OPBOUW. Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen. Nr. 5, september e jaargang

OPBOUW

Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen Nr. 5, september 2015 68e jaargang

Bijdragen voor de Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen zijn nodig om de activiteiten van de gemeente te kunnen financieren. U kunt uw bijdrage overmaken op de volgende rekening:

Gironummer NL88INGB0000820317 t.n.v. Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen.

Alvast hartelijk bedankt voor uw bijdrage.

Bestellen collectebonnen: De Collectebonnen (10 x € 1, 10 x € 2, 4 x € 5 ) zijn op een vel ter waarde van € 50 verkrijgbaar. U bestelt ze door het bedrag van € 50 (of het meerdere ervan) plus € 1 voor papier en versturen over te maken aan de lutherse gemeente (gironummer NL88 INGB 0000 8203 17) en vermeldt in het betref ‘collectebonnen’ en uw postadres. U ontvangt de collectebonnen per post thuis

Inhoud Hoe luthers is de kansel in de lutherse kerk? ............................................ 4 Kerkdiensten september – oktober 2015 .................................................. 8 20 september dienst voor jong en oud samen ........................................ 13 Van de Exploitatiestichting..................................................................... 13 Gemeentebijeenkomst zondag 27 september .......................................... 15 Open Monumentendag 2015 ................................................................. 16 Lutherdecade: ‘Bijbel en beeld’ .............................................................. 16 Cantorij medewerking 29 september ...................................................... 18 De barmhartige Samaritaan in rovershanden? ........................................ 19 Ontmoetingsmiddag 9 september .......................................................... 20 Actie Kerkbalans - acceptgiro ................................................................. 20 “De studentenpastorie” ......................................................................... 22 Evangelisch-Luthers Dagboek 2015–2016 ............................................... 24 Collectedoelen ...................................................................................... 24 opbrengsten collecte ............................................................................. 27 Een reeks benefietconcerten.................................................................. 27 Kerkmuziekcursus Drachten ................................................................... 30 Uit het gemeenteblad van 60 jaar geleden ............................................. 30 Uitgaansagenda Lutherse Kerk .............................................................. 31 Bijdragen levend geld in 2015................................................................ 32 Jan Pietersz. Sweelinck… en meer ......................................................... 33 Van de kerkenraad ................................................................................ 35 Agenda september – oktober 2015 ........................................................ 36 Gedicht ‘Over de Stilte’ .......................................................................... 37

3

Meditatie Hoe luthers is de kansel in de lutherse kerk? Elke tweede zaterdag in september wordt er Open Monumentendag gehouden. Dit jaar valt dit op zaterdag 12 september. En elk jaar heeft de monumentendag een ander thema; dit jaar is het kunst en ambacht. Er is uiteraard veel ambachtelijk werk in onze kerk te bewonderen maar wat bij het betreden van de kerkzaal het meest in het oog valt is de kansel met zijn houtsnijwerk. De preekstoel is even oud als de kerk. Hij is er meteen bij de bouw geplaatst. Die preekstoel is een geschenk van de toenmalige jeugd, ‘van de sons en de dochters, alsmede van de knegten en maiden’. De preekstoel is ontworpen en uitgevoerd door de stadstimmerman / stadsbouwmeester Allert Meijer en het beeldhouwwerk is van de hand van de bekende schrijnwerker Jan de Rijk. De kansel is vervaardigd in renaissancestijl. En is zeshoekig met korinthische hoekkolommen. Allert Meijer heeft als schrijnwerker, samen met de beeldsnijder Jan de Rijk, eind 17e eeuw en begin 18e eeuw veel van het kerkmeubilair in de diverse Groninger kerken ontworpen en gemaakt. Zij maakten onder meer preekstoelen, heren- kerkvoogden- en drostenbanken en orgelkassen. De meeste kassen van de door Arp Schnitger in Groningen gebouwde orgels zijn van de hand van Meijer. Voor het provinciehuis in Groningen maakte Meijer de houten wandgewelven, de kastenwanden en de schouw in de zogenaamde gedeputeerdenkamer. Deze twee ambachtslieden waren geen lutheranen. Hoe zijn zij ermee omgegaan dat het hier om een preekstoel in een Lutherse kerk ging? Of anders gezegd: Hoe luthers is de kansel in de lutherse kerk? Allereerst vraag ik me af wie de tekst heeft uitgekozen die op de trap naar de kansel staat. Waren het de ontwerpers die dit voorstelden, heeft de kerkenraad of predikant de tekst gekozen of waren het de jongeren die de kansel hebben geschonken?

4

Er is namelijk een zeer ‘on-lutherse’ Bijbeltekst gekozen om juist op een lutherse kansel te beitelen, een vers uit de Jakobusbrief, 1:22. Die Bijbeltekst staat in het Duits van de Lutherbijbel: ‘Seid Thäter des Worts und nicht Horer allein, damit ihr euch selbst betrieget’. (Maar zijt daders des woords, en niet alleen hoorders waarmede gij u selve bedriegen zoudt.) Of zoals men vrij vertaalt kan zeggen: houd uzelf niet voor de gek door alleen naar de boodschap te luisteren: breng haar ook in praktijk’. Vanwege deze nadruk op de werken, de daden in plaats van op het geloof dat rechtvaardigt, noemde Luther de brief van Jakobus een strooien brief. Hij vond deze brief ook niet apostolisch omdat hij niet overeen komt met wat o.a. Paulus schrijft. Luther verplaatste deze brief in de Bijbel daarom ook verder naar achteren. Hierdoor staat de Jakobusbrief in een Lutherse Bijbel op een andere plaats dan in andere Bijbels. De vraag is nu wie kwam op het idee een tekst uit juist deze brief die Luther het liefst uit de Bijbel had verwijderd, maar zo ver wilde hij niet gaan, op een lutherse kansel te plaatsen. Helaas weten we het antwoord niet op deze vraag. Wisten de lutheranen in Groningen niet hoe Luther over deze brief en juist dit soort verzen dacht? Die keuze voor deze tekst blijft hoogst merkwaardig en on-luthers – eerder calvinistisch – zou men kunnen zeggen.

5

Waarin heel duidelijk de stempel van Jan de Rijk in is te herkennen is de afbeelding die op de voorkant van de kansel staat. Daar zien we een vanitasafbeelding, een afbeelding die ons aan de eindigheid van het bestaan moet herinneren. We zien hier een doodshoofd met een lauwerkrans, een zandloper en een boek, een Bijbel. De zandloper is bij uitstek een symbool van de vergankelijkheid zoals de zandloper het verstrijken van de tijd laat zien en uiteindelijk alle zand in het onderste glas stroomt, zo loopt ook een mensenleven onvermijdelijk ten einde. Dit einde wordt door de doodhoofd uitgebeeld. Die doodshoofd draagt een lauwerkrans. Die lauwerkrans op de schedel kan twee betekenissen hebben. Aan de ene kant wordt gezegd dat de lauwerkrans op de schedel de juist de overwinning van de dood over het leven uitbeelt. Tegelijkertijd symboliseert te lauwerkrans met zijn groenblijvende takken juist het eeuwige leven. Dat is namelijk de kern van de boodschap van zo een vanitasafbeelding dat deze de gelovigen oproept zich nu als in leven en geloof te richten op het verkrijgen van het eeuwige leven. Hier komt nu het boek, de Bijbel in beeld. Door zich op het Woord van God te richten, richten we ons op datgene wat eeuwig leven schenkt. Opvallend vaak vindt men op kansels in Groningen in stad en ommeland zo een vanitasafbeelding vóór op de kansel. Er wordt gezegd dat Jan de Rijk dit motief misschien heeft overgenomen van de preekstoel van de Nieuwe kerk, waar het al eerder werd toegepast. In de nieuwe kerk heeft het duo Meijer en de Rijk niet de preekstoel, die was er al, maar het raadsgestoelte vervaardigd. Dat zo een vanitasafbeelding op de voorkant van onze kansel staat is dus eerder 6

