Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad Dit is een speurtocht door Nijmegen. Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad van de gebroeders Van Limburg en Mariken van Nieumeghen. De hele route is ruim 3,5 kilometer lang. Als je alle informatie leest en alle vragen beantwoord ben je gauw twee uur bezig. Dat is echt de moeite waard! In die twee uur ontdek je heel veel dingen die bijna niemand weet en kom je op plekken waar je nooit eerder bent geweest. Mocht je de route te lang vinden dan is er halverwege een korte weg terug. Als je nog niet zoveel weet over middeleeuws Nijmegen, dan is het handig om eerst het stukje Nijmegen, stad in de Middeleeuwen door te lezen.

We beginnen onze tocht op Het Kelfkensbos voor Museum Het Valkhof. (links naast de ingang is plek voor je ijzeren paard, sorry, fiets)

Museum Het Valkhof met zonnewijzer

Voor het museum staat een zonnewijzer. Bovenop de zonnewijzer zit een schildpad. De zonnewijzer verwijst naar het voorbijgaan van de tijd en dat Nijmegen de oudste stad van Nederland is. Het bewijs daarvoor zie je onderin de zuil. Het is een kopie van een Romeinse zuil die ze hier hebben gevonden. Het origineel staat in Museum Het Valkhof. Op een van de vier vlakken staat de Romeinse keizer Tiberius. Kijk maar eens goed; naast een mannetje staat TIBR CSAR, oftewel Tiberius Caesar. vraag 1 Wat betekent Caesar? Misschien denk je: we gaan toch op zoek naar de Middeleeuwen? Wat moet ik nu met die Romeinen? Dat klopt. Maar middeleeuws Nijmegen is voor een deel gebouwd op de resten van wat de Romeinen achterlieten. Het eerste bewijs zie je zo! Voorbij de zonnewijzer is een bruggetje dat leidt naar het Valkhofpark. Halverwege de brug even stoppen en naar rechts kijken. Loop daarna het bruggetje over, het park in.

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad Rechts van het bruggetje zie je nog een oude muur met een torentje. Het is het laatste stukje van de kasteelmuur die rond het hele park liep. Het was vroeger dan ook geen park, maar een machtige burcht. De Valkhofburcht was het oudste en grootste kasteel dat ooit in Nederland heeft gestaan. Helaas is het bijna helemaal gesloopt. Op het bord bij de ingang zie je hoe het er uit zag.

De Valkhofburcht rond 1650 tijdens hoog water

Het Valkhof vanaf de andere kant. Rechts de Steventoren.

Nu staan we eigenlijk midden in de Middeleeuwen. Hier op het Valkhof woonden wel duizend jaar lang machtige graven, hertogen en zelfs koningen en keizers. Dit was het centrum van de macht. Het Valkhof heeft zijn naam te danken aan de valken waarmee de hoge adel op jacht ging. Ze werden hier op het kasteel in kooien gehouden en getraind. Op het kasteel was een hele dierentuin met leeuwen, apen en kamelen. Dat was voor die tijd heel zeldzaam. vraag 2 Waarom waren apen en leeuwen hier zeldzaam in de Middeleeuwen? De gebroeders Van Limburg maakten van zo’n valkenjacht een mooie afbeelding. Als je goed kijkt zie je dat de jagers een valk op hun hand dragen. Aan de kleding kun je wel zien dat dit heel erg rijke mensen zijn. Het jagen was voor hun een sport. Voor het avondeten hoefden ze het niet te doen. Daarvoor hadden ze genoeg personeel. De hertog die hier op het Valkhof woonde had wel 300 mensen in dienst.

