Is dat gevaarlijk, of juist niet? En is het gebrek aan authenticiteit een probleem of juist een kans voor Dubai? Dergelijk vragen “‫َمل ا‬ ‫َح‬ ‫َط‬ ‫َتل ا ُ ة‬ ‫ِل ا‬ ‫َي‬ ‫ِه ُ ة‬ ‫َي‬ ...

4

worden behandeld door Alyt de Jong, Ashley den Toom, Anne de Lange, Roos Spitteler, Jelle Eversten, Laetitia Fioole, Annebelle van Lieshout en Zühre Orhon.

Uw reis gaat beginnen!

W

aar onze reis is afgelopen gaat de uwe beginnen. Hopelijk wordt uw toch net zo verrassend, leerzaam en leuk als de onze Veel leesplezier! Jeroen Jonkman & Damian Trilling Docenten/begleiders Mercurius-studiereis 2014

Naar de metro lopen vanaf het hotel. Met temperaturen van boven de 40 graden werden we voor gek verklaard door het hotelpersoneel. 5

DOOR ALLE GEKTE DIE DUBAI TE BIEDEN HEEFT, DENKEN VEEL MENSEN DAT AAN DEZE STAD EEN HOUDBAARHEIDSDATUM ZIT. VOOR DE REIS NAAR DUBAI DACHT IK HIER HETZELFDE OVER. MAAR EIGENLIJK KUNNEN WE ALLEEN MAAR CONCLUDEREN DAT WE NIET MET ZEKERHEID KUNNEN ZEGGEN OF DUBAI EEN TOEKOMST HEEFT.

Sprookjes bestaan niet D OOR ASHLEY DEN TOOM

G

edurende de hele reis in Dubai heb ik vol verbazing door deze stad gelopen. Hoe dan? En waarom? Dit waren vragen die continu in mij opkwamen. Vroeger was dit alles een woestijn, niets anders dan zand. En moet je nu eens kijken. Het staat bomvol met gebouwen, waaronder de grootste toren ter wereld en winkelcentra waarin de meest gekke dingen te vinden zijn. Zoals we weten heeft Dubai deze rijkdom te danken aan de olievondsten in 1966. De economie in dit land is sinds die tijd flink gegroeid. Maar de opbrengsten van deze olie zullen op een gegeven moment ophouden. Daarom richt Dubai zich sinds een paar tientallen jaren vooral op het toerisme, om deze stad draaiende te houden. Maar is dit toerisme genoeg om deze waanzin van een kruising tussen de Efteling en Las Vegas, zoals mooi aan ons werd omschreven, te kunnen behouden? Zal de groei die nu te zien is in het toerisme stand houden of is het net als veel dingen in het leven gewoon een trend en zal men deze poppenkast op een gegeven moment wel zat zijn? Kortom, is er wel een toekomst voor een land als Dubai?

D

eze vraag is vaak gesteld tijdens onze bezoeken aan verschillende bedrijven in Dubai. Maar een echt antwoord op deze vraag hebben we niet gekregen. Dat is natuurlijk ook niet gek, niemand kan in de toekomst kijken. Maar erover speculeren kan altijd. En zo heb ik tijdens onze reis een aantal punten gevonden die in het voordeel zijn van Dubai en punten die de groei van deze stad in twijfel brengen.

6

Dubai is een stad gelegen in de woestijn en de expansiedrang kent er geen grens.

Z

Expo 2020

o is er de Expo 2020, de 35e wereldtentoonstelling, die gaat plaatsvinden in Dubai. Het motto van Dubai om het in deze stad te houden was ‘Geesten verbinden, bouwen aan de toekomst’. Hiermee wordt natuurlijk de toekomst van de hele wereld bedoeld, maar uit gesprekken met de lokale bevolking blijkt dat Dubai vooral ook hun eigen toekomst hiermee in het achterhoofd heeft. Door de Expo 2020 naar Dubai te halen, zullen vele mensen uit verschillende landen Dubai gaan bezoeken. En daarbij zullen er ook erg invloedrijke personen tussen zitten. Als Dubai, door een bepaalde marketingstrategie, deze mensen kan aantrekken om in dit land te investeren of hier een bedrijf te beginnen, is dit heel mooi meegenomen. Na een aantal interviews met mensen op straat, over deze kwestie, blijkt dat dit stiekem ook wel een van de voornaamste redenen is waarom Dubai Expo 2020 graag wil organiseren. 7

O

ok blijkt Dubai erg aantrekkelijk te zijn voor bedrijven uit andere landen om zich daar te vestigen. Zo is er geen vennootschapsbelasting, geen inkomstenbelasting en een vrije ondernemerschap. En de grote markt, die nog steeds aan het groeien is en de strategische ligging zijn natuurlijk ook iets wat Dubai erg interessant maakt. En daarbij maakt al die aangeboden luxe het hele plaatje compleet. Door al deze bedrijven aan te trekken, zorgt Dubai er dus voor dat de stad blijft groeien.

M

Hoge prijs

aar voor al dat moois wat Dubai ons te bieden heeft, moet ook een prijs worden betaald. Dit over-de-top Arabische sprookje is alleen maar mogelijk door het in dienst nemen van slecht betaalde gastarbeiders. En, niet te vergeten, ook de natuur moet tol betalen om deze gekte, zoals een skihal middenin een woestijn, mogelijk te maken. Wanneer we weer eens in een taxi zaten met een chauffeur die eigenlijk niet zo goed wist waar we heen moesten, wat jammer genoeg wonderbaarlijk vaak voorkwam, zagen we delen van Dubai die we anders nooit hadden leren kennen. Buiten al die pracht en praal ligt een gebied waar het helemaal niet zo schoon en netjes is als dat Dubai ons wil laten geloven. En staan armzalige woningen waar de gastarbeiders een Gastarbeiders slapen in gezamenlijke ruimtes, of, voor schandalige hovoor wie het kan betalen, in kleine flats. Blijkbaar ge huur, die ze speelt afkomst en etniciteit een belangrijke rol bij bijna niet kunde huisvesting van deze mensen. nen betalen, overnach-

8

ten.Verder is Dubai verre van milieuvriendelijk te noemen. Alleen al de airconditioning die overal staat te blazen, zelf de bushokjes zijn niet overgeslagen, moet al een hele hoop energie kosten. Ook de palmeilanden zullen aardig wat schade hebben aangericht aan het milieu, het opspuiten van al dat zand zal niet ten gunste zijn geweest van het leven onderwater. Tel daarbij het vele verkeer, de bovengenoemde skihal en de grote winkelcentra met al hun attributen op en de belasting van het milieu is gigantisch.

M

aar volgens een aantal mensen die wij hebben gesproken in Dubai, is Dubai zich al veel meer bezig gaan houden met het milieu. De nieuwe panden en de panden die nog moeten komen, worden op een groene manier gebouwd. En Dubai blijkt flink te investeren in projecten die zorgen voor meer milieuvriendelijkheid. Maar echte harde feiten hebben we hier niet van kunnen zien, hier gaat natuurlijk ook wel een paar jaar overheen voordat er duidelijk bewijs is dat het werkt.

Z

En de toekomst?

o zijn er dus een aantal voor- en tegenargumenten te noemen op de stelling of Dubai wel een toekomst heeft. Nog steeds is Dubai een toeristische trekpleister en blijkt het erg interessant te zijn voor buitenlandse bedrijven. Om de groei van de stad toch vol te blijven houden, moet Dubai zich sowieso gaan richten op een meer milieuvriendelijke stad, aangezien de wereld daar zich steeds meer op aan het focussen is. Want milieuvriendelijk is het zeker nog niet te noemen. En wat betreft de werk- en woonomstandigheden van de gastarbeiders, zal er denk ik helaas weinig veranderen. Deze mensen hebben het namelijk, naar eigen zeggen, in hun thuisland nog slechter. En hier in Dubai verdienen ze tenminste genoeg geld, zodat ze hun eigen familie kunnen onderhouden.

D

us op de vraag of er een toekomst is voor een land als Dubai is eigenlijk geen antwoord te geven. Dat is iets wat we na een aantal jaren, misschien zelfs wel tientallen jaren, pas zullen gaan zien. De tijd zal het leren.

9

DUBAI GROEIT SNEL. TE SNEL VOLGENS SOMMIGEN. IN DIT ESSAY BETOOGT JELLE EVERTSEN ECHTER DAT ZO'N SNELLE GROEI DUURZAAM KAN ZIJN, OMDAT ER IN DUBAI EEN LANGETERMIJNVISIE ACHTER DEZE GROEI SCHUILGAAT. DAAROM IS HET OOK MOGELIJK DAT DE HOGE VERWACHTINGEN, HOE ONGELOOFWAARDIG ZE IN EERSTE INSTANTIE OOK LIJKEN, TOCH WAARGEMAAKT KUNNEN WORDEN.

We are working to enhance your experience D OOR J ELLE E VERTSEN

D

ubai, met een gouden hoofdletter D. Zo’n 40 jaar geleden een klein vissersdorpje, maar nu een stad met straten van zilver en stoepranden van goud. Glazen wolkenkrabbers en een toren die de hemel aantikt, waarin je helemaal naar de top kan. Politie die standaard in Ferrari’s rond rijdt en files die voornamelijk veroorzaakt worden door een overschot aan Bugatti’s en Lamborghini’s. Een stad waar iedereen van droomt en die iedereen gezien moet hebben.

A

lthans, zo propageert Dubai zichzelf. In Dubai aangekomen merk je al snel dat de manier waarop Dubai zichzelf op Typisch bordje naast een bouwput. het verlanglijstje van de gemiddelde toerist zet erg overdreven is. De mogelijkheid om deze dromen te verwerkelijken is er voor Dubai zeker, maar deze staan nog in de stijgers. Dubai is een stad in

10

aanbouw, en niet zo’n beetje ook. Met een razend tempo worden er nieuwe gebouwen uit de grond gestampt. Overal waar je kijkt zijn mensen, veelal goedkope expats uit het buitenland, bezig om de “experience” van Dubai te verbeteren. Je zal daarom ook dagelijks het meest bekende bordje in Dubai tegenkomen, waarop staat: “We are working to enhance your experience”.

Snel maar duurzaam

D

ubai breidt zich dus enorm snel uit, maar ik ben van mening dat het ook duurzaam is. Dat wil zeggen, er zit een langetermijnvisie achter. Een van de grote redenen daarvoor is de immense passie die er heerst. Niet alleen de De grootste en duurste gebouwen ter wereld Emirati, maar ook altijd met een hijskraan op de achtergrond. de expats spreken vol lof en passie over het huidige en het toekomstige Dubai. De grootste en duurste gebouwen van de wereld zijn hier een afspiegeling van. Deze passie wordt echter in goede banen geleid door het perfect geregelde beleid van Dubai, want de stad stampt niet zomaar, zonder na te denken, wat uit de grond. “Dubai is growing fast, very fast”, zegt onze presentatrice van Dubai Incorporated - de overkoepelende organisatie van alle mediagerelateerde instanties in Dubai. Ze ziet hier echter geen problemen, omdat achter elke keuze een uitgebreide analyse staat en je als bedrijf niet zo makkelijk Dubai binnen komt zonder een strak opgesteld businessplan en een hele goede motivatie. De stad heeft namelijk naar de vele positieve en negatieve kanten van andere metropolen kunnen kijken en vanuit daar kan ze de juiste beslissingen nemen. 11

O

Steun vanuit het buitenland

ok is er genoeg steun vanuit het buitenland. Veel buitenlandse organisaties vestigen zich graag in Dubai. De economische en logistieke voordelen zijn daarbij belangrijke redenen. Niet alleen de vrijhandelszones, maar ook Dubai Airport is van grote waarde voor deze

Een stad in aanbouw: Dubai is nooit af. organisaties. Doordat Dubai zoveel te bieden heeft, kan het ook veel steun vanuit het buitenland verwachten. Zo was Dubai bijvoorbeeld geselecteerd voor de ‘Expo 2020’ en is ze uiteindelijk ook uitverkozen om dit wereldwijde evenement te organiseren. Omdat veel andere landen een belang hebben bij de ontwikkelingen in Dubai, hebben zij wellicht op Dubai gestemd.

