Op Spreekuur
Columns van medisch specialisten en andere medewerkers over actuele onderwerpen in de gezondheidszorg.
Voorwoord Geachte Collega, Met veel plezier bieden wij u aan het begin van dit nieuwe jaar het boekje ‘Op Spreekuur’ aan. Een bundeling van columns van onze medisch specialisten en medewerkers die afgelopen jaar wekelijks zijn verschenen in regionaal dagblad BN DeStem. Zo wilden wij inwoners in ons ver zorgingsgebied op een laagdrempelige wijze voorlichten over veelvoorkomende aandoeningen. Wij kijken met een goed gevoel terug op 2012. Er is het afgelopen jaar veel bereikt in het belang van onze patiënten. Zo is de NIAZ accreditatie weer voor vier jaar behaald, vond de STZ visitatie plaats, openden wij onze buitenpoli in Etten-Leur, ontvingen wij wederom sterren voor gast vrijheid en wij zijn flink gestegen in de Top 100 van het Algemeen Dagblad.
Deze positieve tendens kunnen wij alleen realiseren in goede samenwerking met en tussen u, huisarts en medisch specialist. Het jaar 2013 is van start. Wij hopen samen met u de ingeslagen weg verder te kunnen voortzetten, zodat wij met elkaar nog meer kwaliteit leveren aan onze patiënt. Wij zien uit naar een gezond en goed 2013!
O. (Olof) Suttorp, arts MBA voorzitter Raad van Bestuur
dr. B.J.M. (Nardo) van der Meer MBA voorzitter Stafbestuur
Aan ‘Op spreekuur’ werkten mee: Marno Rijk, maag-darm-leverarts Rogier Crolla, chirurg Johanneke de Rijk-van Andel, neuroloog Jerryll Asin, longarts Erik van Os, psychiater Geert Jan Jonker, allergoloog Jasper Visser, neuroloog Sander Molhoek, cardioloog Gerrit Verburg, internist Gerhard Knol, gynaecoloog Sarah Caers, dermatoloog Marion de Bont, diëtist
Lijckle van der Laan, vaatchirurg Jeroen van Bavel, gynaecoloog Remco Djamin, longarts Bart van Dooren, oogarts Peter Joosten, orthopedisch chirurg Jasper Companjen, KNO-arts Ton Langenhorst, sportarts Jos Vroemen, chirurg Ronald van Etten, internist-nefroloog Mohamed Bentala, cardiothoracaal chirurg Theo Feitsma, klinisch geriater Roger Heydanus, gynaecoloog
Ilze van Onna, uroloog Edwin Vorstius-Kruijff, beleidsmedewerker en donatiecoördinator Sjoerd van Thiel, internist Peter van Keulen, arts-microbioloog Rob Slappendel, anesthesioloog en manager Kwaliteit & Veiligheid Susanne de Groot-Borsje, revalidatiearts Wilfred Kolkman, plastisch chirurg Joan Snijders, coördinator vrijwilligerswerk Paul van Mossevelde, kinderarts Erik van Hooft, kaakchirurg
spreekuur op dinsdag door Marno Rijk, maag-darm-leverarts Amphia Ziekenhuis
N
Vasten, het is zo gek nog niet
a carnaval komt vasten en hoewel veel mensen vooral voor het plezier en de lol kiezen, gaat het in de Joods-Christelijke traditie om de tijd van onthechting, bezinning en reiniging. Vasten illustreert hoe belangrijk voeding is voor ons dagelijks functioneren. Het vakgebied van maag-darm-leverziekten houdt zich vooral met de lichamelijke kant van de verwerking van voedsel bezig: de spijsvertering en de organen die daarbij betrokken zijn. Meestal verloopt dit gecompliceerde proces, waarbij allerlei enzymen, spieren, zenuwen en hormonen betrokken zijn, probleemloos. Maar het gaat niet altíjd goed. Spijsverteringsorganen kunnen geplaagd worden door ontstekingen, tumoren, luie of overactieve spieren, ongevoelige of overgevoelige zenuwen. Daarbij komt
vaak de vraag op: kan ik door het aanpassen van mijn voeding, of door het slikken van extra vitaminen of mineralen, ziekten helpen genezen, of misschien nog beter: voorkomen? Er zijn maar weinig aandoeningen waarvan we dat zeker weten. Zo kunnen mensen met coeliakie geen gluten, een bestanddeel van granen, verdragen. Maar verder zijn er niet zoveel voorbeelden te noemen van een bewezen ongunstig of juist gunstig effect van voedingsbestanddelen op het functioneren van ons lichaam, en van ons spijsverteringsstelsel in het bijzonder. Hoe zit het dan met al die multivitaminen en supplementen waarmee de schappen bij de drogist en reformwinkel vol staan? Een gunstig effect is nooit wetenschappelijk bewezen. En zelfs het principe ‘baat het niet, het schaadt ook niet’ blijkt
niet op te gaan. In de Amerikaanse staat Iowa werd 22 jaar lang van ruim 38.000 oudere vrouwen het gebruik van voedingssupplementen bijgehouden. De meeste daarvan hadden geen enkel effect op hun levensverwachting. Extra multivitaminen, vitamine B6, foliumzuur, ijzer, magnesium, zink en koper deden het risico op overlijden zelfs toenemen, en alleen het gebruik van calcium gaf enige bescherming. Maar al die mineralen en vitaminen en sporenelementen zijn toch ontzettend belangrijk, zult u denken. Dat is ook zo, maar als u gezonde en gevarieerde voeding gebruikt, volgens het principe van ‘De schijf van vijf’, krijgt u van alles genoeg binnen. Extra toevoegingen doen eerder kwaad dan goed. Als u in deze crisistijd wilt bezuinigen, doe het dan eens zonder deze dure
toevoegingen. En u maakt nog veel meer winst als u het alcoholgebruik matigt en stopt met roken. Vasten: een tijd van matiging… het is zo gek nog niet.
Bent u allergisch voor een bepaald voedingsmiddel of heeft uw maagklachten? Plaats uw vraag op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stuur uw vraag via Twitter naar @AmphiaZKHuis en vermeld #drAmphia. Op dinsdag 6 maart van 12.30 tot 13.00 uur zit dokter Rijk klaar om uw vragen te beantwoorden. Specialisten en andere medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven op deze pagina bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: Test op tijd je darmgezondheid
spreekuur op dinsdag door Rogier Crolla, chirurg Amphia Ziekenhuis
Test op tijd je darmgezondheid
I
eder jaar wordt in de maand maart internationaal aandacht gevraagd voor darmkanker. Darmkanker is in Nederland de op één na meest voorkomende vorm van kanker. Jaarlijks krijgen ongeveer 12.500 mensen hiermee te maken en sterven bijna 5.000 mensen aan de gevolgen ervan. Darmkanker wordt vaak ontdekt omdat er klachten zijn met de stoelgang. Maar omdat praten over stoelgang vaak nog een taboe is, gaan mensen in veel gevallen (te) laat naar de dokter. Daar komt bij dat de onderzoeken die nodig zijn om darmkanker te ontdekken niet de meest prettige onderzoeken zijn. Bijna één op de vijf mensen met darmklachten in Nederland gaat niet eens naar de dokter. Dat is onverstandig, want als darmkanker in een vroeg stadium wordt ontdekt is het goed te behandelen.
