Op pad. boek. Het informatieboek over Diabetes Mellitus voor kinderen tot 10 jaar uitgave van het Groene Hart Ziekenhuis. 1 Groene Hart Ziekenhuis

Oppad boek

Het informatieboek over Diabetes Mellitus voor kinderen tot 10 jaar uitgave van het Groene Hart Ziekenhuis

1 | Groene Hart Ziekenhuis

GHZ Boek Diabetes <10.indd 1

10-02-14 12:12

In samenwerking met:



10-02-14 12:12

Inhoudsopgave Wat is Diabetes Mellitus? Bloedsuikers meten

4 8

Insulines

10

Insuline spuiten met de pen

13

Een hyperglykemie

14

Een hypoglykemie

16

Wat moet je doen als je ziek bent?

19

Vervelende gevolgen van diabetes

20

Wat doet de diabetesverpleegkundige?

23

Wat doet de diëtist?

24

Wat doet de kinderarts?

26

Wat doet de psycholoog?

27

Bereikbaarheid van het kinderdiabetesteam

28

De afspraken op de polikliniek Kinderdiabetes

29

Boeken voor jou en je ouders

30

Op pad boek | 3


10-02-14 12:12

Wat is Diabetes Mellitus? Diabetes is een aandoening (ziekte) waarbij

Cellen, insuline en suiker zijn vriendjes van

je lichaam moeite heeft om de hoeveelheid

elkaar; zonder elkaar kan er geen energie

suiker (glucose) in je bloed in evenwicht te

worden gemaakt. Ze moeten goed kunnen

houden.

samenwerken.

Wanneer mensen eten, gaat het voedsel

Insuline wordt gemaakt in een soort fabriek

naar hun maag en darmen, waar het in

die de alvleesklier heet. Die zit in je buik. Bij

verschillende stofjes wordt afgebroken.

jou maakt de fabriek geen insuline meer,

Eén van de stofjes is glucose, ook wel suiker

maar je hebt wel alle drie de vriendjes nodig.

genoemd. Glucose is heel belangrijk, omdat

Weet je nog? Insuline, suiker en de cellen,

je lichaam daar energie uithaalt. Energie

om energie te kunnen maken.

heb je nodig om buiten te kunnen spelen, op school goed op te kunnen letten of om te

Hoe kom je aan insuline?

kunnen sporten. Het is net als benzine voor

Een pilletje of een drankje met daarin insuline

een auto. Zonder benzine rijdt de auto niet.

zou mooi zijn. Dat is er helaas niet. Het enige

Zonder suiker doet je lichaam het niet goed.

wat er wel is, is insuline dat je met een spuitje

Dit betekent dat je lichaam niet genoeg

moet inspuiten. Zo komt de insuline via het

energie kan maken.

prikje en het bloed bij zijn vriendjes, de suiker en de cellen. Zo kan er weer energie

De suiker komt via je maag en darmen

gemaakt worden en blijft de suiker in je

in je bloed. Je bloed brengt de glucose

bloed op peil.

naar al jouw cellen. Cellen zijn de kleinste

Insuline krijg je dus binnen via een spuit en

bouwstenen van je lichaam. Insuline is het

glucose krijg je binnen met eten en drinken.

hulpje van de glucose om in de cellen te komen. Insuline is als een sleutel van een deur; de insuline-sleutel maakt de deur van de cel open, waardoor de glucose in de cel kan. Zo heb je weer energie om bijvoorbeeld lekker buiten te spelen!



10-02-14 12:12

Op pad boek | 5


10-02-14 12:13

Maar hoe weet je nou of je genoeg insuline

Hoe vaak meet je je bloedsuiker?

binnen hebt gekregen?

In het begin moet je best vaak je bloedsuiker

Dit kun je weten door je bloedsuiker te meten

meten, maar dat komt omdat we nog niet

met een bloedsuikermeter. Dat betekent

precies weten wat in jouw lichaam een goed

dat je met een druppeltje bloed uit je vinger

evenwicht is tussen de vriendjes glucose en

meet hoeveel suiker er in je bloed zit. Je weet

insuline. Je meet elke dag voordat je gaat

dan of het goed is of dat je meer insuline

eten en nadat je hebt gegeten. Je vader

moet gaan spuiten. Ook kan het dat je

en je moeder moeten, als ze pech hebben,

misschien iets extra moet eten. Samen met je

er ook nog een keer ‘s nachts uit om je

ouders ga je naar de diëtist en die leert jullie

bloedsuiker te meten. Vaak blijf jij lekker

alles over wat goed voor je is om te eten. Als

slapen. Als we een goed evenwicht hebben

je weet hoe hoog je bloedsuiker is en wat

gevonden tussen glucose en insuline, is het

je gaat eten, kun je samen met je ouders

niet meer nodig om zo vaak te meten. Jouw

bepalen hoeveel insuline je gaat spuiten. Dat

motor loopt dan goed. Dan meet je elke

leren jullie van de diabetesverpleegkundige.

keer voordat je gaat eten en voordat je gaat

Elke keer als je je bloedsuiker meet, is

slapen.

het handig om die in een boekje op te schrijven. Dat boekje krijg je van de diabetesverpleegkundige. Zo kun je zien wat er precies gebeurt. Samen met je ouders kun je hiervan leren over hoe je een volgende keer een goede bloedsuiker krijgt of houdt. Je hebt een goede bloedsuiker als je tussen de 4 en 7,5 mmol/l zit.