O

Citymarketing, bedrijven en trourisme

ok is de waanzinnige citymarketing van Dubai een van de redenen dat de snelheid waarmee Dubai uitbreidt duurzaam is. Jaarlijks trekt de stad duizenden toeristen die toch even willen nakijken of de mythe van de gouden stad waar is. Hoewel ze hier en daar redelijk teleurgesteld zul-

12

len worden zal de stad alsnog een onvergetelijke indruk achterlaten die ongetwijfeld naverteld moet worden aan andere nieuwsgierige potentiële toeristen. Ook trekt de stad jaarlijks steeds meer bedrijven en organisaties aan door middel van haar citymarketing. De stad biedt zo veel mogelijkheden dat er voor elke instantie wel redenen gevonden kunnen worden om zich in Dubai te vestigen. Ook wordt het voor zowel toeristen als bedrijven een issue van status. Het geeft namelijk voor derden een hoop aanzien als je als organisatie kan zeggen dat je in Dubai, “The modern city of dreams”, gevestigd bent. Het feit alleen al dat deze staat miljoenen toeristen per jaar telt en de grootste organisaties van de wereld gehuisvest heeft, schept hoge verwachtingen van wat de toekomst zal brengen.

D

Duurzame passie

oordat de stad de laatste jaren zo ontzettend snel is gegroeid roept dat natuurlijk vraagtekens bij critici op. De snelheid waarmee de stad uitbreid is ongekend en wellicht daarom ongeloofwaardig. Toch is er, mijns inziens, geen sprake van nood. De stad heeft haar enorme passie onder controle en de toekomst zal ons leren dat de snelheid waarmee Dubai op dit moment aan het uitbreiden is duurzaam zal zijn.

13

IN DE WESTERSE WERELD HEERST EEN FOUTIEF BEELD, GECREËERD DOOR DE WESTERSE MEDIA, OVER DE WERKOMSTANDIGHEDEN VAN GASTARBEIDERS IN DUBAI. DEZE

STELLING ZAL WORDEN VERDEDIGD DOOR MIDDEL VAN DRIE ARGUMENTEN. DEZE ARGUMENTEN HEBBEN BETREKKING OP DE SITUATIE IN HET LAND VAN HERKOMST VAN DE GASTARBEIDERS, DE TEVREDENHEID VAN DE GASTARBEIDERS EN DE HYPOCRISIE DIE HEERST IN DE WESTERSE WERELD.

Dubai: The Arabian Dream D OOR C HRISTIAN M ANUPUTTY

N

ajeeb, een simpele man van 43 jaar uit India. Najeeb is medewerker in een souvenirwinkel in Dubai. Hij werkt op de souk (een Arabische markt). Najeeb keert één keer per jaar terug naar India om zijn familie weer te zien. Familie die hij heeft achtergelaten om zijn Arabian Dream te verwezenlijken. Hij verblijft een paar maanden in India en keert dan weer terug naar Dubai om daar minstens twaalf uur per dag te werken. Dat doet hij zeven dagen per week. Najeeb klaagt hier niet over. Hij heeft wel last van zijn gezondheid. Volgens Najeeb mag hij wel bidden voor zijn gezondheid, maar niet voor geld. Daarom accepteert hij het feit dat hij zo hard moet werken.

N

et als expats (Westerlingen die werken voor bedrijven die in Dubai gevestigd zijn) komen gastarbeiders, voornamelijk uit Oost-Aziatische landen, naar Dubai vanwege de werkgelegenheid. In de Westerse wereld heerst het beeld dat Dubai zeer aantrekkelijk is voor Westerse bedrijven. Dat klopt ook wel, omdat het economische klimaat in Dubai zeer gunstig is. Een voorbeeld van een bevestiging hiervan zijn ondernemers uit Nederland die naar Dubai trekken, in de zoektocht naar een gunstiger economisch klimaat. Dubai wordt ook wel een van de next eleven-landen genoemd (De Stentor, 2014). Zo hoeven bedrijven bijvoorbeeld geen belasting af te dragen als ze zich vestigen in de economic free zone. Gunstige werkomstandigheden voor Westerlingen dus.

14

I

k focus me in dit essay echter op de werkomstandigheden van gastarbeiders. Het beeld dat heerst over gastarbeiders is juist het tegenovergestelde van het beeld dat voor Westerlingen geldt. Daarbij zal ik de volgende stelling verdedigen: In de Westerse wereld heerst een foutief beeld, gecreëerd door de Westerse media, over de werkomstandigheden van gastarbeiders in Dubai. Deze stelling zal ik verdedigen met behulp van drie argumenten. De argumenten hebben betrekking op het land van herkomst van de gastarbeiders, de tevredenheid van de gastarbeiders zelf en de hypocrisie die heerst in Europa, onderdeel van de Westerse wereld.

O

Land van herkomst slechter

ngeveer 90 procent van de arbeid in Dubai bestaat uit werkzaamheden die worden verricht door gastarbeiders (Emirates Centre for Human Rights, 2013). Een erg hoog percentage, wat ook terug is te zien in de percentages van het het aantal buitenlanders in Dubai tegenover het aantal autochtone Emirati. Zo’n 85 tot 90 procent in Dubai is van buitenlandse komaf, dus een klein percentage bestaat uit autochtone Emirati. De gastarbeiders komen, volgens de gastarbeiders Visitekaartje van Najeeb. In zijn die ik heb gesproken, naar winkel kun je van alles kopen. Dubai, omdat de omstandigheden in het land van herkomst van de gastarbeiders slechter zijn. De eerdergenoemde Najeeb en een aantal taxichaufeurs, zijn voorbeelden van gastarbeiders die dat vertelden. Verder heb ik ook gesproken met Mohammed, afkomstig uit Somalië en werkzaam bij Money Transfer (een bedrijf dat geldtransacties verwerkt). Hij, maar ook de taxichauffeurs geven aan dat de werkzaamheden goed zijn. Ze verdienen meer in Dubai dan dat ze in eigen land kunnen. Verder krijgen de taxichauffeurs ook onderdak, zoals een Egyptische chauffeur mij vertelt als hij mij en mijn studiegenoten terug brengt naar 15

ons hotel. De gastarbeiders zelf lijken dus niet te klagen. Die opvatting word took verkondigd door Rima Sabban, een sociologe aan de Dubai University College. Zij stelt dat gastarbeiders er uiteindelijk altijd zelf voor kiezen om in Dubai te werken: ze komen vaak naar Dubai, omdat ze erop vooruit gaan (Klok, 2009).

D

Gastarbeiders tevreden

e gastarbeiders, en ook de expats, komen naar Dubai, vanwege het gunstige economische klimaat, de relatief stabiele politieke situatie en de moderne infrastructuur. De meeste gastarbeiders zijn afkomstig uit India, Pakistan en Bangladesh. Omdat het aantal gastarbeiders ontzettend hoog is in Dubai horen de Verenigde Arabische Emiraten samen met Bahrein, Koeweit, Oman, Qatar en Saudi-Arabië tot de regio met de meeste gastarbeiders ter wereld (Al Youha & Malit Jr, 2013). Deze gastarbeiders lijken tevreden. Najeeb bijvoorbeeld vertelt dat hij zijn kinderen heeft kunnen laten studeren door het geld dat hij heeft verdiend in Dubai. Hij werkt hier keihard voor, maar het geld dat hij verdient, is genoeg om zijn familie in het land van herkomst te kunnen onderhouden. Maar er zijn meer verhalen van tevreden gastarbeiders. Neem Pira Pitta, die het naar eigen zeggen goed heeft getroffen. Pira heeft als bouwvakker een aandeel gehad in de bouw van het hoogste gebouw ter wereld: de Burj Khalifa. Zijn kamer en eten worden betaald door zijn baas. En ook niet onbelangrijk: hij verdient genoeg om zijn familie in Pakistan te kunnen onderhouden en verder te kunnen sparen om later te gaan trouwen. Volgens eigen zeggen is Pira gelukkig en hier gaat het uiteindelijk om (zie ook Klok, 2008).

H

Hypocriet

et migratiebeleid van Dubai is wellicht zelfs een voorbeeld voor Europa. Dubai, maar bijvoorbeeld ook de Verenigde Staten (VS), kapen potentiële arbeidskrachten weg voor de neus van Europa. Dubai heeft een soepel visumbeleid. Het is aantrekkelijk voor migranten om te kiezen voor bijvoorbeeld Dubai. Ze krijgen het gevoel dat ze welkom zijn, volgens de eerdergenoemde sociologe Rima Sabban. Volgens Sabban, en ook naar mijn mening, is het belangrijk voor Europa om in de spiegel te kijken. Omdat in de Westerse wereld een beeld heerst dat de werkom-

16

standigheden slecht zijn in Dubai, betekent dat niet automatisch dat die in de Westerse wereld beter zijn. In Europa krijgt men moeilijker toegang als buitenstaander, terwijl in Dubai het visumbeleid soepeler is. In Europa zijn bijvoorbeeld ook illegalen aanwezig (Klok, 2008). Die illegalen hoeven het natuurlijk niet beter te hebben dan de gemiddelde gastarbeider in Dubai. Waarschijnlijk zullen ook veel illegalen in Europa een baan hebben en ‘zwart’ werken. Ze moeten zichzelf immers kunnen onderhouden. Op die manier zullen ook veel illegalen hun bijdrage leveren aan de Westerse economie. Dus het is hypocriet dat er in de Westerse beeld zo’n vertekend beeld heerst over Dubai, terwijl het in de Westerse wereld per definitie

Een foto van het hoogste gebouw ter wereld: de Burj Khalifa, mede mogelijk gemaakt door de inzet van Pira. 17

niet beter hoeft te zijn.

H

Conclusie

et beeld dat heerst in de Westerse wereld is, wat mij betreft, dus foutief met als het om de werkomstandigheden van gastarbeiders in Dubai gaat. Dubai is aantrekkelijk voor de gastarbeiders, omdat de situatie in eigen land vaak slechter is, de gastarbeiders tevreden lijken en het hypocriet van de Westerse wereld is om zo te denken over de werkomstandigheden. In de Westerse wereld is het oordeel over Dubai gekleurd door de media. Er wordt teveel geredeneerd vanuit een Westerse denkwijze, terwijl het belangrijker is om de omstandigheden in een bepaald perspectief te plaatsen. Daarom wil ik de mensen die denken dat de werkomstandigheden van gastarbeiders in Dubai slecht zijn, uitnodigen om een keer Dubai te bezoeken om het met eigen ogen te kunnen aanschouwen. Deze mensen zouden de werkomstandigheden van gastarbeiders zelf moeten observeren! En, als tip zou ik mee geven om vooral ook de Burj Khalifa, die mede mogelijk is gemaakt door de inzet van Pira, te bezoeken. Het uitzicht is er namelijk adembenemend. Al Youha, A., & Malit Jr, F. (2013, September 18). Labor Migration in the United Arab Emirates: Challenges and Responses. Retrieved September 14, 2014. Klok, P. (2008, February 16). Veel Indiërs halen neus op voor Dubai. de Volkskrant. Retrieved from http://www.volkskrant.nl/dossier-archief/veel-indiers-halen-neus-opvoor-dubai~a902899/ Klok, P. (2009, December 5). In Dubai is Yussuf niet meer nodig. de Volkskrant. Retrieved from: http://www.volkskrant.nl/dossier-werk/in-dubai-is-yussuf-niet-meer-nodig~a362100/ Migrant workers in the United Arab Emirates. (2013, January 1). Retrieved from: http://www.echr.org.uk/wp-content/uploads/2012/07/ECHR-Report-on-Migrant-Workers-in-the-UAE.pdf Ondernemers uit Overijssel snuffelen in Dubai. (2014, August 10). de Stentor. Retrieved from: http://www.destentor.nl/regio/zwolle/ondernemers-uit-overijssel-snuffelenin-dubai-1.4483664 Schenkel, M. (2007, November 14). Wat kan Europa leren van Dubai over migratie? NRC Handelsblad. Retrieved from: http://vorige.nrc.nl/europa/article1853939.ece/Wat_kan_Europa_leren_van_Dubai_over_migratie

18

DUBAI MEDIA CITY. WAT IS HET DAT DUBAI EEN AANTREKKELIJKE STAD MAAKT VOOR MEDIABEDRIJVEN? EN WAT ZIJN DE MEEST VOORKOMENDE ARGUMENTEN, DIE VOORAL AANTREKKELIJK ZIJN VOOR DE INTERNATIONALE INVESTEERDERS? IN DIT ESSAY ZAL ER DIEPER INGEGAAN WORDEN OP DE MEEST VOORKOMENDE EN DE BELANGRIJKSTE ARGUMENTEN VOOR ZOWEL DE LOKALE ALS BUITENLANDSE MEDIA-INVESTEERDERS OM ZICH TE VESTIGEN IN DE SNELST GROEIENDE MEDIASTAD VAN HET MIDDEN-OOSTEN. WANT DUBAI HEEFT TOCH WEL DE BESTE MIDDELEN OM MEDIABEDRIJVEN TE LATEN UITGROEIEN TOT DE MEEST SUCCESVOLLE BEDRIJVEN TER WERELD.

