Oktober 2013 36e JAARGANG Nr. 5
-2-
-3-
RIVIERENLAND OKTOBER 2013 36e JAARGANG NR 5 Opgericht: 19 januari 1977. Deken:
Do Cranen
Voorzitter:
Bert Pollaert
Secretaris:
E-mailadres: vacant
Den Dolvert 14 5473 GP Dinther Wilhelminasingel 46 5351 CC Berghem
[email protected]
0413 – 29 25 58 0412 – 40 18 25
zie voorzitter & penningmeester Zwaardvis 20 073 – 549 48 15 5482 XV Schijndel E-mailadres:
[email protected] Bestuurslid: Jo v. Giersbergen Lariestraat 21 073 – 547 47 95 5482 LH Schijndel Bestuurslid: Mari van Beek Jan Habrakenstraat 15 0413 – 29 28 49 5473 GV Heeswijk-Dinther Opgave rubriek Lief & Leed bij: het bestuur Op internet te bezoeken onder de site van de federatie: www.fawbg.nl Penningmeester:
Lidmaatschap: Bankrekeningen:
E-mailadres: Sjef Mordang
€ 40,00 per jaar, inschrijving eenmalig € 7,00 Rabobank 14.71.98.097 op naam van: Brabants Am. Wijn- en Bierm.gilde “Rivierenland”
Maandelijkse gildenavond in:
Redactie:
’t Spectrum 073 – 544 14 44 Steeg 9 te Schijndel Aanvang 20.00 uur, tenzij anders vermeld in de agenda
Kopij:
Jan van Langen Marylin Somers E-mailadres: Marylin Somers
Verzending:
Jan van Langen
0413 – 22 94 82 0492 – 46 43 12
[email protected] Janus v.d. Bergstraat 18 5469 NZ Boerdonk Dorpsstraat 21 5472 PH Loosbroek
0492 – 46 43 12 0413 – 22 94 82
-4-
INHOUD: Inhoud ..................................................................................... 116 Voorwoord .............................................................................. 117 Uitslag wijncompetitie september 2013 ................................ 119 Wijnweetjes: Portwijn ............................................................ 121 Wijnweetjes ............................................................................ 124 Website ................................................................................... 125 Vlierbessen en blauwzuur....................................................... 126 Likeur...................................................................................... 128 Sulfiet in de wijn .................................................................... 131 Bierweetjes ............................................................................. 135 Bockbier.................................................................................. 137 Agenda .................................................................................... 138
Presentatie van het Gilde bij De Kildonkse molen
-5-
VOORWOORD De goden zijn ons goed gezind geweest deze zomer, na een koud en nat voorjaar hebben we toch een hele mooie zomer gehad. En ook de herfstdagen waren voor ons wijnbouwers super: ’s nachts wat koud en overdag toch behoorlijk wat zon. Dus de zuurgraad omlaag en de suiker omhoog, wat willen we nog meer. De verwachtingen zijn dan ook zeer hoog over de kwaliteit van de wijn. Dit in tegenstelling van Frankrijk, waar op plaatsen, door hagel heel veel van de oogst verloren is gegaan. Maar inmiddels zit bij de meesten onder ons de most al in het vat en kijken hals-rijkend uit naar het resultaat. We hebben ons als Gilde weer op diverse plaatsen gepresenteerd zoals de streekmarkt in Berghem waar Gerard Spierings zijn biertje stond te brouwen, De Hop-est in Schijndel met Albert, Jo, Jan en Gerard Brancard. In Leur waar George en Rienus hun best stonden te doen, het Boerenbonds museum met Sjef en Gerard en tot slot Het Oogstfeest bij de Kilsdonkse molen waar onze Deken Do samen met Jan van Langen voor de presentatie zorgden. Nu zijn er zeker mensen die ik vergeten ben maar alle hartelijk dank voor deze inspanningen. Nu maar hopen dat deze aktiviteiten ook wat nieuwe leden gaan opleveren. Vrijdag 25 oktober Gildeavond met keuring van Bokbier en likeur L 3. Ben zeer benieuwd hoe hier de uitslag zal zijn, omdat bij Maaslands Thuisbrouw Genootschap enkele van onze Gildeleden erg goed scoorden. We hopen u allen weer te mogen begroeten. Bert Pollaert
-6-
De oudste wijngaard in het Land van Maas en Waal
”De Kleine Heerlijkheid” Aspert 1 6631 KS Horssen www.kleineheerlijkheid.nl Een gezellig uitstapje voor groepen. (op afspraak vanaf 20 pers.)