10-02-14 12:13

HbA1c Om te kijken of het goed gaat met je diabetes kunnen we een laboratoriumtest doen. Die meet het gemiddelde van de bloedsuikerwaarde van de afgelopen negen weken. Dat is gekoppeld aan rode bloedcellen die in je bloed zitten. Dat noemen wij het HbA1c. Een goede waarde is 53 mmol/l. De behandeling van je diabetes is, op het moment dat je dit leest, al begonnen. Je krijgt nu heel veel informatie en het is misschien nog een raar idee dat je altijd insuline moet spuiten. Dat is wel even wennen. Jullie zullen merken dat het in de loop van de tijd steeds gemakkelijker gaat en misschien bijna wel een tweede natuur wordt. Het zal niet altijd makkelijk zijn. Wij vinden het belangrijk dat jullie weten dat jullie er niet alleen voor staan. Er is altijd hulp en begeleiding van het diabetesteam.

Op pad boek | 7


10-02-14 12:13

Bloedsuikers meten Je hebt een bloedsuikermeter van de

dan een pijnlijk plekje hebt, is dat vervelend.

kinderdiabetesverpleegkundige gekregen.

Probeer steeds een nieuw plekje te vinden,

Zij heeft je al het een en ander verteld over

want als je vaak op hetzelfde plekje prikt,

de meter en hoe je er een stripje in moet

komt er eelt. Dat is vervelend, omdat daar

doen. Soms onthoud je niet alles in een keer,

dan steeds moeilijker bloed uit komt. Probeer

daarom nog even de belangrijkste dingen

ook je beide handen te gebruiken. Knijp niet

op een rij.

op het topje van je vinger, maar verander de volgende keer de prikdiepte als er niet

Als je straks goed ingesteld bent, meet je vier

voldoende bloed komt. Let er op dat het

keer op een dag. Dat is voor alle maaltijden

stripje op de juiste manier vol loopt met

en voor het slapen gaan. Bij ziekte, koorts,

bloed. De diabetesverpleegkundige zal bij

diarree en een hypo- en hypergevoel, meet

jou voordoen wat de beste manier is bij jouw

je vaker. Wij adviseren dan om elke twee uur

stripje. Doe het potje met de strips snel weer

te meten.

dicht, zodat er geen vuil of vocht bij komt.

Waar moet je op letten als je begint met

Als je een ‘rare’ waarde meet, denk dan

prikken?

even goed na of je alles goed gedaan hebt.

Het is heel belangrijk om te beginnen met

Misschien heb je je handen niet gewassen

het wassen van je handen. Het beste is om

of heb je teveel geduwd? Als je dat hebt

dit met warm water te doen, dan komt het

gedaan, is het niet gek dat je een andere

bloed lekker snel. Even wrijven helpt ook

waarde meet, dus meet dan opnieuw.

om een goede bloeddruppel te krijgen.

Het is belangrijk dat de waarde klopt met

Lukt het niet om je handen te wassen, veeg

wat je voelt.

dan de 1e druppel weg. Op alle andere momenten was je altijd je handen. Je neemt steeds een schoon prikkertje en je prikt aan de zijkant van je vingers. Prik het liefst in je middelvinger, je ringvinger of je pink. Je wijsvinger en je duim zijn niet verboden, maar daar doe je het meest mee en als je



10-02-14 12:13

Nog even in het kort: • Was je handen • Werk schoon • Gebruik elke keer een nieuw prikkertje • Gebruik de eerste druppel bloed (tenzij niet gewassen, dan de tweede druppel)

Op pad boek | 9


10-02-14 12:13

Insulines Insuline is een hormoon dat gemaakt wordt in

Wij kunnen het gebruik van de pen makkelijk

de alvleesklier, in de cellen van Langerhans.

aan jou en je ouders aanleren. In het

De alvleesklier is een orgaan dat in je buik zit,

ziekenhuis beginnen we met langwerkende

aan de linkerkant achter je maag.

insuline en kortwerkende insuline. De langwerkende insuline is nodig als basis. Bij

De behandeling van diabetes type 1 bestaat

de maaltijden heb je extra insuline nodig om

uit het spuiten van insuline. Dat kan op twee

de grote hoeveelheid glucose van je maaltijd

manieren.

op te vangen. Dan spuit je wat kortwerkende

• Met de insulinepen: dit is een soort pen met daarop een klein naaldje gedraaid. • Met een insulinepomp: een insulinepomp is

insuline, die wordt ook wel maaltijd-insuline genoemd. Er zijn verschillende merken insuline. Iedereen heeft zo zijn eigen

een klein apparaatje dat via een slangetje

schema. Wij vertellen jou welk schema het

aan een naald vastzit die in je buik zit. Die

best voor je is. Als je graag meer over de

naald blijft meestal drie dagen zitten. In

insulinepomp wilt weten, vraag het dan aan

de pomp zit de insuline die gedurende de

je diabetesverpleegkundige.

hele dag kleine beetjes insuline afgeeft. Bij de maaltijden kun je wat extra insuline geven. Als je net diabetes hebt, dan starten we altijd met de insulinepen. Later kun je eventueel in aanmerking komen voor een pomp.