aan de beeldtraditie op Groninger kansels te danken dan aan de lutherse traditie. Voor de vraag hoe lutherse is de preekstoel in de lutherse kerk moeten we ook naar de andere delen van de preekstoel kijken. In de volgende Opbouw wordt dit verhaal over de kansel vervolgt. Ds. Susanne Freytag Programma Open Monumentendag: Het programma van de Open Monumentendag is deze keer juist met een bijzondere aandacht voor de preekstoel. Presentatie over kerk en preekstoel uit 1696 om 13.00 en 15:00 uur Door ds. Susanne Freytag Daarnaast zingt het vocaal Ensemble Ten Toon werk van o.a. Brahms en Distler. De optredens zijn om 13:30 en 15:30 uur Allert Meijer in het provinciehuis Wie geïnteresserd is geraakt in het werk van Allert Meijer wil ik attenderen op een voorstelling over genoemde stadsbouwmeester Allert Meijer door Beno Hofman om 15:30 uur in het provinciehuis: Bezoekers worden zo’n 300 jaar terug in de tijd gevoerd: Beno Hofman kruipt in de huid van de geboren Stadjer Meijer. Hij heeft zijn eigen kijk op al het fraais in de Gedeputeerdenkamer en de Statenzaal. Hij had er een belangrijke hand in, maar deed hij het ook allemaal alleen? En hoe wist hij met een opleiding tot meubelmaker uiteindelijk op te klimmen tot stadsbouwmeester? Duur: 30 min. Verzamelpunt: de centrale hal van het provinciehuis.

7

Kerkdiensten De diensten beginnen in principe om 10.00 uur in de Kerkzaal. Diensten met een zijn diensten waarin het heilig avondmaal wordt gevierd. Diensten aangeduid met  hebben een kindernevendienst. Orgelspel: bd =begin van de dienst, ed = einde van de dienst

Kerkdiensten september – oktober 2015

SEPTEMBER sep 6

14e na Trinitatis voorganger: Ds. R. Fortuin bd Pièce Héroique – César Franck ed Cantabile – César Franck

sep 13

15e na Trinitatis voorganger: Ds. S. Bouman bd Te Deum laudamus – D. Buxtehude ed improvisatie

sep 20

16e na Trinitatis dienst voor jong en oud



sep 27

voorganger: Ds. S. Freytag bd Toccata in d – J.S. Bach ed cantorij 17e na Trinitatis voorganger: Ds. L.O. Giethoorn bd Improvisatie ed Skizze No.2 (op.58) van R. Schumann (1810-1856)

8

sep 29

Dag van Michaël en alle Engelen Cantatedienst BWV 130

19:30 uur

voorganger: Ds. S. Freytag bd Toccata in F – J.S. Bach ed koorzang OKTOBER okt 4 18e na Trinitatis muziekdienst soliste: Eline de Vries (viool) voorganger: Mw. C.M.de Boer-Dekker bd Skizze in f kleine terts – Robert Schumann ed vioolmuziek okt 11

19e na Trinitatis voorganger: Mw W. G. Jansen-Baltink bd bewerking uit Bach cantate ed improvisatie

okt 19

20e na Trinitatis In de de Martinikerk Stedelijke muziekdienst Luthers Bach Ensemble

okt 25

21e na Trinitatis voorganger: Ds. J.J.H. Bras

okt 31

Hervormingsdag

10.00 uur

19.30 uur

Cantatedienst BWV 80 met Hortus Vocalis

gezamenlijke dienst met de Prot. Gem. Groningen voorgangers: Ds. S. Freytag en ds. J. van der Spek

9

muziekdienstcommissie Bijzondere muziekdienst op zondag 4 oktober Op 7 augustus van het jaar 2013 is een jonge vioolstudente erg gelukkig gemaakt! De oude viool van Maria Catharina Jellema (de moeder van Caro de BoerDekker) is door de familie Dekker op deze datum overgedragen aan violiste Eline de Vries. En nu gaat zij verder studeren op dit mooie instrument! Een kort curriculum van Eline: Eline de Vries speelt nu 4 jaar viool. Grote wens is om een goede violiste te worden. Momenteel zit ze in het derde jaar van het Willem Lodewijk Gymnasium in Groningen en is onlangs begonnen met de opleiding Jong Talent Klas aan het Prins Claus Conservatorium eveneens in Groningen. “Echt heel bijzonder vond ik het dat de familie Dekker via via aan mijn naam kwam en voorstelde de viool in bruikleen te mogen gebruiken. Ik werd erg blij toen ik voor de eerste keer ging spelen op de viool. Er zit een prachtig geluid in en hij speelt erg gemakkelijk. Op 7 augustus heb ik de viool in eigendom gekregen, van u als erfgenamen. Ik ben u hier echt heel dankbaar voor! lk had nooit verwacht dat ik nu al een eigen viool zou kunnen hebben. Verder vind ik heel bijzonder de manier waarop de viool bij mij terecht is gekomen”. Ter herinnering - uit de nalatenschap van M.C. Dekker –Jellema - een viool met etiket J.A. Gedler, Fussen omstreeks 1800, brandstempel Kriner. Muziekdienst in de Evangelisch-Lutherse Kerk te Groningen op zondag 4 oktober 2015. Aanvang 10 uur. Soliste: Eline de Vries (viool) Pianiste: Yvonne van Dongen De volgende werken worden ten gehore gebracht: - Partita no. 2 van Bach, de eerste twee delen (Allemande & Corrente) - Sonata in F-dur van Händel (twee delen) - Romance van Glier Caro de Boer gaat in deze dienst voor. Welkom in deze bijzondere dienst!

10

programma Muziekdiensten 2015/2016 Op dinsdag 29 september start het veertiende seizoen van muziekdiensten in onze kerk. Er zullen enkele diensten zijn op kerkelijke hoogtijddagen, zoals dus 29 september: een nieuwe trend waarmee wij nieuwe en vooral grootse kerkmuziek willen laten horen. De diensten beginnen doorgaans om 10 uur in de ochtend. Naast werk van de grote Bach zijn ook andere meesters te beluisteren. Zo klinken onder andere twee cantates van de noord Duitse meester Nicolaus Bruhns, en op Goede Vrijdag is een Johannes Passie van de Italiaan in Saksische dienst Antonio Scandello geprogrammeerd. Een bijzonderheid is ook dat een van de diensten zal plaatsvinden in de Martinikerk, en wel op 18 oktober. Dankzij een divers gezelschap van koren, ensembles en solisten, die bereid zijn voor lage onkostenvergoedingen bij ons te musiceren, is er ook dit jaar weer een afwisselende serie muziekdiensten te beluisteren. Voor het bestrijden van de hoge uitvoeringskosten wordt er daarom tijdens de diensten gecollecteerd. We hopen op een bijzonder veertiende seizoen met aandachtige oren in groten getale: dat de muziek iets met u mag doen!