-7-
UITSLAG WIJNCOMPETITIE SEPTEMBER 2013 KLASSE: DROOG
DATUM: 27-09-2013
NR: 1 2 3 4 5 6 7 8
NAAM Johannesen, J.G. Langen, J. v. Berg, J. v/d Pollaert, B. Ende, G. v/d Mordang, S. Schuurmans, M. Leijten, G.
SOORT DRUIF VRUCHT VRUCHT VRUCHT DRUIF VRUCHT DRUIF DRUIF
FLES 3 1 6 2 8 4 5 7
WIT 81,47 77,93 76,17 73,92 73,75 72,92 66,53 61,60
SCORE 10 9 8 7 6 5 4 3
NR: 1 2 3 4 5
NAAM Johannesen, J.G. Langen, J. v. Pollaert, B. Mordang, S. Claassen, M.
SOORT DRUIF VRUCHT DRUIF VRUCHT DRUIF
FLES 55 54 53 52 56
ROSE 78,00 74,50 73,20 70,42 57,42
SCORE 10 9 8 7 6
51
62,00
FLES 107 104 106 108 102 105 101 103
ROOD 76,13 75,25 75,17 74,33 73,75 73,13 67,53 63,80
GEDISKWALIFICEERD Claassen, M.
NR: 1 2 3 4 5 6 7 8
NAAM Pollaert, B. Schuurmans, M. Mordang, S. Claassen, M. Langen, J. v. Johannesen, J.G. Straaijer, R. Lijssel, P. v.
VRUCHT
SOORT DRUIF DRUIF DRUIF DRUIF DRUIF DRUIF DRUIF VRUCHT
SCORE 10 9 8 7 6 5 4 3
-8-
-9-
WIJNWEETJES: PORTWIJN Wie ooit die stampers aan het werk heft gezien, zou misschien denken dat het allemaal een vrolijke boel is. Maar ze mogen niet lekker in het wilde weg stampen. Eerst worden de druiven twee uur voorzichtig geplet of gekneusd, op een ritmische manier (de Corte) waarna de “liberdade” wordt verklaard (de vrijheid). Dan mogen ze 2 uur vrij dansen. Na deze vrij uitputtende bezigheid wordt de most tijdelijk in de lagares vergist tot ongeveer de helft van de suiker gefermenteerd is. Tijdens deze periode worden de druivenschillen steeds met speciale stokken onder gedompeld om meer kleur te krijgen. Daarna gaat de most over in stalen of houten vaten en wordt alcohol toegevoegd, waardoor de gisting stopt. In de Douro wordt nu nog maar 5 % van alle port op de traditionele manier gemaakt. Er zijn simpelweg niet genoeg mensen die uren in de bakken willen staan. Tegenwoordig zijn er mechanische systemen (robotlagares), die op dezelfde manier werken, dus met de groots mogelijke voorzichtigheid. Bert Pollaert
****************
Wijnspreuken Zonder wijn eten we, met wijn dineren we. Waarheid: wijn is slecht voor de mens - vooral slechte wijn. Zonder wijn eten we, met wijn dineren we. Goede wijn behoeft geen krans Bij een goede fles wijn vergeet ik mijn zorgen, maar nooit ben ik door mijn zorgen een fles goede wijn vergeten. Als ik een glas wijn drink word ik een ander mens, en die ander heeft altijd geweldige dorst ! Wijn is zonlicht, bij elkaar gehouden door water. Wijn is het intellectuele deel van de maaltijd. De beste manier om over wijn te leren is door het te drinken. Een maaltijd zonder wijn is als een dag zonder zonneschijn. -10-
Bierbrouwerij Sint Servattumus Ericastraat 11 b 5482 WR Schijndel
Officieel verdeler van Brouwland.