De adel op valkenjacht, geschilderd door de gebroeders Van Limburg rond 1415

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad De gebroeders Van Limburg kwamen vaak op Het Valkhof. Ze hoorden niet tot het personeel, maar hun familie kreeg veel opdrachten van de hertog. Hun moeder borduurde vlaggen en de broers beschilderden wapenschilden, hun vader was beeldhouwer en hun ooms maakten versierselen voor de paarden. Hun ooms waren schilders die ook miniaturen maakten. Ze schilderden waarschijnlijk de plaatjes in het wapenboek van de heraut van Gelre. De heraut was de boodschapper van de hertog. Hij kende alle wapenschilden van alle ridders en hertogen. Dat was handig als er hoog bezoek kwam. De heraut herkende de ridders gewoon aan hun schild. Het wapenboek was voor hem een geheugensteuntje. Er stonden meer dan duizend wapenschilden in met de namen van de ridders erbij.

Wapenboek van Gelre, een pagina met 27 wapenschilden. Het grote schild en de helm met witte pauwenveren is van de hertog van Gelre

vraag 3 De gebroeders Van Limburg waren schilders. Weet jij nu waar het woord schilderen vandaan komt? Rechts in het park zie je een oude ruïne. Dit is de Barbarossaruïne. Het is samen met het kapelletje aan de andere kant van het park en wat stukken muur, het enige wat er nog over is van de Valkhofburcht. Keizer Frederik Barbarossa liet in 1155 de Valkhofburcht herbouwen. Frederik Barbarossa (oftewel Frederik met de rode baard) heerste van Nijmegen tot in Rome (Italië). Hij voelde zich een afstammeling van de Romeinse keizers (kijk daar heb je die Romeinen weer). Als je goed naar de ruïne kijkt zie je zelfs twee grote Romeinse zuilen. Die heeft Barbarossa waarschijnlijk hier in de buurt gevonden. In de Middeleeuwen gebruikte men graag bouwmateriaal uit de Romeinse tijd, want dat lag nog overal. De Romeinen bewoonden het Valkhof duizend jaar voor Barbarossa. Zo zie je dat er al heel lang wat te doen is hier!

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad

De burggraaf van het Valkhof met de sierhelm van de hertog van Gelre op het Gebroeders Van Limburg Festival

Een Romeinse zuil in de Barbarossaruïne

De Barbarossaruïne is de achterkant van de ridderzaal van het kasteel. Hier ontving de hertog of de keizer zijn onderdanen. De gebroeders Van Limburg hebben deze zaal vast en zeker nog van binnen kunnen zien. Wij moeten het doen met dit stukje ruïne.

Frederik Barbarossa, oftewel roodbaard

We lopen even verder naar het kapelletje aan de andere kant van het park. De Sint Nicolaaskapel is de kapel van de burcht. Je zou het eigenlijk ook de kapel van Sinterklaas kunnen noemen. Het kapelletje is het oudste gebouw van de stad. Heel soms is de kapel open, ga dan gauw even binnen kijken, want daar staat een heel mooie maquette van de oude Valkhofburcht in al zijn vroegere glorie. Pas dan kun je goed zien wat een enorm kasteel hier stond. Vergeet niet even van het prachtige uitzicht te genieten. Je begrijpt dat je hier, met een kasteel boven op de heuvel, heel veel indruk maakte en dat niemand je durfde aan te vallen!


Het Valkhof in betere tijden

Maquette van Het Valkhof, links de Barbarossaruïne en rechts de Nicolaaskapel

Loop terug in de richting van de stad door de toegangspoort richting de Lindenberg. Hier stond de toegangspoort van het kasteel. Loop langs de engel, steek de straat over richting pannenkoekhuis Het Hoogstraatje. We lopen voorlangs het pannenkoekenhuis naar de Burchtstraat. Je gelooft het misschien niet, maar je staat nu wel op een heel mooi plekje in middeleeuws Nijmegen. Helaas is daar niet veel meer van te zien. Maar het zou geen speurtocht heten als alles makkelijk te vinden was. Let dus goed op, zodat je later je vriendjes of je ouders kan verrassen met allemaal dingen die bijna niemand over de stad weet. Hier op de hoek stond vroeger de Burchtpoort. Een van de stadspoorten van Nijmegen in de 14e eeuw. De broertjes Van Limburg liepen via deze poort naar het Valkhof dat in die tijd nog buiten de stadsmuren lag. Nu lopen wij door de verdwenen poort de middeleeuwse stad in. De Burchtstraat was de hoofdstraat van de stad. Ze liep van het Valkhof naar de Grote Markt en de Sint-Stevenskerk. vraag 4 Waarom heet deze straat de Burchtstraat?

