Op zoek naar het zonnemaximum

Waarschuwing: deze presentatie is een greep uit eigen ervaring. Het pretendeert niet om DE handleiding over zonnewaarnemen te zijn.

Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014 2014 08

2014 07

2014 06

2014 05

2014 04

2014 03

2014 02

2014 01

2013 12

2013 11

2013 10

2013 09

2013 08

2013 07

2013 06

2013 05

2013 04

2013 03

2013 02

2013 01

2012 12

2012 11

2012 10

2012 09

2012 08

2012 07

2012 06

2012 05

2012 04

2012 03

2012 02

2012 01

2011 12

2011 11

2011 10

2011 09

2011 08

2011 07

2011 06

2011 05

Op zoek naar het zonnemaximum maandgemiddelden Wolfgetal

140

120

100

80

60

40

20

0

Tommeke Zon • het boeiendste hemelobject ! ondergang, regenboog, LNW, poollicht, Maan,…

Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Tommeke Zon • manisch-depressief: cyclus van 11 jaar • niet klokvast: zowel in hoogte als in periode • daarom interessant om te volgen


Safety first

Tip: vergeet je zoeker niet af te dekken! Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Safety first • projectie + delen met anderen + positie bij schetsen


Safety first • projectie - slecht contrast - gevaar voor direct zonlicht - pas op met gelijmde optiek (bv. SCT) - pas op met oculairen - pas op met kunststof


Safety first • projectie

Tip: gebruik nooit een oculairfilter! Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Safety first • glasfilter + slijtvast + redelijk contrast + aangename geel/oranje kleur - breekbaar - relatief duur - soms enkel voor een bepaalde telescoop -> duurdere modellen kunnen zeer goed zijn Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Safety first • Mylar filter (bv. Solar Skreen) - blauw kleurtje - kwetsbaar

Mylar

- minder contrast - niet meer te krijgen?

glas

AstroSolar


Safety first • black polymer filter (Thousand Oak) + goed voor blote oog + eclipsbril + aangename geel/oranje kleur + redelijk stevig + zelfbouw + goedkoop + mijn eerste (geslaagde) zonnewaarneming - wazig beeld in telescoop Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Safety first • AstroSolar filter (Baader) + zeer goed contrast + goedkoop (€ 25 voor A4) + zelfbouw + ook een versie voor fotografie + natuurlijke witte kleur + helder beeld - fragiel - minder geschikt voor blote oog Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Safety first • prefab - iets duurder • zelfbouw over de telescoop + gemakkelijk te maken - groot


Safety first • zelfbouw in de dauwkap + compact - zit deel voor lichtweg


Safety first • Herschel prisma + beste contrast + ook versie voor fotografie - duur (€ 400) - enkel voor refractors


Safety first • speciale Newton (bv. John Dobson)


Safety first • speciale Newton (bv. John Dobson)

éénrichtingsspiegel

niet opgedampte spiegel Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Safety first • eclipsbril / lasbril (nr. 14) - enkel bruikbaar voor blote oog (alleen grootste vlekken) • internet http://sdo.gsfc.nasa.gov/data/ + geen enkel risico + ook bij bewolkt weer + goedkoop - “niet echt” waarnemen Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Safety first • projectiedoos… wordt vervolgd 


Safety first • H-alpha + detuned - zeer duur - betwisting bruikbaarheid bepaling Wolfgetal … wordt vervolgd


Safety first • Calcium-K + oppervlakte details - amper visueel - duur


Meer detail • blote oog vs verrekijker vs refractor


Meer detail • meer vergroten


Meer detail • grote(re) optiek • zolang de seeing wil meewerken


Meer detail • David vs Goliath


Meer detail • Baader Solar Continuum filter • Baader Neodymium filter • groen filter • OIII-filter + verhogen het contrast (een beetje)


Meer detail • binoviewer + verhoogt contrast + minder last van eyefloaters - € 200-300 - dubbele oculairen nodig - niet altijd in focus


Wat is er te zien? • randverzwakking (limb darkening)


Wat is er te zien? • zonnevlekken (umbra)

• penumbra • porieën • penumbrale vlekken = minder warme gebieden (4000 °C vs 5500 °C) Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Wat is er te zien?