Voor leden geldt een korting van 10% op Brouwlandprijzen. Speciale prijzen voor mouten. Mouten en hop en gist is altijd op voorraad. Voor alle andere artikelen geldt : vóór maandag besteld vrijdag- of zaterdagochtend ophalen. Kijk op: www.sintservattumus.nl voor het bestelformulier
-11-
-12-
WIJNWEETJES De dirndls en kroontjes op het hoofd hebben ons misschien iets mutsigs, maar laat je niet op het verkeerde been zetten. De Duitse wijnkoningin weet waar ze het over heeft. Ieder jaar wordt een nieuwe wijnkoningin gekozen, die ambassadrice wordt van Duitse wijn. Dat is geen gemakkelijke taak en dat maakt de verkiezing ook anders dan een frivole missverkiezing. De 70 – koppige jury kiest een jonge vrouw die het best antwoord geeft op welke technische vraag over welke Duitse wijn dan ook, of die op verzoek een geïmproviseerde speech kan geven over een willekeurige Duitse wijnregio (er zijn er 13 in totaal). Zij moet ook de wijn in haar glas precies kunnen analyseren. Het hele jaar loopt de wijnkoningin wijnevenementen af om een tikje glamour te geven aan Duitse wijn. Dit moet vooral helpen om een jonger publiek enthousiast te maken. Bert Pollaert Note van de redactie: Ze (Nadine Poss) is in een uitzending op Duitslands eerst zender geweest in het programma ARD-buffet op dinsdag 8 oktober. Knap koppie! Wanneer u haar eens wilt zien en horen, kijk dan eens op: http://www.swr.de/buffet/hallo-buffet/-/id=257304/did=12186006/nid=257304/fb8ozb/
-13-
WEBSITE
Beste gildeleden, Zoals jullie weten heeft ons gilde een eigen website laten maken (www.gilderivierenland.nl). Geadviseerd wordt hier regelmatig op te kijken. Aan de website is de laatste tijd door ons wat gesleuteld. Naast de mededelingen van het bestuur en de uitslagen zijn de boekjes en de nieuwsbrieven erop geplaatst. Ook zijn er wat pagina’s aan toegevoegd. O.a. zijn toegevoegd: • Wijn, bier en likeurrecepten Zo kunnen er persoonlijke wijn-, bier- en likeurrecepten op worden gezet. Heb je een lekkere wijn, bier of likeur gemaakt of ben je winnaar van een proefavond laat andere ook proberen eenzelfde lekkernij te maken. Geef het recept door en wij plaatsen het recept. • Recepten met wijn, bier of likeur Heb je een leuk en lekker gerecht waar wijn, bier of likeur in is verwerkt wat je wilt delen met andere gildeleden geef het dan aan ons door, dan zorgen wij dat het er op gezet wordt. • Vraag en aanbod (staat onder diversen) Heb je spullen over of ben je naar iets op zoek dat betrekking heeft op het wijn, bier of likeur maken dan bestaat de mogelijkheid hiervoor een gratis advertentie te plaatsen. Omschrijf wel duidelijk wat je wilt verkopen of wat je zoekt. De advertentie blijft maximaal één maand staan en wordt dan verwijderd. Opnieuw aanmelden is mogelijk door een nieuwe aanlevering via de website. Heb je iets verkocht of gevonden laat het dan zo snel mogelijk weten want kunnen we de advertentie weghalen. De hele afwikkeling loopt buiten het gilde om. Het gilde is niet aansprakelijk voor de aangeboden materialen. Een kleine donatie aan het gilde voor de plaatsing van de advertentie is welkom maar niet verplicht. Omdat de functie van secretaris nog niet is ingevuld kun je de teksten het beste opsturen via “contact” op de website. De teksten komen dan bij de voorzitter en de penningmeester terecht. Ook rechtstreekse toezending naar penningmeester of voorzitter is mogelijk. Mis je iets op de website geef dat dan ook aan ons door. Wij bekijken dan op welke manier we dit op de website kunnen opnemen. Het Bestuur -14-
Vlierbessen en Blauwzuur Van FAWBG artikelenservice.