10-02-14 12:13

Acht dingen die je moet weten over insuline

3. Soms leren we je aan om met een plooi te

spuiten:

spuiten en soms leren we je zonder plooi

1. Je kunt insuline spuiten in je buik, been en

te spuiten. Dat hangt af van je leeftijd

bil. De kortwerkende insuline wordt in je

en de lengte van de insulinepen. Wat

buik gespoten, drie vingers naast, boven of

voor jou de beste manier is, vertelt de

onder je navel. De langwerkende insuline spuit je in je bovenbeen of in je bil 2. Gebruik elke keer een ander plekje,

diabetesverpleegkundige je. 4. De insuline moet niet te koud zijn, dat is pijnlijk. Je kunt de insuline het beste

want als je steeds op de zelfde plek spuit,

langzaam spuiten, zodat het op de juiste

ontstaat er een harde plek. Dat heet met

plek terecht komt en het het minst pijn

een moeilijk woord: lipodystrofie of wel

doet. Als de insuline in je lichaam zit, moet

lipo’s. Op zo’n hard dik plekje wordt de

je nog tien tellen wachten voordat je de

insuline niet goed opgenomen en zo kan

naald eruit haalt. Je moet niet wrijven over

het gebeuren dat je bloedsuikers gaan

de plek waar je gespoten hebt, want dan

schommelen.

wordt de insuline te snel opgenomen en kun je een hypo krijgen.

Op pad boek | 11


10-02-14 12:13

5. De insuline is bij een temperatuur van 20

7. Werk altijd schoon en was je handen van

graden (kamertemperatuur) één maand

tevoren. Je hoeft je handen niet schoon te

houdbaar. De ampul insuline die in je pen

maken met alcohol, want daar droogt de

zit, hoeft niet koud bewaard te worden.

huid alleen maar van uit. In het ziekenhuis

Die laat je buiten de koelkast liggen op

gebruiken we wel alcohol, omdat dat de

een plek waar hij niet te warm kan worden. Het handigste is om aan het begin van de

regels zijn van het ziekenhuis. 8. Prikken en injecteren is niet leuk, je voelt

maand een nieuwe ampul te nemen en

het altijd. Het is ook niet altijd prettig als

de oude weg te gooien. De insuline die je

kinderen uit je klas zich er mee bemoeien

niet gebruikt, bewaar je in de koelkast op

of er iets over zeggen. Als je problemen

een temperatuur van 6-8 graden, in de

hebt met prikken op school, bespreek het

groentenla.

dan met ons, misschien kunnen we je dan

6. Denk er aan dat tijdens de wintersport de

wat tips geven.

insuline niet gaat bevriezen en dat je in de zomer de insuline niet in de zon of in het dashboardkastje van de auto legt. De insuline wordt dan te warm en werkt niet goed meer, waardoor je schommelende bloedsuikers kunt krijgen.

Nog even in het kort: • Werk schoon als je jezelf injecteert • Prik zoals je het geleerd hebt, rechtop of met een plooi • Spuit de insuline waar het hoort, spuit langzaam en wacht tien tellen • Gebruik steeds een nieuw plekje • Gooi de insuline na vier weken weg • Leg de insuline niet in de zon of in de sneeuw



10-02-14 12:13

Insuline spuiten met de pen Als je insuline gaat spuiten, doe je dat op deze manier: • Was je handen. • Trek de dop van de pen af en kijk of er nog genoeg insuline in zit. Draai de naald op de pen. • Draai de doseerknop op 2 eenheden (EH). • Spuit de 2 EH weg door de doseerknop in te drukken, je ziet nu een druppeltje op je naald verschijnen. Je weet dan dat alles goed werkt. Als je geen druppeltje ziet, komt er geen insuline uit. Herhaal alles nog een keer totdat er insuline komt. Dit gebeurt vaak bij een nieuwe ampul; de stamper moet gaan aansluiten bij het rubber. • Als je merkt dat je niet verder kunt drukken, je tegendruk voelt en er geen insuline uit de naald komt, dan vervang je de naald. Draai de doseerknop weer tot 2 EH. Als je een druppeltje op de naald ziet, is het goed. • Draai de doseerknop naar de juiste hoeveelheid insuline die je moet hebben en zoek een goed plekje om te injecteren; belangrijk is dat je huid soepel is. • Laat de naald rechtop in de huid zakken en druk de doseerknop langzaam helemaal in, totdat de doseerknop op nul staat. Wacht nu tien tellen. • Verwijder de naald. Ga niet wrijven en dep eventueel de druppel weg. • Zet de grote dop op de naald, draai de naald van de pen en doe die in de naaldenbeker. Doe ten slotte de dop op de pen.

Op pad boek | 13


10-02-14 12:13

Een hyperglykemie Ook al doe je nog zo goed je best om de

Hoe krijg je een hyper?

waardes zo netjes mogelijk te houden, soms

Je krijgt een hyper als je:

lukt dat niet en krijg je een te lage of te hoge

• Te veel koolhydraten hebt gegeten

bloedsuiker. Hyperglykemie is een moeilijk

• Te weinig insuline hebt gespoten

woord voor een te hoge bloedsuiker, ook wel

• Koorts hebt

een hyper genoemd. We leggen uit wat een

• Ziek bent

hyper is, hoe het voelt en wat je moet doen als

• Stress hebt

je er één hebt of wat je ouders kunnen doen.

• Minder kan bewegen

Als je te veel bloedsuiker (glucose) in je

Wat moet je doen?

bloed hebt (boven de 15 mmol/l), heb je een

Als je dit voelt, moet je even gaan zitten,

hyper. Als je een hyper hebt, merk je dat

meten en insuline spuiten volgens de

doordat je:

afgesproken hoeveelheid. Dit doe je altijd

• Dorst hebt

met de kortwerkende insulines.