Mediaparadijs D OOR ZÜHRE O RHON

“

Het is hier goedkoper.” Zo luidde de eerste reactie van Simon Hudson, CEO van Brndstr Inc. op de vraag waarom zij hadden besloten zich in Dubai Media City te vestigen. Natuurlijk was dit niet de belangrijkste reden en maakte hij er achteraf een grapje van. Maar toch, je merkte dat dit wel een belangrijke rol had gespeeld in het besluit om in Dubai het bedrijf op te zetten. Daarnaast gaf hij, net als Scott Feasey (Managing Director van Iris Middle East; een advertentiebureau in Dubai), ook tal van andere redenen aan waarom zij juist daar zaten en niet in Londen, New York, of in een andere wereldstad. Het werd tijdens de kennismaking met deze bedrijven erg duidelijk wat beweegredenen zijn voor organisaties om zich in Dubai te vestigen en waarom zaken daar beter gaan dan ergens anders. Het viel mij op dat er een aantal punten waren die de meeste aandacht kregen. Deze punten geven duidelijk aan dat Dubai de middelen heeft om mediabedrijven te laten uitgroeien tot de meest succesvolle bedrijven ter wereld. Dit is tevens ook mijn stelling, die ik aan de hand van de hiernavolgende argumenten zal verdedigen. 19

D

Een brug tussen continenten

e strategische ligging van de stad Dubai vormt zowel een brug tussen Europa en het Verre Oosten evenals een brug tussen Oost-Europese landen, zoals Rusland, en Afrika. Dit internationale knooppunt van continenten maakt het een aantrekkelijke broedplaats voor mediabedrijven en een basis voor een groeiende economische markt. Daarnaast bestaat er een verschuiving van de economie van het gebied rond de Atlantische Oceaan naar de gebieden rond de Grote Oceaan; waardoor Dubai een uitermate geschikte plaats is om je als een nieuw bedrijf te vestigen. Volgens de overheid van de Verenigde Arabische Emiraten, en de gegevens die zij op hun website gepubliceerd hebben, groeit de internationale handel sinds 1988 met 11 procent per jaar. Bovendien wordt verwacht dat deze groei nog groter zal worden met door de liberalisering en de economische groei van de omringende landen, zoals Koeweit en Qatar.

Netwerken 2.0

Hoofdgebouwen van Dubai Media City

H

et maken van contacten is van groot belang bij het uitbreiden van je naamsbekendheid als bedrijf. De belangrijkste reden om te gaan netwerken is dat de mensen die je ontmoet erg invloedrijk kunnen worden of dat al zijn. Volgens Simon Hudson van Brndstr is dit in Dubai vele malen makkelijker dan in Europa of ergens anders ter wereld. Zo vertelde hij dat Sjeik Mohammed (de leider van de Verenigde Arabische Emiraten en tevens de monarch van Dubai) wel eens te zien is in de metro. De Sjeik zou zich dan gewoon onder de bevolking begeven; alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Zijn bodyguards zouden dan wel undercover zijn, maar het idee is dat hij op deze manier toegankelijker oogt. Een ander voorbeeld is dat de Sjeik zomaar kan opduiken wanneer er een nieuw restaurant is geopend in Dubai. Hij komt dan langs om te kijken hoe het met de zaak gaat en hij voert gesprekken met de obers en serveersters. De mogelijkheid om Koning WillemAlexander zomaar in Nederland op straat tegen te komen, zonder opvallende bodyguards, is vrijwel nihil. Door middel van dit voorbeeld wordt 20

het duidelijk hoe makkelijk de heersende monarch van Dubai zich onder de bevolking kan mengen. Dit brengt dan ook een nieuwe manieren van netwerken met zich mee. Het is makkelijker om de invloedrijke klasse te bereiken dan ergens anders op de wereld.

D

Stabiliteit van grootmachten

e politieke en economische stabiliteit van de Verenigde Arabische Emiraten speelt een bepalende rol in de keuzes die buitenlandse investeerders maken om zich in Dubai te vestigen. De Verenigde Arabische Emiraten zijn een van de weinige landen in het Midden-Oosten die een lange periode van vrede en economische groei kennen. Het is een land met lage criminaliteitscijfers en een sterke financiële groei. Waar het in de buurlanden de afgelopen decennia politiek en economisch onrustig is geweest, zoals in Irak, bleef het in de Emiraten rustig. De vonken van onrust zijn niet overgewaaid naar dit rustige stabiele land in de Perzische Golf.

V

Media

ooral op het gebied van media heeft Dubai een ongekende groei meegemaakt. De stad staat sinds 2001 bekend als Dubai Media City (DMC), en dient als host voor zowel regionale als internationale mediabedrijven. Ze heeft een leefomgeving gecreëerd waar het voor verschillende media en adverteerders mogelijk is om hun producten bij de consument kenbaar te maken. Deze bedrijven krijgen Logo van Dubai Media City, ook eens de kans om met de onderdeel van TECOM Investmens leidende marketingbedrijven in contact te komen om zo een stap voor te zijn ten opzichte van de rest van de wereld. Stadsdeel Media City is ingericht als een Freezone, wat betekent dat het belastingvrij is. Het niet verplicht stellen van belastingen kan beschouwd worden als een bonus voor investeerders waardoor het nog aantrekkelijker wordt om je als bedrijf te vestigen. In andere delen van Dubai gelden andere regels, zoals 21

het hebben van een plaatselijke sponsor en het zelf hebben van een aandeelpercentage van maar 49 procent. In DMC zijn de eigenaren 100 procent onafhankelijk van de stad Dubai en hebben zij alle aandelen zelf in handen.

D

Conclusie

Dubai Media City van bovenaf. De twee gebouwen onderaan zij de hoofdgebouwen.

ubai is een brug tussen landen en continenten en vormt zo een kruispunt voor mediabedrijven om zich vanuit hier te verspreiden over de hele wereld. Als Media City geeft deze stad de beste mogelijkheden om je netwerk als bedrijf uit te bereiden naar de hoogste kringen van de samenleving. Daarnaast is er een bepaalde mate van zekerheid in de politieke en economische stabiliteit die het nóg aantrekkelijker maken om je hier te vestigen. Ondanks de economische crisis van 2008, die overal ter wereld een grote klap heeft veroorzaakt, kunnen we concluderen dat de Verenigde Arabische Emiraten vrij stabiel zijn gebleven, waar het de economische groei betreft. Uitgaande van de hierboven beschreven argumenten, kan ik zeggen dat Dubai Media City een waar paradijs is voor media- en communicatiebedrijven. dubai.ae (2014). Dubai Economy. http://www.dubai.ae/en/aboutdubai/Pages/DubaiEconomy.aspx

22

IN DIT ESSAY WORDT GEKEKEN NAAR TEGENSTRIJDIGHEDEN DIE IN DUBAI VOLOP AANWEZIG ZIJN. DIT WORDT GEDAAN AAN DE HAND VAN VROUWENTIJDSCHRIFTEN, WAARIN DE TEGENSTELLINGEN TUSSEN DE ARABISCHE EN WESTERSE WERELD GOED TE ZIEN ZIJN. HET BLIJKT DAT VOORAL DE WESTERSE TIJDSCHRIFTEN VEEL VERKOCHT WORDEN EN DEZE WAARSCHIJNLIJK DUS OOK DE MEESTE INVLOED UITOEFENEN.

Als vrouw in een Arabische wereld: een strijd tussen imago en identiteit D OOR S TELLA DE WEERT

E

en kruising tussen de Efteling en Las Vegas, zo werd Dubai omgeschreven door de Consul-Generaal van Nederland. Het is een land vol tegenstellingen, aan de ene kant is daar de Arabische en islamitische cultuur met zijn prominent aanwezige moskee en de traditionele gewaden die worden gedragen. Maar aan de andere kant is de westerse cultuur ook duidelijk. Dat zie je bijvoorbeeld aan het straatbeeld, waar de Westerse bedrijven, reclames en expats volop aanwezig zijn. De westerse invloeden zie je ook terug bij de autochtone vrouwen die je in Dubai ziet rondlopen. Zij zijn vaak volledig conform de regels van de islam gekleed (dikwijls inclusief Boerka), maar zijn ze bijvoorbeeld ook tegelijkertijd lingerie aan het shoppen in de Victoria’s Secret.

N

a een aantal dagen in Dubai zag ik al opmerkelijke verschillen in cultuur wat betreft vrouwen. Toch lijkt dit verschil in cultuur zich vooral voor te doen in de aanwezigheid van mannen. Waar vrouwen in Nederland zich steeds vaker op een uitdagendere manier beginnen te kleden in het openbaar, lijkt het of dit in Dubai juist andersom is. Wanneer je dit doortrekt naar media - en dan specifiek media voor vrouwen zoals vrouwentijdschriften - dan is het een interessante vraag of vrou23

wentijdschriften in de Arabische wereld net zo liberaal zijn als in het Westen. Of is dit toch wat meer behouden vanwege de cultuur? Willen vrouwen in een Arabisch land ook lezen over alles wat vrouwen in het Westen interesseert, of houden zij zich vast aan het imago dat past bij de Arabische en islamitische cultuur?

D

e tegenstrijdigheden tussen de twee cultuBoerka’s op straat, maar westers uitziende dames ren komt, hoe in vrouwenbladen dan ook, in de media ook terug. Dit zorgt niet alleen voor een tegenstrijdig straatbeeld, maar, mijns inziens, ook voor tegenstrijdigheid tussen het imago waar vrouwen in Dubai zich aan vast willen houden (dat van de Arabische en islamitische cultuur) en hun identiteit als vrouw, en de dingen die zij meekrijgen vanuit de westerse media. Voor dit essay is dit verder uitgewerkt aan de hand van de stelling: De behouden Arabische en islamitische cultuur in Dubai in combinatie met de Westerse invloeden uit de media, leidt bij vrouwen tot een wrijving tussen imago en identiteit.

24

A

Westerse tijdschriften

llereerst valt op dat in Dubai enorm veel westerse tijdschriften worden verkocht. Gezien het feit dat in Dubai ongeveer negentig procent van de bevolking immigrant is en er veel expats uit het Westen wonen, is dit ook enigszins logisch te noemen. Wanneer je in een willekeurige supermarkt naar het tijdschriftenrek kijkt, zal je in eerste instantie niet veel andere titels tegenkomen dan die je gewend bent in Nederland. De onderwerpen die in deze tijdschriften worden besproken wijken dan ook helemaal niet echt af van de onderwerpen die in het Westen te lezen zijn - het zijn immers dezelfde tijdschriften. Hieruit blijkt dat de invloed van de Westerse cultuur in de media prominent aanwezig is en dat je hier niet omheen kunt als vrouw.

