Op Het Vinkentouw. Nummer 127, September In dit nummer:

Op Het Vinkentouw Nummer 127, September 2013

In dit nummer:

Hollen of stilstaan Beschadigde eendenpoten door aluminium ring Vangsten en terugmeldingen van sijzen Moerashulpje De EURING-code bestaat 50 jaar Geciteerd uit Ringersnet Terugmeldingen Mededelingen

Periodiek van het Vogeltrekstation Centrum voor vogeltrek en demografie

OP HET VINKENTOUW - nr. 127, september 2013

Periodiek van het Vogeltrekstation – centrum voor vogeltrek- en demografie. Het Vogeltrekstation is een samenwerkingsverband van NIOO-KNAW en de Ringersvereniging. Op Het Vinkentouw verschijnt drie maal per jaar en wordt gratis toegezonden aan alle ringvergunninghouders en relaties. Verkoop van losse nummers uitsluitend via: www. vogeltrekstation.nl/winkel Downloadbaar als pdf op: www.vogeltrekstation.nl/resultaten/op-het-vinkentouw Vogeltrekstation Postbus 50 6700 AB Wageningen Tel: E-mail: Website:

(0317) 473 465 [email protected] www.vogeltrekstation.nl

Redactie: llustraties: Vormgeving:

Ton Eggenhuizen, Henk van der Jeugd, Jan Staal, Gijs van Tol. Wim Verholt, Christian Kampichler, VRS Castricum, auteurs Mees Maas

Kopij: Bijdragen graag per email, bij voorkeur in Word. Grafieken en diagrammen in Excel inclusief data. Naamgeving van vogels volgens Voous (1980). Geciteerde literatuur in de tekst als volgt: (Jansen 1996), (De Visser & Pietersen 1984), bij meer dan twee auteurs (Klaasen et al. 1999), in volgorde van publicatie (Pietersen 1976; Jansen 1991). De literatuurlijst behoort op alfabetische volgorde te zijn op het eerste woord van de familienaam. Titels s.v.p. in de originele taal. Voorbeelden: Svensson L. 1992. Identification Guide to European Passerines. Stockholm. ISBN 91-6301118-2. Visser K.L. de 1948. Veel Struisvogels dit jaar. Op Het Vinkentouw 12: 4-7. Voous K.H. 1980. Lijst van Europese Broedvogels, inclusief Nederlandse Vogellijst. Limosa 53: 91-103. Vragen omtrent aanlevering van kopij richten aan Henk van der Jeugd. De redactie behoudt zich het recht voor de binnengekomen artikelen te redigeren, u krijgt daarna uw kopij ter lezing retour. Kopij voor het komende nummer (OHV nr.128) inzenden voor 1 november 2013.

Inhoudsopgave 4 5 16 17 33 38 39 40 43 46

Voorwoord Hollen of stilstaan Beschadigde eendenpoten door alumnium ring Ringverslag 2012 Vangsten en terugmeldingen van sijzen Moerashulpje De EURING-code bestaat 50 jaar Geciteerd uit Ringersnet Terugmeldingen Mededelingen van het Vogeltrekstation

Agenda 21 SEPT

5 OKT

12 OKT

Certificering Meijendel, Wassenaar (Vol) Hanteren, leeftijdsonderscheid en biometrie van zangvogels

Open dag NIOO-KNAW Een open dag met veel activiteiten.

Certificering Nebularia, Westenschouwen (Vol) Schedelverbening bij zangvogels

12 OKT

Landelijke Uilendag Vele gevarieerde voordrachten over uilen.

Landelijke Sovon dag

30 NOV

14 DEC

Het jaarlijkse evenement voor alle vogeltellers en andere actieve natuurliefhebbers in Nederland.

Ringersdag 2013 Alweer de 53e editie van de ringersdag met verschillende lezingen door ringers en onderzoekers!

3

Op het Vinkentouw Nr.127 september 2013

Voorwoord Henk van der Jeugd Na een korte pauze is hier dan het eerste nummer van Op het Vinkentouw in de nieuwe opmaak. Het zal even wennen zijn, geen papieren OHV meer op de mat, maar een email met een pdf en een link naar de website. Toch zijn er ook voordelen: een digitale Vinkentouw is in kleur, bevat meer foto’s, bevat directe links naar andere documenten of websites, kan zo ‘dik’ of ‘dun’ zijn als we willen, en, en dat was een belangrijk argument, is aanzienlijk goedkoper om te produceren. Om de leesbaarheid op een computerscherm, laptop of tablet te verbeteren zijn we afgestapt van de opmaak in twee kolommen die we met de vorige make-over in 2009 hadden geïntroduceerd. Ook is het lettertype vergroot. De nieuwe vormgeving is verzorgd door Mees Maas. Overigens verschijnt OHV nog steeds, zij het in zeer kleine oplage, op papier. Deze papieren versie wordt uitsluitend verzonden naar ringers die geen toegang hebben tot een computer. Overigens kunt u ook zelf dit nummer printen. Twee nietjes erdoor en u heeft toch weer een OHV in de kast staan. Ook de digitale OHV heeft kopij nodig. Overwin uw schroom en schrijf iets over uw eigen ringwerk, een leuke anecdote of een goed doorwrochte wetenschappelijke verhandeling, en alles wat daar tussen zit is bruikbaar. In dit nummer een verslag over een vogelreis naar de vermaarde Ngulia lodge in Kenya, waar ongekende aantallen Euraziatische trekvogels gevangen en geringd worden te midden van een Afrikaanse setting. Een nuttige verhandeling met veel praktische tips voor ringers die ook die kant op zouden willen. Erik Kleyheeg wijst ons op de nadelen van het gebruik van aluminium ringen voor wilde eenden. Gijs van Tol vraagt zich af waar de sijzen in zijn tuin vandaan komen en naar toe gaan, en Martijn Bakker heeft iets uitgevonden dat voor menig ringer in ons plasdrasse landje een uitkomst kan bieden. Vader en zoon Speek wijzen ons op het 50-jarig jubileum van de Euring-code, en Gijs van Tol heeft weer een aantal leuke discussies uit Ringersnet voor ons op een rij gezet. Traditiegetrouw sluiten we dit nummer weer af met enkele interessante terugmeldingen en een paar mededelingen van huishoudelijke aard. Veel leesplezier! Henk van der Jeugd [email protected]

4


Hollen of stilstaan Ringen in Ngulia Lodge, Nationaal Park Tsavo West, Kenia

Joost Valkenburg, Maarten Verrips, Vincent van der Spek

I

n december 2012 bezochten wij Kenia waar we te gast waren bij de ringgroep Ngulia. Bennie van den Brink schreef hierover al een inspirerend artikel in Op het Vinkentouw 90 en noemde deze plaats ‘wellicht de mooiste vangplaats ter wereld’. Inmiddels weten we dat ook in Georgië (Chorikhi delta) en Kazachstan (Chokpak) onvoorstelbare aantallen trekvogels worden geringd, maar Ngulia is inderdaad een droom voor elke ringer en biedt naast ringwerk ook een omgeving om elke natuur- en vogelliefhebber meer dan tevreden te stellen. In dit artikel gaan we in op de gang van zaken, onze ervaringen en onze leermomenten tijdens deze onvergetelijke periode.