commissie muziekdiensten

dinsdag 29 september (Dag van aartsengel Michael en alle Engelen) aanvang 19.30 (!) uur Johann Sebastian Bach (1685-1750), cantate Herr Gott, dich loben alle wir BWV 130 Melchior Franck (1579-1639), Epistelmotet Und ich hörte eine grosse Stimm Lutherse Cantorij en barokensemble o.l.v. Tymen Jan Bronda. Judith Pranger (sopraan), Robert Kuizenga (altus), Robert Buckland (tenor), Henk Timmerman (bas) zondag 18 oktober (20e zondag na Trinitatis) stedelijke cantatedienst in de Martinikerk, aanvang 10 uur Nicolaus Bruhns (1665-1697), cantate Ich liege und schlafe mit Frieden Nicolaus Bruhns, cantate Hemmt eure Tränenflut Luthers Bach Ensemble (ripiënisten & solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen Jan Bronda; Judith Pranger (sopraan) David van Laar (altus), Richard Resch (tenor), Bert van de Wetering (bas) 11

zaterdag 31 oktober (Hervormingsdag) aanvang 19.30 (!) uur J.S. Bach, cantate Ein feste Burg ist unser Gott BWV 80 J.S. Bach, motet Komm, Jesu, komm BWV 229 Hortus Vocalis & barokorkest Luthers Bach Ensemble o.l.v. Gerben van der Veen. Solisten van het Prins Claus Conservatorium vrijdag 25 december (Kerstochtend) Luthers Bach Ensemble (ripiënisten & solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen Jan Bronda J.S. Bach, cantate Singet dem Herrn ein neues Lied BWV 190 J.S. Bach, Gloria uit Lutherse Mis in A BWV 234 zondag 10 januari 2016 (1e na Epifanie) Luthers Bach Ensemble (projectkoor & solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen Jan Bronda J.S. Bach, cantate Schau, lieber Gott, wie meine Feind BWV 153 J.S. Bach, motet Lobet den Herrn, alle Heiden (Psalm 117) BWV 230 zondag 14 februari 2016 (Invocavit) Kamerkoor Dualis Groningen o.l.v. Geert-Jan van Beijeren

programma nog niet bekend

zondag 13 maart 2016 (Judica) Amor Cantandi o.l.v. Luuk Tuinder Herman Finkers (* 1954), Missa in honorem Sancti Georgii Melchior Franck (1579-1639), motet Wahrlich, wahrlich, ich sage euch vrijdag 25 maart 2016 (Goede Vrijdag) aanvang 19.30(!) uur A. Scandello (1517-1580), Johannes Passion Lutherse Cantorij en solisten o.l.v. Tymen Jan Bronda

12

Ouders en kinderen 20 september dienst voor jong en oud samen Op zondag 20 september is er weer een dienst voor jong en oud. Dat wil zeggen dat de kinderen in de dienst blijven en de uitleg aanschouwelijk gemaakt wordt voor hen. De eerstvolgende kindernevendienst is op 8 november tijdens de dienst. We hopen dat de ouders zo veel mogelijk rekening houden met deze datum zodat er een min of meer vaste groep kan ontstaan. Susanne Freytag

Exploitatiestichting Van de Exploitatiestichting Al lange tijd was het bestuur op zoek naar mogelijkheden om het beheer van het lutherse gebouwencomplex anders in te vullen. Dat onderzoek heeft in de afgelopen zomermaanden tot concrete resultaten geleid. In het kort komen de veranderingen hierop neer. 1. Met ingang van 1 september wordt het beheer van het gebouwencomplex uitbesteed aan de Binnenstadskerken Groningen. Deze nieuwe organisatie zal het lutherse gebouwencomplex, de Martinikerk en de Nieuwe kerk gaan beheren. De overeenkomst geldt in principe voor een jaar. Na driekwart jaar zullen de partijen het nieuwe beheer evalueren en beoordelen of de overeenkomst wordt voortgezet. 2. De huidige assistent-beheerder van het gebouwencomplex, Jaap Venekamp, zal vanaf 1 september geen concrete beheerstaken meer uitvoeren. Formeel blijft hij tot 1 december in dienst van de Stichting. Samen met de Stichting Iederz is het bestuur voor hem op zoek naar nieuwe mogelijkheden op de arbeidsmarkt. 13

Voor de duidelijkheid: het gaat om de overdracht van beheer, niet van eigendom. De Exploitatiestichting is ervan overtuigd dat er op deze manier een professionele en weerbare beheersorganisatie is ontstaan die het voortbestaan van ons gebouwencomplex beter kan garanderen dan voorheen. Voor de vaste gebruikers blijft in principe alles bij het oude; zij krijgen alleen met ingang van 1 september met nieuwe personen te maken, nl. Jan Haak (zie hieronder) en Marlies Petter. De Stichting blijft de prijzen vaststellen voor het gebruik van het gebouwencomplex. Wat de consumpties betreft is er wel kleine verandering: de kerkelijke gemeente zal vanaf 1 september eigen voorraden moeten aanleggen. De kerkenraad zal dit verder uitwerken. In het verleden zijn gemeenteleden als vrijwilliger in het beheer actief geweest. Als zij dat willen, kunnen zij dat blijven doen. Aanmelden bij Jan Haak of bij mij. Op zondag 27 september aansluitend op de dienst komt er een informatiebijeenkomst voor de gemeente, waarin de Exploitatiestichting de wijzigingen in het beheer verder zal toelichten en vragen daarover beantwoorden. De nieuwe contactgegevens voor het beheer zijn vanaf 1 september: Jan Haak Correspondentie adres: Martinikerkhof 3, 9712 JG Groningen Tel. 050 – 31 11 277 (Het telefoonnummer van het kerkgebouw blijft uiteraard hetzelfde, het nummer van het nieuwe beheer zal op het antwoordapparaat van de kerk te horen zijn.) e-mail: [email protected] www.binnenstadskerken.nl Namens het bestuur, Victor M. Schmidt, voorzitter

14

Gemeenteactiviteit Gemeentebijeenkomst zondag 27 september Geachte leden en belangstellenden van de Evangelisch Lutherse Gemeente Groningen, Namens de kerkenraad nodig ik u hiermee uit voor een gemeentebijeenkomst op zondag 27 september. De bijeenkomst begint om 11.30 uur en duurt uiterlijk tot 13.00 uur. In deze bijeenkomst wil de kerkenraad u informeren over de nieuwe beheerssituatie van de kerk. Ingaande 1 september 2015 hebben de Stichting tot Exploitatie van het Gebouwencomplex der Evangelisch Lutherse Gemeente te Groningen (exploitatiestichting) en de stichting Martinikerk een overeenkomst gesloten waarbij het dagelijks beheer van het gebouwencomplex zal worden uitgevoerd door de stichting Martinikerk. Hoewel het aangaan van deze overeenkomst primair een verantwoordelijkheid is van de exploitatiestichting (zijnde de economische eigenaar van het gebouwencomplex) heeft het bestuur van de exploitatiestichting gedurende de diverse fasen van de onderhandelingen met de Martinikerk in voortdurend contact gestaan met de kerkenraad. De kerkenraad is tenslotte de juridische eigenaar van het gebouwencomplex. Afgezien van dit formele juridische aspect, ging het er in het overleg van de kerkenraad met de exploitatiestichting vooral om dat het gebruik van de kerk als kerk door de kerkelijke gemeente onverkort gegarandeerd zou zijn. De kerkenraad heeft daarom aan het concept van de overeenkomst tussen de exploitatiestichting en de stichting Martinikerk een aantal voorwaarden gesteld. Deze voorwaarden zijn alle ingewilligd en in de definitieve overeenkomst opgenomen. Tijdens de gemeentebijeenkomst zal de voorzitter van de exploitatiestichting, de heer Victor Schmidt, u informeren over de achtergronden die tot de nieuwe beheerssituatie hebben geleid. Ook zal worden ingegaan op de praktische aspecten die een en ander met zich mee brengt in het dagelijks beheer en gebruik van het gebouwencomplex. Vanuit de kerkenraad zullen wij u informeren over de positie van de kerkelijke gemeente. Daarbij zullen wij ook aandacht besteden aan de 15

kleine praktische wijzigingen in het dagelijkse (en met name zondagse) beheer van de kerkzaal door de kerkelijke gemeente. Omdat wij beseffen dat dit onderwerp bij velen van u leeft, zeker gezien ook de lange duur van het nu afgesloten traject, hopen wij dat u in de gelegenheid bent de bijeenkomst bij te wonen. Met vriendelijke groet, Jan Hovy, voorzitter kerkenraad

Gemeenteactiviteiten Open Monumentendag 2015 De open monumentendag wort dit jaar op zaterdag 12 september gehouden. Het thema is dit jaar ‘kunst en ambacht’. Ook dit jaar willen we graag onze kerk van 10.00 uur tot 17.00 uur openstellen voor bezichtiging. Dit doen we sinds afgelopen jaar in samenwerking met de Stichting Vrienden van de Lutherse Kerk. We zoeken hiervoor vrijwilligers die enkele uren op deze zaterdag willen meehelpen bij de openstelling. Het gaat daarbij om koffie schenken, toezicht houden en vragen van bezoekers beantwoorden. Wilt u meehelpen dan geeft u dit door aan Susanne Freytag. Voor het programma zie onder aan de meditatie aan het begin.