Even een paar zaken over vlierbessen en blauwzuur op een rij gezet. Als u de vlierbessen niet 10 minuten gekookt heeft, kan er nog blauwzuur in de wijn achtergebleven zijn. De mate van rijpheid van de vruchten speelt hierin een belangrijke rol, daar kan ik geen mening over vormen. Feit is, zoals uit het onderstaande blijkt, dat blauwzuur voor het grootste gedeelte door het lichaam afgebroken wordt en bij beperkt gebruik mijns inziens geen gevolgen heeft voor de gezondheid. Er zijn ook diverse recepten voor het maken van vlierbessenwijn die het koken niet voorschrijven en ook hieruit kunt u concluderen dat het gebruik van deze wijn bij de meeste mensen niet nadelig is. Nu is het natuurlijk wel zo dat sommige mensen gevoeliger zijn voor bepaalde stoffen en als u het gevoel heeft dat het drinken van deze wijn nadelig is voor uw gezondheid kunt u het altijd nog weg doen Advies is dus uw wijn drinken met mate en volgende keer rijpe vruchten gebruiken en 10 minuten koken of de sapextracter gebruiken. Vlierbessen en blauwzuur Minder bekend is dat onrijpe bessen en groene delen van de vlier giftig kunnen zijn. Vlier (Sambucus nigra) bevat namelijk sambunigrin, een stofje dat gesplitst kan worden in blauwzuur (waterstof cyanide) en een onschadelijke suikergroep. Blauwzuur is erg giftig maar ook vluchtig, na verhitten van vlierbessen is er geen risico meer. Er zijn gevallen bekend van vergiftiging door het eten van vlier, maar de slachtoffers van deze vergiftiging hadden drank met rauwe vlierbladeren gedronken en dat is niet erg slim. Of het echt cyanide vergiftiging was is bovendien niet bewezen. Vlier bevat ook een stofje (een ribosome inactivating protein) dat erg lijkt op het extreem toxische ricine maar de vlierversie wordt juist bestudeerd omdat het niet erg giftig is.
-15-
Adsorptie
Waterstofcyanide is een klein, in vet oplosbaar molecuul. Hierdoor diffundeert het snel door de membranen van longblaasjes. Hierna vindt distributie door het hele lichaam plaats. Opname door de maag is ook snel. Het zure milieu bevoordeelt de niet-geïoniseerde vorm die door passieve diffusie sneller door de maagwand kan. Cyanide dat door het maag-darm stelsel wordt opgenomen, wordt in de lever gemetaboliseerd. Wanneer cyanide zouten worden opgenomen, wordt het cyanide ion in de maag geprotoneerd, waarna het dezelfde route als waterstofcyanide aflegt. Waterstofcyanide is lipofiel, wanneer de huid in contact komt met vloeibaar waterstofcyanide wordt dit ook opgenomen. Metabolisme Het cyanide ion wordt in de lever omgezet naar het oplosbare thiocyanaat. Ongeveer 80% van het cyanide wordt op deze manier gedetoxificeerd.[De omzetting vindt plaats in de mitochondriën door het enzym rhodanese. De omzetting naar thiocyanaat is onomkeerbaar en het thiocyanaat kan door de urine worden uitgescheiden. Het is daardoor onwaarschijnlijk dat thiocyanaat zich in het menselijk lichaam ophoopt. Kleine hoeveelheden van vrij cyanide kunnen ook door de longen, zweet, speeksel en urine worden uitgescheiden. Cyanide kan een complex vormen met het cobalt ion in hydroxocobalamine, waarna cyanocobalamine, een veelgebruikte vorm van vitamine B12, ontstaat.