De vangplek Alle ringwerk in Ngulia gebeurt in de tuin van Ngulia Lodge, een pension voor safarigangers midden in Nationaal Park Tsavo West in zuidwest Kenia, ongeveer halverwege de weg van Mombasa naar Nairobi, vlak onder de evenaar. Omdat maar een klein deel van het terrein afgerasterd is, zit je werkelijk midden in de natuur en komen naast vogels ook zoogdieren als antilopen, bavianen, mangoesten, klipdassen, Figuur 1. De lodge in de mist gezien vanaf de ringplek olifanten, hyena’s en die bij daglicht in gebruik is. luipaarden in de tuin en soms zelfs nog dichterbij. Invloed op het vangproces heeft dit tijdens onze aanwezigheid overigens niet gehad, al was het af en toe nodig om bavianen bij de netten weg te jagen. Bij het vangen heb je het meest te maken met insecten, want nachtvlinders, (hele grote!) mestkevers en sprinkhanen komen wel regelmatig in de mistnetten terecht.

Het vangen Bennie van den Brink heeft het vangproces al uitstekend beschreven. De tuin wordt de hele nacht verlicht door een aantal sterke lampen, geplaatst om toeristen uitzicht te geven op de wilde dieren die na zonsondergang in de tuin verschijnen. In 1969 ontdekten David Pearson, Graeme Backhurst en Colin Jackson dat dit grote aantallen trekvogels trekt bij mistig weer. Tijdens mistige nachten worden daarom twee 18 meter mistnetten in de tuin van de lodge geplaatst. Eén net staat aan de rand van een open veld, de ander tussen de struiken en acacia’s. De netten worden op zeer praktische manier opgezet. Men gebruikt

5

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 dikke bamboe mistnetstokken die niet in de grond worden gedrukt maar strak gespannen aan twee spanlijnen die aan pinnen zijn bevestigd die enkele meters achter de stokken in de grond zijn geslagen. Als je dit op de juiste manier doet kan je de stok eenvoudig op de grond plaatsen en staat het net keurig strak. In de netten vallen zolang de mist aanhoudt ongehoorde aantallen gedesoriënteerde trekvogels. Het is een ongelooflijke ervaring om overal naast je zangvogels, maar ook bijvoorbeeld scharrelaars naast je in het half-donker te zien landen. Tijdens goede nachten worden zo’n 600 vogels geringd, waarvan bosrietzanger, grasmus en noordse nachtegaal de hoofdmoot vormen. Meer kan men er niet hebben want op het moment dat het licht wordt moeten alle ’s nachts gevangen vogels zijn afgewerkt en losgelaten. Dit is de reden dat de nachtvangst meestal tussen 4 en 5 uur wordt gestaakt. Vanaf 6:00 uur, bij het ochtendkrieken, worden in de rotstuin met verspreide struikbegroeiing de mistnetten geopend en ook die vangst is vaak buitengewoon succesvol en hectisch. Soms zitten alle bosjes rondom je vol met vogels. Naast alle ’s nachts gevangen soorten komen nu ook vale, grote vale en Griekse spotvogel, de meeste sperwergrasmussen, en Figuur 2. Deze scharrelaar is ‘s nachts op het licht vrijwel alle Afrikaanse afgekomen. soorten (Afrotropicals) binnen. Hieronder bevinden zich wevers, glansspreeuwen, lachduifjes, koekoeken, harlequin quails, golden pipits en loofzangers. Zij vormen echter maar een kleine minderheid (enkele procenten) van de totaalvangst. Voor zover het gaat om trekkers worden deze geringd, maar de meeste standvogels worden ongeringd losgelaten. Opmerkelijk laag is het aantal hervangsten van vogels die eerder die nacht zijn geringd. Zeker als de mist tot in de ochtend aanhoudt is het een raadsel waar deze dieren allemaal blijven, want dat ze verder trekken is onwaarschijnlijk. De vangst staat of valt met het optreden van mist in de nacht. Die begint zelden voor middernacht en als hij uitblijft wordt er geen nachtvangst gedraaid maar wel geluid opgezet van bulksoorten. Wij hebben één zo’n nacht meegemaakt. Die leverde ’s nachts dus niets op en ’s morgens slechts 12 vogels. Het is hier dus werkelijk hollen of stilstaan met de vangst. Bij het administreren van de geringde vogels wordt gebruik gemaakt van codes die zijn gebaseerd op de Latijnse naam en de euring codes voor geslacht en leeftijd. Een eerstejaars bosrietzanger (Acrocephalus palustris) is AP3, een adulte man grasmus (Sylvia communis) is SC4M (voor geslacht gebruikt men dus geen euringcode). Voor zover aanwezig worden geruide veren genoteerd. Van grasmus, bosriet en noordse nachtegaal worden van elke tiende vogel biometrische gegevens genoteerd (vleugellengte, gewicht en vetgraad). Van alle overige soorten wordt dit bij alle gevangen individuen gedaan. Met name bij

6

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Basrakarekiet en Perzische roodborst is Ngulia vermoedelijk de enige plek op de wereld waar deze gegevens verzameld worden - in ieder geval in deze omvang.

Figuur 3. Perzische Roodborst, adult mannetje. Nergens op aarde worden er zoveel geringd als hier, met in 2012 339 vangsten. Er is er nog nooit een teruggemeld, maar er is natuurlijk wel een schat aan biometrische gegevens verzameld. In verband met de aanwezigheid van roofdieren worden de netten voortdurend bewaakt en gevangen vogels worden direct uit de netten gehaald. Je wacht dus pal naast het net op de invliegende vogels. In Ngulia gebruikt men bijzonder fijnmazige netten, waardoor gevangen vogels vaak niet met hun kop door het net gaan. Dat heeft als voordeel dat je ze snel en makkelijk uit het net kunt halen, maar het nadeel is dat ze vaak als juffertjes door het net dansen en gemakkelijk ontsnappen. Het is erg interessant om te zien hoe het er nu bij zo’n mistnet aan toe gaat tijdens de vangst. In Meijendel en de Ooijse Graaf propageren wij rust bij de mistnetten en beperken daarom de controles tot eenmaal per uur. Als je een net voortdurend in het oog houdt kan je genadeloos zien hoeveel vogels eruit ontsnappen. Dat zijn er misschien wel meer dan erin blijven hangen. Heel vaak zie je ze een eindje boven een zak tegen het net vliegen, terugstuiteren zonder in de zak te vallen en maken dat ze wegkomen. Het dieper maken van de zakken helpt hier niet tegen. Wat wel opvalt, is dat vogels die direct uit het mistnet worden gehaald veel langer in een linnen zakje bewaard kunnen worden dan wij thuis ooit zouden doen. De grote aantallen leiden ertoe dat gevangen vogels vaak 2 uur en soms nog langer in een zakje moeten doorbrengen voor ze afgewerkt kunnen worden, maar geen enkele keer hebben wij vastgesteld dat dit invloed op hun conditie had. Alle door ons geringde vogels vlogen direct probleemloos weg. Daarbij moet u bedenken dat het in Ngulia gebruikelijk is om drie vogels per zakje op te bergen, mits ongeveer gelijk van grootte. Klauwieren en grotere vogels worden individueel in een zakje geborgen.

7

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013

Licht als lokmiddel Kan dat thuis niet, in mistige nachten met licht trekkers lokken? Dat vraag je je meteen af als je ziet hoe goed dat in Ngulia werkt. Het valt uiteraard te proberen, maar of het in ons land even succesvol is moeten we nog zien. Middenin Tsavo is geen lichtvervuiling, maar waar vind je dat nog in Nederland? In Meijendel zie je bijvoorbeeld als je ‘s nachts naar het zuiden kijkt een zee van licht uit Den Haag komen en in het noorden uit Leiden en Katwijk. Het is daar dus lang zo donker niet als in Tsavo. Mocht u toch een proefneming overwegen, bedenk dan ook dat veel terreinbeheerders tegenwoordig ook duisternis proberen te beschermen en pleeg in elk geval vooraf overleg met hen.