T

Arabische tijdschriften

och zijn er ook specifieke Arabische vrouwentijdschriften te vinden tijdschriften die alleen in dit deel van de wereld verkocht worden. Deze tijdschriften zijn veelal in handen van de overheid (Sakr, 2008) en ze hanteren over het algemeen specifiekere regels over hoe vrouwen moeten worden afgebeeld (Noormohammed, 2008). Dit gaat dan niet alleen om de afbeeldingen bij de artikelen zelf, maar ook om de advertenties in de tijdschriften. Een kanttekening die hierbij geplaatst moet worden, is dat dit vooral geldt voor de wat strengere Arabische landen – zoals bijvoorbeeld Saudi-Arabië. Dit werd ook door een manager van Iris Worldwide (een Westers communicatiebureau met een vestiging in Dubai) aangekaart. Wanneer zij advertenties voor Saudi-Arabië bedenken, moeten zij veel meer rekening houden met specifieke regels rondom vrouwen dan dat dit in Dubai het geval is. In Dubai zijn de regels rondom advertenties wat vrijer en dit zie je dan ook terug in de tijdschriften. Toch zijn deze tijdschriften wel een stuk behoudender in hun onderwerpkeuze dan de Westerse tijdschriften. Vrouwen krijgen in deze tijdschriften dus juist weer vooral de Arabische cultuur mee.

25

In de kiosken is er keuze te over

T

Tegenstrijdigheden

egenstrijdigheden, Dubai zit er vol mee. Niet alleen in het straatbeeld maar ook in de media. Zelfs als toerist weet je soms niet meer waar je nu eigenlijk bent. De ene keer sta je op een traditionele souk (een markt vol Arabische snuisterijen) en het volgende moment loop je door de grootste shopping mall ter wereld, vol Westerse merken en fastfoodketens. De identiteit van de vrouwen in Dubai, die door de media sterk beinvloed wordt, is zo dus ook continu in strijd met aan de ene kant de Arabische en aan de andere kant de Westerse wereld. De media voor vrouwen geven hier ook geen duidelijkheid in, en maken het misschien ook nog wel complexer. De Westerse tijdschriften zijn volop vertegenwoordigt, maar daarnaast zijn er ook gereguleerde Arabische vrouwentijdschriften te vinden - magazines die weer hele andere onderwerpen bespreken. Een identiteitscrisis is hier dus gemakkelijk op te lopen! Noormohammed, N.A. (2008). Muslim woman – adapting culture to the modern western world. Journal of diversity management, 3(1), 203–214. Sakr, N. (2008). Woman and media in Saudi Arabia: rhetoric, reductionism and realities. British journal of Middle Eastern studies, 35(3), 385–404.

26

Op bezoek in een moskee.

27

DUBAI IS EEN HOTSPOT IN DE ARABISCHE WERELD. TOCH DOEN

ZICH GELUIDEN VOOR DAT HET DE STAD ONTBREEKT AAN EEN AUTHENTIEKE CULTUUR. IN DIT BETOOG WORDT DE STELLING VERDEDIGD DAT DE ONTBREKENDE AUTHENTIEKE CULTUUR VAN DUBAI GEEN PROBLEEM IS VOOR HET TOERISME EN HET AANTREKKEN VAN EXPATS. GECONCLUDEERD WORDT DAT DE MIX VAN CULTUREN IN DUBAI JUIST DÉ CULTUUR IS VAN DIT EMIRAAT.

Een geleende cultuur D OOR LAETITIA FIOOLE

Z

oals Nederland kaas, tulpen en windmolens heeft, heeft Engeland high tea, de Big Ben en dubbeldekkers. Waar Frankrijk bekend staat om de croissants en stokbrood eet je in Italië pizza en pasta. Elk van deze landen heeft zo haar authentieke cultuurkenmerken. Zelfs Wikipedia beaamd dat ze hun eigen cultuur hebben, door een uitgebreid beschreven cultuurhoofdstuk. Dubai heeft geen uitgebreide omschrijving van de cultuur op Wikipedia, niet eens een cultuurhoofdstuk. Uiteraard ga ik, als wetenschapper in spé, niet af op een ontbrekend hoofdstuk van een Internetencyclopedie: ik doe mijn eigen waarnemingen. Op basis van die waarnemingen is het volgende essay geschreven. Mijn observaties bevestigen dat Dubai, de hotspot van de Arabische wereld, geen authentieke cultuur presenteert. De stelling die ik ga verdedigen in het volgende essay is: De ontbrekende authentieke cultuur van Dubai is geen probleem voor toeristen en expats.

D

Handelscentrum

ubai is een van de zeven emiraten, van de Verenigde Arabische Emiraten. Abu Dhabi bezit de meeste olie van deze zeven, Dubai de minste. Omdat Abu Dhabi hiermee een voorsprong had, moest Dubai

28

op een andere manier rijkdom zien te verwerven. Dubai bezat een haven, waardoor het is uitgegroeid tot belangrijk handelscentrum. Dat brengt handelspartners van over de hele wereld met zich mee. Dubai is zodoende afhankelijk geworden van Westerse landen, en dat vergt aanpassingen. Aanpassingen waar je niet omheen kunt in het straatbeeld van Dubai het is een stad met vele Westerse kapitalistische invloeden. Daar tegenover staat bijvoorbeeld het rijke Proef de oosterse sferen in een souvenir Abu Dhabi, dat winkel vol met Arabische lampionnen en minder aanpassing lampen! behoeft en ook strenger is gebleven met betrekking tot Islam. Uit onderzoek blijkt dat tien tot twintig procent van alle expats, terug naar huis gaat, omdat ze zich niet goed kunnen aanpassen op sommige plekken in het buitenland (Klaff, 2002). De ervaring van Robert de Leeuw, consul-generaal in Dubai, leert dat Dubai echter juist een plek is waar je makkelijk went - vooral door de vele westerse invloeden. Hij, als ervaringsdeskundige op het gebied van verhuizen over de hele wereld, weet dan ook waar hij het over heeft. Ook de CEO van het mediabureau BRNDSTR beaamd dat Dubai dé uitgelegen plek is voor expats en westerse bedrijven. Een samenloop van cultuur, veel andere expats en belastingvrije zones, maakt Dubai ideaal. Hieruit blijkt dat het ontbreken van een authentieke cultuur juist in Dubai’s voordeel kan werken, op het gebied van expats. Wat dat betreft heeft Dubai dus geen authentieke cultuur nodig en is het juist geen probleem dat het hier ontbreekt. 29

S

Toeristen

tel je voor, je houdt van reizen en wilt graag meer van de wereld zien. Het Midden-Oosten trekt je aandacht, maar met de Arabische lente en islamitische Staat strijders kijk je toch liever verder voor een all-inclusive vakantie naar, zeg, Griekenland. Dit is zonde, want wat nou als ik je zou vertellen dat er een plek is in de Arabische wereld waar geen dreigingen zijn die je weerhouden een luxe vakantie te boeken, geen oproer, rellen of beangstigende verhalen over ontvoerde toeristen. Integendeel, als vrouw ben je hier veiliger dan waar ter wereld. Een plaats waar je het beste van de Arabische wereld kunt vinden. Turkse Sujukworst, Marokkaanse muntthee, Libanees gehaktbrood en Egyptische Shisha is allemaal verkrijgbaar in Dubai. Op de ‘Gold Souq’, een toeristische markt, kun je souvenirs terugvinden uit heel Azië – zoals Pashmina shawls uit Pakistan, Qandora’s uit China, Abaya’s uit Inda, schaaltjes en het boze oog uit Turkije, zelfs piramides uit Egypte en zelfs gebedskleden uit België. Tot slot vind je in Dubai Marina, een (businesswijk) honderden glimmende wolkenkrabbers die ook nog eens zijn omringd door palmbomen. In de Dubai Mall, het grootste winkelcentrum ter wereld, vind je alle westerse merken die je kan bedenken en ook zijn alle fast food ketens uit Amerika aanwezig. De mall doet wel oosters aan, met de bijbehorende ornamenten en verDe skyline van Dubai Marina ziet er behoorlijk sieringen. Met de indrukwekkend uit tegen de fel blauwe lucht. islam als staatsgodsdienst kun je hier uiteraard ook niet om heen. Kortom Dubai is een bijzondere mix van culturen, die je nergens anders ter wereld vindt. Het is voor toeristen dus geen probleem dat Dubai geen authentieke cultuur heeft, je krijgt er immers genoeg voor terug.

30

Een skyline met palmbomen, Dubai heeft dat.

S

Inwisselbaar

ommigen zullen zeggen dat Dubai inwisselbaar is voor tal van andere steden met dergelijke glimmende wolkenkrabbers en Westerse winkelketens. Echter, waar anders ter wereld vind je zo’n oriëntaals walhalla als zojuist beschreven? Waar vindt men tevens een skyline waar New York City u tegen zegt? In Dubai waan je je het ene moment in Oosterse sferen en het andere moment omring je je met vertrouwde producten en gebouwen. Vervolgens kun je ook nog genieten van het witte strand of een luxe zwembad. Als ‘punt op de i’ van je vakantiegevoel kun je cocktails drinken op het dakterras van een vijfsterrenhotel. Nergens anders ter wereld kun je zo uitgelezen genieten van invloeden afkomstig uit de hele wereld. Dit is Dubai!

31

A

Conclusie

l met al is de huidige cultuur in Dubai een geleende cultuur. Een combinatie van Islamtische, Westerse, Amerikaanse en Aziatische aspecten. Voor expats is het een groot voordeel dat ze, door de Westerse elementen, zich makkelijk aan kunnen passen. Toeristen worden in één vakantie meegenomen naar verschillende werelddelen. Wie hoor je daar nou over klagen? Ik durf zonder aarzelen te stellen: de mengelmoes van cultuur en invloeden in Dubai, is juist het authentieke element in de cultuur van Dubai. Klaff, L. G. (2002). The right way to bring expats home. Workforce [web log]. Retrieved Oct, 2013, from http://www.workforce.com/articles/the-right-way-to-bringexpats-home

32

DUBAI STAAT BEKEND OM DE LUXE HOTELS, HOGE GEBOUWEN EN WAANZINNIGE RECORDS. TOCH IS ER OOK EEN HELE ANDERE KANT VAN DUBAI: HET OUDE GEDEELTE MET DE CREEK EN DE VELE SOEKS. HET IS VERSTANDIG VOOR DUBAI OM OOK DIT STADSGEDEELTE TE GAAN ADVERTEREN, OMDAT DIT KAN ZORGEN VOOR EEN NIEUWE STROOM TOERISTEN DIE MOGELIJK OOK NOG LANGER IN DUBAI VERBLIJVEN. OOK KRIJGT DUBAI OP DEZE MANIER DE KANS OM OOK EEN DEEL VAN DE ARABISCHE WERELD TE LATEN ZIEN. DE NADELEN ZIJN WEL DAT HET OUDE STADSGEDEELTE VERLOREN KAN GAAN DOOR MODERNISERING EN DAT HET VEEL TIJD EN GELD KOST.

Met alleen Dubai 2.0 ben je er niet D OOR ANNEBELLE VAN LIESHOUT

T

ik ‘Dubai’ in bij Google en je krijgt tientallen afbeeldingen van hoge gebouwen, luxe hotels en de meest extravagante auto’s. Naast her en der een plaatje van een kameel zie je verder niets van het oude Dubai, het Dubai 1.0 waar het allemaal mee is begonnen. Een bezoek aan het Dubai Museum leert dat Dubai voor lange tijd bestond uit nomaden en parelduikers. Zo direct aan de Perzische golf en de Creek was het een perfecte stad voor handel, waardoor de bekendheid van Dubai een boost kreeg. De belastingvrijheid voor buitenlanders die in 1800 werd ingevoerd speelde hier zeker een grote rol bij. Vooral de soeks (Arabische markten) in Deira, het oude stadsgedeelte, waren ‘the place to be’ wanneer het om handel ging. Wij hebben ook een bezoekje aan de soeks gebracht en terwijl ik daar rond liep vroeg ik me af waarom er over dit oude gedeelte van Dubai, wat naar mijn mening even leuk is, vrijwel niet tot weinig geadverteerd wordt. Als je informatie over Dubai opzoekt of advertenties ziet, 33

gaan deze meestal alleen maar over het nieuwe Dubai: het Dubai 2.0. Dit lijkt mij een gemiste kans, aangezien het adverteren van het oude gedeelte een groot aantal voordelen met zich mee kan brengen. De stelling die ik in dit essay wil verdedigen is dan ook: Dubai doet er goed aan om ook het oude gedeelte van de stad te adverteren.