Door de poort van de Valkhofburcht naar de Burchtpoort

De Burchtpoort in 1820, toen het een gevangenis was

Loop de Burchtstraat in, tot net voorbij C&A. Als we net voorbij de winkel van C&A zijn, zie je croissanterie Le Papillon en een telefoonwinkel. Op de plek van deze laatste drie huizen stond het huis van de gebroeders Van Limburg. Omdat kinderen in die tijd niet naar school gingen, leerden ze al heel jong het vak van hun ouders thuis. Nu denk je

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad natuurlijk: die huizen zijn misschien wel oud, maar middeleeuws? Vast niet. Nou dat klopt. Deze huizen zijn van rond het jaar 1900. In de Middeleeuwen waren nog veel huizen van hout. Ook waren de huizen nog niet allemaal tegen elkaar aangebouwd. Rond 1400 zal de straat er ongeveer zo hebben uitgezien als op de foto. De foto is gemaakt in museum Archeon waar ze een middeleeuws straatje hebben nagebouwd. Als je dan naar binnen kon kijken waren de jonge gebroeders druk aan het werk met het schilderen van wapenschilden, samen met hun ooms en vader.

Hier stond het huis van de gebroeders Van Limburg

Misschien dat het huis van de familie Van Limburg er rond 1400 zo uitzag (Museum Archeon)

De jonge broertjes aan het werk. Dit is natuurlijk nagespeeld!

Wat bijna niemand weet is dat onder deze huizen nog de oude kelders van het echte gebroeders Van Limburghuis ligt. De kelders zijn nu niet toegankelijk. Er ligt heel veel puin en bouwafval in. Iemand moet het een keer opruimen. Veel huizen in de oude stad hebben nog middeleeuwse kelders. Maar er zijn er maar weinig toegankelijk.


Puin en bouwafval in de middeleeuwse kelders van de gebroeders van Limburg

Loop nog een paar meter verder tot het kleine straatje rechts. De Stockumstraat. Rechts voorbij de drie huizen heb je een klein straatje. De Stockumstraat, genoemd naar Adam van Stockum. Adam was de buurman van de gebroeders van Limburg. Hij was een goudsmid die hier in de Middeleeuwen zijn werkplaats had. Wat wil het toeval: er zit nog steeds een juwelier. vraag 5 Dit is de derde straat die we tegenkomen. Valt het jou ook op dat alle drie de straatnamen uit de Middeleeuwen komen? Waarom denk je dat dat zo is? Bij de goudsmid Adam van Stockum hebben de broertjes veel over het werken met bladgoud geleerd. In hun schilderingen zie je veel goud terug. Soms lijkt het net het werk van een goudsmid. Kijk maar eens goed naar de plaatjes hieronder. De goudsmid veilt aan een kandelaar. Op zijn tafel staan nog twee kandelaars en een monstrans. In de kerk werd in de monstrans de heilige hostie getoond. Je weet wel, het brood dat Jezus uitdeelde aan zijn leerlingen.


Een middeleeuwse goudsmid aan het werk.

Een monstrans

Gouden torens op een schildering van de gebroeders Van Limburg…Net een monstrans?

Als je je omdraait en omhoog kijkt zie je een tegeltableau. Het is een plaatje van de gebroeders Van Limburg. Het plaatje is in het echt heel erg klein. Ongeveer zo groot als het vel papier dat je nu in de hand hebt. De broertjes schilderden toen met hele fijne kwastjes en een vergrootglas. Dat moet ook wel want anders krijg je al die kleine figuurtjes er nooit zo mooi op! In de bovenhoeken zie je het wapen van de Franse koningen. Een blauw schild met de Franse lelie. Voor de broer van de Franse koning –de hertog van Berry- hebben de broertjes deze schildering gemaakt.