• Een droge mond hebt

Als je bloedsuiker boven de 10 mmol/l is,

• Veel moet drinken

moet je volgens het onderstaande schema

• Een rood hoofd hebt

aan de slag.

• Moe bent • Chagrijnig bent • Niet goed kunt opletten tijdens de les



10-02-14 12:13

Voor de maaltijd Is je bloedsuiker boven de 7,5

dan spuit je . . . . . . . . eh extra

Is je bloedsuiker boven de 10


Is je bloedsuiker boven de 12,5 dan spuit je . . . . . . . . eh extra Is je bloedsuiker boven de 15


Is je bloedsuiker boven de 17,5 dan spuit je . . . . . . . . eh extra Is je bloedsuiker boven de 20,0 dan spuit je . . . . . . . . eh extra

Tussendoor Is je bloedsuiker boven de 10




Is je bloedsuiker boven de 17,5 dan spuit je . . . . . . . . eh extra Is je bloedsuiker boven de 20,0 dan spuit je . . . . . . . . eh extra

Voor het slapen Is je bloedsuiker boven de 10




Is je bloedsuiker boven de 17,5 dan spuit je . . . . . . . . eh extra Is je bloedsuiker boven de 20,0 dan spuit je . . . . . . . . eh extra Bij ziekte kun je hetzelfde schema aanhouden als hierboven. Je moet dan elke twee uur de bloedsuikers meten. Het is belangrijk dat ze gaan dalen. Bij stijgen of gelijk blijven van je bloedsuikers moet je het schema nog een keer volgen. Lukt het niet om na de tweede keer je bloedsuiker omlaag te krijgen, dan bel je de diabetesverpleegkundige. Bij braken en diarree kun je hetzelfde schema aanhouden, maar bel ook de diabetesverpleegkundige voor verder advies. Braken, is bellen: 0182 50 51 42

Op pad boek | 15


10-02-14 12:13

Een hypoglykemie Ook al doe je nog zo goed je best om de

Wat moet je doen?

waardes zo netjes mogelijk te houden, soms

Als je een hypo voelt opkomen, moet je even

lukt dat niet en krijg je een te lage of te hoge

gaan zitten en je bloedsuiker meten. Je moet

bloedsuiker. Hypoglykemie is een moeilijk

iets eten waarin koolhydraten zitten, dat kan

woord voor een te lage bloedsuiker, ook wel

het beste in de vorm van druivensuiker.

hypo genoemd. We leggen je uit wat een

Hoeveel moet je nemen?

hypo is, hoe het voelt en wat je moet doen als

Wij hanteren de volgende rekenregel:

je er een hebt of wat je ouders kunnen doen.

• 3 gr. druivensuiker per 10 kilogram

Als je te weinig bloedsuiker (glucose) in je

• Na vijf à tien minuten zullen de

lichaamsgewicht. bloed hebt (onder de 4 mmol/l), heb je een hypo. Dat merk je bijvoorbeeld doordat je: • Gaat zweten • Gaat trillen

hypoverschijnselen waarschijnlijk verdwijnen. • Meet na dertig minuten opnieuw je bloedsuiker.

• Hoofdpijn krijgt • Duizelig wordt

Als je bloedsuiker is gestegen, dan is het

• Minder geconcentreerd bent

prima en kun je bedenken of je nog meer

• Moe bent

moet nemen. Dat hangt af van wanneer je

• Honger hebt

gaat eten.

• Chagrijnig wordt Vlak voor de maaltijd? Hoe krijg je een hypo?

Neem dan de juiste hoeveelheid

Je krijgt een hypo als je:

koolhydraten in de vorm van druivensuiker,

• Te veel insuline spuit

wacht even tien minuten, eet dan je maaltijd

• Anders eet (andere tijden of ander soort

en spuit na de maaltijd insuline.

eten, bijvoorbeeld op vakantie) • Ziek bent

Tussen de maaltijden

• Veel in beweging bent: sporten, spelen,

Als je langer dan een uur op je maaltijd

fietsen, rennen, stoeien

moet wachten, eet dan ook iets met

• Te weinig eet/drinkt

langwerkende koolhydraten. Totaal moeten

• Stress hebt

het 15 gr. koolhydraten zijn, bijvoorbeeld

• In een harde plek spuit

een boterham met hartig beleg, een sneetje

(zie insulines pag. 10)

ontbijtkoek of een appel. Is je bloedsuiker niet gestegen, dan kun je nogmaals koolhydraten nemen, zoals hierboven staat beschreven.



10-02-14 12:13

Een ernstige hypo

Maak de hele glucagon-spuit klaar

Soms kun je een ernstige hypo krijgen, dan

(1ml=1mg)

ben je niet meer bij bewustzijn. Je ouders

• Probeer niet in paniek te raken, bel

moeten voor jou in actie komen. Ze mogen je geen druivensuiker meer geven, omdat je

anders 112. • Geef de glucagon injectie in het been en

niet meer kan slikken. Soms gaat zo’n hypo

spuit rechtop, je kunt nooit te diep spuiten.

samen met trekkingen of stuipen. Dit is een

Eigenlijk is iets dieper spuiten zelfs beter,

heel vervelend en ‘naar’ gezicht voor je

waardoor de insuline in de spieren terecht

ouders. Je bent dan buiten bewustzijn, nu

komt en sneller door het lichaam wordt

gaan je ouders je een injectie geven met

opgenomen.