Landelijke Lutherse activiteiten Lutherdecade: ‘Bijbel en beeld’ Uitnodiging voor de van Lutherdecade en Lutherdag op zaterdag 24 oktober 2015 in de Lutherse kerk van Breda, Veemarktstraat 11 , aanvang: 10. 30 uur Lutherdecade in Nederland 2010 - 2017 In het kader van de internationale Lutherdecade voert vanaf 2009 een route langs lutherse plekken in Nederland naar de Lutherherdenking op Hervormingsdag in Wittenberg in 2017. De zesde ontmoeting zal plaatsvinden in Breda. 16

Het thema in 2015 is: ‘De Bijbel en het beeld’. De Lutherstichting geeft ruimte aan uitwisseling over internationale contacten. De dag is bedoeld voor inhoudelijke verdieping en onderlinge ontmoeting. Gastvrouw is de Evangelisch-Lutherse gemeente Breda. Stellingen Gedurende deze Lutherdecade zullen 95 nieuwe stellingen worden gemaakt met een maatschappelijke, culturele en religieuze insteek. U kunt hieraan bijdragen door stellingen aan te leveren bij drs. Femke AkerboomBeekman. Organisatie De organisatie van de Lutherdecade in Nederland is in handen van de Evangelisch-Lutherse Synode van de Protestantse Kerk in Nederland en de Lutherstichting. Aanmelding: bij drs. Femke Akerboom-Beekman, via [email protected] drs. Perla Akerboom-Roelofs (024-3238024) en drs. Erwin de Fouw (038-2303270 en 06-20775145). Medewerking vanuit de Evangelisch-Lutherse Gemeente Breda: drs.Marlies Schultz en dr. Bertus de Keizer. Programma 10. 00 uur 10.30 uur 10.45 uur 11.30 11.45 12.00 12.30

Inloop Morgengebed ‘De Bijbel en het beeld in de Reformatie’, lezing met beelden, door Dr. Dick Akerboom uur Koffiepauze uur gesprek naar aanleiding van de ochtendlezing uur ‘ De Evangelisch-Lutherse gemeente Breda’, door ds. Marlies Schulz uur Lunch – tijdens de lunch wordt een film vertoond over de restauratie van de kerk enkan de kerk worden bezichtigd. De SLUB is aanwezig met een boekentafel.

13.30 uur

‘Luthers hier en daar’: uitwisseling over internationale gemeentecontacten en 17

aandacht voor het werk ten behoeve van lutherse minderheden door de Lutherstichting, door ds. Perla Akerboom 14.00 uur Workshops: in drie groepen kijken naar kunstwerken als verbeelding van geloof en levensvisie. Hoe verhouden deze beelden zich tot ons eigen geloof? 15.00 uur 16.00 uur

Theepauze Eredienst met viering van het Heilig Avondmaal. Medewerking van het Luthers projectkoor.

Cantorij Cantorij medewerking 29 september De cantorij werkt toe naar medewerking in de cantatedienst van 29 september (Dag van aartsengel Michael). Op de volgende maandagen wordt er gerepeteerd: 7 september 14 september 21 september 28 september (aanvang 19.30 uur met om 19.15 uur een kopje koffie/thee) Wilt u meezingen in de cantorij? Dat kan! Op genoemde data wordt er door de cantorij geoefend. Aanmelden kan via [email protected] of 06 270 35 682.

Tymen Jan Bronda

18

Cursus De barmhartige Samaritaan in rovershanden? Hierbij alvast een vooraankondiging van een cursus: Een lutherse stem in het gesprek over de omgang met de Bijbel. Voor wie wil leren van Luther’s omgang met de Bijbel en hoe die tot uitdrukking komt in verschillende interpretaties van het bekende Bijbelverhaal van de barmhartige Samaritaan start in november een cursus van vier avonden. Deze cursus wordt gegeven door vier lutherse predikanten. Voor Luther bestaat geen vaste altijd en overal toepasbare uitleg van een Bijbelverhaal. De uitleg is mede afhankelijk van wie luistert naar het Bijbelverhaal en de situatie waarin het verhaal ter sprake komt. Het Woord van God gebeurt, komt tot leven vanuit het luisteren naar de Bijbel vanuit een concrete situatie. Niet wij leggen de Bijbel uit maar de Bijbel legt ons uit. Zo zullen in deze cursus uitleggers uit verschillende tijden en plaatsen aan het woord komen met elk hun eigen en van elkaar verschillende uitleggen van dit ene bekende Bijbelverhaal van de barmhartige Samaritaan. De uitleg van Luther, Calvijn, Sölle, Kierkegaard, Bonhoeffer, Martin Luther King e.a. zullen de revue passeren. Zo leren we herkennen hoe het ene verhaal in verschillende tijden op een geheel eigen manier tot een levend Woord van God wordt.

Aanmelding: Om aan deze serie van vier avonden deel te nemen meldt u zich tot uiterlijk een week te voren aan bij de contactpersoon. Het cursusmateriaal ontvangt u op de eerste cursusavond. Het cursusgeld bedraagt € 20. Daarvoor ontvangt u de tekstbundel, koffie en thee. 19

De barmhartige Samaritaan in rovershanden? Data : dinsdagavond 3 en 24 november 2015 en 12 en 26 januari 2016 Tijd : 19:30 uur Plaats : Lutherse Kerk, Haddingestraat 23, Groningen Inlichtingen bij: ds. Susanne Freytag, tel: 050-3130985, e-mail: [email protected]

Ontmoetingsmiddag Ontmoetingsmiddag 9 september woensdag 9 september van 14:00 uur – 15:30 uur in de Foyer Tijdens deze ontmoetingsmiddag gaan we luisteren naar stukjes uit het boekje van C.S. Lewis ‘Brieven uit de hel’ waarin de nog onervaren duivel met zijn ervaren oom correspondeert over zijn opdracht om een mens weg te halen en te houden van het geloof en de kerk en ze beraadslagen over wat daarvoor de beste methoden zijn. woensdag 9 september van 14:00 uur – 15:30 uur in de Foyer De zaal is open van 13:30 uur tot 16:00 zodat niemand die met de bus of taxi komt voor de deur hoeft te wachten. Graag ontmoet de voorbereidingsgroep u op deze middag! De volgende ontmoetingsmiddag is op 14 oktober (zelfde tijd en plaats) Twee opmerkingen voor de opmerkzame lezers. Ten eerste de ontmoetingsmiddag vindt vanaf dit seizoen niet meer op de derde maar vanaf nu op de tweede woensdag van de maand plaats. Ten tweede het onderwerp is al eens eerder aangekondigd geweest maar het kwam er toen niet van waardoor we het opnieuw aankondigen.

Actie Kerkbalans - acceptgiro Bij deze uitgave van Opbouw vindt u de derde acceptgiro in het kader van de Actie Kerkbalans 2015. We verzoeken u deze voor uw bijdrage aan de gemeente te gebruiken en we danken u alvast voor uw bijdrage.