A

Nieuwe toeristen, langer verblijf

llereerst kan het adverteren van het oude deel van Dubai een nieuwe groep toeristen aanspreken die niet zozeer op al het luxe en bijzondere afkomt, maar meer gericht is op culturele geschiedenis. Hierdoor zal het bedrag dat Dubai binnenhaalt door toerisme hoger worden. Door meerdere delen van Dubai te adverteren zal dus vooral een grotere De Creek, een van de attracties in het oude Dubai. groep mensen worden aangesproken. Maar ook de groep toeristen die al regelmatig naar Dubai komt wordt door advertenties voor het oude gedeelte van de stad verleid om langer in Dubai te blijven. Naast al het luxe in Dubai, waarvoor deze toeristen komen, is er met het oude gedeelte erbij ook voor hen nog veel meer te zien. Als zij een paar dagen langer blijven om ook het oude gedeelte te bezichtigen, leidt dit ook weer tot hogere inkomsten voor Dubai.

34

H

Arabische wereld laten zien

et luxe dat je in Dubai aantreft, het Dubai 2.0, is niet typisch Arabisch. Als groep zeiden we ook tegen elkaar: “Het had net zo goed de skyline van New York of Tokyo kunnen zijn.” De luxe hotels en de hoge gebouwen zal je ook in de Westerse wereld aantreffen, maar het oude gedeelte, zoals de soeks en de abra’s )traditionele boten die op de Creek varen), zijn meer typerend voor het Midden-Oosten. Ze geven toeristen een kijkje in de Arabische wereld: ze laten iets zien wat bij de cultuur van het land hoort.

E

Ook Dubai 1 .0 belicht

r zijn zowel voor- als nadelen te vinden voor de stelling: “Dubai doet er goed aan om ook het oude gedeelte van de stad te adverteren.” De keuze om ook het oude gedeelte van Dubai te adverteren kan leiden tot een nieuwe stroom toeristen, die mogelijk langer zullen blijven, omdat er meer te doen is. Beide voordelen leiden tot een hogere opbrengst uit toerisme. Ook biedt het de mogelijkheid voor Dubai om een deel van hun cultuur aan toeristen te laten zien. Een deel van de Arabische wereld die toeristen niet in het Westen zullen vinden. Van deze studiereis heb ik geleerd dat een land veel meer kan zijn dan wat je in eerste instantie denkt. Ik had namelijk verwacht dat Dubai alleen maar heel luxe en Westers zou zijn, mede vanwege het feit dat het zo’n relatief jonge stad is. Dit bleek voor een deel wel te kloppen, maar het oude gedeelte vond ik verrassend en erg leuk. Zo’n traditionele boot of een ‘spice souk’ is niet iets wat je snel in het Westen kan tegenkomen. Samen met de bezichtiging van het Dubai Museum en de moskeeën heb ik toch het gevoel dat ik een kijkje heb kunnen nemen in de Arabische wereld.

35

DUBAI, EEN PLEK OP AARDE WAAR ALLES KAN, OMDAT ER ALLE MOGELIJKHEDEN ZIJN. DIE MOGELIJKHEDEN WORDEN OOK WEL ‘GELD’ GENOEMD. DUBAI EN DE OMRINGENDE EMIRATEN BULKEN VAN HET GELD. ALLE AUTOCHTONE BURGERS (DE EMIRATI) ZIJN SCHATHEMELRIJK EN HEBBEN ALLE PRIVILEGES. DAARNAAST PROFITEREN DE EXPATS OOK VAN AL DIT GELD. DIT BEELD WORDT OP EEN SLIMME MANIER VIA DE MEDIA NAAR BUITEN GEBRACHT, WAARDOOR DE REST VAN DE WERELD MET GROTE OGEN TEGEN DUBAI OPKIJKT. TOCH IS ER EEN GROTE GROEP MENSEN DIE HIER ACHTER HET NET VIST. OF VALT DIT TOCH WEL MEE?

Het jetset-leven van een Pakistaan in Dubai D OOR ALICIA S CHUURMAN

A

ls men denkt aan Dubai komen er over het algemeen veel dezelfde beelden naar voren. Een grote stad, met hoge, dure gebouwen, veel geld, dure auto’s, rijke mensen, veel expats, en bizarre bezienswaardigheden. Maar daarnaast noemen inmiddels ook veel mensen de moderne vorm van slavernij die Dubai uitvoert over de bevolkingsgroep uit Pakistan, India, Bangladesh en Nepal. Het positieve beeld van Dubai wordt via de media erg slim naar buiten gebracht. Je ziet over het algemeen mooie plaatjes van een mooie stad, maar al die mooie, grote en dure gebouwen die binnen een extreem korte tijd uit de grond worden gestampt zullen toch door iemand gebouwd moeten worden. Dit beeld zie je dan weer helemaal niet terug in de media. Deze mensen werken onder erbarmelijke omstandigheden en maken lange dagen. Het blijft daarnaast niet alleen bij de banen in de bouw, eigenlijk alle banen voor mensen uit lage sociaaleconomische klassen worden bekleed door mensen uit deze landen. En ook voor deze banen geldt dat er geen goede werkcondities zijn. Dit leidt tot de volgende stelling:

36

H

et beeld van Dubai als machtig en rijk emiraat dat via de media wordt verspreid verzwijgt het probleem dat de regering van Dubai de mensenrechten van alle werkarbeiders uit Pakistan, India, Bangladesh en Nepal ondermijnt.

D

Touwtjes in handen

ubai, een Arabisch land, maar toch heel vrij. Dat is een van de indrukken die ik kreeg toen ik Dubai ging verkennen. Toch kon ik dit beeld al snel weer bijschaven. De regering heeft een grotere vinger in de pap dan doet vermoeden. Zo lijkt het alsof Dubai Holding een grote meltingpot van creativiteit, samenwerking en functionaliteit is, maar niets is minder waar. De regering heeft hier alsnog de touwtjes in handen. Zij bepalen wat er gebeurt met de ontwikkeling en planning van infrastructuur, wat er gebeurt met de free zones, met de media, educatie en

Sjeik Mohammed bin Rasjid Al Maktoem wordt overal in het openbaar verafgood. met de wetenschap. Internationale bedrijven die zich vestigen in de zogenaamd free zones in Dubai hoeven geen belasting te betalen, en blijven voor 100 procent eigenaar van het bedrijf. Maar daar tegenover staat dat ze fees betalen aan de regering en dat zij zich vestigen in gebouwen die de regering daar heeft neergezet. Zo blijven zij overal een beetje de baas. 37

D

Eigen bevolking eerst

aarnaast zorgt de regering ervoor dat hun eigen bevolking, de zogenaamde emirati’s, niks tekort komen. Zij betalen geen belasting, geen gas water licht, ze betalen niks voor hun educatie en ook niet voor hun zorg. De meesten van hen zijn heel erg rijk, met name door de olie die in de UAE uit de grond is gehaald. In fel contrast staat het grote deel van de inwoners van Dubai die geen emirati zijn, maar werkarbeiders. De regering en bedrijven waar deze werkarbeiders voor werken houden ervan om de teugels strak te houden. Zo worden de paspoorten van arbeiders in de bouw afgenomen zodat zij niet tijdens een project terug kunnen naar hun thuisland. Daarnaast werken zij bijna allemaal 365 dagen per jaar. En, mochten zij zonder baan komen te zitten, worden zij binnen een paar maanden het land uitgezet. Op die manier bestaat er dus eigenlijk geen werkloosheid in Een standaard beeld in Dubai: Emirati volgen Dubai. Dit beeld culturele en islamitische wetten in hun van Dubai, wat al snel doorschemerde kledendracht, maar combineren dat met dure westerse luxe-merken. toen ik een aantal dagen in het emiraat verbleef, wordt zo veel mogelijk binnen Dubai gehouden. En door een intelligente vorm van citymarketing blijft het beeld over Dubai in de rest van de wereld erg positief.

E

en voorbeeld hiervan is de superultra snelle wifi verbinding boven op de Burj Kalifa, waar je zonder wachtwoord binnen luttele seconden jouw ervaring met het hoogste gebouw op aarde met de rest van de wereld kunt delen via alle social-media-kanalen. Maar ook de Burj Kalifa

38

is door werkarbeiders uit de grond gestampt. 365 dagen per jaar werken in temperaturen die kunnen stijgen tot wel 48 graden is geen pretje, maar verrassend of niet, de enige aanwezige mensenrechtenorganisaties die in Dubai zijn gevestigd zijn ingesteld door de regering zelf. Er zijn daarnaast geen vakbonden en er is een verbod op demonstraties. Deze werkarbeiders hebben dus geenszins de mogelijkheid om zich te laten horen. En aangezien ook de media in Dubai onder toezicht van de regering staan, zal voor de buitenwereld de schone schijn hoog gehouden worden.

E

r wordt gezegd dat er in de UAE een democratie heerst, maar deze is wel heel anders dan wij gewend zijn. Er bestaat geen parlement, waardoor besluiten simpelweg worden opgesteld en gepubliceerd. En de uiteindelijke wil van de Ruler, ofwel Sjeik Rasjid Al Maktoem is wet. Dit resulteert er in dat de emirati’s het extreem goed hebben en de werkarbeiders het extreem slecht.

T

Ondanks alles beter dan thuis

och spreekt dit alles tegen wat ik op maak uit een gesprek met Nook, mijn taxichauffeur uit Pakistan die mij anderhalf uur door Dubai heeft gereden op weg naar mijn jetsetavond in een club. Ja, hij werkt veel en lang. Ja, hij heeft zijn gezin verlaten om geld te verdienen in Dubai. Maar als ik hem vraag waar hij woont, vertelt hij trots dat hij met tien vrienden in het oude Dubai woont. Weliswaar in twee kamers, maar hij vindt dat heel gezellig. En als ik hem vraag of hij denkt dat hij genoeg verdient zegt hij dat hij dat deels zelf in de hand heeft, weliswaar omdat hij elke dag een bepaald bedrag moet verdienen met zijn taxiritjes en als hij dat target niet haalt het van zijn loon af zal gaan, maar het is meer dan hij zou verdienen in Pakistan. En als hij geluk heeft, dan heeft hij zijn maandtarget al voor het einde van de maand bij elkaar en heeft hij de laatste paar dagen een semi-weekend. En als ik hem vraag of hij graag terug wil naar Pakistan dan zegt hij dat hij graag zijn familie bij zich heeft, maar dat hij het beter heeft in Dubai, omdat het hier politiek gezien rustig is en er meer mogelijkheden zijn ten opzichte van Pakistan, waar je moet vechten voor je leven, waar mensen een slecht toekomstperspectief hebben en waar het vinden van een enigszins prima betaalde baan bijna onmogelijk lijkt. In Dubai is het veilig en wat mensenrechten betreft is het hier beter dan in Pakistan. En ja, daar geef ik hem gelijk, een goed leven is ook maar relatief. Misschien is Dubai toch zo slecht nog niet. 39

DUBAI LIJKT OP HET EERSTE GEZICHT EEN STAD VOL LUXE EN RIJKELUI. DIT IS HET IMAGO DAT DUBAI UITSTRAALT NAAR DE WERELD EN OOK UIT WIL STRALEN. HET EMIRAAT HEEFT DE PRACHT EN PRAAL EN HET OVER-THE-TOP-GEVOEL TE DANKEN

AAN HET KLEINE BEETJE OLIE DAT ZIJ HADDEN EN OOK AAN BUUREMIRATEN ALS ABU DHABI. NU DUBAI OOK ZELF GELD BINNEN MOET HALEN, ZET DE STAD ZICHZELF NEER ALS DÉ PLEK VOOR DE RICH AND FAMOUS WAARDOOR AL HET GELD DAT IN DE STAD IS GEPOMPT TOCH WEER TERUGVERDIEND KAN WORDEN. HIERDOOR WORDT EEN INSTABIELE EN ONREALISTISCHE TOEKOMST GECREËERD VOOR DUBAI, HET DRAAIEND HOUDEN OP TOERISTEN DIE ZELF WEER NIEUWE TOERISTEN MOETEN AANBRENGEN.