Glucagon. Dat is een hormoon dat ervoor zorgt dat je bloedsuikers weer gaan stijgen.

Spuit bij kinderen:

Er wordt glucose gehaald uit je lever en

• Onder de 12 jaar een halve spuit.

uit je spieren. Het hormoon moet nog wel

• Boven 12 jaar een hele spuit. Dat betekent

klaargemaakt worden door je ouders. Het zit in een oranje doosje en de spuit heet GlucaGen. Instructies krijgen zij op de

voor uw kind ...... spuit. • Het kan tien à vijftien minuten duren voordat uw kind bij komt.

polikliniek Kinderdiabetes. Hieronder lees je wat je ouders voor jou kunnen doen. Wat te doen bij stuipen: • Maak knellende kleding los. • Leg het hoofd van uw kind opzij (indien mogelijk stabiele zijligging). • Doe iets zachts tussen de tanden (washandje), doe het niet met kracht.

Op pad boek | 17


10-02-14 12:13

Meet de bloedglucose na vijftien minuten.

Wat moet u niet doen?

• Is de bloedsuiker gestegen, dan is het

Het heeft geen zin om dextro of hypo-gel

goed. • Als uw kind weer bij komt, probeer hem/

in de mond van uw kind doen. In de mond worden geen suikers opgenomen. De kans is

haar dan kleine beetjes te laten drinken.

groot dat uw kind zich verslikt en dat is nog

Als dit goed gaat, geef dan wat eten met

vervelender.

langwerkende koolhydraten. Maximaal 15 gr. • Bloedsuikers kunnen nog verder stijgen. Het maximale effect van glucagon is na dertig tot zestig minuten bereikt. • Herhaling van de glucagonspuit bij een tweede lage bloedsuiker heeft geen zin. • Is de bloedsuiker niet gestegen en is uw kind nog steeds buiten bewustzijn, bel dan alsnog 112. Eén van de bijwerkingen van glucagon is misselijkheid. Omdat het van belang is dat uw kind na de hypo gaat eten, is het daarom goed om tegelijk met de glucagon iets tegen deze misselijkheid te geven. Wij adviseren een Motillium zetpil; de hoeveelheid wordt op de polikliniek aan u doorgeven. Wilt u nog meer advies nadat uw kind is bijgekomen van zo’n ernstige hypo, bel dan met de diabetesverpleegkundige.



10-02-14 12:13

Wat moet je doen als je ziek bent? Als je ziek bent, is het belangrijk dat je

Dit kan in het bloed of in de urine. Hierover

bloedsuikers goed blijven. Dat weet je door

krijg je nog uitleg van de diabetes-

regelmatig je bloedsuikers te meten.

verpleegkundige.

Als je niet zo lekker bent en niet wilt eten en je

Belangrijk is dat je te allen tijde de insuline

bloedsuikers blijven goed, probeer dan toch

blijft spuiten, ook al ben je heel erg ziek.

wat te blijven drinken. Bijvoorbeeld water

Als je aan het braken bent, dan geldt altijd:

met appelsap, thee met suiker, ORS, bouillon,

Braken, is bellen met de

yoghurt met wat suiker. Eet/drink het met

diabetesverpleegkundige in het ziekenhuis

kleine beetjes te gelijk.

via telefoonnummer: 0182 50 51 42.

Bij koorts is het vaak zo dat je meer behoefte

Als je ouders gaan bellen, is het handig om

hebt aan insuline, terwijl je vaak niets eet.

alvast de ketonen te hebben gemeten. Je

Probeer je bloedsuikers te regelen met

krijgt van de diabetesverpleegkundige in

kortwerkende insuline volgens het schema

de startdoos altijd een potje met stripjes, die

wat voor jou gemaakt is.

ketonen in je urine kunnen aantonen. Het zou ook kunnen dat je een bloedsuikermeter

Als je ziek bent met koorts, braken en/

hebt die ketonen in je bloed meet.

of diarree, kun je uitgedroogd raken en

Als je stripje in de urine na één minuut

verzuren. Verzuren betekent dat je cellen

helemaal paars verkleurd, heb je ketonen

geen brandstof meer krijgen van de glucose

in de urine. Als je ketonen in je bloed

en overgaan op vetverbranding. De oorzaak

meet, komt er een getal van tussen de

hiervan is vaak dat je onvoldoende insuline

1 en 3 op je display. In beide gevallen

hebt. Als deze situatie aanhoudt, komen er

moeten je ouders of jijzelf bellen met de

te veel afvalstoffen van de vetverbranding

diabetesverpleegkundige. Zij geeft verdere

(ketonen) in je bloed. Van deze ketonen ga

instructies.

je je heel ziek voelen. Het voelt als griep met spierpijn, misselijkheid, braken en als het heel erg is, heb je moeite met ademhalen. De afvalstoffen van de vetverbranding kun je thuis meten met behulp van een zogenaamde ketonenstrip.