• fakkelvelden (faculae) -> vooral aan de rand = warmere gebieden (9500 °C vs 5500 °C)


Wat is er te zien? • granulatie • striae

-> enkel bij zeer goede optiek/omstandigheden ! Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Wat is er te zien? • rotatie van de Zon (van oost naar west)

Galileo Galilei 5-29 juni 1612 -> Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Wat is er te zien? • Wilson effect


Wat is er te zien? Bijverschijnselen • wolken • optische verschijnselen (halo’s, bijzonnen,…) • vogels • vliegtuigen www.flightradar24.com

• ISS • gras & paarden • UFO’s Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Wolfgetal + kleine telescoop is ideaal + weinig tijd (10 min/dag) + wetenschap + overdag waarnemen (slaap) + zonlicht (vit. D), frisse lucht - lang waarneemproject (11 jaar) - verslavend… zotte dingen - satellieten doen het beter

-> belang van uniform waarnemen !! Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Wolfgetal • (dagelijks) Wolfgetal (1848 Zwitser Max Wolf) R = (10 x g) + f Wolfgetal = (10 x aantal groepen) + totaal aantal vlekken • vlekken zijn soms moeilijk te onderscheiden van poriën • wees dus eerder conservatief in je telling • verschillende umbrae binnen één penumbrae zijn aparte vlekken Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Wolfgetal • indeling groepen niet altijd evident • groep kan soms uit één vlek bestaan • bij twijfel: kijk op internet (www.solarmonitor.org) • pas op: niet elke AR (active region) is een groep


Wolfgetal • R = (10 x g) + f ?


Wolfgetal • R = (10 x 5) + 17 = 67


Wolfgetal • referentie = 8 cm refractor @ x 64 (Wolf) • k-factor om eigen waarnemingen aan te passen • R = k x ((10 x g) + f) • officieel Wolfgetal wordt bepaald door Sunspot Index Data Center (SIDC) in Ukkel • laatste waarneming SIDC: www.sidc.be/uset/index.php • hoe groot zijn die vlekken? www.helioviewer.org


Wolfgetal • (gewoon) maandgemiddelde (Rm) = alle waarden optellen / aantal waarnemingen • vertoont minder schommelingen dan R • afgeglad maandgemiddelde (Rm) • vertoont nog minder schommelingen dan Rm • op basis van 6 maanden voor en na • wordt gebruikt om min en max te bepalen • jaargemiddelde = gemiddelde waarde van de 12 maandgemiddelden Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Wolfgetal • afgeglad maandgemiddelde (Rm) • pas bereken 6 maanden later • officiële methode (SIDC)

• methode Jean Meeus (1958) • bepaalt beter het maximum


Wolfgetal • zonnecyclus = van minimum tot minimum • 11-jarige cyclus (1843 Schwabe) • afwijkingen mogelijk tussen 9 en 14 jaar • zonnecycli krijgen nummer (huidige is 24) • tot 1848 geen regelmatige waarnemingen


Wolfgetal • weinig gegevens tussen 1600-1750 • groot variatie in hoogte maximum


Wolfgetal • toekomst moeilijk (niet?) te voorspellen


Wolfgetal Andere getallen • Wolfgetal opsplitsen per halfrond (N + S) • Beckgetal (R’) op basis grootte zonnevlekken • poolfakkels (Polar Faculae, omgekeerde cyclus) • Classification Value (CV) op basis vlekkentypes • Pettis-getal (SN) op basis penumbrae • Intersol Index (IS) • groepenclassificatie (Waldmeier, McIntosh)

• H-Alpha-Relativzahl op basis AR, protuberansen en filamenten (Interstellarum) Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Actie ! • als de zon schijnt • 1 x per dag (voor Wolfgetal) • theorie: elke dag op hetzelfde tijdstip • praktijk: profiteer van elk gaatje • ‘s morgens meestal beste seeing • vroege namiddag meestal slechtste seeing • over groen (geen gebouwen, asfalt, beton,…) • (lichte) bewolking of mist: minder transparantie, maar betere seeing • wacht niet te lang na een opklaring (warmte)



2014 07

2014 06

2014 05

2014 04

2014 03

2014 02

2014 01

2013 12

2013 11

2013 10

2013 09

2013 08

2013 07

2013 06

2013 05

2013 04

2013 03

2013 02

2013 01

2012 12

2012 11

2012 10

2012 09

2012 08

2012 07

2012 06

2012 05

2012 04

2012 03

2012 02

2012 01

2011 12

2011 11

2011 10

2011 09

2011 08

2011 07

2011 06

2011 05

Actie !