Het is dus belangrijk dat het onderwerp beter bespreekbaar wordt en dat klachten of verschijnselen, die op darmkanker kunnen wijzen, goed worden herkend. Klachten die op darmkanker kunnen wijzen zijn bloed bij de ontlasting, een blijvende verandering van het ontlastingspatroon, aanhoudende ongemakken van de buik zoals pijn of krampen, aanhoudende aandrang zonder dat er ontlasting komt. Omdat ook andere klachten voor kunnen komen en de symptomen bij andere ziekten kunnen passen, is het verstandig de huisarts op tijd om raad te vragen. Hij of zij kan vervolgens het beste inschatten waar u met uw klachten naar toe moet. In Nederland is de zorg voor kankerpatiënten gelukkig erg goed geregeld en er is in de ziekenhuizen veel kennis en ervaring aanwezig. Hoe meer een ziektebeeld behan-
deld wordt, hoe beter de ervaring van de behandelaars is. Als er inderdaad sprake is van darmkanker, dan wordt in een groot team van onder anderen chirurgen, fysiotherapeuten, diëtisten en gespecialiseerd verpleegkundigen overleg gevoerd over de beste behandeling. Meestal is dat een (kijk)operatie waarbij het zieke deel van de darm wordt verwijderd. Soms moet voor de operatie bestraald worden en is voor of na de operatie chemotherapie nodig. In sommige gevallen krijgt de patiënt een stoma zodat de darm de kans krijgt om te herstellen. Omdat kanker een ziekte is die je nooit alleen hebt, is het goed om ook aandacht te hebben voor de directe omgeving. Familie, vrienden, buren, mantelzorgers. Zij zijn een onvervangbare steun en toever-
laat zowel fysiek als psychisch. Maar bovenal, wees alert op mogelijke symptomen en neem signalen serieus. Test dus op tijd je darmgezondheid!
Bent u allergisch voor een bepaald voedingsmiddel of heeft u maagklachten? Stel uw vraag tijdens het twitterspreekuur vanmiddag van 12.30 tot 13.30 uur aan MDL-arts Marno Rijk. Vragen stellen kan via Twitter naar @AmphiaZKHuis onder vermelding van #drAmphia. Specialisten en andere medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven op deze pagina bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: Pas op voor de teek
spreekuur op dinsdag door Johanneke de Rijk-van Andel, neuroloog Amphia Ziekenhuis
B
Pas op voor kleine vampiertjes
innenkort wordt het weer voorjaar en geniet oud en jong massaal van de parken, tuinen en bossen in ons land. Maar niet alleen wij mensen houden van de buitenlucht in de bossen, ook teken zijn er dol op. Het zijn ‘bloedeters’ en ze voeden zich vaak met bloed van muizen of herten. De teek is te herkennen als een klein donker insect van ongeveer drie millimeter. Soms is het beestje drager van een bacterie die Borrelia heet. Deze geïnfecteerde teken wonen sinds 1980 in de Europese bossen. Een beet van zo’n geïnfecteerde teek kan de ziekte van Lyme tot gevolg hebben. Deze ziekte kan heel vervelend zijn als u er niet op tijd bij bent. Bent u door een teek gebeten en zit de teek nog in de huid, verwijder deze dan met een pincet of tekentang en maak de
huid goed schoon. Azijnzuur of aceton kan het gemakkelijker maken de teek te verwijderen. Ontstaat er in de dagen of weken erna een huidafwijking in de vorm van een lichte plek omgeven door een rode rand, dan is dat het moment om naar de huisarts te gaan. De huisarts geeft u dan een kuur met antibiotica. In 2009 hebben huisartsen bij circa 22.000 mensen in Nederland de ziekte van Lyme vastgesteld. Bij zo’n 80 procent van de patiënten blijft de ziekte tot de huid beperkt en is een kuurtje met antibiotica voldoende. U kunt griepachtige verschijnselen krijgen die soms met koorts en gewrichtspijn gepaard gaan. De ziekte kan zich alleen ook verspreiden in het lichaam. En dit kan grotere complicaties geven op langere termijn. Zo kan de ziekte in de gewrichten zitten en op reuma lijken, hartklachten geven en kan ook
het zenuwstelsel betrokken raken. In dat geval kunt u een ernstige infectie van de hersenen of zenuwen in gelaat of de benen krijgen. Moeheid is dan vaak een veelvoorkomend symptoom. Soms worden de klachten niet in relatie gebracht met de tekenbeet. Via bloedtesten gaat de arts hiernaar op zoek. En bij een ernstige infectie van de hersenen kan de neuroloog besluiten om met een ruggenprik hersenvloeistof in het laboratorium te laten onderzoeken. In dat geval wordt u met een infuus met antibiotica in het ziekenhuis voor langere tijd behandeld. Kortom, pas op voor kleine vampiertjes. Als u straks van de bossen wilt genieten, draag dan gesloten schoenen en bedekkende kleding (dus lange broek en overhemd met lange mouwen), bij voorkeur in een lichte kleur. Zo herkent u de teek goed. En contro-
leer na een bezoek aan het bos u zelf, de kinderen en eventuele honden goed. Uiteindelijk is voorkomen beter dan genezen!
Vandaag tussen 12.30 tot 13.30 uur houdt Amphia een Twitterspreekuur over leven met een stoma. Dan zit mdls-verpleegkundige Angelique van Campen klaar om vragen te beantwoorden. Die kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten en andere medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven op deze pagina bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: Aandacht voor slaapproblemen
spreekuur op dinsdag door Jerryll Asin, longarts Amphia Ziekenhuis
V
Slaap lekker
oldoende slaap is essentieel voor ons dagelijks handelen. Het is alleen niet voor iedereen even vanzelfsprekend. Daarom is 21 maart uitgeroepen tot de internationale dag van de slaap. Dan wordt wereldwijd aandacht besteed aan het belang van gezonde slaap. Maar wat is dat eigenlijk? De ene mens is een ochtendmens en geeft er de voorkeur aan bijtijds te gaan slapen en vroeg op te staan. De ander piekt juist in de avonduren en stapt het liefst zo laat mogelijk het bed in. Uit onderzoek blijkt dat 25 procent van de mensen wel eens problemen heeft met slapen. Meestal is dit van korte duur en is spanning vaak een boosdoener. In veel gevallen gaat dit vanzelf over. Maar soms zijn slaapstoornissen zo ingrijpend dat extra onderzoek en behandeling nodig zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om in- en doorslaapproblemen, slaapproble-
men gerelateerd aan een ademhalingsstoornis tijdens de slaap, bewegingsstoornissen tijdens de slaap, overmatige slaperigheid met slaapneiging overdag en ongewenste verschijnselen tijdens de slaap zoals slaapwandelen en angstbelevingen. De meest bekende nachtelijke ademhalingsstoornis is het obstructief slaapapneu syndroom (OSAS). Door een vernauwing in de keelholte komt er geen of onvoldoende lucht in de longen waardoor zuurstoftekort in het bloed kan ontstaan. De slaapkwaliteit neemt af en de kans op hart- en vaatziekten neemt aanzienlijk toe. Vermoeidheid, slaperigheid, verminderde concentratie, vergeetachtigheid en stemmingsveranderingen hebben nadelige effecten op de kwaliteit van leven. Voor de patiënt, maar ook voor zijn of haar omgeving is het dan nodig dat er iets verandert. Daarom is het bij deze patiënten belangrijk om bijtijds de
diagnose te stellen en een behandeling te starten. Andere slaapproblemen die vaak in het ziekenhuis worden behandeld zijn bewegingsstoornissen tijdens de slaap, onbegrepen slaperigheid overdag en slapeloosheid. Vaak onderzoekt een team van longartsen, KNO-artsen, neurologen, tandartsen, psychiaters, psychologen en kaakchirurgen de patiënt en wordt het beste behandelplan bepaald. Soms is dat een operatie, maar er zijn ook andere oplossingen. Lang niet altijd is een ziekenhuisopname of behandeling noodzakelijk. In veel gevallen kun je zelf zorgen voor een goede nachtrust. Enkele tips: blijf overdag wakker en voorkom middagdutjes. Vermijd grote avondmaaltijden en zorg voor frisse lucht en daglicht. Beweeg overdag voldoende en creëer een comfortabele slaapomgeving door het
op de slaapkamer donker en stil te maken en goed op de kamertemperatuur te letten. Dan volgt de slaap uiteindelijk vaak vanzelf. Welterusten!