De originele schildering

vraag 6

Het tegeltableau in de Stockumstraat

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad Op het tegeltableau zie je een naakt mannetje (of is het een naakt vrouwtje?). Rondom het mannetje zie je 12 blauwe plaatjes met figuren. Herken je die figuurtjes? We lopen nu verder de Burchtstraat in, richting het stadhuis. Zoals je kunt zien is het stadhuis heel oud. De burgers van de stad bouwden hier rond 1350 hun raadshuis. Het is een teken van hun toenemende macht. De hertog op het Valkhof moest daar steeds meer rekening mee gaan houden. Van hieruit bestuurden de burgers zelf hun stad. En dat is nog steeds zo. vraag 7 a. Wie zijn nu de hoogste bestuurders van de stad? b. Hoe heetten de stadbestuurders in de Middeleeuwen? Aan de gevel van het stadhuis zie je allemaal beeldjes van belangrijke figuren voor de stad. Hier staat Maria naast Karel de Grote en andere koningen en keizers. Net voorbij het trapje vind je een poort. De gedeputeerdenpoort. Loop door de poort de gedeputeerdenplaats op

Gevelsteen van de Ziekerpoort

Gevelsteen van de Hezelpoort

Gedeputeerden waren belangrijke burgers die samen met de hertog van Gelre het hertogdom bestuurden. Ze kwamen hier bijeen. Op de binnenplaats zie je de gevelstenen van een paar oude stadspoorten van de stad. De poorten zijn verdwenen, maar de gevelstenen zijn hier bewaard.

vraag 8 De gevelsteen uit de Ziekerpoort is de oudste die je hier kunt zien. Kun je vinden uit welk jaar die steen is? Verlaat de gedeputeerdenplaats en loop verder de Burchtstraat in richting de SintStevenskerk. Op de kruising met de Broerstraat en de Grote Straat zie je middenin de Burchtstraat een grote steen. Dit is de Blauwe Steen, het middelpunt van de middeleeuwse stad. Op de Blauwe Steen werden tot in de 18de eeuw misdadigers gestraft. Meestal waren het lijfstraffen, zoals het afhakken van vingers of oren. Men vond toen dat je hard moest straffen, anders zou het niet helpen. Ben jij het daarmee eens?


De Blauwe Steen

De Grote Markt rond 1650. Waar staat nu de Hema?

Loop over de Blauwe Steen naar de Grote Markt. De naam Grote Markt zegt het al. Dit is de belangrijkste marktplaats van de stad. Boeren en handelaren kwamen hier bijeen om hun spullen te verkopen. Op zaterdag en maandag is dat nog steeds zo. In het grote gebouw met de trap stond vroeger de grote weegschaal van de stad. Het was de enige betrouwbare weegschaal in de stad. Hier werd de handelswaar gewogen. Daarom heet het gebouw ook de Waag. vraag 9 Boven de trap zie je het wapen van de stad Nijmegen. In Romeinse cijfers staat het bouwjaar. Weet jij uit welk jaar dit gebouw stamt?

De Waag. Nu een café, zonder de grote weegschaal

Het stadswapen van Nijmegen

Voor de Kerkboog, de poort die naar de Stevenskerk leidt, staat een groot bronzen beeld van een meisje. Heb je haar herkend? Precies, het is Mariken van Nieumeghen. Hier ging ze in de Middeleeuwen naar de markt. Daarna ontmoette ze de duivel die haar verleidde tot een zondig leven…Pas toen ze hier zeven jaar later terugkeerde kreeg ze berouw. vraag 10 Mariken, zoals ze hier staat uitgebeeld, heeft de duivel nog niet ontmoet. Waaraan kun je dat zien?