Grote vangsten Het was voor ons allemaal de eerste keer dat we in zulke ongehoorde aantallen vogels vingen. Op trektellen verschijnen soms astronomische dagtotalen (in Batumi bijvoorbeeld) en dan vraag je je weleens af: hoe gaat dat in zijn werk en gaat alles wel goed? In Ngulia waren we dagelijks met 10-15 mensen in de weer, maar bij lagere bezetting worden minder netten geopend. Op grond van onze ervaringen Figuur 4. De nachtelijke vangplek, recht voor de lodge bij de in Ngulia kunnen we lampen. Links de waterhole, rechts daarvan staat een mistnet. stellen dat het uit de Rechts van de hoge acacia staat het tweede mistnet. netten halen niet het grootste probleem vormt. Als je de netten voortdurend in de gaten houdt en alle vangsten direct bevrijdt kan je met twee man probleemloos 600 vogels in een nacht verwerken. Aan de ringtafel werkten op dat moment drie ringers en een schrijver en dat was de beperkende factor. Hoe hard je ook werkt, elke vogel moet niet alleen worden geringd maar ook gecontroleerd op leeftijd, zo mogelijk geslacht en met uitzondering van bosrietzanger, noordse nachtegaal en grasmus, biometrisch worden onderzocht. Natuurlijk kun je een tweede ringtafel in gebruik nemen maar daar heb je niet alleen ringers voor nodig maar er moet ook een tweede administratie worden bijgehouden. Aardig detail is trouwens dat men in Ngulia, om de gang van zaken te bespoedigen (zodat de notulist niet in de war raakt), de gewoonte heeft alle vogels eerst te controleren op soort, leeftijd en geslacht en dan pas ringt. Maar dit kan niet verhinderen dat het de ringers zijn die bepalen hoeveel vogels er verwerkt kunnen worden. Al met al was onze conclusie dat in Nguila uitermate efficiënt en ethisch verantwoord wordt gewerkt.

8


De vangsten

Figuur 5. Oostelijke vale spotvogel wordt in kleine aantallen gevangen: in 2012 in totaal 22 exemplaren. Tijdens ons verblijf vingen we er zes. Tijdens de eerste week van ons verblijf vingen we ruim 4.200 Euraziatische trekvogels in 24 soorten. De tweede week, toen alleen Joost nog aanwezig was, was minder succesvol door het minder voorkomen van mist. De drie meest algemene soorten zorgen voor ca. 90% van de totale vangst. Onbetwiste nummer 1 is de bosrietzanger, met ongeveer tweederde (!) van alle vangsten, op gepaste afstand gevolgd door de grasmus (ruim 15%) en de noordse nachtegaal (ruim 10%), Daarnaast zijn er krenten als Perzische roodborst (tientallen), krekelzanger (idem), de bedreigde Basrakarekiet (ca. 20), sperwergrasmus (ca. 20), grauwe (ca. 20) en Turkestaanse klauwier (6) en oostelijke vale, grote vale en Griekse spotvogel (enkelingen). Tijdens ons verblijf leidde David Pearson, een van de oprichters van de ringgroep, en zijn Engelse kompaan Peter Kennerley, het project. Samen schreven zij het geweldige boek Reed and Bush Warblers (Kennerley & Pearson 2010). Dat is dus ringen in de Champions League voor vogelaars, met Xavi en Messi naast je in het veld! Het leverde ons een schat aan leerervaringen op.

Figuur 6. Van de 78 Griekse spotvogels in 2012 werden er maar zes in december geringd.

9

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 In de instructie die wij vooraf kregen staat al te lezen dat voor West-Europese ringers niet alleen de meeste soorten nieuw zullen zijn maar dat ook de hen bekende soorten veelal anders ogen dan zij gewend zijn. Dit viel vooral bij de grasmus op. Zij zijn veelal grijzer en ook groter dan de vogels die we in Nederland vangen. Deze behoren tot de oostelijke ondersoort icterops, maar er worden hier meerdere ondersoorten geringd. Daarnaast is boeiend dat de vogels zich in een stadium bevinden dat ons volkomen onbekend is. De laatste bosrietzangers en grasmussen verdwijnen in september uit Nederland en in Ngulia hebben zij niet alleen een reis van duizenden kilometers achter de rug, maar ook de verkleuring van de iris van eerstejaars vogels is drie maanden verder ontwikkeld. Daar komt nog bij dat veel trekkers al een deel van de rui hebben doorgemaakt, die nog moet beginnen bij vertrek uit Nederland. Hierdoor moeten de bekende leeftijdskenmerken voorzichtig worden gehanteerd en moet aanvullende kennis worden opgedaan over kenmerken die ons volkomen onbekend zijn. Hieronder gaan we in op enkele van deze kenmerken.

Bosrietzanger Deze soort zorgt in Nederland voor de meeste discussie over de determinatie, vanwege de grote gelijkenis met de kleine karekiet. Die is in Ngulia zeldzaam, maar toch wordt elke bosrietzanger gecheckt op soort. In Meijendel gebruiken wij daarvoor de welbekende tabel van Walinder. In Ngulia gebruikt men een trucje dat zeker zo goed werkt en zonder raadpleging van literatuur is toe te passen. Men vouwt de vleugel samen en controleert of de basis van de notch van P2 gelijk valt met de top van P7. Valt de basis van de notch samen met P9, 10 of zelfs de armpennen, dan heb je een kleine karekiet te pakken. Er bestaat wel overlap met P8. Voor de leeftijdsbepaling kan in veel gevallen gebruik gemaakt worden van dezelfde kenmerken als in Nederland, alleen: deze zijn veel subtieler. Eerstejaars vogels hebben zichtbaar minder slijtage aan de handpennen dan adulte vogels, al is de slijtage uiteraard sterker dan bij het verlaten van het broedgebied. Adulte vogels kunnen daarbij worden herkend aan het feit dat zij hun verblijf in Ethiopië, waar ze volgens Figuur 7. Bosrietzanger, adult: de algemeenst gevangen David Pearson blijven soort in Ngulia, met een totaal van 7.346 nieuw geringde zolang daar de regentijd vogels in 2012, op een totaal van 14.860. Tijdens ons duurt, een deel van verblijf was zelfs twee derde van de gevangen vogels een de mantelveren ruien. bosrietzanger. Hierdoor ontstaat een kleurverschil met de oude mantelveren en bovendien contrasteren de nieuwe veren met de gesleten handen armpennen. Jonge vogels ruien ook mantelveren, maar minder. Het contrast is er dus ook, maar kleiner. Het verschil in iriskleur is veel minder duidelijk, omdat de eerstejaars vogels in december al behoorlijk verkleurd zijn naar de iriskleur van adulte vogels. Tongvlekken worden soms als aanvullend kenmerk gebruikt.

10

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Tijdens ons verblijf werden overigens drie kleine karekieten gevangen en gedetermineerd als behorend tot de ondersoort fuscus. Anders dan in Nederland is deze ondersoort juist gemiddeld groter dan bosrietzanger. Hun vleugellengte (72 mm) past ook wonderwel op bosrietzanger. De zondeval voor ringers is dus zelfs tot Ngulia doorgedrongen….

Grasmus De in Ngulia gevangen grasmussen zijn van Aziatische herkomst. Zij deden Maarten direct denken aan de grasmus die hij met Henk Levering ving in Kazachstan (waar de ondersoorten volgensis en rubicola voorkomen): fors, bleek, geelachtig. Lang niet alle gevangen vogels waren echter zo opvallend anders en bij hen was de iriskleur veelal goed bruikbaar om de leeftijd vast te stellen. Dit kon gecombineerd worden met de kleur van de buitenrand van de buitenste staartpennen. Adulte vogels hadden daarnaast vaak meerdere of zelfs alle slagpennen geruid. Het is leerzaam om hier opeens zeer verse adulte vogels en gesleten jonge dieren te zien. Dat is in Nederland toch wel anders! Omdat veel jonge vogels hun lichaamsveren al geruid hebben en dus een adult uiterlijk hebben, kunnen sommige individuen ook in hun eerste kalenderjaar al op leeftijd worden gebracht: sommige dieren hebben naast een grijze kop ook al roze veren op de keel.