Zaterdag 31 maart is in het Amphia Ziekenhuis, locatie Molengracht in Breda, een voorlichtingsmarkt over slaapproblemen. Van 10.00 tot 14.00 uur. Twitter vanmiddag om 12.30 uur mee over het onderwerp Ziekte van Lyme. Vragen kunnen gesteld worden via @AmphiaZKHuis met #drAmphia Specialisten en andere medewerkers van hetAmphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven op deze pagina bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: Aandacht voor angstklachten.
spreekuur op dinsdag door Geert Jan Jonker, allergoloog in het Amphia Ziekenhuis
A
Jeukende ogen en loopneuzen
pril is de grasmaand. Dat betekent dat bloemen en planten beginnen te groeien en bloeien. Een mooie tijd, want je kunt weer lekker naar buiten. Alleen, dat geldt niet voor iedereen. Je zult maar hooikoorts hebben. Fijn dat warme weer, mooi die bloeiende bomen, dat groeiende gras, maar als je hooikoorts hebt, betekent dat vaak jeukende ogen, tranen, niezen, loopneuzen, en je ellendig voelen. Als je het goed te pakken hebt, voel je je ziek en heb je helemaal geen zin om naar buiten te gaan. Mensen die geen hooikoorts hebben denken nogal eens, ach, een beetje snotteren en jeuk, is dat nou zo erg? Nou, ik kan u verzekeren dat het wel degelijk ten koste gaat van de kwaliteit van leven, je werk- of school-
prestaties (juist in proefwerk- en examentijd) en je humeur. Daar komt bij dat de periode dat mensen last hebben van hooikoorts steeds langer wordt. Vroeger was de klassieke hooikoortspatiënt iemand die in de zomermaanden, als het gras net op kwam, klachten kreeg. Nu zien we steeds meer mensen die van het vroege voorjaar, soms al februari, tot de late zomer, zeg september last hebben. Naast een allergie voor stuifmeel van grassen hebben zij ook een allergie voor stuifmeel van bomen en soms van onkruiden. Het goede nieuws is: er is wat aan te doen. Er zijn goede, effectieve behandelingen. Dit kan bij lichte klachten simpel zijn, bijvoorbeeld een pilletje dat zonder recept bij drogist of apotheek verkrijgbaar is. Bij meer ernstige klachten is dit vaak onvoldoende. Dan
zijn er uitgebreidere behandelingen met neussprays, tabletten en/of oogdruppels mogelijk. Als ook dit onvoldoende is, bestaat de mogelijkheid van desensibilisatie of immunotherapie. Dan wordt geprobeerd het afweersysteem meer tolerant te maken voor de allergenen waar iemand sterk op reageert. Anders gezegd, de therapie moet je ongevoelig maken voor bepaalde stoffen waar je allergisch voor bent, zoals boom- en/of graspollen. Die bestrijdt de oorzaak van de allergie en niet alleen de symptomen zoals met medicijnen het geval is. Het gaat hier om intensieve behandelingen, maar het geeft zeker bij ernstige hooikoortspatiënten vaak een bevredigend resultaat. Kortom, hooikoorts, blijf er niet mee lopen. Uiteindelijk wil iedereen toch zonder proble-
men het hele jaar door lekker naar buiten en deelnemen aan het gewone leven?
Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over hooikoorts en allergie. Dan zit allergoloog Jonker klaar om uw vragen te beantwoorden. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten en andere medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven op deze pagina bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: De ziekte van Parkinson
spreekuur op dinsdag door Geert Jan Jonker, allergoloog in het Amphia Ziekenhuis
A
Jeukende ogen en loopneuzen
pril is de grasmaand. Dat betekent dat bloemen en planten beginnen te groeien en bloeien. Een mooie tijd, want je kunt weer lekker naar buiten. Alleen, dat geldt niet voor iedereen. Je zult maar hooikoorts hebben. Fijn dat warme weer, mooi die bloeiende bomen, dat groeiende gras, maar als je hooikoorts hebt, betekent dat vaak jeukende ogen, tranen, niezen, loopneuzen, en je ellendig voelen. Als je het goed te pakken hebt, voel je je ziek en heb je helemaal geen zin om naar buiten te gaan. Mensen die geen hooikoorts hebben denken nogal eens, ach, een beetje snotteren en jeuk, is dat nou zo erg? Nou, ik kan u verzekeren dat het wel degelijk ten koste gaat van de kwaliteit van leven, je werk- of school-
prestaties (juist in proefwerk- en examentijd) en je humeur. Daar komt bij dat de periode dat mensen last hebben van hooikoorts steeds langer wordt. Vroeger was de klassieke hooikoortspatiënt iemand die in de zomermaanden, als het gras net op kwam, klachten kreeg. Nu zien we steeds meer mensen die van het vroege voorjaar, soms al februari, tot de late zomer, zeg september last hebben. Naast een allergie voor stuifmeel van grassen hebben zij ook een allergie voor stuifmeel van bomen en soms van onkruiden. Het goede nieuws is: er is wat aan te doen. Er zijn goede, effectieve behandelingen. Dit kan bij lichte klachten simpel zijn, bijvoorbeeld een pilletje dat zonder recept bij drogist of apotheek verkrijgbaar is. Bij meer ernstige klachten is dit vaak onvoldoende. Dan
zijn er uitgebreidere behandelingen met neussprays, tabletten en/of oogdruppels mogelijk. Als ook dit onvoldoende is, bestaat de mogelijkheid van desensibilisatie of immunotherapie. Dan wordt geprobeerd het afweersysteem meer tolerant te maken voor de allergenen waar iemand sterk op reageert. Anders gezegd, de therapie moet je ongevoelig maken voor bepaalde stoffen waar je allergisch voor bent, zoals boom- en/of graspollen. Die bestrijdt de oorzaak van de allergie en niet alleen de symptomen zoals met medicijnen het geval is. Het gaat hier om intensieve behandelingen, maar het geeft zeker bij ernstige hooikoortspatiënten vaak een bevredigend resultaat. Kortom, hooikoorts, blijf er niet mee lopen. Uiteindelijk wil iedereen toch zonder proble-
men het hele jaar door lekker naar buiten en deelnemen aan het gewone leven?
Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over hooikoorts en allergie. Dan zit allergoloog Jonker klaar om uw vragen te beantwoorden. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten en andere medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven op deze pagina bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: De ziekte van Parkinson
kan toch naar het bos een een eindje rennen? Schenk: „Het verschil met ‘gewoon’ lopen is de wetenschappelij-
Hoe komt iemand terecht bij een runningtherapeut? Stroop: „Er zijn steeds meer huis-
af wil. Daarna gaan we aan de slag in het buitengbied. Hoewel ik psycholoog ben, worden tijdens het lopen de problemen nauwelijks
meer dan bij voorbeeld met fietsen. Seretoninen worden aangemaakt, waaronder het ‘feel-goodhormoon’, en dat zet aan tot extra
teraard kunnen ze zich wel aansluiten bij bestaande loopgroepen. Die vind je tegenwoordig vrijwel overal.”
spreekuur op dinsdag door Sander Molhoek, cardioloog in het Amphia Ziekenhuis
H
Als het hart minder goed pompt
et is deze week de jaarlijkse Hartweek. Dé week om aandacht te vestigen op hart- en vaatziekten. Elke dag overlijden namelijk ruim honderd mensen aan harten vaatziekten. Hartklachten en vergrijzing gaan hand in hand. Vooral hartfalen is een veelvoorkomende kwaal bij de ouder wordende mens. Het hart pompt dan minder goed. Een hele schrik, want vaak zijn deze patiënten alleen maar heel moe en hebben ze van het hart zelf ogenschijnlijk geen last. Een belangrijke oorzaak van hartproblemen is echter niet de vergrijzing, maar onze luxe samenleving. Patiënten met hartfalen zijn vaak kortademig en houden veel vocht vast. Het is dan belangrijk om het drinken te beperken,
evenals de zoutinname. Vochtafdrijvende medicijnen helpen het overtollig vocht kwijt te raken. Datgene waar we in ons welvarende leven mee zijn opgegroeid moeten we dus minderen, namelijk een uitbundige inname van eten en drinken. In de behandeling van hartfalen wordt gekeken naar de oorzaak van het falende hart, het verhelpen en ondersteunen ervan. Een speciale pacemaker zorgt voor extra pompkracht. Zo wordt de kortademigheid verminderd. Mensen die behandeld zijn met deze therapie geven aan weer in één keer de trap op te kunnen lopen zonder te stoppen door ademgebrek. Helaas komt maar een beperkt aantal mensen hiervoor in aanmerking en is er slechts 75 procent kans dat de therapie werkt. De belangrijk-
ste hoeksteen is en blijft het beperken van de vocht- en medicijninname. Patiënten met hartfalen hebben vooral veel baat bij beweging. Door het slecht functionerende hart goed te trainen kunnen extra inspanningen worden geleverd. Bewegen draagt ook bij aan het behoud van de sociale contacten. Vooral omdat je bewegen/sporten vaak in de buurt of samen met anderen oppakt. En ook een goed sociaal leven heeft een gunstige werking op de klachten. De toekomst van het hartfalen blijft onzeker qua tijd. Wat we weten is dat uiteindelijk elk hart een keer stopt, maar niemand weet wanneer. Tot die tijd is het primair van belang dat de patiënt zo optimaal mogelijk met de klachten overweg kan. Verlen-
ging van het leven is belangrijk, maar misschien nog wel belangrijker is de kwaliteit van leven. Het streven is zo lang mogelijk ‘normaal’ te functioneren in het dagelijks leven. Kwaliteit voor alles. Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over hartfalen. Dan zit cardioloog Sander Molhoek klaar om uw vragen te beantwoorden. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: aandacht voor malaria
spreekuur op dinsdag
?