Op pad boek | 19


10-02-14 12:13

Vervelende gevolgen van diabetes Je hebt al gemerkt dat te veel aan glucose in

Je nieren

je bloed je suf maakt en dat je je niet lekker

Je nieren hebben ook heel veel bloedvaatjes

voelt. Als je voor langere tijd te veel glucose

en filtertjes, die kunnen wat veranderen

in je bloed hebt, is dat niet goed voor je

waardoor belangrijke stofjes uit je

lichaam. Je kunt problemen krijgen met je

lichaam gaan. Je nieren worden elk jaar

ogen, nieren, hart en voeten. Dat heet met

gecontroleerd door een urineonderzoek.

een moeilijk woord: complicaties. Je merkt er in het begin niet zo veel van, want het gaat

Je schildklier

heel langzaam, maar pas na jaren ga je er

Kinderen met diabetes kunnen ook last

last van krijgen. We houden je al die tijd goed

krijgen van hun schildklier die niet goed

in de gaten met bloedonderzoeken, lengte-,

werkt. Dat is een orgaan dat in je hals zit en

gewicht- en oogonderzoek, zodat je zo min

ook je spijsvertering/stofwisseling beïnvloedt,

mogelijk last krijgt van deze vervelende

net als diabetes. De kinderarts controleert dit

gevolgen.

elk jaar met een bloedonderzoek.

Je ogen Als je net diabetes hebt, ga je in het begin één keer naar de oogarts. Als je vervolgens naar de middelbare school gaat, ga je elk jaar naar de oogarts. De oogarts kijkt dan naar de bloedvaatjes op je netvlies. Die kunnen gaan lekken, waardoor je slechter gaat zien. Gelukkig kan de oogarts dat heel eenvoudig met lasertherapie (soort licht) behandelen.



10-02-14 12:13

Op pad boek | 21


10-02-14 12:13

Coeliakie Een andere ziekte die vaak bij diabetes

Wat kun je zelf doen?

voorkomt, is coeliakie. Dit is een darmziekte.

Jij kunt er nu al voor zorgen dat deze nare

De dunne darm is dan overgevoelig voor

gevolgen van diabetes niet ontstaan. Dit

het eiwit dat in gluten zit. Gluten zitten in

kun je doen door dagelijks je bloedsuikers

graansoorten, zoals tarwe, rogge, haver,

te meten en te zorgen dat deze tussen de

spelt, en gerst. Dat is de reden dat er elk

4 en 7,5 mmol/l blijven.

jaar een groot bloedonderzoek wordt gedaan. De kinderarts kan dan zien of het

Als je vragen hebt of denkt dat je één

nog allemaal goed gaat. Je hoeft namelijk

van de dingen die hierboven staan hebt,

geen buikpijn of diarree te hebben om toch

vraag het dan aan de kinderarts.

coeliakie te hebben. Je gevoel Je gevoel in je voeten kan minder worden door de diabetes. Dat komt omdat je zenuwbanen (soort elektrische snoertjes), die ervoor zorgen dat je gevoel doorgezonden wordt naar je hersenen, een beetje versuikeren. Als het gevoel niet meer goed is, dan kunnen er makkelijk wondjes ontstaan, die dan vervolgens kunnen ontsteken. Meestal begint dat bij de voeten. Je kunt daar zelf iets aan doen door: • Je voeten goed af te drogen na het douchen of zwemmen. • Niet op blote voeten te lopen. • Je nagels recht te knippen, zodat de kans op ingroeien zo klein mogelijk is. • Goede schoenen te dragen die goed zitten en niet te klein of te groot zijn.



10-02-14 12:13

Wat doet de diabetesverpleegkundige? De diabetesverpleegkundige begeleidt

Misschien vind je het lastig om op school, de

jou en je ouders bij het dagelijks leven met

buitenschoolse opvang of op de sportclub

diabetes. Zij leert je hoe je moet spuiten, hoe

te vertellen dat je diabetes hebt. De

je je bloedsuikers meet en waar je op moet

diabetesverpleegkundige kan naar je school

letten. Ook zal de diabetesverpleegkundige

of sportclub komen om uit te leggen wat

je uitleggen hoe je om kunt gaan met

diabetes is. Ze kan vertellen waar je rekening

bijvoorbeeld sporten. Maar ook met vragen

mee moet houden, zodat je lekker kunt

over feestjes, vakantie en uitgaan, kun je bij

blijven sporten.

haar terecht. Jaarlijks wordt er in het najaar een In de eerste periode vertelt de

ouderavond georganiseerd door ons

diabetesverpleegkundige jou en je ouders

kinderdiabetesteam met een bepaald

alles over diabetes. Heel belangrijk is dat

thema, zoals feestjes en trakteren op

je leert om je bloedsuikers te meten en hoe

school of de laatste ontwikkelingen op het

je insuline moet spuiten. Hoe en hoe vaak

gebied van diabetes. Jaarlijks, bij aanvang

moet je spuiten? Wat doe je bij een hoge

van het nieuwe schooljaar, organiseren wij

waarde of een te lage waarde? Hoe regel je

een leerkrachtenavond voor leerkrachten

je bloedsuiker bij sporten, bij een feestje of als

die meer willen weten over diabetes en de

je ziek bent?

begeleiding van kinderen met diabetes in

De diabetesverpleegkundige helpt je

de klas.

diabetes in te passen in je leven, zodat je alle dingen kunt blijven doen die je ook deed voordat je diabetes had.