-16-
Likeur (Nederland)
Nederland kende in hoogtijdagen wel 300 verschillende likeuren. Met de intocht van de Vlamingen brak voor Nederland niet alleen de Gouden Eeuw aan, er werd ook een begin gemaakt met de Likeurencultuur. De fabrikanten noemden zich distillateurs van fijne wateren. De honderden likeuren waren feitelijk cocktails die uit een aantal basislikeuren waren samengesteld. Het proeflokaal was toen nog letterlijk het lokaal waar men de verschillende likeuren uitprobeerde, proefde.
'Esprits' en 'tincturen' 'Esprits' komen als volgt tot stand. In de koperen distilleerketel worden zakken met kruiden, zaden of vruchtenschillen in een mengsel van alcohol en water gehangen. Bij handwarme temperatuur worden de geuren en smaken gedurende een aantal dagen uit de kruidenzakken in het mengsel getrokken. Wordt dit mengsel gedistilleerd dan ontstaat een 'esprit'. 'Tincturen' worden warm of koud uit de kruidenzakken getrokken. De bereidingstijd van de warm getrokken of 'gepercoleerde' tincturen bedraagt zo'n drie dagen. Voor de koudgetrokken tincturen kan dat oplopen tot circa 6 weken. Na zorgvuldige dosering en vermenging met suiker en neutrale alcohol en een rustperiode, ontstaat een heldere likeur. Likeuren zijn zoet van smaak vanwege het hoge suikergehalte. Het minimum alcoholpercentage is 15%.
Likeursoorten zijn: Zadenlikeuren - Anisette, Persico en Crème de Cacao. Vruchtenlikeuren - Apricot Brandy, Cherry Brandy en Peach Brandy Kruidenlikeuren - Crème de Menthe en Kloosterlikeuren. Schillenlikeuren - Mandarijnen, Curaçao, Triple Sec en Curaçao Dry. Onder Fantasielikeuren vallen ook de Oud-Hollandse likeuren zoals: Hansje in de Kelder, Hemdje licht op, Eau de ma tante en Hoe langer hoe liever. Ook Parfait d' Amour en Chocolate Mint zijn Fantasielikeuren. Nieuw zijn exotische Likeuren op basis van vruchten als kiwi, perzik, kokosnoot en dergelijke.
Vervolg op blz. 18 -17-
-18-
Een stijlvolle drank Likeur is al eeuwenlang een stijlvolle drank voor iedere gelegenheid. Het kent een groeiende populariteit als basis voor vele koele en kleurrijke mixdrinks. Geen wonder, want likeur biedt oneindig veel verschillende drinkwijzen, als aperitief, als digestief, met ijs, gemixt of bij het koken. Niets is echter veranderlijker dan de mens en zijn smaak. Oude benamingen zijn verdwenen, nieuwe producten zijn ontwikkeld. Maar zij dragen het stempel van een eeuwenoude traditie en vakmanschap.
**********
Sinaasappel-likeur in 40 dagen Ingrediënten 1 inmaakpot van 1,5 liter 1 sinaasappel met 40 gaatjes 40 suikerklontjes
1 liter jonge jenever 40 koffieboontjes (mokka)
Bereidingswijze Borstel de sinaasappel onder de kraan goed schoon en prik er met een vork 40 gaatjes in. Doe alle ingredienten in de pot en zet hem donker weg. Iedere dag een keertje schudden. 40 dagen laten staan. Zeven en in een goed sluitende fles of karaf doen.