20

Acceptgiro voor actie kerkbalans 2014

21

GSp – Studentenplatform voor Levensbeschouwing Het werk van het studentenpastoraat is oecumenisch. In het studentenpastoraat werken verschillende kerken samen om een op studenten gericht aanbod te kunnen bieden. Het werk van het Groninger studentenpastoraat gebeurd ook namens de Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen daarom ontvangt de redactie van Opbouw regelmatig kopij vanuit het studentenpastoraat om u iets van dat werk te laten zien. In de afgelopen tijd ontvingen wij twee berichten vanuit het GSp; hieronder dat van april.

“De studentenpastorie” Dat was jarenlang de naam van ons pand aan Kraneweg 33. Er zijn heel wat ouderen die nog altijd zo over het pand van GSp en SKLO spreken. Zij verwijzen daarmee naar de tijd dat Kraneweg 33 inderdaad de ambtswoning was van de Hervormde studentenpredikant in Groningen, ds. Krop. Krop woonde met zijn gezin op de ruime eerste verdieping en de zolderverdieping. Beneden bevond zich aan de straatkant zijn studeerkamer, nu de ruimte waar het secretariaat is gevestigd. Daarachter was de tuinkamer, waar hij grotere groepen studenten kon ontvangen voor lezingen, gespreksgroepen en allerlei sociale activiteiten. Het pand werd in 1956 aangekocht om studentenpastorie te worden. Krop zelf heeft er tot zijn plotselinge dood in 1973 gewoond en gewerkt. Daarna heeft ds. Arie de Leeuw er nog korte tijd gewoond, maar vanaf 1977 is het hele pand beschikbaar gekomen voor het vanaf dat jaar zo genoemde Groninger Studentenpastoraat, afgekort GSp. Dat was het oecumenisch samenwerkingsverband van studentenpastores uit de Rooms-Katholieke Kerk, de Nederlands Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland, en later ook uit de Doopsgezinde en de Remonstrantse kerk. Vanaf die tijd spraken studenten ook niet meer van de “studentenpastorie”, maar van het GSp-pand. Waarom deze korte geschiedenis? Omdat onlangs een zoon van ds. Krop aan de Kraneweg op bezoek kwam om het huis van zijn jeugd nog eens te kunnen bezichtigen. Marnix Krop is bezig een levensschets te schrijven over zijn beide, zeer bijzondere ouders. En misschien waren er nog wel interessante gegevens bij ons te vinden die hij zou kunnen gebruiken voor zijn schetswerk. In een kast op één van de bovenkamers vonden wij 22

inderdaad nog verschillende dikke plakboeken vol met krantenartikelen over het studentenpastoraat uit de jaren ’40, ’50 en ’60. Waardevol materiaal omdat het niet alleen informatie bevat over het werk van ds. Krop, maar ook omdat het indirect een kleine geschiedenis vertelt over het Nederland van de naoorlogse jaren. Hoe de universiteit zich ontwikkelde in die tijd (van ruim 1.000 studenten net na de oorlog tot de vele duizenden van rond 1970!!); hoe de Hervormde Kerk probeerde kerk te zijn bij de tijd; hoe de samenleving als geheel in een geweldige stroomversnelling kwam. Het is bijzonder om te zien hoe in het leven van deze ene predikant zich een heel tijdsgewricht weerspiegelt. Ik had van allerlei ouderen al veel verhalen gehoord over ds. Krop: zijn bijzondere uitstraling, zijn passie voor het studentenwerk en hoe hij dat op allerlei manieren voor het voetlicht wist te brengen bij de kerk en de universiteit, zijn zakelijke en bestuurlijke aanpak om een goede organisatie van de grond te krijgen en vooral zijn grote betrokkenheid op jonge mensen. Door de ontmoeting met zijn zoon Marnix Krop en het gezamenlijk bladeren in archiefmateriaal gingen veel van die gehoorde verhalen nog meer voor mij leven. Een bijzondere man die woonde en werkte in een bijzonder huis. Het is goed om te zien dat de functie die het huis bij aankoop in 1956 kreeg, nog altijd bepalend is voor wat er vandaag gebeurt aan Kraneweg 33!

Tiemo Meijlink

23

Evangelisch-Luthers Dagboek 2015–2016 Binnenkort te bestellen: het Evangelisch-Luthers Dagboek 2015– 2016 Ook dit najaar verschijnt een nieuwe editie van het Evangelisch-Luthers Dagboek. Dit boek kan voor u een dagelijkse begeleider worden voor het komende kerkelijk jaar. Elke dag wordt een Bijbellezing aangereikt met een bijbehorende uitleg, gedicht, lied of gebed. U heeft met dit boek een waardevolle verzameling van teksten in handen. Traditiegetrouw vindt u in deze uitgave de liturgische gegevens van de zonen feestdagen met de Bijbellezingen van het Luthers rooster en het gemeenschappelijke rooster, het zondagslied en de liturgische kleuren van de zondagen. Deze informatie ontvingen we kortgeleden van de Stichting Lutherse Uitgeverij en Boekhandel (SLUB), die zorgt voor de verspreiding van het dagboek. Ook de editie 2015-2016 kost net als de huidige € 14,00. In de loop van september/oktober zal ik u weer tijdens het koffiedrinken na de dienst of op een ander moment vragen of u een exemplaar wilt bestellen. U kunt mij ook per e-mail berichten dat u graag de editie 20152016 ontvangt: [email protected]. Dan bent u er in ieder geval zeker van zijn dat uw naam op de bestellijst niet zal ontbreken!

Henk Schaaf

Uit de diaconie Collectedoelen 6 september - PKN | Missionair werk en kerkgroei Op pioniersplekken, met name nieuwbouwwijken bij grote steden en randgemeenten in het dichtbevolkte westen van het land, helpt de PKN op plaatsen waar geen kerk is, ruimte te geven aan mensen om bezig te zijn met vragen van geloof en leven. Maar ook in heel andere delen van het land werkt de PKN aan dergelijke plekken. Bijvoorbeeld in Jorwerd, waar men sinds eind 2012 bezig is een klooster - Nijkleaster - vorm te geven waar mensen zich in alle rust kunnen terugtrekken en elkaar kunnen ontmoeten in liturgie en gesprek, in stilte en wandeling. Binnen niet al te lange tijd komt er een locatie om te overnachten beschikbaar, waardoor men langer in Nijkleaster kan verblijven. Uw bijdrage voor de nieuwe kerk 24

in Jorwerd maakt deze plek voor mensen binnen en buiten de kerk mogelijk. 13 september - PKN | JOP JOP, de jeugdorganisatie van de Protestantse Kerk, schreef mee aan de Samenleesbijbel. De Bijbel toegespitst op het gezin! Want veel ouders vragen zich af hoe ze de Bijbel op een goede manier met hun kinderen kunnen lezen. De Samenleesbijbel omvat naast de Bijbel in Gewone Taal honderden pagina’s aan extra materiaal voor kinderen van acht tot en met twaalf jaar. Op allerlei manieren komen daarin de bekende maar ook moeilijke verhalen op een verrassende wijze een stuk dichterbij. Met de opbrengst van de collecte kan JOP door blijven gaan met het ondersteunen van ouders, jeugdwerkers en predikanten bij het overdragen van het geloof aan een nieuwe generatie. 20 september - Lutherstichting | Diasporagift 2015 Op het moment dat we - in verband met de vakantie wat de vroege kant dit stukje schrijven, is het ons nog niet bekend wat dit jaar het doel is van de Diasporagift. Dat zullen we u vertellen bij de collecteafkondiging tijdens de dienst. 27 september - PKN | Vredeswerk | Israëlzondag Vrede ... in veel delen van de wereld lijkt die momenteel ver weg. Toch worden op heel veel plaatsen initiatieven ontplooid om de vrede dichterbij te brengen. Zoals in Mali, waar een christelijke journalist samen met een imam radioprogramma’s maakt over vrede en verzoening. En in ZuidSudan, waar een bisschop, met steun van PAX, een vredesdorp heeft gesticht van waaruit jong en oud, christen en moslim werken aan vrede in dit verscheurde land. Behalve voor het vredeswerk is de collecte ook bestemd voor het werk dat vanuit de PKN wordt gedaan via het programma Kerk en Israël. Een lastige opgave in deze tijd, waarin de PKN wil investeren in de onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël, terwijl ook het Palestijnse volk haar ter harte gaat. In de ontmoeting tussen joden en christenen, onder meer via het Overlegorgaan Joden en Christenen (OJEC), leert men van elkaar en spreekt men over zaken van die verder gaan dan alleen wederzijds belang. Voor dit dubbele doel van vrede en gerechtigheid vragen wij vandaag uw bijdrage.