Een fantasiewereld door rijkelui voor rijkelui D OOR ANNE DE LANGE

I

n de weken voor de studiereis naar Dubai praatten we met de groep studenten veel over wat we verwachtten dat we zouden gaan zien in Dubai. De meeste studenten, waaronder ikzelf, verwachtten een stad vol pracht en praal aan te treffen, waar alles luxe zou zijn en de politie minstens in Maserati’s langs komt rijden. Kortom, onze verwachtingen kwamen goed overeen met het imago dat Dubai heeft, het imago van de jetset, weelde en rijke mensen. Tijdens de studiereis kwam ik erachter dat Dubai in werkelijkheid ook veel minder mooie kanten kent. Er zijn een aantal jetset hotspots die aan de buitenwereld getoond worden, maar de lege woestijnvlaktes en armere huizen staan niet in de reisgidsjes vermeld. Dubai zelf heeft niet veel geld uit olie, maar heeft voor de miljoenenprojecten financiële steun gekregen van het buuremiraat Abu Dhabi (Elsevier, 2009). Nu wordt het tijd voor Dubai om zelf geld binnen te halen en dit wordt voornamelijk gedaan door rijke toeristen naar Dubai te trek-

40

ken. Hoe dit in elkaar zit zal ik in dit essay beargumenteren aan de hand van de volgende stelling: Dubai houdt zichzelf draaiende door city marketing die erop gericht is dat rijkelui naar Dubai worden getrokken.

T

Afhankelijk van het buitenland

en eerste is het zo dat Dubai zelf vrij weinig olie heeft, ook al ontstond het emiraat door de olie die werd gevonden in de grond. Toen deze olie op begon te raken en zij wel aan een miljoenenplan waren begonnen, sprong het buuremiraat Abu Dhabi bij. Door financiële steun van Abu Dhabi wist Dubai veel projecten af te maken (Elsevier, 2009). Zonder deze steun hadden veel van de luxe hotels niet afgebouwd kunnen worden. Nu deze hotels er zijn is het tijd dat Dubai zelf geld binnen gaat haAlles gaat over-de-top in Dubai. len.

E

en strategie hiervoor is de ontwikkeling van zogenoemde businesscities, speciale wijken waar (buitenlandse) bedrijven uit dezelfde tak bij elkaar zitten. Dit heeft tot doel om om voor betere kennisuitwisseling te zorgen. Het belangrijkste is echter dat hier geen belasting betaald hoeft te worden. Tijdens ons bedrijfsbezoek bij TECOM, het grote bedrijf in Dubai dat voor de ontwikkeling van deze businesscities zorgt, vroegen we of dit niet nadelig was voor de overheid. Er werd met een grote boog omheen gepraat. Na veel doorvragen vanuit ons en omwegen vanuit TECOM wist de vrouw ons te vertellen dat de inkomsten voor de overheid voornamelijk uit toeristen komen. Het is voor Dubai dus van groot belang dat er rijke toeristen blijven komen die hun geld blijven uitgeven in Dubai. 41

N

Citymarketing als oplossing?

a het horen van deze informatie viel het me steeds meer op hoe actief de stad bezig was met de citymarketing, als je er eenmaal op let zie je het overal. Op hotspots die de rijkdom van Dubai laten zien wordt bijvoorbeeld gratis Wi-Fi aangeboden, hiervoor in de plaats moet je alleen eerst een post over bijvoorbeeld de Burj Khalifa doen op de sociale media. Een slimme manier om de stad goed neer te zetten. Toeristen willen gratis Wi-Fi en Dubai wil positieve aandacht. Op andere ‘mooie’ plekken in Dubai, zoals The Walk, die rijkdom en luxe uitstralen, staan kasten waarmee je foto’s van jezelf kunt maken en direct op social media kan delen zodat de hele wereld in één keer kan zien hoe geweldig jij het hebt in Dubai. Dit zijn allemaal kleine voorbeeldjes die het mij duidelijk maakten dat Dubai druk bezig is om zichzelf als luxe en rijke stad neer te zetten. Het emiraat Dubai zet zichzelf decadenter neer dan dat het is en geeft zichzelf hiermee een imago van een emiraat vol luxe en rijkdom.

N

u is het zo dat uit onderzoek is gebleken dat mensen bepaalde aspecten van zichzelf benadrukken die niet per sé congruent zijn met de werkelijkheid (Siibak, 2009). En hierbij zou dit natuurlijk ook toepassing zijn op de manier waarop mensen willen dat hun emiraat of stad naar buiten wordt gebracht. Dit zou je als argument tegen het idee van de citymarketing gericht op rijke toeristen kunnen gebruiken. Het is natuurlijk ook zo dat in verhalen over Amsterdam ook juist de authentieke grachten naar voren worden gebracht en juist de Bijlmerbajes zal je niet in de Lonely Planet zien staan. Vrijwel elke stad wordt mooier neergezet dan het is. Het verschil hierin zit hem echter in het feit dat Dubai zich hier duidelijk mee bezighoudt en zich duidelijk richt op de rijkere toeristen om hen en hun geld binnen te halen. Dit houdt op deze manier een soort onrealistisch idee in stand, de stad en veel werknemers bewegen voort op toeristen. Hiervoor gebruiken ze deze toeristen weer om de stad mooi neer te zetten en zo komen er weer nieuwe toeristen.

K

ortom, Dubai houdt zichzelf staande door toeristen te blijven trekken. Een groot potentieel probleem is dat toeristen na het zien van het echte Dubai niet vaak terug zullen komen en dat de toestroom van toeristen ooit stopt waardoor Dubai door financiële problemen in verval raakt. Een ding dat ik duidelijk heb geleerd op deze reis is dat je zeker niet zomaar moet geloven wat je wordt voorgeschoteld en dat je kritisch moet blijven. Het beste advies aan mijzelf is misschien wel: ga op reis, verdiep je in de stad, laat de lonely planet links liggen en trek vooral je eigen con-

42

In de shopping malls van Dubai ontmoeten oost en west elkaar clusies. Siibak, A. (2009). Constructing the self through the photo selection-visual impression management on Social Networking Websites. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 3 (1). Reijnen, B. (2009). Na jarenlange weelde dreigt faillisement Dubai. Elsevier. http://www.elsevier.nl/Economie/nieuws/2009/11/Na-jarenlange-weelde-dreigtfaillissement-Dubai-ELSEVIER251832W/

43

IF KNOWLEDGE IS POWER, THEN THE MEDIA THAT BRINGS IT TO US IS THE SOURCE OF THAT POWER. – SJEIK MOHAMMED BIN RASJID AL MAKTOEM, MINISTERPRESIDENT EN VICEPRESIDENT VAN DE VERENIGDE ARABISCHE EMIRATEN EN EMIR VAN DUBAI

Imago, the Ruler of Dubai D OOR B RAM VERLEUR

D

ubai: de stad van de megalomane bouwprojecten, enorme groei en onbeperkte rijkdom. Dit is het imago dat velen kennen van Dubai. Een ochtend in de spits in de metro leert dat dit imago niet helemaal klopt. In de metro staan allemaal mannen tussen de 20 en 40 jaar uit het Indisch subcontinent. De mannen zijn onderweg naar hun werk. Aan hun kleding en het gekozen vervoersmiddel is te zien dat het geen rijke zakenmannen zijn, maar gewone werklieden. Deze mannen zijn de motor achter de economie van Dubai. Ze werken lange dagen; denk aan dagen van 12 uur per dag, 7 dagen per week, en dat maanden achtereen. Noem dat gerust: ‘moderne slavernij’.

D

e situatie van moderne slavernij heeft de aandacht getrokken van de media (bijv. Vice Media, 2009; Allen, 2009; BBC, 2011). Echter zijn er in Dubai zelf nog geen grote opstanden geweest en heeft de internationale gemeenschap niet gereageerd met sancties of maatregelen. Dit zou allemaal kunnen veranderen indien het imago van Dubai verandert van onbeperkte rijkdom naar een imago waar slaven de hoofdrol spelen. Het imago van Dubai als slavernijstad is funest voor het voortbestaan van de stad.

T

Steun

en eerste zorgen de media ervoor dat de situatie van de importwerknemers/slaven wordt gebagatelliseerd. De werknemers hebben binnen het land zelf geen steun. In de lokale media wordt negatieve framing gebruikt bij berichtgeving over hen. Een bericht over weggelopen

44

dienstmeisjes gebruikt bijvoorbeeld woorden als ‘busted’ en ‘absconding’ – dat zijn woorden die normaliter gebruikt worden bij berichten over criminaliteit. In de buitenlandse media wordt maar weinig bericht over de werknemerssituatie in Dubai. Wanneer dit onderwerp wel op de agenda zou staan, zouden de werknemers wellicht op steun vanuit de internationale gemeenschap kunnen rekenen. Hierdoor zouden ze mogelijk in opstand durven komen. Van de 1,5 miljoen inwoners van Dubai zijn er 1,2 miljoen allochtoon. Als zo’n groot deel van de bevolking in opstand zou komen zou dat een groot probleem zijn voor Dubai In de Metro van Dubai kom je en kan er misschien werkelijk iets veelal arbeiders uit het Indische veranderen. subcontinent tegen, maar ook expats en toeristen kiezen voor dit vervoersmiddel.

T

Handel

en tweede wil geen westers land geassocieerd worden met slavernij. Slavernij is een zwarte bladzijde in de geschiedenis van veel Europese landen en de Verenigde Staten. Wanneer een van deze landen met slavernij geassocieerd zou worden, zou de imagoschade immens zijn en de terechte vraag kunnen opkomen of er niets geleerd is van het verleden. Wanneer in Dubai de slavernij-problematiek meer aandacht zou krijgen, zou dat waarschijnlijk een aanslag zijn op de buitenlandse handelsrelaties en zou Dubai geïsoleerd kunnen raken.

T

Toerisme en derde zou een imago als slavernijstad grote impact hebben op het toerisme. Toeristen willen niet geassocieerd worden met slavernij of 45

er aan meedoen. Als het toeris- De fundering voor weer een nieuwe me terug valt is dit funest voor shopping mall. Arbeiders werken hier, ook met tempraturen van boven de 40 de financiën van Dubai. De toeristenindustrie heeft een be- graden Celsius gewoon door. langrijk aandeel in de economie van Dubai. Wanneer het toerisme terugloopt blijft dit dus niet alleen beperkt tot de toeristische sector, maar heeft het ook effecten voor de totale economie.

D

Bedrijven

esalniettemin zijn er tal van bedrijven die een belang hebben bij het voortbestaan van Dubai. Dat maakt het bijkans ondenkbaar dat het land aan het slavernijschandaal ten onder zou kunnen gaan. Alleen al in ‘Dubai Internet City’ (een belangrijke zakenwijk) zitten 2000 verschillende bedrijven, waaronder grote multinationals als Google en Oracle. Deze bedrijven zorgen voor veel inkomsten voor Dubai. Wanneer een deel van de toeristische industrie weg zou vallen, zou er meer ruimte komen voor uitbreiding van dit soort ‘hubs’. Het is echter de vraag of bedrijven nog wel geassocieerd willen worden met Dubai, en zich er willen blijven vestigen, als er een slavernij-imago ontstaat. Want dit zorgt ervoor dat hun producten en diensten door consumenten en/of handelspartners als negatief worden gezien en dus plausibelminder gebruikt zullen worden.

46

O

Olie

ok zou kunnen worden beargumenteerd dat Dubai veel inkomsten heeft uit olie, dus dat het wel goed komt met de economie. Dit is echter een illusie. De olieproductie van Dubai loopt steeds verder terug, en kan geen grote motor meer zijn achter de economie. Alhoewel Dubai ook veel inkomsten genereert uit transport, industrie en dienstverlening, zou het catastrofaal zijn wanneer de inkomsten uit toerisme wegvallen. Dubai heeft er dus zeer grote economische belangen bij om haar imago niet te laten vervallen in een imago waarin slavernij een grote rol speelt.