door Gerrit Verburg, internist in het Amphia Ziekenhuis
O
Pas op voor de malariamug in de tropen
p 25 april is het Wereld Malariadag. Malaria is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door parasieten die door muggenbeten overgedragen kan worden. Het woord malaria is afgeleid van het Italiaans voor ‘slechte lucht’, malaria, en heeft betrekking op de overheersende geur in moerassen waar muggen graag verblijven. Vroeger werd de ziekte dan ook wel moeraskoorts genoemd. Ook in Nederland kwam tot vijftig jaar geleden malaria voor, vooral in waterrijke gebieden, zoals Zeeland en Noord-Holland. Door intensieve muggenbestrijding en door behandeling van malariapatiënten is de ziekte in ons land inmiddels verdwenen. In (sub)tropische gebieden van Afrika, Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika is malaria
echter nog steeds een van de meest voorkomende ziektes. Daar sterven jaarlijks één tot anderhalf miljoen mensen, vooral kinderen, eraan. Veel landen en organisaties proberen het aantal malariagevallen terug te dringen. Medicijnen zijn daarbij belangrijk, maar helaas worden malariaparasieten na verloop van tijd daarvoor ongevoelig. Het ontwikkelen van nieuwe medicijnen en toepassing ervan in moeilijk toegankelijke gebieden is financieel en logistiek een groot probleem. In de afgelopen jaren zijn op grote schaal muskietennetten uitgedeeld. Omdat malariamuggen prikken als het donker is, kan de ziekte vaak voorkomen worden door hieronder te slapen. Inenten tegen malaria, zoals tegen andere infectieziekten, zou het aantal gevallen drastisch kunnen doen verminderen. Het is
nog niet gelukt een voldoende effectief vaccin te maken, maar er wordt hard aan gewerkt. Ook al zijn hier geen malariamuggen meer, toch worden elk jaar in Nederland een paar honderd mensen ziek door malaria. Zij hebben de ziekte opgelopen doordat ze kort tevoren in de tropen zijn geweest en geen malariapillen hebben geslikt. De klachten lijken aanvankelijk op een flinke griep met koorts, koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn en soms overgeven. Omdat de symptomen zo onschuldig lijken, gaat men vaak niet op tijd naar de huisarts of vergeet men te vermelden dat het begonnen is na een tropenbezoek. Terwijl, als de ziekte niet direct behandeld wordt met effectieve medicijnen het de dood tot gevolg kan hebben. Zonder behandeling vermenigvuldigen de
A malariaparasieten zich snel. Daardoor breken bloedcellen af en raken organen, waaronder nieren, lever en hersenen beschadigd. Uiteindelijk overlijden in Nederland elk jaar nog altijd mensen aan de gevolgen van malaria.
Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over muggenbeten en malaria. Dan zit internist Gerrit Verburg klaar om uw vragen te beantwoorden. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: aandacht voor verloskundigen
spreekuur op dinsdag door Gerhard Knol, gynaecoloog in het Amphia Ziekenhuis
V
De verloskundige is onmisbaar
ijf mei kent iedereen als Bevrijdingsdag. Maar wist u dat het ook de Internationale dag van de vroedvrouw is? Extra aandacht voor de vroedvrouw, of zoals we tegenwoordig zeggen verloskundige, is op zijn plaats. Haar functie is wereldwijd onmisbaar. De term ‘vroedvrouw’ wordt niet echt meer gebruikt in ons land. Dit woord komt uit vroeger tijden, toen ook wel gesproken werd van ‘vrovrouwe’ of ‘wijsvrouw’. In ontwikkelingslanden heeft de verloskundige een belangrijke functie. Door de slechte gezondheidszorg in die landen en de grote afstanden tot de ziekenhuizen, sterven veel vrouwen aan complicaties voor, tijdens of na de bevalling. De sterfte onder moeders in Kenia bijvoorbeeld is maar liefst één per tweehonderd bevallin-
gen (ter vergelijking: in Noord-Europa gaathet om één op de 20.000). Ook overlijden er onnodig veel baby’s door onvoldoende professionele zorg. De lokale verloskundigen, al dan niet opgeleid door Nederlandse verloskundigen of gynaecologen, kunnen ervoor zorgen dat veel meer baby’s en moeders overleven. Ook in ons eigen land is de functie van verloskundige van groot belang. We zijn trots op ons systeem waarbij een thuisbevalling tot de mogelijkheden behoort, ook al loopt het aantal thuisbevallingen terug. In 1953 beviel 78 procent van de vrouwen thuis en 22 procent in het ziekenhuis. In 2008 was het juist omgekeerd: 29 procent beviel nog maar thuis en 71 procent in het ziekenhuis. Eén van de redenen hiervoor is de toename van het aantal keizersneden. Een ande-
re reden is de vraag van veel vrouwen naar pijnstilling tijdens de bevalling. Deze mag enkel in het ziekenhuis worden toegediend. Ondanks de dalende cijfers moet de keuze om thuis te bevallen natuurlijk behouden blijven. Onze eerstelijns verloskundigen zijn goed opgeleid om poliklinisch of aan huis normale (laag risico-) zwangerschappen en bevallingen te begeleiden. Ze zullen eventuele problemen tijdig signaleren, waarna de aanstaande moeder wordt doorgestuurd naar het ziekenhuis. In de ziekenhuizen werken tweedelijns verloskundigen onder verantwoordelijkheid van een gynaecoloog. Zij begeleiden vrouwen bij wie een verhoogd risico bestaat op complicaties tijdens de zwangerschap of de bevalling. Waar de vrouw ook bevalt, het blijft
een bijzondere en unieke gebeurtenis. Om de beste zorg te geven aan zwangeren en kraamvrouwen is samenwerking tussen alle mensen die bij een bevalling betrokken zijn van groot belang. Gelukkig ontstaan overal in Nederland initiatieven hiertoe, ook in Brabant.
Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over verloskunde. Dan zit gynaecoloog Simone Lunshof klaar om uw vragen te beantwoorden. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
spreekuur op dinsdag door Sarah Caers, dermatologe in het Amphia Ziekenhuis
K
Bescherm en controleer uw huid
rijgen we een mooie, zonnige zomer? Dat is de vraag die iedereen nu ongetwijfeld bezighoudt. De zon brengt namelijk meer dan alleen licht in de duisternis. Zonlicht maakt ‘gelukshormonen’ aan, ook wel bekend als endorfines. Daarnaast stimuleren zonnestralen de vitamine D-aanmaak, wat goed is voor de botten. En u krijgt er een kleurtje van. Of we het zonnetje deze zomer veelvuldig gaan zien, weten dermatologen niet. Maar wij weten wel wat zonlicht voor de huid kan betekenen. Helaas is niet iedereen bekend met de gevaren van de zon, zoals een verhoogd risico op huidkanker. Ondanks de vele campagnes is het aantal gevallen van huidkanker in Nederland erg hoog en neemt het waarschijnlijk explosief
toe van ongeveer 15.000 tot 40.000 in 2015. De verwachting is dat er in 2020 jaarlijks zo’n 70.000 nieuwe huidkankerpatiënten bijkomen. Dit komt door de vergrijzing en veranderd zongedrag vanaf de jaren zeventig. Mensen zoeken steeds vaker zonnige vakantiebestemmingen op en de blanke huid is erg gevoelig voor UV-straling. Bovendien smeren Nederlanders zich met een betrekkelijk lage factor in en liggen ze graag de hele dag in de zon. Verder zijn mensen niet gewend om de huid zelf of door een dermatoloog te laten controleren. Nederland loopt in vergelijking met ander landen nog behoorlijk achter op het gebied van preventie van huidkanker. De gebruikelijke maatregelen om je tegen de zon te beschermen zijn vaak wel bekend, zoals herhaaldelijk
insmeren met voldoende zonnebrand, tussen 11.00 en 15.00 uur de zon vermijden en met behulp van kleding uzelf beschermen. Dit zijn slechts eenvoudige tips, die wel goed toegepast moeten worden. Ook is frequent gebruik van de zonnebank niet aan te raden. Hiermee wordt namelijk geen vitamine D aangemaakt en de UV-stralen verhogen het risico op huidkanker en huidveroudering. Het is daarom belangrijk om een gezond evenwicht te vinden tussen zon en bescherming. Vergeet daarbij niet om uzelf regelmatig te (laten) controleren. Hoe eerder u een verdacht plekje ontdekt, hoe groter de kans om huidkanker te voorkomen en te behandelen. Als er dan toch een vorm van huidkanker geconstateerd wordt zijn er verschillende behandelingen mogelijk.
De methodes variëren van opereren, bevriezen en lichttherapie tot insmeren met een speciale behandelcrème. Maar preventie blijft de beste remedie.
Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over de huid. Dan zit dermatologe Daniëlle Kuijpers klaar om uw vragen te beantwoorden. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Zaterdag 12 mei is in Amphia, locatie Molengracht de ‘Bescherm je huid dag’, van 12.00 tot 15.30 uur. Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
huidkanker. Tomaten moeten we eten dus. En tomatenpuree. Maar, zegt voedingsmiddelentechnoloog, óók zo veel mogelijk andere
Jetske Ultee pleit bovendien voor het gebruik van anti-oxidanten in crèmes. „Anti-oxidanten in voeding zijn heel belangrijk. Niet al-
(maart 2012). De onderzoekers concluderen hierin dat vrije radicalen medeverantwoordelijk zijn voor veroudering en huidkanker als ge-
C is dan ook waardeloos als die in een potje zit. Zodra je het potje hebt opengedraaid, is het nuttige ingrediënt verdwenen.
naatappelextract. „Er zijn er nog veel meer”, zegt Ultee, „dus staar je vooral niet blind op één wonder-ingrediënt.”
spreekuur op dinsdag door Lijckle van der Laan, vaatchirurg in het Amphia Ziekenhuis
I
Etalagebenen
n de lente, als de zon schijnt, willen we graag weer wandelen. Helaas is dit lang niet voor iedereen zo vanzelfsprekend. Er zijn mensen die na een paar honderd meter lopen al veel kramp, pijn of vermoeidheid in de kuiten krijgen. De pijn is soms zo erg dat ze moeten stoppen en rusten. Helaas komt de pijn daarna toch vaak weer terug. Het korte lopen en dan stoppen doet denken aan het winkelpatroon en het bekijken van etalages. Daarom heet dit fenomeen ‘etalagebenen’ of in het geneeskundige jargon ‘claudicatio intermittens’. De oorzaak is een vernauwing in de slagader van het bekken of been. Daardoor stroomt er minder bloed naar de benen. Met als gevolg slagaderverkalking of te wel atherosclerose. Omdat we over het algemeen
steeds ouder worden, komt ook dit ziektebeeld steeds vaker voor. Roken, suikerziekte, overgewicht, een hoog cholesterolgehalte, hoge bloeddruk en genetische aanleg zijn de belangrijkste oorzaken in het ontstaan van etalagebenen. De diagnose en behandeling worden meestal door de vaatchirurg verzorgd. De diagnose wordt gesteld door de bloeddruk aan de benen op een loopband te meten. Als er sprake is van etalagebenen is deze bloeddruk erg laag. De behandeling van etalagebenen bestaat meestal uit een looptraining, daarbij gecoacht door de fysiotherapeut. Door intensieve training komt er via een omweg dan toch genoeg bloed naar de kuit waardoor de kramp en pijn aanzienlijk worden verminderd.
Als dit onvoldoende effect heeft, kan een vernauwing in de slagader verwijd worden door er een ballon in op te blazen. Dit noemen we een dotterbehandeling. Als de patiënt ernstig beperkt is in zijn loopafstand en er over een lang traject van de slagader verstopping aanwezig is, kan operatief een omleiding van de slagader op het been worden gemaakt. Belangrijk is het om te weten dat etalagebenen een symptoom zijn bij slagaderlijk hart- en vaatlijden. Dit betekent dat slagaderverkalking aanwezig kan zijn in uw hart, slagaders van het hoofd of de nieren, zonder dat u er last van heeft. In het vervelendste geval kunnen etalagebenen de eerste uiting zijn van slagaderlijk lijden en gevolgd worden door een hartinfarct of beroerte. Om deze proble-
men te voorkomen, is het belangrijk om aandacht te hebben voor de risicofactoren. Laten we dus vooral nu in het voorjaar wandelen, gezond eten en niet roken om zo hart- en vaatziekten sportief te bestrijden.
Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over etalagebenen. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: Bekkenbodemklachten
spreekuur op dinsdag door Remco Djamin, longarts in het Amphia Ziekenhuis
A
Vies is soms beter dan schoon
stma is een ziekte die al in de oudheid werd beschreven en is het Griekse woord voor ‘gehijg’. Astma is een chronische ontsteking in de longen die gepaard gaat met kortademigheid, hoesten en benauwdheid. De laatste jaren neemt het aantal astmapatiënten toe. Nederland kent inmiddels zo’n half miljoen mensen met astma, onder wie ook bekende Nederlanders als rapper Ali B en oud-voetballer Philip Cocu. Over astma doen allerlei fabeltjes de ronde. Zo zou astma vooral een kinderziekte zijn, ‘waar je vanzelf overheen groeit’. Het merendeel van de astmapatiënten is echter ouder dan 18 jaar en de ziekte kan zich ook op oudere leeftijd voor het eerst openba-
ren. De oorzaken hiervoor zijn heel divers. Wat we weten, is dat overgewicht en allergie een duidelijk verband hebben met astma. En juist deze twee factoren zijn de laatste jaren sterk toegenomen. Ook erfelijkheid speelt een rol. Als een van beide ouders astmatisch of allergisch is, dan is de kans 50 procent dat de zoon of dochter ook aanleg heeft voor prikkelbare luchtwegen. Een theorie die de laatste tijd veel steun krijgt, is de zogenaamde hygiëne-theorie. Er zijn veel wetenschappers die denken dat astma ontstaat omdat het afweersysteem op jonge leeftijd ontregeld raakt, omdat wij te ‘schoon’ zijn. Terwijl het voor de ontwikkeling van het afweersysteem juist belangrijk is dat er in de vroege jeugd con-
tact is met ziekteverwekkers zoals bacteriën en schimmels. Te weinig contact met deze ziekteverwekkers duwt het immuunsysteem in de verkeerde richting. Met als gevolg dat aandoeningen als allergie en astma zich kunnen ontwikkelen. De laatste jaren zijn er diverse onderzoeken geweest die deze theorie ondersteunen. Recent is er een studie geweest onder enkele duizenden Europese kinderen. Hieruit bleek dat de kinderen die op een boerderij waren grootgebracht (en dus veel meer blootstelling aan bacteriën hadden gehad) veel minder allergieën en astma ontwikkelden. En dat hoe groter de blootstelling aan verschillende bacteriën in huisstof was, hoe lager het risico op het
krijgen van astma. Een andere studie liet zien dat meisjes over het algemeen schoner zijn dan jongens. Dit kan verklaren waarom astma meer bij meisjes voorkomt. Dat wassen lang niet altijd goed is, blijkt uit een onderzoek naar het gebruik van antimicrobiële zeep. Er bleek een duidelijk verband te bestaan tussen het gebruik van deze zeep en het voorkomen van astma. De kinderen niet meer wassen en ophouden met stofzuigen, is dat de boodschap? Nee, dat is te voorbarig. Maar toch, wellicht is vies soms toch beter dan schoon...