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad Nu denk je natuurlijk dat duivels niet bestaan. Nou dat had je gedacht! Net als Mariken zul jij de duivel ook heel snel ontmoeten. Wat, over vijfminuten sta je recht voor hem. Dus zorg maar dat je er klaar voor bent! Loop door de Kerkboog naar het grote portaal, de toegangspoort van de Sint- Stevenskerk De Sint-Stevenskerk is genoemd naar de heilige Stefanus. De beschermheilige van Nijmegen. Als er ziekte of oorlog in de stad was, werd er om zijn hulp gebeden. In de kerk had men ook een relikwie van Sint Steven. Relikwieën zijn belangrijke voorwerpen die in de Middeleeuwen werden vereerd. Zoals splinters van het kruis van Jezus of een baardhaar van zijn vader Jozef. De Sint-Stevenskerk had de arm van de heilige Stefanus. Meestal waren deze relikwieën vervalsingen. Stefanus was erg populair. Heel veel kerken zijn naar hem genoemd. Stefanus staat bekend als de eerste martelaar van het christendom. Hij werd gestenigd omdat hij mensen beschuldigde van de moord op Jezus.

Steniging van Stefanus op een middeleeuwse miniatuur

Het portaal van de Sint Stevenskerk. Best mooi, maar waar zijn toch al die beelden?

In de Middeleeuwen stond het portaal van de kerk vol met heiligenbeelden. Ze zijn allemaal verdwenen. Alleen de plek waar ze stonden kun je nog goed herkenen. In 1591 veroverden de protestanten Nijmegen. Zij vonden dat er in de katholieke kerk teveel aan heiligenverering werd gedaan. Dat beschouwden de protestanten als bidden voor afgoden. Daarom hebben ze alle beelden uit de kerk gesloopt. We noemen dat de Beeldenstorm. De katholieke Sint-Stevenskerk werd toen protestant en met de beelden gingen ook alle relikwieën en schilderingen de kerk uit. De kerk werd van binnen helemaal wit geschilderd. Sindsdien is de kerk een beetje saai. Recht tegenover de ingang van de kerk is een trap naar beneden. Loop naar beneden tot halverwege de trap en draai je om. (Loop daarna weer terug omhoog.) Je staat nu oog in oog met de duivel! Hij heeft je allang in de gaten. Ik had je gewaarschuwd. O, je bent niet bang? Het is maar een beeld? Nou, wacht maar tot ie tot leven komt! Dat kan nu na 500 jaar weer ieder moment gebeuren… vraag 11 Weet je hoe de duivel heette die Mariken verleidde? (We zijn nu halverwege. Als je terug wilt, loop je het trapje af tot de Stikke Hezelstraat, sla links af en loop alsmaar rechtdoor tot Museum het Valkhof.)


Volgens de gebroeders Van Limburg was het echt geen pretje in de hel

De hel was erg populair bij schilders in die tijd

Loop -met de klok mee- langs de ingang van de kerk en volg de kerkmuur tot aan de toren. Als je langs de kerkmuur loopt zie je tussen steunberen de resten van grafstenen. Het is een herinnering aan de begraafplaats die hier vroeger rond de kerk lag. Daarom heet het hier ook SintStevenskerkhof. Soms kun je nog de namen op de stenen lezen. Alleen heel rijke mensen werden in de kerk begraven. Op warme dagen wilde het dan nog weleens stinken. Nou weet je waar de uitdrukking ‘stinkend rijk’ vandaan komt. Loop verder tot je bij een trapje komt, ga naar beneden en sla links af. Loop onder langs het terras waar je net bovenop liep terug. Schuin tegenover de toren is een flinke trap naar beneden. De Zuiderkerktrappen. Loop die af en ga rechtdoor over de Ganzenheuvel, de Lange Hezelstraat in. De Lange Hezelstraat is de oudste winkelstraat van Nederland. Onder bijna alle huizen hier zitten middeleeuwse kelders. In deze buurt lagen toen veel kloosters. De straatnamen herinneren daar nog aan. Eerst zie je rechts de Begijnenstraat. Begijnen waren nonnen. De volgende straat rechts heet de Papengas. Papen zijn geestelijken. Later werd het een scheldwoord voor katholieken. Op de hoek Lange Hezelstraat en Papengas zie je oude huizen die zijn gerestaureerd. In deze huizen zie je nog veel middeleeuwse muren. Het geheel heet het Glashuis. In de Middeleeuwen werd hier glas geblazen. Sla rechtsaf de Papengas in en gelijk de eerste links, het Glashuis. Hier zie je een oude kapel. De kapel is een laatste overblijfsel van het Sint-Jakobsgasthuis. Hier konden armen en reizigers in de Middeleeuwen onderdak krijgen. Sint Jakobus is de beschermheilige van de pelgrims. In de Middeleeuwen gingen veel mensen op pelgrimstocht om te boeten voor hun zonden. Op hun muts bevestigden de pelgrims een jakobsschelp, het symbool van de pelgrims.


