Over maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg en

Over maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg en...

... hoe het anders kan

n

Pagina 2 | Arteria Consulting | Over maatregelen in de Geestelijke Gezondheidszorg en hoe het anders kan

Arteria Consulting | Over maatregelen in de Geestelijke Gezondheidszorg en hoe het anders kan | Pagina 3

Inleiding

Sluitende begroting of maatschappelijke ontwrichting Over maatregelen in de Geestelijke Gezondheidszorg en hoe het anders kan

n Hilversum, 2012 n Arteria Consulting | Nico Baas, Itske Lindhout, Lianne Ossenkoppele en Ernst Steffen n Kunst | Gerard Koudijs, www.artefrio.com n Fotografie | Hans Pieterse, www.hans-pieterse.nl n Beeldbewerking | Ivo Geskus, www.specialpixels.nl

Het solidariteitsbeginsel in de zorg staat onder druk. Zorgkosten blijven stijgen en vormen een belangrijk punt van politieke aandacht. Beperking van zorgconsumptie of de kosten van deze consumptie bij de client beleggen, ook binnen de Geestelijke Gezondheidszorg, lijken een vereiste. Hierdoor komt de maatschappelijke en politieke focus meer en meer te liggen op de financieringsproblemen en dreigen de problematiek van de cliënt en de zorgvraag op een zijspoor te belanden. Terugdringen van de zorgkosten staat hiermee op gespannen voet met de zorgvraag van cliënten, kwaliteit van zorg en wensen vanuit de samenleving. Ook beleidsbepalers en financiers staan hierdoor lijnrecht tegenover elkaar op het gebied van veiligheid, gezondheid en de maatschappij.

Dat er op korte termijn iets moet gebeuren in de Geestelijke Gezondheidszorg is duidelijk. Afgezien van de vraag of de zorgkosten in de Geestelijke Gezondheidszorg te hoog zijn, is op allerlei terreinen zorginhoudelijke winst te behalen. Zonder dat de cliënt daarvan de dupe wordt. Deze nieuwsbrief biedt een doorkijk van Arteria Consulting op een verbeterde Geestelijke Gezondheidszorg. Op basis van gesprekken en een discussiebijeenkomst met experts uit de Geestelijke Gezondheidszorg, worden alternatieven aangereikt ten behoeve van solidaire en toekomstbestendige Geestelijke Gezondheidszorg.

Behoefte aan beheersing Het huidige kostenpatroon van zorg is niet vol te houden is het gedeelde standpunt van het merendeel van de politieke partijen. Mede door vergrijzing, nieuwe inzichten en technieken groeien de zorgconsumptie en de hieraan gerelateerde kosten. Een doorsnee stel met een inkomen van 1,5 keer modaal betaalt in 2012 bijna 12.000 Euro aan zorg. Dat is 23% van hun inkomen1. Iedereen beaamt dat de zorg hoogwaardig, toegankelijk en efficiënt moet blijven. Zo ook binnen de Geestelijke 1

Bron: Boardroom Zorg, jaargang 28 nummer 6, september 2012



Figuur 1: Uitgaven in de GGZ 20112 ** Reguliere GGZ omvat zowel de geneeskundige als de langdurige GGZ

€ 5.090 Reguliere GGZ** Gezondheidszorg (GGZ), die is opgebouwd uit reguliere GGZ, openbare GGZ en forensische Zorg. In de afgelopen tien jaar blijken zowel de zorgkosten alsmede het aantal behandelingen grofweg in de GGZ verdubbeld.