Het kinderdiabetesteam bestaat uit: • Diabetesverpleegkundige • Diëtist • Kinderarts • Psycholoog

Op pad boek | 23


10-02-14 12:13

Wat doet de diëtist? Wanneer er net diabetes bij je is vastgesteld,

De bedoeling is drie hoofdmaaltijden en

komt de diëtist bij je langs in het ziekenhuis.

twee tot drie tussendoortjes per dag. De

De diëtist legt uit wat eten en drinken precies

diëtist maakt met jou en je ouders een

in het lichaam doet en wat dat betekent voor

voorbeelddagmenu. Daar staat op wat je

jouw voeding bij diabetes. Je krijgt ook uitleg

op een dag allemaal mag eten en drinken.

over wat koolhydraten zijn. Als je diabetes

Maar ook hoe je daar wat anders voor kunt

hebt, mag je alles eten -ook suiker-, maar

eten.

het is belangrijk om er voor te zorgen dat je over de hele dag de koolhydraten verspreidt

Ongeveer twee weken na ontslag kom je

en hiervoor genoeg insuline spuit. Het is

terug op de polikliniek Diëtetiek. Samen

belangrijk dat alles goed op elkaar wordt

met jou en je ouders wordt er weer naar het

afgestemd. De diëtist leert je rekenen met

voorbeelddagmenu gekeken en bespreken

koolhydraten.

we of het aansluit op jouw behoefte. Je kunt

Hoe meer koolhydraten je eet, hoe meer

dan al je vragen stellen. Ook wordt er naar je

insuline je nodig hebt. Omdat we in het begin

bloedsuikers gekeken.

nog niet zo goed weten hoe jouw lichaam reageert op de insuline, moeten we nog op zoek naar de juiste hoeveelheid insuline die jouw lichaam nodig heeft. In het begin eet je een vaste hoeveelheid koolhydraten.



10-02-14 12:13

De diëtist zie je drie keer per jaar terug

- Van alles te leren over vet in je eten.

op polikliniek Kinderdiabetes. Tijdens dit gesprek kun je vragen stellen en zullen we je ook het een en ander leren over diabetes.

- Zorgen dat je goed op gewicht blijft en in de lengte groeit.

Onderwerpen waar de diëtist je bijvoorbeeld bij kan helpen zijn:

- Leren wat een gezond voedingspatroon is waarin alle voedingsstoffen zitten

- Leren rekenen en variëren met

(o.a. vitamine c en mineralen).

koolhydraten. Als er niet voldoende tijd is op de - De koolhydraat - insulineverhouding

polikliniek Kinderdiabetes om je vragen te

bepalen. Een moeilijk woord hiervoor is

beantwoorden, kun je natuurlijk ook nog een

‘koolhydraten insuline ratio’. Het is wel een

keer op de polikliniek Diëtetiek langskomen.

lang woord dus we korten het meestal af

Als je een dringende vraag hebt die niet kan

met KIR. Het houdt in hoeveel koolhydraten

wachten, kun je bellen met de afsprakenlijn

je kunt eten voor één eenheid insuline.

van de polikliniek Kinderdiabetes. De diëtist

Als de KIR voor jou bepaald is, is het veel

belt je dan in de loop van de dag terug om je

gemakkelijker je eten af te stemmen op

vraag te beantwoorden.

insuline en je eetgewoontes. - Hoe om te gaan met: • Te lage bloedsuiker (hypo) • Te hoge bloedsuiker (hyper) • Sporten/ bewegen/ buiten spelen • Feestjes/ traktatie’s • Op vakantie gaan/uit eten gaan • Alcohol

Op pad boek | 25


10-02-14 12:13

Wat doet de kinderarts? Binnen de afdeling Kindergeneeskunde, die bestaat uit negen kinderartsen, zijn er twee artsen met het aandachtsgebied kinderdiabetes. Zij dragen de eindverantwoordelijkheid voor de groep van kinderen met diabetes. Zij zien deze groep kinderen drie keer per jaar. Dit gebeurt in een carrouselgesprek samen met de diëtist en de diabetesverpleegkundige. Tijdens dit polikliniekbezoek wordt: • Algemeen lichamelijk onderzoek gedaan • De insulinetherapie besproken • De uitslag gegeven van het bloedonderzoek, zoals het HbA1c Bij een ontregeling is er vaak een extra afspraak nodig met de diabetesverpleegkundigen en eventueel ook de kinderartsen. Wij zorgen er dan voor dat je voldoende hulp krijgt, zodat je snel weer op de goede weg bent met je diabetes.



10-02-14 12:13

Wat doet de psycholoog? Vaak is het erg schrikken wanneer er

• Als je problemen hebt met alle dingen

diabetes wordt vastgesteld. Ook wanneer

te doen, die nodig zijn om je diabetes

je diabetes hebt, kun je een normaal leven

goed te regelen. Denk hierbij aan

leiden. Dat neemt niet weg dat je er wel

bloedsuikers prikken, insuline spuiten en

elke dag mee bezig bent en dat er wel eens

de voedingsvoorschriften bijhouden.

dagen of periodes zullen zijn dat het wat

Soms vinden je ouders, de kinderarts of de

minder goed gaat. De psycholoog binnen

diabetesverpleegkundige het nodig dat je

het kinderdiabetesteam is er om op zulke momenten een steuntje in de rug te geven aan jou, je ouders of je hele gezin.

een psycholoog bezoekt. • Je ouders kunnen ook een afspraak maken met de psycholoog als zij hulp nodig hebben bij jouw opvoeding.