Het is pas crisis als de likeur op is. -19-
Sulfiet in wijn Sinds november 2005 heeft de EU een nieuwe wet ingevoerd. Deze wet gebiedt op het etiket van alle levensmiddelen en dranken de stoffen te vermelden waarvoor mensen allergisch kunnen zijn. Van origine is wijn een relatief natuurlijke drank zonder al te veel toevoegingen; het is immers maar gegist druivensap. Wijn bevat wel altijd sulfiet, en daarvoor kunnen sommige mensen, astmapatiënten bijvoorbeeld, gevoelig zijn.
Wat is sulfiet? Sulfiet is een verzamelterm voor alle stoffen met zwavel. Het wordt toegevoegd tijdens het wijn maken, omdat het twee functies heeft. Ten eerste beschermt sulfiet dewijn tegen oxidatie, waardoor deze fris en fruitig blijft. Ten tweede voorkomt het de groei van ongewenste bacteriën en schimmels, wat de wijn zuiver houdt.
Is sulfiet gezond? Sulfiet werd al door de oude Grieken en Egyptenaren gebruikt om wijn te conserveren – dus eigenlijk al sinds mensenheugenis. Dit betekent echter niet dat deze stof gezond is. Met name voor bepaalde astmapatiënten kan sulfiet in wijn al in een hele lage dosering averechts op de luchtwegen werken. Daarom wordt op het wijnetiket altijd vermeld ‘bevat sulfiet(en)’. Voor de meeste mensen is sulfiet echter een veilige stof, zeker in de minieme concentraties die tegenwoordig worden gebruikt. Toepassen van sulfiet in wijn is bovendien aan hele strenge regels gebonden. Voor rode wijn mag maximaal 150 mg/l worden gebruikt en voor witte wijn en rosé maximaal 200 mg/l. De meeste wijnen bevatten echter véél minder dan die maxima. Bij onderzoek in Australië is gebleken dat in meer dan de helft van alle wijnen zelfs minder dan 80 mg/l, ofwel ongeveer de helft van het wettelijk maximum sulfiet aanwezig was.
Zondebok Sulfiet is vaak de zondebok als mensen last krijgen van bijvoorbeeld hoofdpijn na wijn. Het onderzoek van lichamelijke reacties op wijn is complex en wetenschappelijk onderzoek heeft tot nu toe nog weinig uitsluitsel gegeven over de veroorzakers van lichamelijke klachten na wijngebruik. Daarbij moeten we niet vergeten dat allerlei andere etenswaren, vruchtensappen bijvoorbeeld, veel méér sulfiet bevatten dan wijn. In gedroogd fruit zit zelfs 1000 mg/l sulfiet, ongeveer tien keer zoveel als in wijn!
Vervolg op blz 22 -20-
-21-
-22-
Bestaat er wijn zonder sulfiet? Nee, er zijn geen wijnen zonder sulfiet. Dat is zo omdat sulfiet vanzelf bij de gisting vrijkomt, en dus van nature in elke wijn zit, zelfs als de wijnmaker het niet gebruikt. Wel voegt een enkele wijnboer uit principe geen sulfiet toe. Op het etiket staat dan ‘geen sulfiet toegevoegd’. Deze wijnen zijn echter maar beperkt houdbaar; koop hiervan dus altijd de jongste jaargang. Ook ‘biologische’ wijn (van druiven die zonder bestrijdingsmiddelen of kunstmest worden geteeld) bevat sulfiet. Wat dat betreft, is er geen verschil met andere wijnen.