Vandaag houdt Amphia van 12.30 tot 13.30 uur een Twitterspreekuur over astma. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis of stellen via @AmphiaZKHuis met #drAmphia. Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Volgende week: Knikkende knieën
spreekuur op dinsdag door Ton Langenhorst, sportarts in het Amphia Ziekenhuis
Rustige opbouw, voldoende rust, goede voeding
I
n deze periode van het jaar wordt bij een bezoekje aan het Mastbos snel duidelijk dat de Bredase Singelloop weer voor de deur staat. Geoefende lopers en beginners gebruiken de laatste weken om in (top)vorm te komen voor het sportevent van 7 oktober. In groepjes of alleen werken ze zich in het zweet om de 5, 10, 15 of zelfs 21 kilometer tot een goed einde te brengen. Te laat starten met de voorbereiding of juist te fanatiek bezig zijn, vergroot de kans op blessures en uitval. Daarom moet voor duursporten, zoals het lopen van een lange afstand, het rijden van een Elfstedentocht, maar ook wielrennen en triatlon veel getraind worden. Zeker professionele sporters trainen tot wel veertig uur per week. Doordat één bepaalde beweging vaak wordt herhaald, worden
gewrichten zwaar en eenzijdig belast. Met als mogelijk gevolg overbelastingsblessures, zoals een vermoeidheidsbreuk van botten, peesirritaties of springschenen. Het is daarom belangrijk om deze inspanning langzaam op te bouwen, zodat het lichaam deze belasting aan kan. Om blessurevrij een halve marathon te kunnen lopen, is ongeveer een tot twee jaar training nodig. Wil je jouw afstand op 7 oktober volledig uitlopen, dan moet je dus goed voor je lichaam zorgen en je training rustig opbouwen om overbelasting te voorkomen. Verder is het belangrijk om goede voeding in voldoende variatie te eten. Iedere volwassene heeft ongeveer 2.300 kcal per dag nodig. Wanneer je veel traint voor een duursport, dan heb je meer energie en gezonde voeding nodig. Zo
heeft een wielrenner die een zware bergrit gaat rijden in de Tour soms wel het viervoudige nodig. Als je kijkt hoeveel wielrenner Robert Gesink eet en weet hoe zwaar hij is, dan kun je bedenken hoeveel energie hij bij het wielrennen gebruikt. Wanneer je een intensieve trainingsperiode in gaat, is het belangrijk voldoende koolhydraten (pasta, rijst, aardappelen) te eten en voldoende rust tussen de trainingen te nemen. De kans op blessures kun je ook verminderen door goede schoenen aan te trekken. Schoenen die niet te groot of te klein zijn, goede steun geven en een goede demping hebben. Gespecialiseerde winkels kunnen je adviseren over schoenen die passen bij jouw voeten en jouw loopstijl. Krijg je toch last van een blessure, blijf hier niet te lang mee rondlopen. Neem
eerst een tijdje rust. Wordt de pijn niet minder, ga dan naar je huisarts of naar een fysiotherapeut. Zij kunnen beoordelen of een verwijzing naar de sportarts nodig is. Maar laten we vooral niet vergeten dat je om gezond te blijven niet de hele dag in de sportschool hoeft door te brengen. Dagelijks dertig minuten bewegen is al goed voor lijf en leden. En met een beetje training haal je dan met gemak de finish van de vijf kilometer op 7 oktober.
Sportarts Ton Langenhorst houdt dinsdag 11 september van 20.00 tot 21.00 uur spreekuur over sport en bewegen. Vragen kunt u vooraf plaatsen op Facebook, op het prikbord van het Amphia Ziekenhuis, of stellen via @AmphiaZKHuis, met #drAmphia.
spreekuur op dinsdag door Jos Vroemen, chirurg in het Amphia Ziekenhuis
Goede spoedeisende hulp is kwestie van kiezen
T
wee gewonden van een auto-ongeval; de buurman verbrijzelt zijn duim bij het vertimmeren van zijn fietsenhok; Tante Rini’s mondhoek zakt in en ze kan niet meer praten en lopen; een jongedame wordt onwel op een parkconcert door onbekende oorzaak; en Pietertje van 7 wordt met hevige buikpijn door de huisarts doorgestuurd op verdenking van een blindedarmontsteking. Het is primetime op de SEH (spoedeisende hulp). Hulpvaardige verpleegkundigen, competente artsen en administratief personeel, staan zeven dagen in de week, 24 uur per dag paraat om adequate hulp te bieden. In Breda zien wij gemiddeld 100 à 150 patiënten per dag op de SEH. In weekenden kan dit aantal oplopen tot meer dan vierhonderd mensen.
Maar hoe vanzelfsprekend is dat eigenlijk. Dat u voor een snijwond in de vinger of een verdraaide knie, binnen enkele uren geholpen bent en dat u deze zorg kunt krijgen in uw eigen woonplaats of in elk geval toch in een straal van tien kilometer? Nederland is één van de best georganiseerde landen ter wereld op het gebied van spoedeisende hulp. Qua organisatie, niveau en geografische verspreidheid én financiering behoren we tot de top 10 van de wereld. Alleen … op het moment dat u zelf of uw naaste, patiënt wordt en acute zorg nodig hebt, dan lijkt dit allemaal geen privilege meer te zijn. Dan is het vaak niet meer dan normaal. Want u hebt toch recht op deze zorg? U betaalt er uw hele leven toch voor?
Ondanks deze wereldwijde bevoorrechte positie, mopperen mensen op de wachttijden; zijn we verongelijkt als andere patiënten schijnbaar voorrang krijgen. En als het ons niet zint worden we boos en soms zelfs agressief tegen hulpverleners. En waarom bestaat er toch geen SEH in iedere gemeente, zodat u niet twintig kilometer hoeft te rijden voor snelle en goede hulp? Het antwoord is ogenschijnlijk simpel. Wij willen steeds langer in goede gezondheid leven en met de vergrijzing neemt de vraag naar (acute) zorg toe. En acute zorg die levens moet redden is peperduur. Zorg die we tegelijkertijd betaalbaar willen houden. Dus ook in de acute zorg zullen we, net als in het bedrijfsleven en in het dagelijkse leven, keuzes moeten maken. Maar hoe doe je dat? Is kwaliteit meetbaar? En
wat is kwaliteit dan eigenlijk? Wie bepaalt dat? Moeten we kleine SEH’s houden in ieder ziekenhuis of gemeente, als we weten dat er betere én goedkopere zorg geleverd wordt als we acute zorg concentreren in één (regionaal) ziekenhuis? Het is onmogelijk om in deze rubriek dé oplossing aan te dragen. Wel helpt het als we ons allemaal bewust worden van de complexiteit van dit onderwerp. Zodat we weloverwogen met elkaar een brede maatschappelijke discussie aan gaan. Die ons in staat stelt om de juiste keuzes voor de toekomst te maken.