25

4 oktober - Stichting Garuda House Bali Van Jeroen en Ivette Langeveld van de Lutherse gemeente in Stadskanaal kregen we een half jaar geleden het verzoek te collecteren voor de Stichting Garuda House Bali. Bij tijden weinig flexibele collecteroosters maken het soms onmogelijk direct te reageren, maar vandaag collecteren wij dan voor dit project, dat zo’n twintig meisjes uit kansarme gezinnen een stimulerende en veilige omgeving biedt waarin zij kunnen studeren, leren en spelen. Deze meisjes in de leeftijd van zeven tot zeventien jaar gaan één dagdeel naar school en benutten het andere dagdeel voor onderlinge hulp, spel en lichte huishoudelijke taken. Graag ontvangen wij uw bijdrage voor een project ver weg dat van dichtbij wordt gecoördineerd. 11 oktober - Eigen diaconie Het werk van onze eigen diaconie is vandaag het collectedoel. Uw bijdragen worden door de diakenen besteed voor diaconale doelen waarmee mensen in én buiten onze eigen kerkelijke gemeente worden geholpen. Ook de aankleding van de eredienst, zoals de kaarsen en de bloemen op de altaartafel, worden uit de opbrengst van deze collecte betaald. Helpt u uw diakenen om hun werk mogelijk te maken? 18 oktober - PKN | Kerk in Actie - Werelddiaconaat Sartawi, partnerorganisatie van Kerk in Actie in het Boliviaanse Hoogvlakte, steunt ruim 3500 gezinnen in vier gemeenten. Zij richt zich op het verbeteren van de landbouwproductie, zodat men goed en voldoende kan eten. Eén van de speerpunten is het verhogen van de melkproductie, bestemd voor het maken van yoghurt en kaas, niet alleen voor eigen gebruik, maar ook voor de handel. Want deze bron van inkomsten helpt de hooglandbewoners hun kinderen een betere toekomst te geven. Met uw collectegift kunnen nog meer gezinnen in dit gebied worden geholpen. Van harte aanbevolen! 25 oktober - PKN | Rondom Hervormingsdag In een samenleving die steeds verder individualiseert, is het de kunst om te zien op welke wijze de rijkdom van de christelijke geloofstraditie gedeeld en beleefd kan worden. De synode van de Protestantse Kerk, waarvan de Evangelisch-Lutherse Kerk deel uitmaakt, helpt plaatselijke gemeenten om aan die veelzijdigheid vorm te geven. Ook buigt de synode zich over de oecumenische relaties van de kerk waardoor wij als christenen wereldwijd verbonden zijn en blijven. Met de collecte van deze zondag ondersteunen wij het synodale werk, waartoe naast binnen-kerkelijke zaken ook het onderhouden van contacten met de overheid behoort. 26

1 november - PKN | Kerk in Actie - Najaarszending Kerk in Actie stelt studiebeurzen beschikbaar voor studenten om in de eigen regio te studeren, bijvoorbeeld aan het McGilvary Institute of Theology in Thailand. Uit landen als Thailand, Myanmar, Laos, Cambodja, Nepal en zuidelijk China studeert men daar, maar ook wil Kerk in Actie enkelen van hen in staat stellen om (een deel van) hun studie te volgen in Engeland of Amerika. Voor het vormen van theologisch en ander kader in de landen van Zuidoost-Azië vragen wij in deze collecte uw bijdrage.

opbrengsten collecte 26-04 03-05 10-05 14-05 17-05 24-05 07-06 14-06 21-06 28-06 05-07 12-07 23-08 30-08

PKN - Eredienst en Kerkmuziek PKN - Missionair werk & Kerkgroei Artsen zonder Grenzen Eigen diaconie Vredeswerk Groningen Kerk in Actie, Pinksterzending Kerk in Actie, Werelddiaconaat PIT militairen Batu Eilanden Eigen diaconie Zomerdienst Zomerdienst Eigen Diaconie Eigen Diaconie

36.60 44.90 77.65 25.35 26.52 216.28 70.66 17.84 54.95 60.78 104.40 127.75 38.85 51.00

Petra Vogl, Patryk Piwocki, Jan de Boer en Henk Schaaf

SVLK Een reeks benefietconcerten Zondag 6 september, 15 uur In het kader van de geldwerving voor het nieuwe barokke orgel start op 6 september een nieuwe benefietreeks. Diverse gerenommeerde musici hebben reeds toegezegd hier hun medewerking aan te willen verlenen. De meeste concerten vinden plaats in de Lutherse Kerk van Groningen, Ton Koopman echter speelt zijn benefiet op het Schnitgerorgel van de Martinikerk. Op het programma van 6 september, alwaar Tymen Jan Bronda het orgel 27

zal bespelen, staan diverse bekende orgelwerken zoals Psalm- en koraalbewerkingen van Jan Pietersz. Sweelinck (kistorgel). Verder op het Van Oeckelenorgel Handels Orgelconcert in g klein HWV 289, bekende delen uit Mendelssohns Sonates, Skizzen van Schumann, Piece Heroique van César Franck en tenslotte Bachs beroemde Toccata in F groot BWV 540. We hopen op een geslaagde reeks met vele toehoorders en natuurlijk een mooi eindbedrag dat het huidige tekort flink zal kunnen drukken. Het entreebedrag ligt op 15 euro. Alle inkomsten komen volledig ten goede aan orgelproject. Zie http://www.schnitgerorgel2017.nl voor nadere details. Na afloop wordt er 'Schnitgerwijn' geschonken. zondag 6 september | aanvang: 15:00 uur (tot 16:00 uur) | locatie: Lutherse kerk (Groningen), Haddingestraat 23. entree EUR 15 (kaarten aan de kassa) | De concerten duren ruim een uur, zonder pauze. Voor meer informatie over de hele reeks: zie http://www.svlk.nl. Zaterdag 26 september, 16 uur Het koor HagaSonare uit Den Haag verbindt hun koorweekeind in de provincie met een uitvoering in de Lutherse kerk. Onder leiding van dirigent Danny Nooteboom worden o.a. werken van de Haan, Mendelssohn, Purcell en Händel uitgevoerd. m.m.v. Sander van den Houten, orgel Joalien van den Houten, sopraan Zaterdag 26 september | aanvang: 16:00 uur | locatie: Lutherse kerk (Groningen), Haddingestraat 23. entree EUR 12,50 (kaarten aan de kassa) in de Lutherse Kerk Groningen Men zal zich afvragen waarom een koor uit Den Haag dit concert geeft in die mooie Lutherse kerk in Groningen. Een lid van het koor, Hillegien Munter, heeft nauwe banden met deze kerk. Zij heeft, omdat haar vader er predikant was, een groot gedeelte van haar jeugd daar doorgebracht. Het verhaal van haar vader, die vele malen vertelde hoe hij tijdens de oorlogsjaren zich verstopte achter het orgel, heeft een onuitwisbare indruk bij haar achter gelaten. 28