De heilige Jakobus met pelgrimsstaf en hoed met schelp

Achter de nieuwste caps (zonder schelp) vind je de oudste haard van de stad

Vraag 12 Voor de Sint-Jakobskapel staat een bord met informatie over een pelgrimstocht naar een Spaanse stad. Deze stad is naar de heilige Jacobus genoemd. In de Middeleeuwen gingen er al veel pelgrims naartoe. Enkele reis, tweeduizend kilometer te voet! Weet je hoe die Spaanse pelgrimsstad heet? Loop langs de kapel en sla linksaf, volg het Glashuis. Loop rechts weer de Lange Hezelstraat in. Op Lange Hezelstraat 75 vind je de trendwinkel Power House. Als je door het raam naar binnen kijkt zie je links van de kassa een hoge stenen muur met zwarte brandsporen. Hier was de openhaard van een groot stadskasteel. Je ziet dat dit een heel groot en belangrijk huis moet zijn geweest. Alleen deze muur en een paar houten balken zijn er nog van over. Als de winkel open is vinden ze het best leuk als je even binnen komt kijken! Ze zijn best trost op hun middeleeuwse haard. Loop de Lange Hezelstraat verder uit Iets voorbij Power House zie je links de Kronenburgergas. Gasje betekent steegje (klein straatje) in oud-Nijmeegs. Nijmegen stond voor de oorlog bekend om zijn kleine straatjes. Achter het gasje zie je de Kronenburgertoren oprijzen. Op het eind van de Lange Hezelstraat zie je links voor het café De Poort van Hees een steen uit de grond steken. Het is een herinnering aan de stadspoort die hier ooit stond, de Hezelpoort. vraag 13 De Lange Hezelstraat liep door de Hezelpoort in de richting van een dorpje. Nu is dat dorpje een wijk in Nijmegen-West. Hoe heette dat dorpje?


Fragment van de Hezelpoort

De Hezelpoort net voor de sloop in 1875

De Hezelpoort is net als alle andere stadspoorten in 1875 gesloopt. De stad wilde toen graag uitbreiden, maar lag gevangen binnen de middeleeuwse stadsmuren. Na de sloop van de muren bouwde men voor de komst van de trein een nieuwe Hezelpoort, die iets verderop ligt. Uit die tijd komt ook de spoorbrug. Als je even links om de hoek loopt kom je in het Kronenburgerpark. Loop aan de overkant langs de Parkstraat omhoog. Volg zo de bovenkant van de stadsmuur tot de Roomse Voet. Het Kronenburgerpark is genoemd naar de Kronenburgertoren uit 1426. Het is een zeldzame middeleeuwse stadsmuurtoren. De toren wordt ook wel de Kruittoren genoemd. Hier sloeg men vroeger het buskruit voor de kanonnen op. De toren is nu de afsluiting van een klein stukje van de oude stadsmuur. Iets verderop liggen nog een paar torens. De volgende toren heet de Roomse Voet. Hiervandaan kun je mooi over het park uitkijken. Op de plaats van de vijver lag vroeger de stadsgracht. In dit stuk van de gracht stond toen water.