Specialisten van het Amphia Ziekenhuis schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
spreekuur op dinsdag door Ronald van Etten, internist-nefroloog in het Amphia Ziekenhuis
Nieren zorgen voor de balans
N
ieren zijn van levensbelang en dat merk je vaak pas als ze niet goed meer werken. Nieren zorgen voor een belangrijk deel voor balans in ons lichaam. Ze filteren het bloed, zorgen voor uitscheiding van afvalstoffen, regelen de vocht- en zoutbalans en maken hormonen die betrokken zijn bij de bloeddruk, bloedaanmaak en het in stand houden van het kalkgehalte van de botten. Bij maar liefst 5 à 10 procent van de Nederlanders zijn de nieren beschadigd en functioneren ze niet meer zoals het hoort. De oorzaak hiervoor kan een specifieke nierziekte zijn, maar ook problemen met de urinewegen, zoals nierstenen, of prostaatklachten kunnen nierschade veroorzaken. Meestal is de verminderde nierfunctie een
gevolg van hoge bloeddruk, suikerziekte en/of hart- en vaatziekte. En deze ziekten komen door veroudering en een ongezonde levensstijl helaas steeds vaker voor. In het belang van de nieren is roken taboe en zijn voldoende beweging, een gezond gewicht en goede voeding essentieel. Let daarbij vooral ook op het zoutgehalte. Kant- en klaarproducten bevatten namelijk erg veel zout en te veel zout heeft nadelige effecten op de nieren. Dus eet vooral verse producten en voeg nergens zout of iets soortgelijks aan toe. Als anderen vinden dat u flauw kookt, dan doet u het goed. Ondanks al deze voorzorgsmaatregelen, kunnen in sommige gevallen nieren toch falen. Men houdt dan te veel afvalstoffen en vocht vast en dat geeft klachten van
jeuk, moeheid, soms maagklachten, dikke enkels, kortademigheid en een hoge bloeddruk. Vaak ontstaat bloedarmoede doordat er onvoldoende rode bloedcellen worden aangemaakt. Dit versterkt het gevoel van moeheid. Werken de nieren voor nog maar ongeveer 10 procent, dan ontstaat een riskante situatie. In zo’n geval moet gekeken worden naar een vervanging voor uw nieren. Gelukkig zijn er tegenwoordig steeds meer mogelijkheden voor niertransplantatie. Maar dat kan niet bij iedereen en ook niet altijd op tijd, dus dan is vaak dialyse nog een optie. Met dialyseren wordt het bloed weer gezuiverd. Overtollige afvalstoffen en vocht en zouten verdwijnen. Dit ‘filteren’ kan via een kunstnier (hemodialyse), maar ook via
het eigen buikvlies. In dat laatste geval loopt een paar keer per dag schone vloeistof via een slangetje de buikholte in en na een paar uur loopt dit vocht er weer uit, maar dan met de afvalstoffen en het overtollig vocht erbij. Niertransplantatie en dialyseren zijn voor patiënten met nierfalen een uitkomst, maar als het kan, is voorkomen van nierschade natuurlijk veel beter. De huisarts controleert en behandelt bij veel mensen heel goed de nierfunctie. Op die manier kun je nierschade tijdig opsporen en de natuurlijke achteruitgang van de nieren zoveel mogelijk vertragen.
Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
spreekuur op dinsdag door Theo Feitsma, klinisch geriater in het Amphia Ziekenhuis
Gezond ouder worden
D
e Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft in 1990 1 oktober uitgeroepen tot Internationale dag van de ouderen. Het is dé dag waarop de maatschappelijke problematiek rond ouderen in de samenleving jaarlijks wereldwijd onder de aandacht wordt gebracht. Het gaat dan onder meer om het verbeteren van de zorg voor ouderen in een ziekenhuisomgeving, maar ook de strijd tegen de uitsluiting en de eenzaamheid die de ouderen bedreigen. In Nederland bestaat steeds meer het besef dat het opnemen van ouderen in het ziekenhuis om extra maatregelen en inspanningen vraagt. De medische mogelijkheden om hoogbejaarden te behandelen aan aandoeningen
die vroeger onhaalbaar waren, zijn zo toegenomen dat alles mogelijk lijkt: een 90-jarige voorzien van een nieuwe hartklep (als de ‘oude’ niet goed meer functioneert) is tegenwoordig voor de cardioloog en cardiothoracaal chirurg een peulenschil. Vanuit technisch oogpunt is dat misschien een enorme vooruitgang, maar vanuit geriatrisch oogpunt zijn er zeker risico’s. Want raakt de patiënt niet ernstig verward na de operatie, valt hij daardoor niet uit bed, of gaat hij slechter eten en raakt hij ondervoed? Kortom, kan deze patiënt een jaar na deze operatie nog even goed en zelfstandig functioneren als daarvoor? Voor een 90-jarige is dat al een opgave, maar de veel grotere groep 60- tot 80-jarigen moet daar wel van uit kunnen gaan.
Om de kans op een prachtige, medische genezing, maar ook een kwalitatief goed herstel na een ziekenhuisopname en eventuele operatie te vergroten, gaat het Amphia Ziekenhuis alle patiënten ouder dan 70 jaar screenen op kwetsbaarheid. De uitkomst uit deze screening moet de risico’s op verwardheid, vallen, ondervoeding en functionele achteruitgang na een ziekenhuisopname in beeld brengen. Op grond daarvan kan dan een gericht en optimaal behandelplan worden vastgesteld en kunnen, indien nodig, preventieve maatregelen worden genomen. Bijvoorbeeld: als een patiënt een verhoogd risico heeft om na een heupoperatie in verwarring uit bed te vallen, wordt deze patiënt al voor de operatie in een extra laag bed gelegd.
Hierin wordt nadrukkelijk samengewerkt met de huisartsen. Want als zij in hun huisartsenpraktijk al kunnen vaststellen welke patiënten kwetsbaar zijn en dat bij een eventuele opname in het ziekenhuis vroegtijdig doorgeven, kan daar bij opname direct op worden ingespeeld. Hiermee worden de kwetsbare patiënten niet alleen technisch optimaal behandeld, maar wordt ook rekening gehouden met hun specifieke verouderingssituatie. En wordt de kans op een voorspoedig herstel in de eigen vertrouwde omgeving aanzienlijk vergroot. Gezond ouder worden dus!
Specialisten van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
de beurs waar van een groot aantal specialisten en verpleegkundigen informatie is te krijgen over gezonde borsten, borstkan-
massages, workshops yoga en kinderschmink en professionele fotografen maken portretten van bezoekers.
Vrouwen die tijdens een operatie een deel van hun borst kwijtraken kunnen in aanmerking komen voor borstreconstructie die tijdens dezelfde operatie nog wordt verricht
klachten. Als blijkt dat deze chirurgische techniek werkt, dan kan dit voor een groot aantal borstkankerpatiënten bijdragen aan een betere kwaliteit van leven.”
spreekuur op dinsdag
he bo ter clu
B
door Sjoerd van Thiel, internist in het Amphia Ziekenhuis
Zoete doorstroming
D
e komende jaren zal het aantal patiënten met ouderdomssuiker, of diabetes mellitus type 2 sterk toenemen. De verwachting is dat er in 2025 17 miljoen mensen in Nederland wonen, van wie er 1,3 miljoen diabetes hebben. Hoe ouder we worden, des te groter de kans op ouderdomssuiker. Gelukkig leven mensen met diabetes langer door betere behandelmogelijkheden. De eerste symptomen voor ouderdomssuiker zijn vaak dorst hebben, veel moeten plassen, continu moe zijn, dubbel of slecht zien, wondjes die slecht genezen of infecties die vaak terugkeren, zoals blaasontsteking. Overigens is het niet zo, dat u al deze klachten heeft bij ouderdomssuiker. Tegelijkertijd hoeft u helemaal geen ouder-
domssuiker te hebben als u één of meer van deze klachten hebt. De huisarts kan dit voor u uitzoeken. Naast ouder worden, wordt diabetes mellitus (betekent letterlijk ‘zoete doorstroming’) veroorzaakt door onze westerse levensstijl; (te) veel eten en (te) weinig bewegen. En gewichtstoename is een van belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van diabetes. Overgewicht zien we steeds vaker bij zowel ouderen als bij jongeren. In 2010 had in ons land de helft van de mannen en vier op de tien vrouwen overgewicht. Van het aantal volwassenen met overgewicht had 10,2 procent van de mannen en 12,6 procent van de vrouwen obesitas. Onder jongeren had 13,7 procent van de jon-
P gens en 13 procent van de meisjes overgewicht. 3,4 procent van deze jongens en 3 procent van deze meisjes had obesitas. De combinatie van diabetes en overgewicht zorgt voor een verhoogde kans op hoge bloeddruk en een hoog cholesterol. Zowel de hoge suiker (= glucose) als de hoge bloeddruk en het hoge cholesterol kunnen hele vervelende gevolgen hebben, zoals nierschade (uiteindelijk dialyse), een hartof herseninfarct, hersenbloeding, en teen-, of beenamputaties. Ziekenhuizen, huisartsen en zorgverzekeraars werken intensief samen om ervoor te zorgen dat de zorg rond een diabetespatiënt zo goed mogelijk wordt geregeld en, gezien de huidige economische ontwikkeling, de kosten beheersbaar blijven. Protocollen worden op elkaar
afgestemd en er worden regionale afspraken gemaakt. Zodat er continuïteit in zorg is voor de patiënt en hij of zij altijd volgens de nieuwste inzichten wordt behandeld zowel bij de internist als bij de huisarts. Want uiteindelijk is het natuurlijk ons doel om bij elke patiënt de kans op het ontwikkelen van complicaties te voorkomen. En wat kunt u zelf doen? Gezond leven, alles met mate, en veel bewegen. Een half uur intensief bewegen per dag is al voldoende, zoals stevig wandelen, goed doorfietsen of zelfs intensief het huishouden doen.