Noordse nachtegaal Deze soort is ons van huis uit onbekend maar de leeftijdsbepaling is identiek aan die van onze eigen nachtegaal. Eerstejaars vogels (LL3) zijn in een oogopslag te herkennen aan de gevlekte armpendekveren.

Perzische roodborst Veruit de mooiste Palearctische soort van Ngulia. Vooral overjarige mannetjes vertonen een intens kleurpatroon dat ze een bijna tropisch aanzien geeft. Er is ook een blekere variant, met een minder rood-oranje buik. David Pearson bereidt hierover een publicatie voor. Vrouwtjes zijn nogal grauw maar beide geslachten zijn eenvoudig op leeftijd te bepalen met dezelfde kenmerken als die bij de blauwborst gebruikt worden. De vlektekening op de armpendekveren is diagnostisch voor de leeftijd. Ook de geslachtsbepaling gaat als bij de blauwborst: de minste aanwijzing van mannelijke kenmerken bij eerstejaars vogels is voldoende om een mannetje te determineren.

Basrakarekiet Birdlife International beschouwt deze voormalige ondersoort van de grote karekiet als ‘endangered’. De totale populatie wordt geschat op maximaal 7000 individuen, die hoofdzakelijk broeden in Irak en Iran en daar sterk achteruit gaat. Bij deze soort wordt nog gretig gebruik gemaakt van de tongvlekken bij de leeftijdsbepaling. Veerkenmerken bij deze soort zijn lastig, omdat de meeste vogels, zowel de eerstejaars als de adulte, een volledige rui doormaken bij de eerste tussenstop in Ethiopië. Men hanteert vier schalen van duidelijkheid van de vlekken. Ook oogen pootkleur (resp. drie en vier schalen) worden genoteerd.

Krekelzanger

Figuur 8. Basrakarekiet.

De enige Locustella van Ngulia. Hij lijkt veel nauwer verwant aan de snor dan aan de sprinkhaanzanger, want hij heeft behalve op de keel geen enkele streeptekening en bovendien net als de snor vleeskleurige poten. Anders dan bij de sprinkhaanzanger vertoont de soort nauwelijks slijtage aan het verenkleed

11

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Eerstejaars krekelzangers hebben hierdoor geen enkel kenmerk om ze als eerstejaars te determineren (tongvlekken zijn onbetrouwbaar), dus je staat raar te kijken als je hem voor het eerst in handen hebt. Juist het ontbreken van enig kenmerk stempelt hem tot eerstejaars, omdat overjarige vogels enkele slagpennen hebben geruid die duidelijk contrasteren met de ongeruide pennen. Qua kleur dan, want zoals gezegd is slijtage bij krekelzangers vrijwel afwezig. Alle krekelzangers ondergaan voor aanvang van de terugtrek naar de broedgebieden een volledige slagpenrui.

Figuur 9. Krekelzanger completeert de top vijf van de meest gevangen soorten, met in 2012 een jaartotaal van 293 exemplaren. Twee krekelzangers hadden een opvallend okergele borst en buik. Geen leeftijdskenmerk, maar mogelijk een andere ondersoort?

Sperwergrasmus Eén van de lastigste soorten om de leeftijd van te bepalen. Bennie van den Brink schrijft dat men in Ngulia op basis van oogkleur en borststreping de leeftijd tot op 5e kalenderjaar kan bepalen, maar daarvan hebben wij niets gemerkt. Wat wel direct opvalt, is dat vogels in juveniel kleed, waarmee wij het in Nederland altijd moeten doen, in Ngulia niet worden gevangen. Ook hadden alle door ons in Ngulia behandelde vogels een min of meer een gele iris. Van de eerstejaars vogels waren de lichaamsveren zoals van volwassen vogels: grijze bovendelen met een gestreepte borst, ongeveer zoals de tweedejaars man in de ANWB-gids (Svensson 2009) staat afgebeeld. De onvolwassen vogels hadden echter wel nog hun juveniele vleugel- en staartveren, al was het verrassend lastig om het onderscheid met de adulte vogels te zien In verband hiermee is opmerkelijk dat de eerstejaars sperwergrasmus die VRS Castricum opvallend genoeg op 28 november ving, geen spoor van postjuveniele rui vertoonde en een donker oog had (zie de foto op trektellen.nl). Dat individuen de rui uitstellen tot na de trek is geen verrassing, maar het wierp bij ons ook de

12

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 vraag op: zijn ze dan ook actief in staat om het verkleuren van de iris uit te stellen? Of zou die beïnvloed worden door de hoeveelheid zonneschijn? Oogkleur wordt immers door de aanwezigheid van pigment bepaald.

Terugmeldingen

Figuur 10. Sperwergrasmus, mannetje, vermoedelijk tweedejaars. Juvenielen worden hier niet meer gevangen: de eerstejaars hebben hun lichaamsveren al vervangen en de iris is al lichtgeel (en niet oranjegeel, zoals bij deze vogel). Van de duizenden vogels die wij tijdens ons verblijf vingen was er welgeteld één met een vreemde ring. Dat was ook wel direct een klapper, want het betrof een bosrietzanger met een Poolse ring én kleurringen. Dit was voor Ngulia de eerste Poolse controle ooit. Een andere bosrietzanger droeg een ring die hij twee jaar geleden in Ngulia had gekregen. En een paar weken voor onze aankomst werd een noordse nachtegaal gecontroleerd die afgelopen zomer in Batumi, Georgië, was geringd. Omdat ook daar in korte tijd ongehoorde aantallen worden geringd kan dit erop wijzen dat een goed gekozen vangplek elders in Afrika informatie over in Nederland geringde vogels oplevert die nu verborgen blijft. Neem de sprinkhaanzanger. In Ngulia worden forse aantallen krekelzangers (een vogel met een verborgen leefwijze, gelijk aan de sprinkhaanzanger) gevangen, maar een controle is nog nooit gedaan. Sprinkhaanzangers vangt men er zelden of nooit: die overwinteren elders. Er worden er in Nederland jaarlijks duizenden geringd waarvan we al in België het spoor bijster raken. Wie weet wat een vergelijkbaar project in andere delen van Afrika voor informatie aan het licht zou brengen.

13


Do’s en dont’s Tot slot willen we een aantal zaken noemen die ons in de loop van de week zijn opgevallen voor iedereen die overweegt ook eens naar Ngulia te gaan.

Wees niet verlegen De mensen van Ngulia zijn gastheren op een manier die grote bewondering afdwingt. Stel je voor dat er gastringers op jouw ringplek komen omdat je zo ontzettend veel vangt. Prima natuurlijk, maar ze moeten zich natuurlijk wel strikt aan de regels van het huis gedragen en zich nooit opdringen. In Ngulia gelden ook huisregels waaraan je je moet houden, maar je hoeft je echt niet te bescheiden op te stellen. Enig initiatief is zelfs wel nodig, omdat de uitleg die je ter plaatse krijgt summier is. De reguliere ringers zijn druk in de weer en daarnaast ook moe van een lang seizoen met soms onmenselijke werktijden. Ter plaatse moet je vooral vragen wat je verder wel en niet mag/moet doen. Schroom niet! Geen enkele ringer eist de mooiste soorten op, als je aangeeft dat je wilt ringen mag je meteen aanschuiven en als je vragen hebt kan je die altijd stellen. Wat dat betreft hebben wij een diep respect voor de vaste ploegleden van Ngulia.