Bewustwording door drempels Waar vroeger een bezoek aan de psycholoog of opname geheim gehouden werd, is het tegenwoordig – mede dankzij sterk anti-stigma beleid – steeds meer geaccepteerd om geestelijke gezondheidszorg te ontvangen. Het taboe verdwijnt. Ook stijgt het aantal behandelingen en cliënten snel. Om het kostenpatroon in de hand te houden wil het Ministerie van VWS de burger meer bewust laten worden van zorgconsumptie. Dit vormde dan ook een belangrijk argument voor de introductie van bezuinigingen, specifi ek binnen de reguliere GGZ begin 2012. Deze en additioneel ingezette maatregelen moesten in totaal een besparing van € 593 miljoen in de GGZ opleveren. Bezuinigingen die vooral voor rekening komen van cliënten in de reguliere GGZ. In het herfstakkoord is de eigen bijdrage weer teruggedraaid. De meeste verzekeraars geven echter aan wel een stijging van de verzekeringspremie door te voeren in 2013. Terugblikkend op de initiatieven van het Ministerie van VWS, is een averechts effect zichtbaar. Initiatieven zijn neergezet als korte termijn bezuinigingsmaatregelen. In het bijzonder de eigen bijdrage in de reguliere GGZ. Deze lijkt overhaast en ondoordacht te zijn ingevoerd, waarbij (de effecten op) de populatie te marginaal in ogenschouw is gehouden. Daarnaast leidt het niet tot de nodige (gewenste) inhoudelijke en organisatorische veranderingen in de GGZ. Wel leidt het tot onrust onder cliënten, werknemers en 2

Bron: Analyse Arteria Consulting 2012

3

Zie www.zorgwelzijn.nl en www.GGZnederland.nl voor relevante artikelen

€ 668 Forensische GGZ

Verkleining van de poort tot zorg kan verstrekkende budgettaire en risicovolle gevolgen hebben. Antisociaal gedrag en recidive nemen toe als gevolg van een dreigende vergroting van de groep zorgmijders en zorgmissers. Juist eenvoudige toegang tot zorg en voorkoming van recidive is essentieel, waarin de rol van gemeenten een steeds prominentere plek inneemt.

€ 118 Openbare GGZ

werkgevers, onduidelijkheid, onbestuurbaarheid en uitval binnen behandeltrajecten. Omdat de bezuinigingsmaatregelen met spoed zijn ingevoerd, wordt als reactie nu met evenveel spoed ondoordachtzaam gesneden in de GGZ. Tijdelijk en vaak jong personeel verdwijnt van de loonlijst in een toch al vergrijsde sector, terwijl de mediarept over een groot tekort aan goed geschoold personeel op korte termijn3. Kort gezegd houdt het politieke speelveld, onvoldoende rekening met de (sociale) kwetsbaarheid en de (vaak) beperkte financiële draagkracht van de populatie en huidige organisatie-inrichting van de GGZ. De maatregelen kunnen op termijn dus ernstige gevolgen hebben voor de cliënt, diens sociale omgeving, de veiligheid in de samenleving en de aanbieders.

Verkleining van de poort tot zorg Naast bewustwording door drempelvorming is in de afgelopen periode met de geïntroduceerde maatregelen tevens getracht de toegang tot de tweedelijns GGZ te verkleinen. Met een aanzienlijke kostenbesparing tot doel. Want te veel lichte klachten worden momenteel binnen de specialistische tweede lijn behandeld. Het verkleinen van de toegang tot tweedelijns GGZ, zonder innovaties en investeringen in de OGGZ en eerstelijns GGZ, vergroot de groep zorgmijders en zorgmissers. Dit leidt tot meer anti-sociaal gedrag en recidive. De maatschappelijke materiële en immateriële kosten die hiermee gepaard gaan, zullen op termijn hoger zijn dan de beoogde besparing. Dit heeft verstrekkende gevolgen voor alle partijen in het GGZ-speelveld, waaronder hogere kosten bij gemeenten, politie en justitie.

Kan het ook anders? Hoe kan de GGZ zichzelf verbeteren en innoveren, zonder voorbij te gaan aan effecten voor cliënt, organisatie en maatschappij, en daarmee de afhankelijkheid van de overheid verkleinen? Gedurende de Villa Arteria, een discussiebijeenkomst met experts uit het GGZ-speelveld, is gediscussieerd over de (effecten van de) geïntroduceerde financiële maatregelen. Zij zijn uitgedaagd te zoeken naar alternatieve mogelijkheden. Met als doel om elkaar vanuit de keten alternatieven aan te

dragen om de maatregelen, effecten en eventuele maatschappelijke gevolgen het hoofd te bieden. Op basis van de discussiebijeenkomst laat Arteria Consulting zien hoe het anders kan. Problemen worden geadresseerd en oplossingen worden aangedragen. Vanuit een visie die raakt aan de inhoud van zorg, organisatie, opzet van de sector en belangen voor de cliënt. Hieronder wordt een eerste inkijk in een verbeterde GGZ geboden. ■


INTEGRALE AANPAK De GGZ omvat de openbare- (OGGZ), forensische- (FGGZ), en reguliere geestelijke gezondheidszorg (RGGZ). Deze drie pijlers kunnen niet los van elkaar worden gezien. Vaak is sprake van overlap, samenwerking of zelfs van concurrentie. Elke pijler heeft zijn eigen taken en verantwoordelijkheden, die verankerd zijn in wetten. Deze valt samen met de financiering van de OGGZ, FGGZ en RGGZ.