Het leek haar geweldig om met haar koor eens in deze kerk te zingen. Omdat het koor ook een sociale functie heeft steunt het met dit concert het nieuwe Schnitgerorgel. Resterende concerten Benefietconcerten Schnitger 2017: - Zondag 11 oktober (middag, tijd wordt nog bekend gemaakt) Lutherse kerk. Kamerkoor Tiraña Groningen. Lassus, Sweelinck, De Morales, Charpentier en meer.. - Vrijdag 13 november 20:15 uur Lutherse kerk. Jochem Schuurman, orgel | Saleem Khan, trompet/ natuurtrompet. - Zondag 21 februari 2016 15:00 uur Lutherse kerk. Erwin Wiersinga, orgel solo. Populaire werken uit de Frans en Duitse Romantiek. - Woensdag 15 juni 20.00 uur Martinikerk. TON KOOPMAN, orgel solo. Vriendennieuws: wij zoeken een nieuwe penningmeester! Onze eerste uitgave van het vertrouwde Bulletin editie 2015 verscheen wat laat, niet door gebrek aan bijdragen, maar door een overvloed. In de loop van het Brandenburgs Buffet op 9 januari hield Ds. Susanne Freytag een interessante lezing over de geschiedenis van de kerkelijk georganiseerde Lutheranen in Groningen. Zij was zo vriendelijk de tekst af te staan voor publicatie in ons blad, en u trof het in het Bulletin aan. U wist wellicht ook al dat wij als bestuur lichtelijk stuurloos waren geworden door het aftreden van voorzitter Rienk Bijma in het najaar van 2014. Gelukkig is er een opvolger gevonden in de persoon van Kaarlo Schepel, een zeer kundig organisator, een zakenman en ook nog Lutheraan! Hij zal in januari beginnen met zijn voorzitterschap, en we heten hem nu al heel hartelijk welkom. Daartegenover staat het smartelijke gegeven dat Gert Hendriksen zal vertrekken als penningmeester. Zijn zorgvuldigheid en energie zullen pijnlijk gemist worden, en hij heeft ons nog niet een vervanger aangeboden. We vragen u als lezers dan ook met klem of u ons in contact kunt brengen met een mogelijke kandidaat-penningmeester. Namens het bestuur van de Vrienden van, Ite Wierenga

29

Kerkmuziekcursus Drachten Bij voldoende belangstelling zal in het najaar van dit jaar in Drachten een kerkmuziekcursus starten, georganiseerd vanuit de landelijke Protestantse Kerk. De cursus heeft een organisten- en een koordirigenten-richting. De cursisten krijgen drie jaar lang een gedegen opleiding: zowel praktisch (het leren begeleiden, voorspelen maken, improviseren, dirigeren) als theoretisch (algemene muziekleer, muziekgeschiedenis, hymnologie en liturgie). Het gaat om het opdoen van veel kennis, maar het is ook leuk en inspirerend drie jaar lang met een hechte groep op te trekken, om met elkaar zich deze muzikale vaardigheden eigen te maken. Na drie jaar volgt een examen, waarna men de derdegraads bevoegdheid als cantor of organist kan aanvragen en bij een kerk aangesteld kan worden volgens de in de Protestantse Kerk gehanteerde Regeling voor de kerkmusici. Belangrijker dan dit papiertje is echter dat je na die drie jaar op een unieke manier onschatbare kennis en ervaring hebt opgedaan. Docenten in Drachten zijn Jellegeert Postma (orgel, theorievakken), Tymen Jan Bronda (koordirectie, theorievakken) en Thijs Oomen (liturgiek). Inmiddels heeft zich al een aantal cursisten aangemeld, maar er is ruimte voor nog enkele organisten en cantores. Iedereen die belangstelling heeft, kan zich aanmelden bij het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk Nederland via [email protected].

Uit de oude Doos Uit het gemeenteblad van 60 jaar geleden In deze rubriek treft u oud nieuws aan. Hoe verging het de lutherse gemeente Groningen in 1954. We vertellen en citeren uit het gemeenteblad van 60 jaar geleden.

30

Opbouw 60 jaar geleden We nemen nu afscheid van deze rubriek. Jaren geleden ben ik eens in het Gemeentearchief op zoek gegaan naar informatie over de glas in lood ramen uit 1946 die volgens een andere bron in Opbouw had moeten staan. Toen kwam ik tot de ontdekking dat helaas de eerste jaargangen van Opbouw in het gemeentelijk archief ontbreken. Na de dood van het gemeentelid juffrouw Koster ontving ik van de erven een doos met papieren en ander materiaal dat met onze gemeente te maken had. Blij verrast was ik toen ik in die doos de ontbrekende beginjaren van Opbouw in keurig gebonden vorm aantrof. Ik herkende daarin meteen de ontbrekende banden van het gemeentearchief. In de afgelopen negen jaar heb ik u deelgenoot gemaakt van datgene wat bij het lezen van deze oude Opbouwen mijn aandacht trok. Nu ben ik aan het slot van de tweede band aangekomen en is het tijd om deze twee banden weer over te dragen aan het gemeentelijk archief.

Concerten Uitgaansagenda Lutherse Kerk SEPTEMBER 2015 zondag 6 september: zaterdag 12 september: zondag 13 september: zaterdag 26 september: zondag 27 september:

SVLK Monumentendag LBE Haga Sonare Musica Antiqua Nova

OKTOBER 2015 zaterdag 3 oktober: zondag 4 oktober: zaterdag 10 oktober: zondag 11 oktober: zaterdag 24 oktober: donderdag 29 oktober:

Coenders Blazersensemble Musica Antiqua Nova Vocaal Ensemble SVLK Con Anima St.Prime

20.15 u. 15.00 u. 20.15 u. 15.00 u. 20.15 u. 20.15 u.

NOVEMBER 2015 zondag 1 november:

Kwajr

15.00 u.

31

15.00 u. 10.00 – 17.00 u. 15.00 u. 16.00 u. 15.00 u.

van de Kerkrentmeesters Bijdragen levend geld in 2015 Gedurende de afgelopen tweeënhalf maanden heeft de gemeente bijdragen levend geld ter hoogte van rond 6.200 euro ontvangen. De teller voor deze bijdragen in 2015 staat inmiddels bij rond 21.900 euro. Dit is een mooie tussenstand! We danken alle gevers voor hun gulle gave. We roepen tevens iedereen op om de gemeente financieel te blijven ondersteunen, ook in het kader van de Actie Kerkbalans (zie hieronder). We zijn ervan overtuigd dat we de bedragen die we in de vorige jaren hebben mogen ontvangen ook dit jaar bij elkaar kunnen brengen (en hopelijk zelf meer). Uw financiële ondersteuning daarbij waarderen we zeer. In een oogopslag is de situatie als volgt:

Actie Kerkbalans - acceptgiro Bij deze uitgave van Opbouw vindt u de derde acceptgiro in het kader van de Actie Kerkbalans 2015. We verzoeken u deze acceptgiro voor uw bijdrage aan de gemeente te gebruiken. De vierde en laatste acceptgiro zal worden gevoegd bij Opbouw Nr. 7 (december 2015). U kunt uiteraard ook 32

eerder bijdragen overmaken op de rekening van onze gemeente (zie voor de gegevens blz. 2). Philipp Jäger en Rob Kroes