De Kronenburgertoren rond 1880. De spoorlijn en de brug zijn net aangelegd.

Loop de laatste paar meters vanaf de Roomse Voet weer terug en (ga rechts) steek de Parkweg over. Loop richting de hoge zwarte flat. Ga voor de flat rechtsaf, de Kroonstraat in. Gelijk na de flat linksaf, een heel smal steegje, de Weeshuistrappen.

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad Ga de Weeshuistrappen af. Volg het oude Weeshuis aan je rechterhand. Links is het Johan Maelwaelplein, genoemd naar de beroemde oom van onze broertjes. Wij gaan naar rechts en lopen langs het oude katholieke Weeshuis. Nu komen we op een nieuwe plek dat toch oud aanvoelt. Pas in 2010 werden er in Nijmegen straten genoemd naar de beroemdste kunstenaars van de stad. We staan nu op het Gebroeders Van Limburgplein.

Opening van het GVLplein in de zomer van 2010

Een portret van de hertog van Berry door de gebroeders Van Limburg

Het plein ligt aan de voet van een oud gebouw. Het is het oude katholieke weeshuis. Hier woonden de wezen, kinderen die geen ouders meer hadden. Tot in de 19e eeuw waren er veel weeskinderen omdat veel mensen…en dus ook vaak ouders, jong stierven. vraag 14 Bovenaan de trap is een deur met een mooie omlijsting. Hoeveel weeskinderen zie je hier? We vervolgen onze weg langs het weeshuis en komen nu op het Hertog Van Berryplein. We lopen precies rechtdoor tot de muur. We gaan linksaf de trappen af. Dit straatje heet Groot Bethlehem. In de verte zie je de SPARwinkel aan de Lange Hezelstraat. Hertog van Berry, of op zijn Frans, Duc de Berry, was de broer van de Franse koning. Hij was de opdrachtgever die de gebroeders Van Limburg in dienst nam. Voor de hertog van Berry schilderden ze in ruim tien jaar tijd, honderden miniaturen. De broers werden door hem rijkelijk beloond. Na de trappen van Groot Bethlehem, ga je rechtsaf de Hessenberg en gelijk daarna de rechts de Lange Hezelstraat in. Steek de straat over en loop over het pleintje, de Ganzenheuvel en ga linksaf het straatje de Ganzenheuvel in. Loop dit straatje uit tot het Kitty de Wijzeplaats en loop min of meer rechtdoor de Nonnenstraat in. Links kom je langs de oude synagoge. Rond 1300 had Nijmegen de grootste joodse gemeenschap van Nederland. De Joden waren vaak actief in de handel en geldzaken. Vanaf 1346 brak in Europa een grote pestepidemie uit. Men noemde het de Zwarte Dood. Ook in Nijmegen kregen de Joden de schuld. Veel Joden ontvluchtten de stad. Hun bezittingen werden door de hertog van Gelre ingepikt.


De Zwarte Dood waart rond. De gebroeders van Limburg maakten er veel miniaturen over en werden zelf ook slachtoffer

Toen de Joden terugkeerden moesten ze een herkenningsteken dragen. De joodse gemeenschap herstelde zich met vallen en opstaan tot zo’n 500 mensen. De meeste Joden zijn in de Tweede Wereldoorlog vermoord door de Nazi’s. Zo kwam er in een klap een eind aan een bloeiende cultuur. Iets verderop zie je rechts de hoge muren waarop de Commanderie van Sint-Jan staat. De Commanderie was een klooster van een machtige ridderorde die bestond uit monniken. Ze hadden tijdens de Kruistochten gevochten in Jeruzalem. Sindsdien hield de orde zich vooral bezig met het beschermen van pelgrims op weg naar het ‘heilig land’. De orde was schatrijk dankzij de enorme landgoederen die ze bezaten rond de Middellandse zee.