Hoewel onmiskenbaar met elkaar verwant en verbonden worden deze belangrijke pijlers door twee verschillende ministeries en de verschillende gemeenten voorzien van beleid, middelen en uitvoeringsmogelijkheden. Hierdoor worden zorgaanbieders en cliënten geconfronteerd met een wirwar aan eisen, regels, mogelijkheden en beperkingen. De zorg voor de cliënt wordt bijgevolg vormgegeven aan de hand van de eisen van de desbetreffende financierder, waarbij eenduidigheid over toeleiding tot een broodheer vaak niet inzichtelijk is. Ten aanzien van

Figuur 3: Het complexe speelveld van de GGZ


Of een cliënt met ernstig psychische aandoeningen (EPA) bijvoorbeeld in een justitiële setting in zorg terecht komt, is afhankelijk van toevallige factoren. Daarnaast is niet de zorgbehoefte maar het delict leidend. Ook is de zorgketen niet sluitend, waardoor EPAcliënten na hun straf uit (zorg)beeld blijven, terwijl in de meeste gevallen de zorgbehoefte nog significant aanwezig is.

Figuur 2: Overlap in de GGZ

de cliënt betekent dit dat zij bij meerdere instanties terecht zouden kunnen komen voor hun problemen, niet weten waar zij moeten zijn en herhaaldelijk hun situatie moeten schetsen bij de verschillende partijen. Onderstaande figuur geeft de complexiteit van het GGZ-speelveld weer. In dit complexe speelveld kan het volgend geval zich voordoen: een cliënt heeft een behandeling binnen de FGGZ achter de rug en staat onder toezicht van Reclassering (geregistreerd en betaald vanuit Justitie). De cliënt verblijft binnen een woonvoorziening in de GGZ, op basis

van een ZZP4 (meestal 4 of 5, gefinancierd vanuit de AWBZ5). Daarnaast is sprake van behandeling van een depressie- /angststoornis waarvoor een DBC6 binnen de RGGZ is geopend (gefi nancierd vanuit de ZVW). Als gevolg van zijn levensstijl heeft de cliënt meerdere somatische problemen. Hiervoor is hij onder behandeling bij een medisch specialist in het ziekenhuis (gefinancierd vanuit de ZVW7). Als gevolg van zijn vroegere levens-stijl heeft de cliënt ernstige schuldenproblematiek, waarvoor schuldhulpverlening wordt verleend (vanuit GGZ-aanbieder of gemeente, en gefinancierd door Justitie of gemeente via WMO). Overdag zoekt de cliënt gezelschap of wordt hij geactiveerd binnen één van de inloopvoorzieningen of maatschappelijke participatieprojecten van de gemeente (gefinancierd door gemeente vanuit WMO). Per saldo ontvangt deze cliënt dus behandeling vanuit zes verschillende potjes en wordt dus ook op zes verschillende manieren afzonderlijk verantwoording over de geleverde diensten afgelegd. Dit betekent, dat zorg op deze manier nauwelijks in samenhang te leveren is en er geen coördinatie op de samenhang van de zorg is. Beiden zijn wenselijk, maar niet mogelijk door fi nanciële, beleidsmatige en administratieve knippen in het proces. Gevolg: suboptimale zorg en hoge inspanningslasten en kosten voor de aanbieders. Want, aanbieders worden bedolven onder registratie- en verantwoordingseisen en verantwoordingsmomenten. 4