Hang niet de eigenwijs uit De ringers in Ngulia gedragen zich als voortreffelijke gastheren maar niet elke gast denkt eraan zich als goede gast te gedragen. Men weet daar heel goed wat men doet en waarom. Terechtwijzingen (!) en aanwijzingen over hoe het moet of niet moet worden niet gewaardeerd en moeten achterwege blijven. Dat niet iedereen dit beseft is buitengewoon gênant.

Figuur 11. Naast het ringen valt er genoeg te beleven. Dit is een van de vier (!) luipaarden die we vanaf het terras van de lodge zagen.

14


Pak je rust Het vangen in Ngulia is zonder meer verslavend maar vreet energie. Elke nacht in touw is een betoverende ervaring maar van slapen komt niets en de dagvangst is zo goed dat niemand die laat schieten. Je kunt dan trouwens ook moeilijk gemist worden. De hitte en het daglawaai (tijdens ons verblijf werd er verbouwd…) maken het moeilijk al je slaap overdag in te halen, zeker met een prachtig wildpark vol vogels en zoogdieren om de hoek. Een verstandig ringer slaat af en toe een nacht over. Dat voorkomt dat je uiteindelijk jezelf tegenkomt.

Geen ringtang in je handbagage Op Schiphol deed niemand moeilijk, maar op Nairobi airport beschouwde men een ringtang als potentieel kaapwapen en werd het zonder pardon in beslag genomen. Berg die dus gewoon in je koffer op.

Tot slot Ngulia is een absolute aanrader voor ringers maar we hebben de titel boven dit artikel niet voor niets gekozen. Zonder mist is er weinig aan. De eerste week, waarin slechts één nacht geen mist optrad, was voor de toen aanwezigen een buitengewoon gelukkige keus. Voor hetzelfde geld heb je amper één of twee dagen mist en hoewel je je in het wildpark ook voortreffelijk kunt vermaken is dat zonde van een reis die je toch allereerst voor het ringen maakt.

Literatuur: Brink, B. van der 1999. Ngulia Lodge Kenia, wellicht de mooiste vangplaats ter wereld. Op het Vinkentouw 90: 24-30 Kennerley, P & D. Pearson, 2010. Reed and Bush WarblersChristopher Helm / A&C Black Publishers London. Svensson, 2009. L. Collins Bird Guide. The most complete guide to the birds of Britain and Europe (2nd edition). Harper Collins, London. Wassink, A & G.J. Oreel. 2007. The birds of Kazakhstan. De Cocksdorp, Texel

Joost Valkenburg, [email protected] Maarten Verrips, [email protected] Vincent van der Spek, [email protected]

15


Beschadigde eendenpoten door alumnium ring

Erik Kleyheeg

H

et gebruik van aluminium ringen kan bij eenden tot beschadigigingen leiden aan de poten. Die conclusie trekt Erik Kleyheeg na het ringen en terugvangen van enkele honderden wilde eenden. Vermoedelijk is de scherpe rand van de aluminium ringen hier debet aan. Het gebruik van stalen ringen of het glad schuren van de randen van aluminium ringen kunnen deze problemen waarschijnlijk voorkomen.

In overleg met het VT wil ik de ringerswereld op de hoogte stellen van beschadigingen die kunnen optreden aan de poten van wilde eenden door het gebruik van 11mm aluminium ringen. Voor onderzoek van de Universiteit Utrecht heb ik enkele honderden wilde eenden geringd en regelmatig vogels teruggevangen. Aan het begin van het project heb ik geringd met 11mm aluminium ringen, die ik van een andere eendenringer had overgenomen. Toen deze ringen op waren ben ik overgestapt op roestvrij staal. Bij de terugvangsten kwam ik er na enkele maanden achter dat bij sommige eenden beschadigingen optraden aan de poten. Dit bleek alleen het geval te zijn bij aluminium ringen. In een enkel geval was de poot zodanig geschaafd dat er een ernstige ontsteking was ontstaan. Bij de vogel op de bijgevoegde foto was de huid door het schuren van de ring erg dun geworden waardoor infectie op de loer ligt en bij meerdere andere vogels was een kleinere beschadiging van de huid te zien. Nadere inspectie van de 11mm aluminium ringen wees uit dat de binnenrand van de ring ongeslepen is en scherp kan zijn. Dit in tegenstelling tot de roestvrijstalen ringen die gladde randen hebben. Een combinatie van frequente bewegingen van de eendenpoten (bij zwemmen) en het relatief zachte huidtype van de eenden leidt ertoe dat de scherpe rand van de aluminium ringen schaafplekken kan veroorzaken. Vogels met ernstige beschadigingen aan de poten herring ik nu met roestvrijstalen ringen. Figuur 1. Een beschadigde Volgens mij verdient het de aanbeveling om wilde eendenpoot met ring eenden voortaan te ringen met roestvrijstalen ringen in plaats van aluminium ringen om beschadiging van de poten te voorkomen. Een ander alternatief is om de randen glad te schuren, maar dat is nogal arbeidsintensief. Mijn ervaring is dat vogelsoorten van drogere habitats een veel hardere huid hebben en ik heb bij deze soorten nooit eerder gehoord van dit soort beschadigingen aan de poot. Vermoedelijk is het gebruik van 11mm aluminium ringen bij andere vogelsoorten dan watervogels niet of minder riskant. Wel wil ik ringers die vogels terugvangen met 11mm aluminium ringen oproepen om goed te letten op beschadigingen die door de ring zijn veroorzaakt, en de bevindingen te melden bij het VT. Erik Kleyheeg, [email protected]

16


Ringverslag 2012 Henk van der Jeugd

I

n 2012 werden tot nu toe gegevens van ruim 285 duizend geringde vogels ingevoerd, een bijzonder hoog aantal. Ook het aantal ingevoerde terugmeldingen is met zo’n 68 duizend hoog. Naar verwachting zullen de komende tijd nog meer vangsten worden ingevoerd. Voor het eerst werd in 2012 een Kuhls pijlstormvogel geringd.

In het hier gepresenteerde overzicht zijn alle ringen terugmeldgegevens verwerkt zoals bekend bij het Vogeltrekstation op 29 augustus 2013. De gepresenteerde gegevens zijn deels nog niet gechecked op fouten. Dit verslag volgt dezelfde indeling als dat over 2011 (OHV 125). Bij de terugmeldingen wordt onderscheid gemaakt tussen terugmeldingen van vogels met een Nederlandse ring in het buitenland, vogels met een buitenlandse ring in Nederland, en vogels met een Nederlandse ring in Nederland. Ten opzichte van vorige ringverslagen kunnen –afgezien van de in 2012 toegevoegde vangsten en terugmeldingen- kleine wijzigingen zijn ontstaan in aantallen en soorten. Dit wordt veroorzaakt door het verwijderen van foutief ingevoerde vangsten, het verbeteren van fouten, of het met terugwerkende kracht invoeren van oude gegevens. We volgen zoveel mogelijk de taxonomische indeling volgens de BOU omdat deze in de meeste EURING landen wordt gehanteerd (De Nederlandse lijst volgens de CSNA onderscheidt meer taxa op soortniveau, maar deze visie wordt in veel EURING landen – nog- niet gedeeld). Nog steeds zijn we bezig met de revisie van taxonomie en naamgeving. Dit proces is nog niet afgerond. De volgorde van de soorten volgt de EURING-code. Daarom is de volgorde niet strict taxonomisch omdat sommige soorten pas later zijn toegevoegd met een hoge EURING-code en dus onderaan de lijst staan. Het aantal geringde vogels in 2012 ligt met ruim 285 duizend hoger dan in enig eerder verslag gerapporteerd werd. Naar verwachting zullen succesievelijk nog meer ringgegevens uit 2012 worden ingevoerd. Ook de 68 duizend tot nu toe ingevoerde terugmeldingen zijn een goed resultaat. Enkele opvallende vangsten springen eruit. In 2012 werd voor het eerst in Nederland een Kuhls pijlstormvogel geringd. Het betrof een gerevalideerde vogel die een tijd in een asiel verbleef. Ook werden er een nestjonge zwarte wouw geringd en twee nestjonge zeearenden. Vier geringde ruigpootbuizerden zijn ook het vermelden waard. Voor de tweede keer ooit werd een Aziatische goudplevier gevangen en geringd. De teloorgang van de zomertortel wordt geïllustreerd aan de hand van slechts één ringvangst in 2012. (Zeer) zeldzame zangvogels waren vertegenwoordigd met alpenheggenmus (1), noordse nachtegaal (1), krekelzanger (1), veldrietzanger (1), struikrietzanger (3), baardgrasmus (3), Raddes boszanger (4), bruine boszanger (1) en zwartkopgors (1). Deze gevallen moeten grotendeels nog door het CDNA worden beoordeeld.