Specialisten en medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
P
spreekuur op dinsdag door Rob Slappendel, anesthesioloog en manager kenniskern Kwaliteit en Veiligheid in het Amphia Ziekenhuis
Vergissen is menselijk
I
n 2001 verscheen in Amerika het rapport To Err Is Human, vertaald naar ‘vergissen is menselijk’. Het rapport had betrekking op de vermijdbare schade en sterfte bij patiënten in Amerikaanse ziekenhuizen. Men berekende dat meer dan 100.000 patiënten op jaarbasis overleden aan vermijdbare oorzaken. Dit is ongeveer een vergelijk met een vliegtuig per dag dat neerstort! Deze uitkomsten waren aanleiding om ook in Nederland grootschalig onderzoek te verrichten naar oorzaken voor vermijdbare schade en sterfte in ziekenhuizen. Een dergelijk onderzoek is lastig uit te voeren. Wanneer een vliegtuig neerstort, of er vindt een dodelijk auto-ongeval plaats, is dit veelal altijd onbedoeld. Vrijwel niemand stapt ’s ochtends in de auto
met de intentie een dodelijk ongeval te veroorzaken. En dit is natuurlijk ook het geval in ziekenhuizen. Er is geen dokter of verpleegkundige die zijn dienst begint met de bewuste bedoeling schade bij patiënten aan te richten. Toch komen er regelmatig berichten in de krant waarbij onbedoelde schade bij patiënten wordt gemeld. ‘Patiënt overleden na verkeerde bloedtransfusie’, ‘Operatie geslaagd, maar patiënt overleden door val uit bed’, ‘Patiënt aan verkeerde zijde geopereerd’. De Nederlandse overheid heeft in 2009 elf speerpunten benoemd die de veiligheid in Nederlandse ziekenhuizen moeten verbeteren. Eén van die speerpunten richt zich op handelingen die zo vaak worden uitgevoerd dat medewerkers van een zie-
kenhuis er nauwelijks meer bij stil staan, zoals het wassen van handen voor en na ieder patiëntcontact en het afdoen van sieraden voor men aan het werk gaat. Handelingen die erop zijn gericht om de kans op infecties te verminderen. Handelingen die er snel bij in kunnen schieten, maar die grote gevolgen kunnen hebben voor een patiënt. Een ander speerpunt richt zich op zorgvuldige zorg rondom operaties. Zo zijn er diverse checklijsten ingevoerd om er voor te zorgen dat een operatie aan de juiste kant en bij de juiste persoon wordt uitgevoerd. En om te controleren of alle routinematige medicijnen wel worden toegediend. Allemaal relatief eenvoudige maatregelen die ernstige gevolgen voor de patiënt aanzienlijk kunnen verminderen. De eerste resulta-
ten van deze acties worden nu langzaam zichtbaar. Eind jaren negentig werd in ons land bij één op de drieduizend patiënten een operatie uitgevoerd aan de verkeerde zijde, bijvoorbeeld de linker- in plaats van de rechterknie. Helaas gebeuren er in alle ziekenhuizen nog steeds incidenten, maar verbeteringen zijn meer en meer zichtbaar. En hoewel we ons er van bewust zijn dat ook de ziekenhuiszorg mensenwerk is, blijven wij ons inzetten om het aantal vermijdbare oorzaken in de toekomst verder terug te brengen.
Specialisten en medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
plex regionaal pijnsyndroom. „CRPS, of posttraumatische dystrofie zoals de aandoening vroeger heette, ontstaat soms na een rela-
wordt de arm of het been nog gevoeliger voor prikkels. Na verloop van tijd doet gewoon aanraken zelfs hevige pijn. Maar de pijn is
lang te horen gekregen dat ze het bewuste lichaamsdeel zo veel mogelijk moeten ontzien, om zo min mogelijk pijn te ervaren. In onze
gen met mijn rechterhand goed uitvoeren. Samen met de behandelaars sprak ik af wat ik weer wilde kunnen als ik de volgende keer
http://bit.ly/VFw86Z
reageren?
[email protected]
spreekuur op dinsdag door Susanne de Groot-Borsje, revalidatiearts in het Amphia Ziekenhuis en Revant Revalidatiecentrum
Gamen kan heel nuttig zijn
O
ngetwijfeld staan op veel sinterklaasverlanglijstjes de games weer hoog genoteerd. En ouders vragen zich af of ze daar wel verstandig aan doen: is het niet verslavend? Zet het misschien aan tot geweld? Een heel ander geluid is er te horen in de wereld van de revalidatiegeneeskunde. Samen met gamebouwers werken revalidatieartsen intensief aan game-toepassingen die mensen helpen zo goed mogelijk te functioneren in het dagelijkse leven. Met geavanceerde games kan namelijk de reactiesnelheid en oog-handcoördinatie van patiënten goed getraind worden. Heel nuttig voor iemand die een beroerte heeft gehad en aan één zijde minder kracht heeft. Er is ook een virtual reality-omgeving in de maak
voor mensen die slecht ter been zijn. Zo’n veilige omgeving om te oefenen hoe je handig van een stoeprand af stapt, kan een enorme hulp zijn om meer vertrouwen te krijgen in je eigen lichaam. Dat is waar het om draait voor een revalidatiearts: ervoor zorgen dat de patiënt weer optimaal kan functioneren in de maatschappij, ondanks beperkingen en restverschijnselen. Ik noemde net al het voorbeeld van iemand met een beroerte. Maar ook mensen bij wie een amputatie nodig is, of slachtoffers van een verkeersongeluk, of mensen met kanker; allemaal moeten ze leren om te gaan met hun veranderde lichaam. De eerste vraag die mensen vaak aan me stellen is: ‘Voor hoeveel procent word ik weer de oude?’ Maar dat is zo persoonsaf-
hankelijk. Als revalidatiearts kijken we niet alleen naar die verlamde hand, we kijken naar de mens in zijn geheel. Hoe was iemand voorheen, hoe is zijn mentale toestand? Wat moet iemand kunnen om weer in zijn eigen omgeving te kunnen functioneren? Als je een jonge violist bent en je raakt eenzijdig verlamt, dan ligt dat natuurlijk anders dan bij iemand die met pensioen is en actief in het leven staat. Ook bij ziektebeelden waarvan je misschien denkt dat het alleen maar slechter wordt, speelt de revalidatiearts een belangrijke rol. Ik zie geregeld jonge mensen met multiple sclerose (MS). ‘Mijn leven is voorbij, ik eindig in een rolstoel’, denken de meesten als ze net de diagnose hebben gekregen. Als revalidatiearts kunnen we
dan uitleggen dat MS vele uitingsvormen heeft. Sommige patiënten hebben inderdaad een rolstoel nodig, veel anderen ook niet. En ook in een rolstoel kun je een zinvol en rijk leven hebben. Dankzij innovatieve technieken als revalidatiegames kunnen bewegingen heel zorgvuldig gemeten worden. Daardoor kun je heel gericht oefenen, voorkom je overbelasting en kunnen ook deze patiënten vaak weer opbouwen. Maar er valt nog heel veel te ontwikkelen. Dus wat er op het verlanglijstje van de revalidatiearts staat, dat kunt u wel raden.
Specialisten en medewerkers van het Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout schrijven bij toerbeurt over een actueel onderwerp in de gezondheidszorg.
locatie Molengracht
locatie Langendijk
locatie Pasteurlaan
locatie Trivium
Molengracht 21
Langendijk 75
Pasteurlaan 9
Trivium 76
Postbus 90158
Postbus 90157
Postbus 67
4873 LP Etten-Leur
4800 RK Breda
4800 RL Breda
4900 AB Oosterhout