ZZP: Zorgzwaartepakket

5

AWBZ: Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

6

DBC: Diagnose Behandel Combinatie

7

ZVW: Zorgverzekeringswet


Maar ook de volgende vraag komt op wanneer men tegen het complexe speelveld aan kijkt: Wie is onder welke omstandigheden verantwoordelijk voor het vervoer van FGGZ-cliënten? Een wir war van weten regelgeving, veel partijen die elkaar en de regels niet begrijpen, waarbij regelmatig sprake is van overlap. Een gedetineerde moet op de dag van ontslag vanuit de Penitentiaire Inrichting Almere rechtstreeks, met een rechterlijke machtiging vanuit de wet BOPZ, door naar een psychiatrisch ziekenhuis in Utrecht. Een dergelijke situatie leidt tot veel vragen: welke ambulance moet de cliënt vervoeren? Mag hij met de ambulance vervoerd worden?

Waarom mag Dienst Vervoer en Ondersteuning van DJI niet rijden? Welke politie begeleidt de ambulance (er bestaat immers aeen veiligheidsrisico)? De politie kan weigeren, want welke rol hebben zij? De oplossing in dit geval: een politieauto en een ambulance halen de cliënt op, vervoeren de cliënt met twee agenten en twee personeelsleden en twee voertuigen. Een dure constructie, gestoeld op het feit dat meerdere weten regelgevinginstanties hier invloed op hebben (Justitie, AWBZ, ZVW) en verschillende uitgangspunten hanteren en daardoor een relatief eenvoudige oplossing in de weg staan.

Kan het ook anders? Invoering van nieuwe wetgeving moet deze omissies wegnemen. Met het RVZ-advies omtrent de invoering van de Wet forensische zorg (Wfz) en de Wet verplichte GGZ (WvGGZ) wordt getracht de aansluiting tussen de domeinen FGGZ (Ministerie V&J) en RGGZ (Ministerie VWS) te verbeteren8. Juist door als GGZ verder te kijken dan het eigen domein, wordt zorg waarin de cliënt centraal staat, haalbaar. Optimale GGZ wordt gehinderd door verschillen in wettelijke randvoorwaarden, inhoudelijke uitgangspunten en beleidsmatige keuzes van de gescheiden pijlers (RGGZ, FGGZ en OGGZ). De visie van Arteria Consulting luidt daarom als volgt: cluster de zorg in eenduidige zorglijnen, waarbij de zorg, wellicht afgezien van de TBS klinieken omdat dit zeer specifieke en langdurige zorg betreft, vanuit één ministerie vormgegeven wordt. Eenduidige zorglijnen gebaseerd op risicofactoren, stoornissen en/of overige problematiek, gecombineerd met aandacht voor de welzijnscomponent, met als ultieme doelstelling het bieden van perspectief. Voorkom dat

cliënten gedwongen moeten switchen tussen RGGZ en FGGZ behandeling en financiering. Eenduidige zorglijnen zijn te bewerkstelligen door alles wat valt onder GGZ (openbaar, regulier en forensisch) onder één noemer op te nemen, waarbij zorg vanuit één ministerie gefinancierd wordt. Hierdoor worden verregaande samenwerkings-verbanden gepropagandeerd en vervallen verschillen in beleid en/ of financiering en hoeven omissies niet door middel van lapmiddelen opgelost te worden. Voor de cliënt biedt de integrale behandelaanpak een groot voordeel, samen te vatten onder het ‘Just In Time’ principe: de juiste zorg, op het juiste moment en op de juiste plaats. In Zweden, Engeland en Canada valt de tenuitvoerlegging9 van de strafrechtelijke gedwongen opname (vrijwel) altijd geheel onder de verantwoordelijkheid van de GGZ. De betrokkene wordt in de GGZ óf in het gevangenissysteem geplaatst. Een combinatie van strafrechtelijke maatregel en gevangenisstraf is niet mogelijk, in tegenstelling tot de Nederlandse uitvoering. ■

8 Zie Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (2012): Stoornis en delict: Forensische en verplichte geestelijke gezondheidszorg vormen een keten 9 Zijnde verblijf, behandeling, verlenging, voorwaardelijke invrijheidstelling voor zover van toepassing


ZORGBEHOEFTE CLIËNT LEIDEND STELLEN De huidige scheiding in pijlers binnen de GGZ (regulier, forensisch en openbaar) leidt tot verschillende wijzen waarop de zorg bekostigd wordt. De vraag of en vanuit welke pijler de cliënt gefinancierd wordt, staat centraal. Afhankelijk van de financier (en dus de beleidsbepaler), wordt zorg geboden.