17


Verklaring van de gebruikte termen Geringd (ringed): Pull: nestjong, nog niet vliegvlug (euringcode 1)

Pull: nestling or chick, unable to fly (euringcode 1)

1kj: eerste kalenderjaar (euringcode 3)

1kj: first calender year (euringcode 3)

Vg: volgroeid (euringcode 2 en >3)

Vg: full grown + adult (euringcode 2 and >3)

Teruggemeld (recoveries and recaptures) NL-b: Nederlandse ring teruggemeld in het buitenland.

NL-b: Dutch ring recovered abroad

b-NL: Buitenlandse ring teruggemeld in Nederland

b-NL: Foreign ring recovered in the Netherlands

NL-NL: Nederlandse ring teruggemeld in Nederland

NL-NL: Dutch ring recovered in the Netherlands

Totaal: Totaal aantal terugmeldingen

Totaal: total number of recoveries

18

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Geringd

Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

totaal

totaal

00020

Roodkeelduiker

00030

Parelduiker

5

00040

IJsduiker

2

00050

Geelsnavelduiker

2

00070

Dodaars

00090

Fuut

00100

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

23

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

1

12

3

16

1

1

2

2

1152

13

14

122

149

3

4

1234

24

12

7345

7381

Roodhalsfuut

8

1

1

4

6

00110

Kuifduiker

3

1

3

4

00120

Geoorde Fuut

12

2

00220

Noordse Stormvogel

1

1

74

00360

Kuhls pijlstormvogel

1

1

1

00430

Grauwe Pijlstormvogel

00460

Noordse Pijlstormvogel sp.

00520

Stormvogeltje

15

00550

Vaal Stormvogeltje

28

00710

Jan-van-gent

185

00720

Aalscholver

00721

Aalscholver spp. carbo

00722

Aalscholver spp. sinensis

00800

Kuifaalscholver

00950

Roerdomp

00980

Woudaap

01040

Kwak

01190

Kleine Zilverreiger

194

01210

Grote Zilverreiger

6

01220

Blauwe Reiger

2

01240

Purperreiger

5

01259

Reiger sp.

01310

Zwarte Ooievaar

01340

Ooievaar

01360

Zwarte Ibis

01440

Lepelaar

01470

Europese Flamingo

2

2

01471

Grote Flamingo

1

1

01520

Knobbelzwaan

01532

1

5

5

4

146

2 7

157

2

2

12

14

12264

8 3

1 139 1 3

4

16

139

525

1

2

7

680

6

4

1

3

4

8

12

251

26

289

58

1289

1734

907

3930

1 3

2

7

1 20

2

38

72

72 128

1626

15

5

19

39

29

1

8

11

20

8

4

282

294

1

6

13768

1

12612

1

2

15

76

31088

2

3

1

21

26

445

4

31

8

2

7

1

2

4 3

2 437

48

4

17

20

936

1

1

464

2 392

93

810

430

4 4398

5764

178

642

1

1

2

3

16

2

21

1295

5123

1181

22230

28534

3 374

5

3

135

377

120

260

9224

1082

2

23756

7

18

Kleine zwaan

477

1

1

01540

Wilde Zwaan

32

1

01559

Zwaan sp.

1

757

290

1841

26746

61

3 50435

77242

315

1036

791

14125

15952

2

97

1871

180

2148

2

3

2

208

10

220

1

1

2

8

10

19


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

totaal

totaal

01560

Zwaangans

1

01570

Rietgans sp.

14776

01571

Taigarietgans

01573

Rietgans ssp. neglectus

01574

Toendrarietgans

01580

Kleine Rietgans

01590

Kolgans

01591

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

1 1

1

7

1

1825

1954

566

4345

2

4

1

7

1 8

28

36

2676

6

1984 138

181

33

32

246

9

240

104

84

428

87

200

12334

637

13275

26246

2

6

13

4

17

34

9 103

Kolgans spp. albifrons

587

4

01592

Kolgans spp. flavirostris

7

01600

Dwerggans

6

01610

Grauwe Gans

01613

Soepgans

01620

Indische Gans

01630

Sneeuwgans

01659

Gans sp.

01660

Canadese gans sp.

01661

Grote Canadese Gans

01664

Kleine Canadese Gans

01670

Brandgans

01680

Rotgans sp.

01681

Zwartbuikrotgans

01682

Witbuikrotgans

2

2

01683

Zwarte Rotgans

1

1

01690

Roodhalsgans

01700

Nijlgans

01710

Casarca

01730

Bergeend

01770

Carolinaeend

01780

Mandarijneend

01790

Smient

01820

Krakeend

01840

Wintertaling

01841

Wintertaling sp. crecca

01860

Wilde Eend

01890

Pijlstaart

01900

Bahamapijlstaart

01910

Zomertaling

01940

Slobeend

13

22

558

7

50454

19

420

1

54

4722

10

1

1 134 7

7

23 1

16

1

1

1

8

84

98

1

1

2

6

3

2

559

1

4959

3

3 17

8

8

1

4

8

3

4

15

34

594

2

5

17

24

6

106

54

166

6

6

10

1

1

2

4

1

3

3

7

1

1

474

667

1725

18

1

19

216

986

1275

540

742

2

10978

6

21

57

84

879

6

1

7

1242

2

21

23

3 12

49476

17

2

256

43958

16

3 202

134

131

399

1459

1

1

46

48

584

73

1

3

2

6

8

61

1983

2052

1 6

1

2

6

12

2020

4

1

1

11

5

4

10

262

72

151

223

28588

8

5

18

25

2522

31

141

172

57614

4

55

393

182

630

3

3

3

1

2209

2213

5

3

16

2413

178

863

3454

1

4

4

9

259

106

129

494

3

1

1

5

7255

958

2460

10673

1 13

1

1

531

1444

1988

42911

19

7

26

33

12814

1

14

1

375

408

2213

2486

6419

11118

1

2

1708

120

903

2731

2

692

19

153

864

2

1021

170

313

1504

19 6411 12

9

21

7766

2 2

20


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

totaal

totaal

1

1

120

3

6

147

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

totaal

1

18

01949

Eend sp.