Sulfiet Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Sulfieten zijn zouten die het sulfiet-ion, SO32- bevatten. Sulfiet komt van nature voor in planten uit de lookfamilie. Sulfieten worden gebruikt als kleurstof en conserveringsmiddel in voedsel (E-nummers E150b, E150d en E221 t/m E228). Het wordt in beperkte hoeveelheden toegevoegd bij de wijnproductie om de fermentatie en oxidatie tegen te houden. Ook biologische wijn kan sulfiet bevatten aangezien biologisch in dat geval slaat op de teelt van de druiven en niet op de vinificatie, die het gebruik van sulfiet toestaat. Sulfiet is een allergeen, ongeveer 5 procent van de astmapatiënten krijgt binnen 5 minuten ademhalingsmoeilijkheden na het nuttigen van sulfiethoudend voedsel. Personen met een allergie voor aspirine hebben een verhoogd risico voor een heftige allergische reactie op sulfiet (anafylaxie). Een dergelijke reactie kan fataal zijn en dient ogenblikkelijk behandeld te worden. Daarom moet in de EU vermeld worden als producten meer dan 10 parts per million sulfiet bevatten.
-23-
Bierweetjes Bier bevat 30 mineralen en sporenelementen, waaronder kalium en magnesium die het lichaam nodig heeft om spieren en zenuwen goed te laten functioneren. Natrium en calcium is niet te vinden in bier, wat zeer positief is. Een glas bier bevat 90 kilocalorieën. Ter vergelijking: appelsap bevat 96 calorieën en een glas melk 100. Van bier word je niet dik. Alcohol wekt echter wel de eetlust op. Na een biertje meer en vooral vetter gaan eten zorgt er wel voor dat er een buikje wordt gekweekt. Een van de smaakmakers van bier is hop. Hop zorgt in ieder geval voor de bitterheid van het bier, maar ook voor de langere houdbaarheid. Nederlanders slaan zo'n 81 liter bier per jaar achterover. Tsjechen drinken het meeste bier: 159 liter per jaar. Bier bevat foliumzuur, vitaminen en panthotheenzuur. In vele studies is vastgesteld dat een matige alcoholconsumptie goed is voor hart en bloedvaten. Rode wijn heeft op dit punt een reputatie. Inmiddels is gebleken dat bier en andere dranken dezelfde effecten hebben. Het is de alcohol die het hem doet.
Bierfeesten in Munchen van 20 September tot 5 Oktober
-24-
– -25-
Bokbier Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Bokbier of bockbier (naar het Duits: Bockbier) is een sterk seizoensbier. Oorspronkelijk zijn bokbieren ondergistend, maar de laatste jaren zijn er in Nederland meer en meer bovengistende bokbieren op de markt gekomen. Een donkere variant wordt tussen oktober en februari verkocht (met een verkooppiek rond oktober en november) en wordt herfstbok genoemd. Vanaf de vastentijd tot mei wordt ook bokbier verkocht dat meestal blond of amberkleurig is en lentebok of meibok wordt genoemd. Bokbier is van oorsprong een Duitse biersoort. Andere landen waar bokbier wordt gebrouwen, zijn Nederland, Noorwegen, Oostenrijk en Tsjechië. Het Nederlandse bokbier heeft zich vanaf de jaren '80 van de twintigste eeuw tot een afzonderlijke stijl ontwikkeld met zo z'n eigen tradities en als opvallendste kenmerk dat bokbieren zowel onder- als bovengistend kunnen zijn. Ook in België worden bokbieren in Nederlandse stijl gebrouwen, maar die zijn uitsluitend bestemd voor de Nederlandse markt. België zelf kent geen bokbiertraditie.
-26-
AGENDA Alle activiteiten in Schijndel beginnen om 20.00 uur, tenzij anders is aangegeven. In december is er geen bijeenkomst. vrijdag vrijdag vrijdag
25 oktober 8 november 29 november
Gildenavond bier (zie juni-boekje) en likeur L3 Vergadering alle commissies met bestuur Gildenavond medium wijnen. Inleveren mousserend wijnen voor de ‘Sjampagne-cup’
Hulp bij het appelen persen tijdens de presentatie van het wijngilde in Gemert
KOPIJ VOOR HET VOLGENDE BOEKJE DIENT UITERLIJK MAANDAG 9 DECEMBER BIJ DE REDACTIE TE ZIJN
-27-