In vele gevallen betekent dit dat eenzelfde zorgbehoefte op verschillende wijzen vervuld wordt. Dezelfde zorg kan dan dus te duur worden betaald of ondergeschikt zijn aan het gepleegd delict. Maar ook kan de financiële focus een inferieur effect sorteren. Bijvoorbeeld qua inhoud van behandeling en het gewenste eindresultaat, omdat de verschillende beleidsbepalers een verschillende focus op GGZ en op behandeling hanteren. Maar ook

organisatorisch gezien leidt een financiële focus tot ongewenste resultaten. Het huidig financieringsmodel werkt in de hand dat cliënten vaak niet op de juiste plek zitten, verkeerde zorg krijgen, regelmatig worden overgeplaatst of heen en weer gaan tussen verschillende aanbieders en beleidsbepalers. Dit komt de cliënt en zijn zorg verlening niet ten goede en zorgt voor administratieve en financiële belasting.

Bij een vermoeden van kindermishandeling zijn veelal meer dan 7 instanties betrokken. Iedere keer moet de casus opnieuw verteld worden. En dan moet de hulpverlening en behandeling nog gaan beginnen. Door uit te gaan van de behoefte van de directe betrokkene(n), organiseer je hulpverlening anders: werk vanuit een kindvriendelijke benadering en zorg voor interventies die zo min mogelijk belastend zijn voor de direct betrokkene(n). Het Chadwick Center heeft dit opgelost door kinderen maar één keer hun verhaal te laten vertellen. Alle betrokken instanties zijn aanwezig en kijken mee achter een one-way screen. Daarvandaan kunnen aanvullende vragen gesteld worden en de verzamelde informatie wordt door de betrokken instanties gebruikt.


Kan het ook anders? In navolging van één ministerie met eenduidige zorglijnen in de GGZ is het essentieel om een helder startpunt te definiëren en optimale toegankelijkheid te regelen voor cliënten met een zorgvraag. Arteria Consulting stelt voor om per zorglijn een integrale behandelaanpak te realiseren. Daarbij is de zorgbehoefte van de cliënt het uitgangspunt. Hierdoor wordt het mogelijk om een helder cliëntgericht zorgplan op te stellen. Een zorgplan op basis van een gezamenlijke intake, en bestaande uit een combinatie van zorg én welzijn. De volgende elementen moeten in ieder geval geadresseerd worden: probleemstelling, betrokkenen, tijdspad, gewenst einddoel (perspectief), benodigdheden en benodigde financiële investering.

Om de integrale aanpak te kunnen realiseren, is het essentieel om een regisseur te koppelen aan de cliënt. De regisseur heeft het totaaloverzicht van het behandeltraject van de cliënt en structureert de processen. Onderstaand voorbeeld maakt inzichtelijk hoe dit er uit kan komen te zien. Dit leidt tot een cliëntgericht zorgplan met een duidelijke rolverdeling en helder eindperspectief. Hetgeen zijn betrokkenheid vergroot, de kans op uit- en terugval verlaagt en de intensiteit en kwaliteit van de geleverde zorg vergroot. Vergroting van eigen verantwoordelijkheden, bijvoorbeeld door online voorbereiding van consulten door de cliënt, versterkt deze effecten des te meer. ■


Een deel van het GGZ behandelaanbod, wat nu binnen de AWBZ of de ZVW valt, wordt naar verwachting overgeheveld naar gemeenten. Mogelijk geldt dit ook voor (complexe) delen van jeugdGGZ. In het huidig stelsel zijn veel partijen betrokken bij de zorg aan een cliënt. Een complexe organisatie van zorg met vele financiers en beleidsbepalers die eerste viool spelen. Verandering van het stelsel heeft grote gevolgen voor de organisatie van de GGZ. Bij zo veel verschuivingen en veranderingen in verantwoordelijkheden kan niet meer worden volstaan met het huidige, inflexibele en op zichzelf staande instellingsmodel en moet samenwerking actief worden opgezocht. De transities van klinisch naar ambulante, en van een centrale naar een decentrale aanpak van GGZ zorgen voor spanning in het huidige organisatiemodel. Rollen en verantwoordelijkheden binnen GGZ-aanbieders verschuiven, en een andere inzet van methodiek (en wellicht zelfs ander personeel) is noodzakelijk.