Luthers Bach Ensemble Jan Pietersz. Sweelinck… en meer Het Luthers Bach Ensemble presenteert de vele gezichten van Jan Pietersz. Sweelinck… en meer Het Luthers Bach Ensemble o.l.v. Tymen Jan Bronda voert op 11, 12, en 13 september drie concerten met muziek van Jan Pieterszoon Sweelinck uit: Psalmen, Rimes & Chansons, Toccata's & wereldlijke werken. Daarnaast zijn er Psalmen van Pierre Certon en Nicholas Vallet te horen. In Leens klinkt een afwijkend programma met naast Sweelinck orgelmuziek van Heinrich Scheidemann en Dieterich Buxtehude. Toen Jan Pieterszoon Sweelinck in 1621 stierf, troostte Vondel de nabestaanden met de gedachte dat de onsterfelijke Sweelinck nu in de hemel de maat sloeg en zijn publiek uit engelen bestond. Zijn muziek was als ‘een goddelijke galm in aller engelen koor’. Zo bekend is Sweelinck vandaag niet meer, al kennen vele Nederlanders zijn gezicht omdat zijn portret tussen 1971 en 1990 het bankbiljet van 25 gulden sierde. Sweelinck is een van Nederlands grootste componisten. Tijdens zijn leven genoot hij een internationale roem en had hij een grote invloed op de muziek van de vroege barok. In 1577 kreeg de toen vijftienjarige Sweelinck een vaste aanstelling aan de Oude Kerk in Amsterdam als organist. Hij was befaamd vanwege zijn improvisaties; zijn orgelbespelingen in de Oude Kerk horen in Europa tot de eerste openbare concerten en werden druk bezocht. Hij had talrijke leerlingen uit Engeland en Duitsland, die zijn werken verder verspreidden. Sweelinck staat aan de basis van de Duitse orgelmuziek die een kleine eeuw later culmineerde in de composities van Johann Sebastian Bach. Sweelinck schreef een monumentaal oeuvre aan vocale muziek, waaronder een complete meerstemmige zetting van alle 150 psalmen, waaruit het LBE (a capella) een royale keuze zal laten horen. Daarnaast brengt het zijn ‘oude stijl’ werken ten gehore in bijvoorbeeld het prachtige vijfstemmige Te Deum en De Profundis. 33

Luitist Israel Golani begeleidt deze stukken samen met Robert Koolstra op het orgel. Als intermezzi hoort u werken van Pierre Certon (ca. 1510-1572) voor luit en (solo)stemmen, werken van Sweelinck voor klavecimbel en enkele twee- en driestemmige ‘rimes’ (rijmverzen) en chansons door solisten uit het kleinkoor. De werken op het programma worden uitgevoerd door de professionele musici van het kleinkoor van het Luthers Bach Ensemble en solisten. Het Luthers Bach Ensemble staat bekend om de dynamische en ranke vertolking van barokmuziek op basis van de authentieke uitvoeringspraktijk. Het portret op de flyer en de affiche van dit concert is geschilderd door Henk Helmantel in 2012. Het wordt geëxposeerd tijdens de concerten. Uitvoerenden Luthers Bach Ensemble (kleinkoor) o.l.v. Tymen Jan Bronda Solisten: Israel Golani (luit) en Robert Koolstra (orgel en klavecimbel) Uitvoeringen vrijdag 11 september, 20.00 uur concert Kruiskerk Burgum (Nieuwstad 5) zaterdag 12 september, 20.00 uur concert Petruskerk Leens i.s.m. Stichting Hinszorgel Leens (Zuster A. Westerhofstraat 8) zondag 13 september, 15.00 uur concert Lutherse kerk Groningen (Haddingestraat 23) Voorverkoop Boekhandel Godert Walter Groningen, Oude Ebbingestraat 53 Boekhandel Daan Nijman Roden, Heerestraat 87 Ticketshop via www.luthersbachensemble.nl Telefoon 06 149 22 638 (ma-wo-vr tussen 18-21 u vanaf 11 augustus) Voor het concert in Leens zijn alleen kaarten aan de deur verkrijgbaar Entree Ticketservice: €18 (normaal)| €16 euro (vriend)| €8 (student) aan de kassa: €21 (normaal)| €19 (vriend)| €10 (student)

34

Van de kerkenraad Van de kerkenraad Punten uit de vergadering van juni Als opening van de vergadering haakt Susanne door het lezen van enkele verzen uit Matteüs 10 aan bij het feit dat het over twee dagen 485 jaar geleden is dat de Augsburgse Confessie op de Rijksdag in Worms werd voorgelezen. Zij legt de betekenis van dit gebeuren voor onze kerk kort uit. De vaste onderdelen terugblik en vooruitblik brengen ons bij de geslaagde buitendag en de mooie huwelijksdag van Annette Toren en Frans Le Roux, waarbij zowel het burgerlijk huwelijk als de kerkelijke inzegening in ons kerkgebouw plaatsvond. Zoals gebruikelijk begint het nieuwe kerkelijk seizoen met - in de ideale volgorde - de schoonmaak- en vervolgens de Open Monumentendag. Philipp neemt met ons de jaarrekening 2014 door. Door een aantal oorzaken toont deze rekening een negatief resultaat van tegen de 40.000 euro. Deze rekening zal ook met de gemeenteleden worden besproken, waarbij de details van enkele flinke - zij het eenmalige - tegenvallers zullen worden toegelicht. Mede omdat er zich regelmatig nieuwe leden aanmelden, gaan we na hoe we deze mensen welkom in onze gemeente willen heten. In een nog redelijk vers verleden werd eens per jaar een nieuw-ingekomenen-avond gehouden; we willen proberen dit fenomeen nieuw leven in te blazen. Uw kerkenraad gaat uitgerust na de zomervakantie weer aan het werk; er is in en voor onze gemeente veel te doen. We houden u op de hoogte, en wilt u een steentje - op welke manier dan ook - bijdragen, dan horen we dat heel graag! Henk Schaaf

35

Agenda Agenda september – oktober 2015 September Maandag 7 september Cantorij Woensdag 9 september Ontmoetingsmiddag Zaterdag 12 september Open Monumentendag Maandag 14 september Cantorij Maandag 21 september Kerkenraad (o.v.) Maandag 21 september Cantorij Woensdag 23 september Westerkwartiergroep Bij mevrouw Takkenkamp Oktober Woensdag 14 oktober Ontmoetingsmiddag Dinsdag 20 oktober Kerkenraad

36

Kerk 19:30 uur Foyer 14:00 uur Kerk 10.00-17.00 uur Kerk 19:30 uur KR-kamer 19.30 uur Kerk 19:30 uur 19.45 uur

Foyer KR-kamer

14.00 u. 19.30

Gedicht ‘Over de Stilte’

Over de Stilte Zolang er nog ergens iemand bestaat met wie ik als mens kan spreken vind ik ook wel de stilte midden op straat een stilte die niemand kan breken. Een kostbare stilte van zuiver glas dat ik zelf met mijn stem heb geslepen als ik er niet was had niemand die stilte begrepen. Maar als Hij er niet was en Zijn stem was er niet Dan was er van stilte geen sprake Alleen maar van zwijgen zo hard als graniet en dat kan je doodeenzaam maken. Maar d estilte, dat is een tweestemmig lied, waarin God en mens elkaar raken. Guillaume van der Graft. 37

Colofon Opbouw is het officiële orgaan van de Evangelisch-Lutherse gemeente in Groningen. Opbouw verschijnt acht maal per jaar. 68e jaargang, augustus, nummer 5 Copy voor het volgende nummer dient uiterlijk 11 oktober 2015 in het bezit te zijn van de redactie te zijn. Redactie: Redactie-adres:

ds. S. Freytag Haddingestraat 23 9711 KC Groningen

Email:

[email protected]

Reproductie en verzending: Jaap Venekamp, Frauke Hüning, Gisela Klein en Klazien Opten Bedrukken acceptgiro’s en etiketten: Gisela Klein Oplage: Foto omslag:

300 exemplaren zwaan boven ingang kerk 38