De Commanderie van Sint-Jan

Johannieters, de ridders van de orde van Sint-Jan

Loop de Nonnenstraat uit. Steek de Grotestraat over. Loop verder rechtdoor de Vleeshouwerstraat in. Links passeer je twee middeleeuwse huizen, eerst het Brouwershuis en even verderop het Besiendershuis. In dit huis woonde de besiender. Loop even langs het huis, want de voorkant is best de moeite waard en je vind er het antwoord op de volgende vraag. vraag 15 Aan de voorkant van het Besiendershuis hangt een bordje. Kun je uitvinden wat een Besiender deed?

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad Terug in de Vleeshouwerstraat, bij het Besiendershuis, zie je rechts een stijle trap, de Lieve Vrouwentrappen. Klim die helemaal naar boven. Nu ben je op het Groen Balkon. Je hebt hier een mooi uitzicht op de Waal. Loop langs de rand van het Groene Balkon tot aan het dak van het Casino. Ga hier naar rechts door de Ottengas omhoog. De Ottengas is een mooi middeleeuws straatje. Op het eind naar links de Ridderstraat in. Heb je je weleens afgevraagd waar de naam van deze straat vandaan komt? Precies, van de ridders die hier in de Middeleeuwen woonden. Je weet ridders waren een soort beroepssoldaten die de burgers en de kasteelheer moesten beschermen. Ze vochten met zwaarden, reden paard en droegen vaak een harnas. Maar het grootste deel van de tijd zaten ze gewoon thuis stoere verhalen te vertellen bij de open haard. Nu zijn de ridders hier tegenwoordig ver te zoeken. Alleen de naam Ridderstraat herinnert nog aan de ridders die hier toen woonden in hun grote huizen. Vaak bouwden ze die huizen in de vorm van een kasteel. Ze heten daarom stadskastelen. Helaas zijn er in Nijmegen geen stadskastelen meer te vinden. Allemaal gesloopt, jammer hè? Nu staan er moderne flats.

Stadskasteel in Utrecht

Stadskasteel in Zaltbommel

Stadskasteel in Elburg

Ze hebben zelfs een stadskasteel in Arnhem…

Loop de Ridderstraat uit tot je weer bij de Hoogstraat bent. Steek de straat over naar het Kelfkensbos en ga terug naar Museum Het Valkhof. Als Museum Het Valkhof open is kun je je antwoorden inleveren bij de kassa. Kinderen tot en met 15 jaar die alle vragen hebben beantwoord mogen gratis naar binnen. Je kunt je antwoorden ook sturen naar [email protected] Onder de goede inzendingen wordt een speciale prijs verloot.


Antwoorden

bij de speurtocht door middeleeuws Nijmegen van de Gebroeders Van Limbrug Junior www.gvljr.nl 1: Caesar betekent keizer. 2: Apen en leeuwen komen uit Afrika, dat was toen een hele zware en lange reis 3: Van het woord wapenschild; hierop werd het familiewapen van de ridder of hertog geschilderd 4: De Burchtstraat is genoemd naar de Valhofburcht waar de straat naar toe loopt. 5: Dat is niet zo gek, want toen zijn alle straten in het centrum van de stad ontstaan. 6: De dierenriem, sterrenbeelden, horoscoop of de kalender van de 12 maanden van het jaar 7: a. Burgemeester en wethouders b: Schout en schepenen 8: 1518 9: 1612 10: Het boodschappenmandje waarmee ze naar de markt toe gaat (is nog leeg) en met haar andere hand maakt ze een soort verlegen gebaar. Nee dit meisje heeft de duivel duidelijk nog niet ontmoet. 11: Moenen 12: Santiago de Compostella 13: Hees 14: Vier weeskinderen (twee staande en twee knielende) 15: De besiender is iemand die tol heft. In dit geval over de schepen die over de Waal voeren.

Op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad

Recommend Documents