■ Cliënten ■ Financiële middelen

Ambulant

Klinisch

Figuur 5: Aantallen cliënten en financiële middelen ambulant en klinisch GGZ10

10

Figuur 4: Cliënt centraal zorgpad

Zorgpad op basis van behandelplan op maat


ESSENTIËLE ONTWERPCRITERIA RICHTING EEN INFOCRATISCHE NETWERKORIËNTATIE Uit inhoudelijke overwegingen en omwille van kostenbesparingen wordt de klinische capaciteit binnen GGZ-aanbieders momenteel afgebouwd. Daarnaast worden maatregelen genomen om de toevoer naar de tweedelijns GGZ te beperken en door te zetten binnen de eerstelijns GGZ. Hierbij ligt de nadruk op preventie en lichte, kortdurende extramurale behandelingen.


Het centraal stellen van de zorgvraag van de cliënt heeft in Denemarken al veel winst geboekt. Inmiddels is het daar voor alle partijen gewoon geworden om mensen met het volgende statement tegemoet te treden: “U heeft een probleem. Weet u al hoe u dat kunt oplossen? Heeft u steun nodig van de gemeenschap? Hoe kunnen wij u daar bij helpen?


Of een cliënt met ernstig psychische aandoeningen (EPA) bijvoorbeeld in een justitiele setting in zorg terecht komt, is afhankelijk van toevallige factoren. Daarnaast is niet de zorgbehoefte maar het delict leidend. Ook is de zorgketen niet sluitend, waardoor EPA-cliënten na hun straf uit (zorg)beeld blijven, terwijl in de meeste gevallen de zorgbehoefte nog significant aanwezig is.

Kan het ook anders? In een ideale situatie staan cliënten centraal en zijn GGZ-aanbieders daarmee gericht op samenwerking vanuit integrale beleidsbepaling en financiering. Om deze kanteling te kunnen maken, bestaat niet één ideaal organisatietype. Want, elke organisatie heeft unieke vraagstukken om mee om te gaan. Denk bijvoorbeeld aan de lokale omgeving en -aandachtspunten, huidige organisatievorm, personele bezetting en -cultuur. Wel is er een aantal ontwerpcriteria te definiëren, die essentieel zijn voor een organisatie om de gewenste kwaliteit en zorg te kunnen blijven leveren. Volgens Arteria Consulting dienen organisaties in ieder geval te voldoen aan de volgende ontwerpcriteria:

Flexibel aanbod Wanneer de cliënt en zijn zorgplan centraal komen te staan in de organisatie, moet de organisatie zijn aanbod helder en vraaggedreven vormgeven. Maatwerk op basis van individuele cliëntvraag, waarbij inhoudelijk omschreven zorglijnen, -programma’s en -modules de basis vormen. Op deze manier wordt

de zorgvraag het uitgangspunt en is het mogelijk om snel en met flexibiliteit in te spelen op veranderingen in de situatie rondom de cliënt. Met andere woorden, een behandelplan op maat op basis van zorglijnen waarbij ketenpartijen een rol kunnen spelen indien gewenst. Dit is gevisualiseerd in figuur 4.

Autonome behandelteams Zelfstandig opererende, multidisciplinaire teams van experts kunnen zorg inzetten daar waar nodig op de manier die zij vanuit zorgoogpunt (en dus niet vanuit

Productive ward11 zet de patiënt centraal. De managementfilosofie, afgeleid van het concept Lean gaat uit van het principe “meer tijd voor de patiënt.” Optimalisering van de werkprocessen is het uitgangspunt. Processen worden stap voor stap verbeterd (in de meeste gevallen door het eigen personeel), de tijd die vrij komt wordt ingezet voor meer directe patiëntenzorg. Het effect is dat personeel gelukkiger wordt, omdat er meer ruimte voor autonomie is. Het management schetst kaders, maar de professional vult deze kaders naar eigen inzicht in. Resultaat: meer tijd voor de patiënt en zijn zorgpad. Een methodiek die zijn succes in Engeland reeds bewezen heeft, en nu zijn opmars maakt in de Nederlandse ziekenhuizen. Een volgende stap is wellicht de GGZ?