01960

Krooneend

01980

Tafeleend

02020

Witoogeend

02030

Kuifeend

02040

Topper

02060

Eider

02120

IJseend

02130

Zwarte Zee-eend

683

02150

Grote Zee-eend

69

02180

Brilduiker

26

3

02200

Nonnetje

31

6

02210

Middelste Zaagbek

02230

Grote Zaagbek

02310

Wespendief

02380

Zwarte Wouw

02390

Rode Wouw

02430

Zeearend

02510

Vale gier

4

4

02550

Monniksgier

1

1

02600

Bruine Kiekendief

02610

3

17

NL-NL

4

889

1

4

3

4

35

42

1

95

236

73

404

1

2

5 5

1

13

18

3896

1

1

58

2

3

21742

1 1

2

1

8

10

187

666

273

1126

1

33

1

35

1121

330

7751

9202

1

1

4

19

33

4

1

5

41

1

45

1

1

1

10

15

40

3

3

21

4

44

1347

1

8

1

21

7

7

2

1

13

29

5

1

11

367

2

3

372

19081

Blauwe Kiekendief

17

1

3

21

3101

02630

Grauwe Kiekendief

53

10

63

1790

02670

Havik

582

19

12

613

02690

Sperwer

681

73

65

819

02692

Sperwer ssp. nisosimilis

02870

Buizerd

02871

Steppebuizerd

02900

Ruigpootbuizerd

02920

Schreeuwarend

02940

Steppenarend

2

02979

Arend sp.

1

02980

Dwergarend

1

03009

Roofvogel sp.

1

03010

Visarend

5

03040

Torenvalk

03070

Roodpootvalk

03090

Smelleken

03092

Smelleken ssp. subaesalon

2

23 14

51

85

4

15 2

6

3

4

8

2

11

11

1

12

7

10

284

61

530

875

1

2

3

80

25

258

363

25

6

109

140

120

16

174

310

26233

2

1

93

96

222

73

2716

3011

43501

5

5

88

98

727

774

4838

6339

15

8

410

433

637

474

6106

7217

1

13

17

8

8

33

1 1060

170

350

1580

47518 1

4

4

54

12

1

2803

78

297

3178

140771

2 5 14

14

387

2

1

3

4

5

22

1

23

875

16578

19557

1

1

10

37

415

2104

6 1

1

181

1

7

20

1

21


Terruggemeld

2012 Code

Soort

19112012

pull

1 kj

vg

totaal

totaal

03100

Boomvalk

54

5

4

63

3560

03200

Slechtvalk

141

2

4

147

705

03320

Korhoen

03580

Rode Patrijs

03670

Patrijs

03700

Kwartel

03940

Fazant

04070

Waterral

04080

Porseleinhoen

04100

Klein Waterhoen

29

04110

Kleinst Waterhoen

16

04210

Kwartelkoning

04240

Waterhoen

04290

Meerkoet

04330

Kraanvogel

04460

Grote Trap

04500

Scholekster

04550

Steltkluut

04560

Kluut

04590

Griel

04690

Kleine Plevier

43

1

38

82

5391

04700

Bontbekplevier

4

11

22

37

4737

04701

Bontbekplevier ssp. hiaticula

35

04702

Bontbekplevier ssp. tundrae

14

04770

Strandplevier

04820

Morinelplevier

45

04840

Amerikaanse goudplevier

1

04842

Aziatische Goudplevier

04850

Goudplevier

04851

Zuidelijke goudplevier

04852

Noordelijke goudplevier

04860

Zilverplevier

04930

Kievit

04960

Kanoet

04961

Kanoet ssp. canutus

24

04962

Kanoet ssp. islandica

124

04970

Drieteenstrandloper

2012 NL-b

b-NL 13

1911-2012 NL-NL 32

totaal 45

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

60

11

129

200

25

281

183

489

80

80

583

13

10

1 6

4

4

2245

28

270

298

2212

1

8

9

3838

1040

244

1284

15539

42

11

53

1136

2

2

4

694

62

46

108

26540

19

296

328

25229

5

3

5

1

7

37

298

1 36

3

2

698

94256

1

98

41

18309

10

2

14

5667

971

1

1

2

2931

3902

140791

38

5

1

23

26

58

127

3

3

3

10

627

640

104

108

57

25

1086

1168

18

30

3

42

50

12

300

148

1648

2096

40

48

432

265

44689

45386

3

1

4

1

31

32

271

319

1791

1293

16320

19404

1

1

3

5

2

10

2

9

306

144

770

1220

2

2

6

3

3

59

12

347

418

2

4

76

71

1481

1628

1

1

769

868

92

2

120

164

946

5 12

1

5

93

43

2

2

87

20

12

1

2

10

1 363

1

60

39

1

1

1887

63

2

2

1912

3862

4

6

2

1

3

1

36

20

71

127

18

18

3324

102

294

1342

177832

5

5

59

69

3474

189

3536

7199

50

228

278

12732

1

6

4

11

187

537

257

981

1

1

1

2

4

6

25

28

12

65

8

297

305

1823

1

8

1 3

2

1

22


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

2

totaal

totaal

2

617

2012 NL-b

b-NL

05010

Kleine Strandloper

05020

Temmincks Strandloper

26

05080

Siberische strandloper

1

05090

Krombekstrandloper

534

05100

Paarse Strandloper

648

11

05120

Bonte Strandloper

48247

22

05121

Bonte strandloper ssp. alpina

292

05122

Bonte strandloper ssp. Arctica

7

05123

Bonte strandloper ssp. schinzi

178

05129

Strandloper sp.

2

05140

Breedbekstrandloper

8

05160

Blonde Ruiter

1

05170

Kemphaan

05180

Bokje

05190

Watersnip

05200

Poelsnip

5

05270

Grote Grijze Snip

1

05290

Houtsnip

05320

Grutto

05321

Grutto ssp. limosa

05322

Grutto ssp. islandica

05340

Rosse Grutto

05380

Regenwulp

05410

Wulp

05450

Zwarte Ruiter

05460

Tureluur

05461

Tureluur ssp. totanus

05462

Tureluur ssp. robusta

05480

Groenpootruiter

05530

Witgat

05540

Bosruiter

05560

114

3

130

690

804

29

559

591

29778

3

27

30

1272

129

107

236

14685

39

86

125

2603

27

29

186

43469

191

263

3854

72

1911-2012 NL-NL

2

11

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

2

5

12

1

18

1

1

10

4

14

11

5

39

214

258

33

505

1085

661

2251

9

9

4

6

2

11

19

4

471

139

479

1089

36

2

30

68

2

3

3

8

552

150

265

967

2

3

14

19

243

47

127

417

8

25

33

766

84

1224

2074

3

5

12

1

84

97

2

3 17

17

179

599

616

16167

12

12

3084

3

51

71

9879

2

2

4

615

21

78

278

28790

11

8

3

2

5

7

23

36

113

74

359

546

71

17

8

96

5

18

434

83

324

841

1

1

17

4

1

22

34

44

404

242

1211

1857

1

1

69 2

3

2

1235

16

5

37

58

9

12

21

2168

64

11

8

83

120

106

226

4011

22

10

18

50

5

5

10

662

9

6

1

16

Oeverloper

66

49

115

3780

05610

Steenloper

110

200

310

8851

05640

Grauwe Franjepoot

1

1

62

05650

Rosse Franjepoot

24

12

1

1

20

22

24

66

59

95

111

950

6370

7431

2

23


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

totaal

totaal

05659

Steltloper sp.

5

05660

Middelste Jager

4

05670

Kleine Jager

5

05680

Kleinste Jager

3

05690

Grote Jager

05750

Zwartkopmeeuw

05760

Lachmeeuw

05780

Dwergmeeuw

05820

Kokmeeuw

05850

Dunbekmeeuw

05900

Stormmeeuw

05901

Stormmeeuw ssp. canus

05902

Russische Stormmeeuw

05910

Kleine Mantelmeeuw

05911

Kleine mantelmeeuw ssp. Fuscus

05912

Kleine mantelmeeuw ssp. Intermedius

05913

Kleine mantelmeeuw ssp. intermedius

05920

Zilvermeeuw sp.