S

amenvattend denk ik dat het voor Dubai funest is als het overheersende imago van het sjeikdom een imago van moderne slavernij wordt. Bij het ontstaan van imagoproblemen zal het toerisme teruglopen en bedrijven zullen vertrekken uit het land – omdat zij niet geassocieerd wensen te worden met het slechte imago. Daardoor valt de handel gortendeels weg, lopen de olieopbrengsten verder terug en wordt Dubai steeds meer een land dat faciliteert in plaats van produceert. Ook zullen er bij een overheersend slavernijimago misschien werknemersopstanden ontstaan en zal de motor achter de economie van Dubai een stuk minder hard gaan lopen, of misschien zelfs helemaal verdwijnen. Dus moet Dubai hier wat aan doen om te voorkomen dat het zo ver komt. Vice media (2009, 6 april). The slaves of Dubai. http://www.vice.com/vice-news/the slaves-of-dubai. Allen, L. (2009, April 6). Dark side of the Dubai dream. http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/7985361.stm BBC (2011, 11 Januari). Conditions of Dubai’s immigrant workers highlighted. http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-12246979.

47

EEN AANTAL INWONERS VAN DUBAI HEEFT MIJ ERVAN

OVERTUIGD DAT IK ER MET MIJN VOOROORDELEN OVER ARBEIDSMIGRANTEN HELEMAAL NAAST ZAT. VOOROORDELEN DIE, MIJNS INZIENS, TE DANKEN WAREN AAN DE WESTERSE MEDIA, MAAR DOOR GESPREKKEN MET DEZE MENSEN IN DUBAI ALS SNEEUW VOOR DE ZON ZIJN VERDWENEN.

De spiegel in Dubai D OOR ROY B AKKER

T

oen ik aan dit essay begon was ik erop gebrand dat ik de slechte kant van Dubai zou gaan belichten. Ik zou wel even naar Dubai afreizen, daar met de lokale bevolking en arbeiders praten en vervolgens zou ik hier bespreken dat ze het zo zwaar hebben. Zeggen dat ze zo zielig zijn en dat moderne slavernij wel degelijk aanwezig is anno 2014. Maar een goede onderzoeker of journalist moet open staan voor verandering en nieuwe perspectieven. Vervolgens moet hij in staat zijn om deze nieuwe perspectieven te gebruiken om een artikel radicaal om te gooien.

T

wee dagen na mijn aankomst in Dubai waren de eerste indrukwekkende impressies ingezonken en keek ik met een nuchtere blik naar mijn medereizigers. Het viel mij op dat mijn onderzoeksgroep over het algemeen bijzonder negatief de grens overgegaan was. Ongelijke behandeling voor vrouwen, propaganda, censuur en de uitbuiting van de allochtone arbeiders behoorden tot de onderzoeksonderwerpen. Er was, in dat opzicht, dus een opmerkelijke overeenstemming onder de onderzoekers. Maar waar komen deze gedachten dan vandaan? Ik realiseerde mij dat het niet anders kon dan dat deze ideeën al in Nederland door de westerse media beïnvloed moeten zijn. Hier komt mijn stelling dan ook uit voort: Westerse media geven een vertekend beeld van de werkomstandigheden en de levenskwaliteit van de arbeiders in Dubai.’

48

O

De bril die je op krijgt

ok ik was met vooroordelen de grens overgestapt. Het beeld dat ik had bij de uitbuiting van de allochtone arbeiders was voortgekomen uit documentaires, krantenartikelen, wetenschappelijke artikelen, blogs, tijdschriften en het televisienieuws – allemaal afkomstig uit het westen. Ik vond in een Belgische krant een artikel dat sprak over moderne slavernij in Dubai (Hogervorst, 2013). Ik vond op Vice, een online journalistiek platform, een documentaire over uitbuiting van arbeiders in Dubai (Vice, 2009). En zo waren er meerdere media die er vergelijkbaar over spraken.

E

Mohammed ziet het anders

enmaal geacclimatiseerd en na twee dagen de toerist te hebben uitgehangen, besloot ik te starten met mijn onderzoek. Het eerste interview dat ik voerde was met taxichauffeur Mohammed uit India, die inmiddels zes jaar werkzaam was in Dubai. Mohammed had zijn gezin achtergelaten in India en heeft al zijn spaargeld gebruikt om een vliegticket aan te schaffen, zodat hij geld kon gaan verdienen in Dubai. Daar betalen ze immers per maand een bedrag dat thuis in India voor een jaarsalaris door kan gaan. Mohammed werkt 10 tot 15 uur per dag. Dat doet hij zeven dagen per week en daarbij heeft hij twee maanden vrije tijd per twee jaar. Die tijd heeft hij tot nu toe besteed aan een reis naar zijn familie. Lange werkdagen, weinig pauzes en geen weekend dus. Uitbuiting en slavernij zullen wij Westerlingen meteen scanderen, maar zo zag Mohammed het totaal niet. Sterker nog, hij was gelukkig en vertelde zijn levensverhaal met een glimlach. Hij was blij de kans te hebben om geld voor zijn familie te verdienen. Hij vindt het een eer om hard te mogen werken voor het welzijn van zijn vrouw en kinderen en te voorkomen dat zijn familie honger lijdt.

E

Ook Najeeb ziet het anders

en vele malen mooier gesprek voerde ik met Najeeb, ook afkomstig uit India. Najeeb is werkzaam voor de ‘Naeem Khan Trading. Co’ op de ‘Gold Souk’ (een goudmarkt, voornamelijk bedoeld voor toeristen). Hij werkt 10 tot 13 uur per dag, heeft twee vrije dagen per jaar, geen weekend 49

en weinig pauzes. Toen ik hem naar zijn levensverhaal vroeg en interesse toonde in zijn motieven om in Dubai te werken, bood hij mij spontaan een kop Indische thee aan. Hij vertelde dat hij meer verdiende dan thuis en dat hij bovendien het dubbele van wat hij thuis kon sparen bespaarde. Dit komt omdat de allochtone arbeiders zeer goedkoop eten en kleding kunnen kopen in Najeeb samen met Roy en Jelle in zijn winkel. Dubai. Voor 10 Dirham (twee euro) koop je vier kilo vis, waarvan je drie dagen kan eten. Voor een souvenir betaal je vijf keer zo veel, terwijl het ook vijf keer minder waard is. Najeeb woont 500 meter naast de soek, in een klein appartement, samen met 14 andere mannen. Slapen gebeurt op stapelbedden. Na een uur gesproken te hebben vroeg ik: “Maar ben je hier gelukkig?” Zijn antwoord was: “Ik ben hier heel gelukkig. Mijn gezondheid gaat achteruit, mijn doorbloeding is slecht door werk in de haven, maar ik verdien geld voor mijn familie. Voor geld mag je niet bidden dus werk ik hard. Ik werk voor mijn geld en bid voor mijn gezondheid, dan komt alles goed.’’ Op zijn gezicht was gedurende het gehele gesprek een oprechte glimlach te zien. Elke allochtone arbeider die ik later sprak, vertelde een vergelijkbaar verhaal. Allen vertelden ze gelukkig te zijn, ongeacht of ze nou uit India, Pakistan of Egypte kwamen.

50

Een westerse bril zowel bij ons als in de media

W

ij, in het Westen, zeuren om meer vrije tijd en geld. We plaatsen anderen snel in de slachtofferrol en praten onszelf een schuldgevoel aan, zodat we de ‘minder bedeelden’ in andere landen moeten helpen. Maar echt naar onszelf kijken doen we niet. Als we dan lezen over mensen die daadwerkelijk hard werken, wordt in de media “uitbuiting” en “slavernij” geroepen. Maar we vergeten het in perspectief te zetten. Westerse media dragen bij aan de vorming van de slachtofferrol die wij andere landen en bevolkingsgroepen opdringen. Zelfs wij communicatieweten-

Na een dag hard werken met de boot naar huis schappers, die kritisch claimen te zijn, komen bevooroordeeld het land in. Wij denken alles objectief te bekijken, maar zelfs wij zijn allang beïnvloed door de media. We moeten leren om de dingen beter in perspectief te zetten en objectief een gesprek aan te gaan met anderen. Alleen dan kan de journalistiek en de wetenschap grote hoogtes bereiken. Vooralsnog zullen zowel Mohammed als Najeeb het daarom dus niet eens zijn met de westerse berichtgeving. Hogervorst, L. (2013, Mei 24). Dubai, slavernijparadijs van de 21ste eeuw. http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/05/24/dubai-slavernijparadijs-van-de-21ste-eeuw VICE (2009, Mei 13). Een kijkje in de beerput van Dubai - Deel 1. http://www.vice.com/nl/read/een-kijkje-in-de-beerput-van-dubai-deel-1 51

IK HOU VAN REIZEN EN HET ONTDEKKEN VAN NIEUWE LANDEN. DEZE ZOMER GEBEURDE ER ECHTER IETS GEKS. IK, DIE

HELEMAAL NIET HOUDT VAN WINKELCENTRA EN WOLKENKRABBERS, HAD TOCH ECHT EEN TICKET GEBOEKT NAAR ‘DE PAREL VAN DE ARABISCHE GOLF’. NU KAN IK ME VERSCHUILEN ACHTER HET FEIT DAT HET EEN STUDIEREIS BETROF, MAAR IK MOET EERLIJK BEKENNEN: IK HAD ER ZIN IN! MEDE DOOR DE SCENES UIT SEX AND THE CITY IN ABU DHABI, KREEG IK VISIOENEN VAN LUXUEUZE OMGEVINGEN OVERGOTEN MET EEN ARABISCH SAUSJE. EEN TYPISCH GEVAL VAN CITYMARKETING.

De nieuwste citymarketing voor de nieuwste toerist D OOR ROOS S PITTELER

E

enmaal op locatie gaat de citymarketingmachine verder. Zo stonden wij op een ‘traditionele’ Arabische specerijenmarkt, waar heus specerijen aanwezig waren, maar daarnaast ook koelkastmagneten en Pashmina sjaals. Zo stond ik semi-bovenaan de Burj Khalifa, de hoogste toren ter wereld. Semi; want je komt niet verder dan halverwege. Ik postte zelfs een foto online, zoals de afbeelding op de grond mij sommeerde. Je staat semi-bovenaan het hoogste gebouw ter wereld of niet, natuurlijk. Ik struinde over The Walk, de luxe boulevard, en liep rond in de grootste winkelcentra ter wereld. Ik postte vrolijk verder op social media, zodat ‘de mensen thuis’ ook konden meegenieten.

52

C

De nieuwe toerist itymarketing kan in het kort worden omschreven als: “het langetermijnproces bestaande uit verschillende, met elkaar samenhangen-

Een echt nepstrand in Dubai! de activiteiten gericht op het aantrekken en het behouden van specifieke doelgroepen voor een bepaalde stad” (Hospers, Boekema & Lombarts, 2014). Wanneer de doelgroep slechts toeristen zijn, legt het Dubai zeker geen windeieren. Per jaar reizen er ongeveer 9,3 miljoen toeristen af naar Dubai (Toerisme cijfers Dubai, 2014). Ter vergelijking: naar Nederland komen jaarlijks 12,7 miljoen toeristen en het land is ruim 10 keer zo groot (Nederland trekt record, 2014). Ik zou zelfs willen stellen dat de citymarketing van Dubai dé citymarketing van de toekomst is: een nieuw soort toerisme, gericht op een nieuw soort toerist.

D

e eerste paar dagen zou ik iedereen die dit verkondigde recht in het gezicht hebben uitgelachen. In mijn beleving was Dubai een zeepbel, die hoe dan ook uit elkaar zou spatten. De specerijenmarkt bleek niet echt, je mag maar semi-bovenaan een toren en naast, of juist door, een volledig misplaatste skihal is Dubai niets meer dat een artificiële stad in een bak met zand. Mede door de kracht van social media zou de rest van de wereld ook weldra vernemen hoe nep dit alles was en zou het gedaan zijn met de populariteit van Dubai. 53

E

chter, toen moest ik denken aan de vorige Mercurius-studiereis naar China. Eén van de belangrijkste lessen die ik daar leerde is dat wanneer je tot begrip wil komen van een cultuur, je je eerst bewust moet worden van jouw eigen culturele filters die je blik op de wereld kleuren. Toen vielen de schellen mij van de ogen. De citymarketing van Dubai werkt wel, alleen niet voor mij!