• totaal 747 (mei 2011- augustus 2014) • gemiddeld 19 / maand • grote variatie tijdens het jaar

35

30

25

20

15

10

5

0

Actie ! • grote variatie tijdens het jaar


Actie ! • sterrenwacht is ideaal • zet in elk geval zoveel mogelijk klaar • bekijk wolken op satellietfoto’s (www.sat24.nl) • stoel • pet of zonnescherm (stuk karton) • kapje afnemen ! • eyefloaters • zoeker met filter of speciale zonnezoeker Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Actie ! • mijn methode 



controle  filter en transparantie




Actie ! • vergroting: zon moet volledig in beeld passen (praktijk: vergroting tussen 40-80 keer) • Nagler 13 mm (x43) voor een overzicht • Nagler 7 mm (x79) voor het effectief tellen • belangrijk: steeds zelfde instrument en zelfde vergroting • al zondig ik wel eens… met de schooltelescoop Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Actie ! • waarneemformulier is handig


Actie ! • fakkelvelden: soms voorbode van een groep • info: andere locatie, technische problemen, weersomstandigheden (wind, transparantie,…) • schets: enkel als hulpmiddel bij tellen, ook gemakkelijk om achteraf te vergelijken


Actie ! • Q = kwaliteit • bepaald door seeing (en transparantie) • schaal van 0 tot 5 • je mag met halfjes werken


Actie ! • 0 = waardeloze waarneming (onvolledig, onscherp beeld,...) • 1 = alleen umbrae grote vlekken (penumbrae niet) • 2 = umbrae en penumbrae te scheiden (sterk bewegende rand) • 3 = vorm penumbrae, kleine vlekken, grote fakkels (duidelijk bewegende rand) • 4 = penumbrae mooi afgelijnd, zeer kleine vlekken en fakkels, granulatie is te zien (licht bewegende rand) • 5 = fijnstructuur penumbrae, granulatie over volledige zon (geen bewegende rand) Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

Actie ! • 0 = waardeloze waarneming


Actie ! • 1 = alleen umbrae grote vlekken (penumbrae niet)


Actie ! • 2 = umbrae en penumbrae te scheiden (sterk bewegende rand)


Actie ! • 3 = vorm penumbrae, kleine vlekken, grote fakkels (duidelijk bewegende rand)


Actie ! • 4 = penumbrae mooi afgelijnd, zeer kleine vlekken en fakkels, granulatie is te zien (licht bewegende rand)


Actie ! • 5 = fijnstructuur penumbrae, granulatie over volledige zon (geen bewegende rand)


Actie ! • oriëntatie Zon verandert in de loop van de dag • niet volgen: westen = waar Zon eerst uit beeld gaat oosten = waar Zon laatst uit beeld gaat • kijker omhoog: zuiden = waar Zon eerst uit beeld gaat noorden = waar Zon laatst uit beeld gaat • pas op: noord-zuidlijn komt meestal niet overeen met de rotatieas


Actie ! • variatie op een dag (Tilting Sun) www.atoptics.co.uk/tiltsun.htm


Actie ! • variatie op een jaar


Actie ! • maandformulier (doorsturen VVS)


Actie ! • overzichtsformulier


Resultaten • grote variatie op een maand mogelijk • 17 juli 2014: eerste vlekkenloze waarneming (8, 9, 10, 11, 12, 18 geen waarnemingen) 250

200

150

100

50

0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31



2014 07

2014 06

2014 05

2014 04

2014 03

2014 02

2014 01

2013 12

2013 11

2013 10

2013 09

2013 08

2013 07

2013 06

2013 05

2013 04

2013 03

2013 02

2013 01

2012 12

2012 11

2012 10

2012 09

2012 08

2012 07

2012 06

2012 05

2012 04

2012 03

2012 02

2012 01

2011 12

2011 11

2011 10

2011 09

2011 08

2011 07

2011 06

2011 05

Resultaten

• maandgemiddelde maandgemiddelden Wolfgetal

140

120

100

80

60

40

20

0


2014 07

2014 06

2014 05

2014 04

2014 03

2014 02

2014 01

2013 12

2013 11

2013 10

2013 09

2013 08

2013 07

2013 06

2013 05

2013 04

2013 03

2013 02

2013 01

2012 12

2012 11

2012 10

2012 09

2012 08

2012 07

2012 06

2012 05

2012 04

2012 03

2012 02

2012 01

2011 12

2011 11

2011 10

2011 09

2011 08

2011 07

2011 06

2011 05

Resultaten

• maandgemiddelde vs SIDC (groen) maandgemiddelden Wolfgetal

140

120

100

80

60

40

20

0


2014 07

2014 06

2014 05

2014 04

2014 03

2014 02

2014 01

2013 12

2013 11

2013 10

2013 09

2013 08

2013 07

2013 06

2013 05

2013 04

2013 03

2013 02

2013 01

2012 12

2012 11

2012 10

2012 09

0,20

2012 08

0,40

2012 07

2012 06

2012 05

2012 04

2012 03

2012 02

2012 01

2011 12

2011 11

2011 10

2011 09

2011 08

2011 07

2011 06

2011 05

Resultaten

• k-factor = 0,87 k-factor

1,20

1,00

0,80

0,60

juli 2013 nieuwe AstroSolar filter (veel helderder beeld)