Wanneer kan de kinderen jeugdpsycholoog

• Alle andere zaken waar je graag advies

je verder helpen?

over zou willen hebben in samenhang met

• Als je angstig bent of veel pijn hebt bij het

anderen of je gedrag, emoties, school/

bloedsuiker prikken of insuline spuiten.

leren, vrienden en opgroeien/opvoeden.

• Als je helemaal niet wilt spuiten en het moeilijk vindt om hierover te praten. • Als je vaak ruzie hebt met je ouders over je diabetes, bijvoorbeeld doordat jij andere

Voel je/voelt u zich vrij bij twijfel contact op te nemen met de psycholoog om je/uw vraag voor te leggen.

ideeën hebt over hoe om te gaan met diabetes dan je ouders. • Als je baalt van je diabetes of er verdrietig van wordt, doordat je je minder voelt dan andere kinderen, omdat je diabetes hebt. • Als je het idee hebt dat je niet goed met je diabetes omgaat en dat het aan jou ligt. • Als je wat meer zelfvertrouwen nodig hebt.

Op pad boek | 27


10-02-14 12:13

Bereikbaarheid van het kinderdiabetesteam Spoed (buiten kantoortijden)

Diëtist (voedingsvragen)

Dienstdoende diabetesverpleegkundige

Dagelijks telefonisch spreekuur van

Telefoonnummer: 0182 50 50 50

8.00-16.30 uur

Vragen naar de dienstdoende diabetes


verpleegkundige

E-mail: [email protected]

Diabetesverpleegkundige (tijdens

Psycholoog

kantoortijden)

Werkdagen: maandag (even weken),


dinsdag, woensdag en donderdag

E-mail:

Dagelijks via het secretariaat Medische

[email protected]

Psychologie Telefoonnummer: 0182 50 55 84

Wijzigen van de carrousel afspraak

E-mail: [email protected]

Dagelijks via het secretariaat Kindergeneeskunde tussen 9.00-10.00 uur

Website

en 14.00-15.00 uur

www.kids.ghz.nl

Telefoonnummer: 0182 50 50 50 Vragen naar toestel 3391



10-02-14 12:13

De afspraken op de polikliniek Kinderdiabetes Als je opgenomen bent geweest

Om deze afspraak goed te laten verlopen,

voor je diabetes, mag je meestal na

vragen we aan jou en je ouders om vooraf

een paar dagen naar huis. Je maakt

een vragenlijst in te vullen. Tijdens deze

dan een aantal afspraken om bij de

afspraak wordt altijd je bloed gecontroleerd

diabetesverpleegkundige in het ziekenhuis

door middel van een vingerprik. Het HbA1c

op bezoek te komen. Dat is niet op de

(zie HbA1c, bij ‘Wat is Diabetes Mellitus?’ op

afdeling waar je lag, maar op de polikliniek.

pag. 4’) wordt met deze vingerprik bepaald.

Tijdens deze bezoeken wordt er meer

Je lengte en gewicht worden ook gemeten.

informatie gegeven over diabetes en je

Ten slotte wordt er door de kinderarts een

insulines worden aangepast, zodat je beter

kort lichamelijk onderzoek gedaan, waarbij

ingesteld raakt op je diabetes. Zo’n afspraak

hij ook kijkt naar de plekken waar je

wordt ook wel een consult genoemd. Na

insuline spuit.

ongeveer twee weken krijg je ook weer een afspraak bij de kinderarts, die kijkt hoe het

Als het nodig is, kan er tussentijds

medisch met je gaat.

een afspraak met iemand uit het

Als alles goed gaat, kom je drie keer per

kinderdiabetesteam worden gemaakt.

jaar voor een afspraak op de polikliniek Kindergeneeskunde. Je hebt dan een gezamenlijke afspraak met de kinderarts, diëtist en kinderdiabetesverpleegkundige en heel af en toe is de kinderpsycholoog ook

Wat moet je meenemen

aanwezig. Wij zien jou en je ouders tegelijk.

naar de afspraak?

De afspraak duurt twintig minuten.

• Je bloedsuikerdagboek of een meter uitdraai • Je bloedsuikermeter • Je voorbeelddagmenu • Je insulinepennen • Je pompuitdraai

Op pad boek | 29


10-02-14 12:13

Boeken voor jou en je ouders “Voluit! Doe-het-zelf boek voor ouders van

Het leven van Sam de K. - Brugklasser en

kids met diabetes”

diabeet

Lydia Braakman

Marlies Slegers

Diabetes van Daan

Snuffie

Christine Kliphuis

Cobi de Jong

Het Groot Diabetesboek

Tim’s grote avontuur

Ineke Bosch Gluky’s dagelijkse kost

Voor meer informatie en handige websites, bezoek www.kids.ghz.nl.



10-02-14 12:13

Op pad boek | 31


10-02-14 12:13

Bleulandlocatie Bleulandweg 10 2803 HH Gouda Route 34 Polikliniek Nieuwerkerk a/d IJssel Doortocht 40 2914 KA Nieuwerkerk a/d IJssel Postadres Postbus 1098 2800 BB Gouda Tel.: (0182) 50 50 50 Fax: (0182) 50 50 51

www.ghz.nl 32 | Groene Hart Ziekenhuis


10-02-14 12:13

Op pad. boek. Het informatieboek over Diabetes Mellitus voor kinderen tot 10 jaar uitgave van het Groene Hart Ziekenhuis. 1 Groene Hart Ziekenhuis

Recommend Documents