11


bedrijfsvoering) het meest relevant achten. Geef professionals hun autonomie en de regie, en stel de inhoud van zorg leidend.

Zorginstellingen staan niet te springen om informatieuitwisseling, met name wanneer het de politie betreft. Dit bemoeilijkt de samenwerking. Vaak leidt het tot onnodig complex wordende situaties of zelfs escalaties wanneer bijvoorbeeld de buurt niet tijdig wordt geïnformeerd.

Kennis gedreven en resultaat gericht Om de cliënt centraal te kunnen stellen, is het essentieel dat inhoudelijke overwegingen zo veel als mogelijk centraal staan. Hiervoor is het noodzakelijk dat effecten en resultaten in samenhang worden aangetoond en dat op basis hiervan afspraken worden gemaakt die inhoudelijk haalbaar en financieel betaalbaar zijn. Continue ontwikkeling van expertise, inhoudelijke samen werking en (relevante)informatiedeling, verbetering van het primair proces en bijblijven met trends en ontwikkelingen zijn essentieel. Innovatie op basis van cliëntbelang en -wensen. Uitgangspunt: de beste kwaliteit van zorg bieden in afstemming met en inefficiënte samenwerking met andere zorgaanbieders.

aanpak richting cliënten en financierders. Op den duur kan dit zich ook uitbreiden tot het gezamenlijk optrekken op onderwerpen richting bijvoorbeeld leveranciers en verzekeraars.

Cliënt georiënteerde samenwerking

Passende besturingsfilosofie

Wanneer de cliëntvraag centraal staat, is een externe focus noodzakelijk. De regisseur (dit kan, maar hoeft niet de GGZ te zijn) bepaalt op de basis van het zorgplan welke (externe) partijen betrokken moeten zijn bij de realisatie van de behandeldoelen. Goede samenwerkings-verbanden met en informatie uitwisseling tussen deze partijen bevorderen de realisatie van behandeldoelen. Tevens worden mogelijke – inhoudelijke en kostenbesparende – samenwerkings-verbanden zichtbaar en kunnen organisaties optrekken in een gezamenlijke

Tussen professional en management is vaak een spanningsveld aanwezig. Zorg daarom voor een besturingsfilosofie die beide partijen de ruimte geeft te floreren op het eigen aandachtsgebied. Laat de professional op zorginhoudelijke ambities opereren, en geef het ondersteunend management de ruimte om te sturen en beheersen op voornamelijk financiële en administratieve parameters, zodat de organisatie kan continueren en de professional zich binnen die kaders primair kan richten op de behandelinhoud12. ■ 12




In Canada, Engeland en Zweden bestaat de clientèle in het forensisch psychiatrische systeem voornamelijk uit personen met ernstige As-I-stoornissen zoals schizofrenie (in Nederland zijn naar verhouding meer clienten met persoonlijkheidsstoornissen opgenomen). De behandeling richt zich hoofdzakelijk op medicamenteuze behandeling van de stoornis. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het leren omgaan met aan de stoornis, gerelateerde handicaps en het op orde krijgen van het dagelijks leven (werk of andere dagbesteding, sociale contacten).

Engeland, Canada, Duitsland en België hebben speciale sancties ter bescherming van de maatschappij tegen het recidiverisico van gewelds-en zedendelinquenten. Deze maken het mogelijk gevangenisstraffen van onbepaalde duur op te leggen, de straf te verlengen, dan wel betrokkene gedetineerd te houden nadat de straf is uitgezeten. Ook kan in Engeland, Canada en België de voorwaardelijke invrijheidstelling telkens worden verlengd. In Nederland en Duitsland is deze gemaximeerd in duur.

openbaar ministerie en zorgen jeugdpartners met als doel de 600 meest geweldadige criminelen aan te pakken. Een populatie waarbij recidive eerder gewoonte dan uitzondering is dusdanig aanpakken dat problematiek wordt opgelost. Een van de aandachtspunten is het bieden van intensieve zorg ter voorkoming van recidive waarbij daders na uitzitting of veroordeling worden gescreend en op basis van een persoonlijk (risico)profi el worden begeleid dan wel behandeld13.