0,00


2014 07

2014 06

2014 05

2014 04

2014 03

2014 02

2014 01

2013 12

2013 11

2013 10

2013 09

2013 08

2013 07

2013 06

2013 05

2013 04

2013 03

2013 02

2013 01

2012 12

2012 11

2012 10

2012 09

2012 08

2012 07

2012 06

2012 05

2012 04

2012 03

2012 02

2012 01

2011 12

2011 11

2011 10

2011 09

2011 08

2011 07

2011 06

2011 05

Resultaten

• afgeglad maandgemiddelde • SIDC (groen) vs Meeus (blauw)

140

120

100

80

60

40

20

0


2014 07

2014 06

2014 05

2014 04

2014 03

2014 02

2014 01

2013 12

2013 11

2013 10

2013 09

2013 08

2013 07

2013 06

2013 05

2013 04

2013 03

2013 02

2013 01

2012 12

2012 11

2012 10

2012 09

2012 08

2012 07

2012 06

2012 05

2012 04

2012 03

2012 02

2012 01

2011 12

2011 11

2011 10

2011 09

2011 08

2011 07

20

2011 06

2011 05

Resultaten

• afgeglad maandgemiddelde • SIDC (groen) vs Meeus (blauw)

120

100

80

60

40

eerste 6 maanden op basis SIDC & k-factor

0

Schoolproject • 18 cm schooltelescoop • seminarie / wetenschappelijk werk • evolutie Wolfgetal • rotatierichting • rotatiesnelheid • bolvorm


Pauze


H-alpha


H-alpha • chromosfeer (niet fotosfeer) • spectaculair • dure hobby • telescoop enkel bruikbaar voor de Zon • nooit van m’n leven…


H-alpha • protuberansen (zonnevlammen) • zonnevlekken • granulatie • filamenten

• plages (AR) Op zoek naar het zonnemaximum – Jef De Wit – WGAS – 25/09/2014

H-alpha • protuberansen • fantasie • Rorschachtest


H-alpha • beweging: van snel tot (zeer) traag


H-alpha • zon zoeken • fijnregeling • sweet spot


H-alpha • boerka verhoogt contrast enorm


H-alpha • Starnights 2013: PST vs Lunt


H-alpha prijs (TS, zomer 2014) opening brandpunt beeldoriëntatie helderheid beeld protuberansen oppervlaktedetails zonnezoeker fijnregeling (tuner & focuser) ergonomie (tuner & focuser) stevigheid schoonheid eindresultaat

PST (Otto & Sven) € 738,00 40 mm 400 mm 180° gedraaid (zoals Newton) + ja + + + goud

Lunt (Jef) € 775,00 35 mm 400 mm links/rechts gespiegeld (zoals refractor) + + nee + zilver


H-alpha • ook verschillen tussen de 2 PST’s • op Astroforum.nl omgekeerde resultaat • kwaliteit kan hard per telescoop verschillen • vergelijk eerst voor je koopt ! • heel grote kijkers (> 10 cm?) niet beter


H-alpha • real time H-alpha + archief (http://halpha.nso.edu/)


Tommeke Zon • websites met veel interessante links http://users.telenet.be/j.janssens/Spaceweather.html (Jan Janssens) http://www.digilife.be/club/Franky.Dubois/ (Franky Dubois)

• VVS-handleiding: Inleiding tot zonnewaarnemingen •


Tommeke Zon • zijn er nog vragen • dank voor jullie aandacht • nog veel plezier met Tommeke Zon


Safe Sun Viewer


Safe Sun Viewer • Tip van Peter Van den Eijnde • http://unawe.org/activity/eu-unawe1355/

• nodig:

- cornflakes doos - wit karton (of stevig papier) - stukje aluminiumfolie - schaar - lat - (duct)tape - nagel (3 mm)


Safe Sun Viewer • Knip een gat van 3x3 cm (kijkgat) en 5 cm (projectiegat) in de bovenkant van de doos.


Safe Sun Viewer • Plak op de bodem een wit karton (of stevig papier).


Safe Sun Viewer • Knip een stukje aluminiumfolie uit en controleer of er geen gaten/breuken aanwezig zijn.


Safe Sun Viewer • Plak het stukje aluminiumfolie over het projectiegat.


Safe Sun Viewer • Kijk in de doos en plak alle plaatsen waar licht door kan goed dicht.


Safe Sun Viewer • Prik met een nagel een klein gaatje in de aluminiumfolie (+/- 3 mm diameter).


Safe Sun Viewer • Sta met je rug naar de Zon en kijk in de doos. Met wat geluk zie je een grote zonnevlek!


Op zoek naar het zonnemaximum

Recommend Documents