“

Je houdt van een stad, niet om haar zeven of zevenenzeventig attracties, maar omdat zij aan jou speciale behoefte beantwoordt.” Aldus de Italiaanse schrijver Italo Calvino. Mijn speciale behoeftes liggen niet direct bij skiën in een woestijn, duur uit eten gaan of winkelen. Echter, het was zeer arrogant om te denken dat daarom niemand daar behoefte aan heeft. Wat ik namelijk ook leerde in China: alles wat ik zojuist beschreef vinden zij juist fantastisch. Hoe nepper, glimmender en nieuwer hoe beter. Zo was ik daar in een prachtige grot van wel duizenden jaren oud, die volledig versierd was met paarse en zilveren glitterlampen. Er Upload je foto van semi-bovenaan, wij was ook een strand zorgen voor de wifi. met echte golven in de ‘zee’. Shanghai wedijvert daarnaast al tijden met Dubai om de hoogste toren ter wereld en voor winkelcentra heb ik nog nooit een Chinees hun neus zien ophalen. Tel daarbij op dat Chinezen ook niet zo moeilijk doen over de schending van mensenrechten (iets waar ik het in Dubai nog best lastig mee had) en je hebt de beste vakantiebestemming voor deze ‘nieuwe toerist’.

E

én op tien toeristen wereldwijd is tegenwoordig Chinees. De sterke economische groei maakte het afgelopen jaar voor 93 miljoen Chinezen mogelijk om te reizen en Chinezen zullen ook steeds meer gaan reizen (Landennetwerk, z.d.). De toerist van morgen zijn mensen uit de

54

BRIC-landen: Brazilië, Rusland, India en China. Deze toerist heeft totaal andere behoeftes en gedraagt zich anders dan de ‘klassieke’ toerist uit de Verenigde Staten of Europa (De toerist van morgen komt, 2010). Zo blijkt bijvoorbeeld dat Chinezen veelal komen om te winkelen. Laat dat nu juist iets zijn waar Dubai enorm op mikt in de marketing. Ze hebben er al het grootste winkelcentrum ter wereld en nu wordt een nog grotere gebouwd.

E

n dat alles nep is: wie maakt dat nou uit? Europeanen misschien, maar die kampen al jaren met crisis, dus die doelgroep kun je sowieso maar beter vergeten. De kracht van Dubai zit hem juist in die zevenenzeventig attracties en de behoefte van de nieuwe toerist daarvoor. De nieuwe toerist hoeft niet zo nodig naar een authentieke markt of oude ruïne. Die wil laten zien wat voor welvaart ze vergaard hebben door lekker te gaan skiën in een woestijn of te nippen aan een cocktail in een hele chique bar. Geef ze eens ongelijk.

D

e citymarketing van Dubai is een vernuftige machine die zich exact voegt naar de wensen van de doelgroep die er toe gaat doen: de BRIC-landen. Dubai bouwt, verleid en voldoet, met één doel voor ogen: nog meer toeristen trekken. Nu heb ik geen glazen bol, maar hier durf ik wel mijn hand voor in het vuur te steken: dit gaat ze lukken. Dubai citymarketing werkt! Hospers, G.J., Boekema, F. & Lombarts, A. (2014). En nu aan de slag met citymarketing: een leidraad voor de praktijk. NICIS Instituut, Radboud Universiteit Nijmegen. Landennetwerk. NBTC Holland Marketing (z.d.). http://www.nbtc.nl/nl/homepage/landennetwerk/landennetwerk/china.html “De toerist van morgen komt” (z.d.). NBTC Holland Marketing. http://nbtc.nl/nl/homepage/artikel/de-toerist-van-morgen-komt.htm “Nederland trekt recordaantal toeristen”. (2014) Nu.nl. http://www.nu.nl/economie/3679971/nederland-trekt-recordaantal-toeristen.html “Toerisme cijfers Dubai” (2014). Ontdek Dubai. http://www.ontdekdubai.nl/toerismecijfers-dubai

55

IN DIT ESSAY WORDT DE STELLING VERDEDIGD DAT DUBAI DE WERELD, MAAR OOK HAAR EIGEN BEVOLKING, EEN SPROOKJE VOORSPIEGELT. BEELDVORMING IN DE WESTERSE WERELD, BEELDVORMING IN DE ARABISCHE WERELD EN EIGEN BEVINDINGEN ALS BEZOEKER VAN DUBAI KOMEN AAN DE ORDE OM ANTWOORD TE KUNNNEN GEVEN OP DE VRAAG: IS DUBAI EEN WARE DROOMWERELD OF EEN GROOT TONEELSTUK?

Een plek, twee werelden D OOR ALYT DE J ONG

W

anneer je in Dubai bent, lijkt het emiraat het ideaal te zijn van een multiculturele samenleving. Vreedzaam leven de Emirati naast de gastarbeiders uit onder andere Pakistan en India. Daarnaast werken er veel Chinezen op de vele kantoren in de stad en zijn er veel expats: zakenmensen die vanuit alle hoeken van de wereld komen om te werken in Dubai. Ogenschijnlijk is Dubai de stad waarin dit kan. Waarin verschillende klassen en afkomst in respect naast elkaar kunnen leven zonder problemen van elkaar te ondervinden. Het officiële motto van Dubai is niet voor niets: ‘open deuren, een open geest’. Maar het blijkt dat er in Dubai voor een deel toch wel de schijn opgehouden wordt en dat het emiraat bepaalde zaken verbloemd naar de buitenwereld, maar ook naar de eigen bevolking.

D

Wat is het beeld dat Dubai toont aan de Westerse wereld?

ubai wordt beschouwd als een baanbrekende pionier van het Midden-Oosten. Dubai is dé uitzondering op de regel; de stad die het stereotype beeld ontkracht dat het Westen van de Arabische wereld

56

heeft. Dubai is een heel zelfbewuste stad. Er heerst in de Westerse wereld het beeld dat alles in Dubai kan en mag. Dit heeft de stad strategisch zo bedacht. De stad biedt nieuwkomers uit andere landen en culturen veel ruimte voor een eigen invulling van het dagelijks leven. Zo zijn er in Dubai naast de vele moskeeën tegenwoordig ook kerken. Het nachtleven is er ook niet mis en zelfs tijdens de Ramadan wordt er in hotels en bepaalde cafés gewoon alcohol geschonken.

Dubai, zoals het emiraat zich aan de buitenwereld presenteert.

H

et is zelfs zo dat Dubai tegenwoordig meer ruimte geeft aan niet-islamitische gewoonten dan aan hun tradities. Dit is allemaal bewust opgezet door de sjeik. Hij heeft namelijk met Dubai het plan om de stad binnen korte tijd tot belangrijkste handels- en toeristenplek van het Midden-Oosten te maken. Dit kan alleen door minder strenge regels te hanteren en juist meer mogelijkheden voor mensen van buiten de emiraten te bieden. Dubai probeert een stad te creëren waar vooral westerlingen zich erg thuis voelen. Ze doen er van alles aan tolerant te lijken, er is een soort gedoogbeleid naar Westerlingen ontstaan.

M

Wat is het beeld dat Dubai wil laten zien aan de eigen bevolking?

aar wat wordt de eigen bevolking voorgespiegeld? Het nieuws dat er betreffende Dubai gepubliceerd werd, was op een gegeven moment wel bekend: het zoveelste nieuwe indrukwekkende gebouw, terwijl een eerder miljoenenproject nog niet eens af was. Niemand die hier meer van op keek. Minder bekend waren de verhalen over de verschrikkelijke uitbuiting van de arbeiders. Negen van de tien inwoners van Dubai is gastarbeider. Vooral mensen uit Pakistan, India, maar ook Sri 57

Lanka, de Filipijnen en Maleisië komen in Dubai om geld te verdienen. Ze slapen met z'n allen in gedeelde slaapzalen, waar voor een ieder een bed klaar staat. Eens per jaar mogen zij vier weken terug naar hun eigen land, de rest van het jaar is het keihard werken onder erbarmelijke omstandigheden.

Zonder hen zou Dubai niet bestaan.

D

it is echter iets dat de overheid zo veel mogelijk verbergt voor de Westerse wereld, maar ook voor de eigen bevolking. Aan de eigen bevolking wordt eveneens een droomwereld voorgespiegeld. Overal in de stad wordt de sjeik geprezen voor het goede werk dat hij voor de emiraten verricht heeft. Foto’s van de machthebbende Maktoum-familie worden gepresenteerd op elke mogelijke plek. De bevolking denkt de prachtige stad Dubai, waarin alles kan, te danken te hebben aan de sjeik. Maar dat is een leugen. De sjeik heeft deze stad niet gebouwd, dat hebben de ‘slaven’ gedaan. Geen slaven, zoals we dat kennen uit de tijd van de VOC, maar moderne slaven: de hardwerkende Pakistani en Indiërs. Die vervolgens weer vreedzaam naast de Emirati leven. De werkelijkheid is natuurlijk anders. Dubai is in veel dingen toch heel strikt en minder tolerant dan het lijkt. Zo is er, naast de moderne slavernij, nog altijd sprake van een achtergestelde positie van vrouwen. De sjeik kan doen wat hij wil. Kritiek op de regering uiten wordt moeilijk gemaakt. Kritische stukken in kranten worden verwijderd. In 2012 zijn er zelfs beperkingen opgelegd aan het

58

gebruik van social media, om protesten te voorkomen. Dubai is gecompliceerd. De wereld voor de inwoners van Dubai lijkt anders dan hij daadwerkelijk is.

T

Propaganda en tolerantie?

ijdens mijn verblijf in Dubai keek ik in een vrije zone van de stad tussen de aangeboden media. Wat me opviel was dat er in een Engelse krant een vrouw topless stond afgebeeld. Weliswaar gecensureerd, maar het werd toegestaan door de autoriteiten. Ik vond het intrigerend dat de scheidslijn tussen verschillende opvattingen over vrijheid steeds meer vervaagd. Dit maakt de situatie waarin Dubai zich tegenwoordig bevindt steeds merkwaardiger.

I

Is Dubai nou dat sprookje?

s Dubai nu het ideaal van een multiculturele samenleving? De wereld waarin alle verschillende culturen vredig naast elkaar leven? Of beter gezegd, is Dubai die ideale stad? Nee, absoluut niet. Het lijkt alleen maar zo en er wordt ontzettend hard gewerkt om dat zo te houden. Alsof het een bedrijf is wat alles uit de kast trekt om haar imago hoog te houden. Want dat is wat Dubai is: een bedrijf dat geleid wordt door de sjeik en zijn familie. Dit ideaal kan alleen maar zo blijven bestaan als de heersende structuur onbetwist blijft. De Maktoum-familie heeft een eigen werkelijkheidsfabriek ontwikkeld: een wereldtentoonstelling, door cultuur en industrie, door vrouwenemancipatie en diverse media. Een voorgehouden beeld van perfectie, allemaal strak in de hand gehouden door één familie. Met naar de buitenwereld de schijn van een democratie, maar zonder daadwerkelijk verkiezingen te houden.

59

Het leven in Dubai speelt zich af in de malls - geen wonder, want buiten is het veel te heet.

Als je inzicht wilt hebben in de zelfrepresen tatie van Dubai, dan moet je naar het Dubai Museum. 60

Zeker niet de meest efficiente manier om goederen te vervoeren, maar heel normaal in Dubai. Lage loonkosten maken het mogelijk.

Ja, een klein beetje hebben ze nog. Maar niet meer veel. Daarom is Dubai bezig met een transitieproces naar een ecomonie met dienstverlening en tourisme als belangrijkste pilaren. 61

Gezellig samen uit eten.

Het decor van een van de traditionele soeks. 62