COMBINEER ZORG MET WELZIJN De rol van gemeenten binnen het GGZspeelveld neemt toe. Als gevolg van de decentralisatie, maar ook door een toenemende focus (vanuit de politiek) op preventie en nazorg. Maar ook de wijkgerichte aanpak van GGZ wint aan terrein.

Op dit moment is de zorgaanbieder leidend, en is het aan de beoordeling van de individuele zorgaanbieder in hoeverre hij de samenwerking met gemeenten opzoekt. Gemeenten daarentegen moeten vaak zelf oplossingen zoeken voor de overlastgevende populatie in hun gemeente en boren daar nu vaak eigen potjes voor aan. Maar, het succes van GGZ-behandelingen heeft een bredere impact op het welzijn van de cliënt en de samenleving. Hoe eerder problematiek in gemeenten geadresseerd kan worden, hoe minder ernstig situaties worden en hoe lager de kosten voor zorg en overlast zullen zijn. Beleg de middelen voor dagbesteding bij een partij die deze middelen het meest gericht kan inzetten in een passende lokale situatie. Bij voorkeur de gemeenten, in plaats van verspreid over de AWBZ, ZVW en WMO zoals nu het geval is. Gemeente Amsterdam tracht door middel van de zogenaamde top 600 Amsterdam veiliger te maken. Een initiatief van gemeentelijk bestuur, politie,

Kan het ook anders? Actief deel uitmaken van de samenleving, dagbesteding, een plek om te wonen, leven zonder schulden en omgeven door een sociaal systeem zijn van levensbelang. Het combineren van zorg en welzijn is in de visie van Arteria Consulting een van de belangrijkste elementen van GGZdienstverlening. Dit betekent dat de GGZ zich niet alleen richt op cliënten aan wie zorg verleend wordt, maar breder kijkt naar de totale mogelijke (overlastgevende) populatie binnen gemeenten. De rol van gemeenten, wijkagenten eventueel ondersteund door preventieve FACT-teams is hierin cruciaal. Het gemeentelijk orgaan en meer nog de wijkagent, weet wat er

speelt en waar de problemen zitten. Het FACT-team kent de (potentieel) overlastgevende populatie. Vanuit de lokale kennis kunnen gemeenten en GGZ samen inzetten op een wijkgerichte aanpak en het bieden van perspectief in termen van een zinvolle daginvulling en bijdrage aan de maatschappij. Bij volledige realisatie van het behandelplan, krijgt de regisseur décharge. Gecombineerd kunnen de werelden van welzijn en zorg bijeen komen om zowel inhoudelijk als fi nancieel een slag te maken in een hernieuwd speelveld waarin (keten) samenwerking en dicht bij de cliënt centraal staan. ■

13




HOE VERDER? In de komende periode worden de relevante onderwerpen in de GGZ verder uitgediept door Arteria Consulting. Via deze verdieping bieden wij u een inkijk in de problematiek in het speelveld GGZ en geven alternatieve mogelijkheden aan. Met oog voor de cliënt, de zorgverleners, de maatschappij en betrokken stakeholders, en in die volgorde. Zowel direct zodat de geleverde zorg beter aansluit bij zijn behoefte als indirect door te focussen op welzijn en een veilige maatschappij. Wilt u hiervan op de hoogte blijven, laat dan uw gegevens achter op www.arteriaconsulting.nl/aanmelden-nieuwsbrief

Postbus 66 | 1260 AB Blaricum www.arteriaconsulting.nl [email protected]

Heeft u suggesties of wilt u meer informatie over Arteria Consulting en hoe wij u kunnen helpen met uw uitdagingen, dan kunt u contact opnemen met: Nico Baas | 06 133 109 63 | [email protected] Itske Lindhout | 06 425 366 36 | [email protected] Lianne Ossenkoppele | 06 235 673 32 | [email protected] Ernst Steffen | 06 200 763 01 | [email protected]

Postbus 66 | 1260 AB Blaricum www.arteriaconsulting.nl [email protected]

Sluitende begroting of maatschappelijke ontwrichting

Kunst omslag: Gerard Koudijs I Fotografie: Hans Pieterse I Retouche: SpecialPixels

Over maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg en

Recommend Documents