05921

Zilvermeeuw ssp. argentatus

9

05922

Heuglins Meeuw

1

05925

Atlantische Geelpootmeeuw

05926

Geelpootmeeuw

2

2

29

05927

Pontische Meeuw

1

1

15

05928

Zilvermeeuw ssp. Argenteus

70

120

933

05980

Kleine Burgemeester

2

05990

Grote Burgemeester

10

06000

Grote Mantelmeeuw

06009

Meeuw sp.

4

06010

Ross' meeuw

1

06020

Drieteenmeeuw

06050

Lachstern

06060

Reuzenstern

06110

Grote Stern

06140

Dougalls Stern

06150

Visdief

2012 NL-b

1

21

341

4724

NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

1

1

8

16 319

b-NL

1911-2012

7 23

4

7 10

37

1109

8 1

1

163

2

165

108

210

1427

1 194 1671

489

1305

3465

270699

218

737

443

1398

1

1

17

6

24

8947

39909

145633

194489

2 21

545

55

748

824

64184

23

31

164

195

3672

6

6

176

727

6

86

29

138

1477

4114

4245

9836

15

5

20

87

10

670

767

180

1

1

2

2

2

51

55

35323

59

199

338

889

1936

3413

6238

80

6

7

7

4080

7

3

18

1

187

16

85

288

2

104913

32

209

21

90

1

304

1

57

7

290

437

48

48

545

3051

10172

25170

38393

1

2

102

8

112

1

43

9

7

3

13

1

25

1

320

1

30

3

2 2

10

19

87

99

17

1 5

7

74

1

2

1 4

34

4

1

204

16

221

91

6

97

151

330

498

1

1

1

1

28

33

1027

143

1203

7

4

38

3

45

1

1

3

132

4

2

127

5 855 1304

1

23

1328

70188

21

25

85

131

1707

1000

855 6719

9426

2 1416

89

383

1888

158912

28

37

188

253

1469

1510

2 9029

12008

24


Terruggemeld

2012 Code

1 kj

19112012

Soort

pull

06160

Noordse Stern

189

06240

Dwergstern

161

06259

Stern sp.

06260

Witwangstern

06270

Zwarte Stern

06280

Witvleugelstern

06359

Alk sp.

06360

Alk

06380

Zwarte Zeekoet

06470

Kleine Alk

06540

Papegaaiduiker

06650

Rotsduif

06680

Holenduif

113

3

06700

Houtduif

10

114

06829

Duif sp.

06840

Turkse Tortel

06870

Zomertortel

06919

Tortel sp.

07120

Halsbandparkiet

07240

Koekoek

07350

Kerkuil

07351

Kerkuil ssp. alba

07352

Kerkuil ssp. guttata

84

07390

Dwergooruil

1

07440

Oehoe

07570

Steenuil

07610

2012

1911-2012

vg

totaal

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

138

327

7989

6

4

417

427

48

73

1394

1515

165

5145

2

2

91

47

196

334

1

36

1

41

63

48

4

67

1

37

443 18

189

425

632

15795

1

1

2

405

3

9

29

21 204

1

1

14

1

382

55

171

9740

123

247

13206

1

1

3

3

6

6

3

105

187

297

15219

1

1

4250

143

540

3

3

11

156

12

12

1

10

11

24

24

21

30

487

538

21

25

160

88

1081

1329

1

3

1 5

2

429

2 365

365

79

57

1215

1351

93

4

69

166

1

1

10

10

1

35

36

81

7

7

24

13

14

51

2271

3

3

25

12

65

102

4617

58

895

5570

100696

1090

1150

1056

974

23127

25157

1

3

4

16

17

23

37

4

3

3

22

1

2

2

3

6

7

16

4265

15

396

4676

48865

4

4

1275

1283

68

85

14064

14217

Bosuil

666

35

97

798

18104

2

2

115

119

86

60

3330

3476

07670

Ransuil

64

35

41

140

15829

2

3

46

51

178

151

2481

2810

07680

Velduil

9

1

2

12

129

41

9

163

213

07700

Ruigpootuil

2

1

3

6

07719

Uil sp.

07780

Nachtzwaluw

07950

Gierzwaluw

08310

IJsvogel

08400

Bijeneter

08460

Hop

08480

Draaihals

08550

Grijskopspecht

08560

Groene Specht

08630

Zwarte Specht

1

1

2

1

1

2

3

7

12

3

3

5

3

27

35

70

72

42

10

705

757

12

15

55

135

551

741

3

3

8

6

29

43

533

334

18

531

883

23626

49

6

55

4869

2 3

8 18 46

16

62

1715

1

4

5

4

7

43

54

4

4

1

3

209

213

5

11

36

52

1 8

8

16

1991 931

25


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

19112012

1 kj

vg

totaal

totaal

365

254

619

10632

08760

Grote Bonte Specht

08761

Noordse Grote Bonte Specht

08830

Middelste Bonte Specht

08870

Kleine Bonte Specht

08979

Specht sp.

09610

Kalanderleeuwerik

1

09680

Kortteenleeuwerik

7

09720

Kuifleeuwerik

09740

Boomleeuwerik

177

6

65

248

2471

09760

Veldleeuwerik

344

26

1296

1666

95957

09780

Strandleeuwerik

09799

Leeuwerik sp.

09810

Oeverzwaluw

09920

Boerenzwaluw

10010

Huiszwaluw

10019

Zwaluw sp.

10020

Grote Pieper

10040

Mongoolse pieper

1

10050

Duinpieper

75

10080

Siberische Boompieper

10090

Boompieper

10110

Graspieper

10120

Roodkeelpieper

10140

Waterpieper/ oeverpieper

10141

Waterpieper

13

7

10142

Oeverpieper

10

10143

Oeverpieper spp. littoralis

25

10159

Pieper sp.

10170

Gele kwikstaart

10172

Engelse Kwikstaart

10173

Noordse Kwikstaart

10180

Citroenkwikstaart

10190

Grote Gele Kwikstaart

16

125

6

147

6718

10200

Witte Kwikstaart

94

160

206

460

31609

10201

Witte kwikstaart ssp. alba

9

9

98

10202

Rouwkwikstaart

16

368

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

304

304

8

12

2384

2404

1

1

54

56

1

1

2

3

1 1

1

2

21

27

9

36

594

4

4

552

1

1

1

1

5

5

4

3

48

55

47

48

124

37

679

840

1

1

2

453 19 1179

1836

3015

135932

16

14

869

899

514

571

20301

21386

6094

5923

2408

14425

625358

31

24

1156

1211

922

384

17986

19292

328

64

87

479

32446

1

24

25

28

32

999

1059

10

1

1

2

2

3

3

94

1

1

2

4

14

142

165

321

11893

78

2203

1008

3289

196303

1

4

4 1

2

4

4

9

4

179

192

37

41

402

89

804

1295

4 19

5

20

931

2

7

9

2

12

515

3

4

3

10

16

41

1599

3

17

5

25

17

3

89

109

1

1

5

7 22

168

78

268

14674

8

8

89

1

1

1

46

1

1

1

1

16

1

19

20

16

34

33

83

98

96

382

576

4 2

3

4 1

26

6


Terruggemeld

2012 Code

Soort

10239

Kwikstaart sp.

10480

Pestvogel

10500

pull

1 kj

19112012 vg

totaal

totaal

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

5

28

10 22

211

1

1

5

18

Waterspreeuw

20

1

1

1

2

10503

Waterspreeuw ssp. aquaticus

2

10660

Winterkoning

47

1306

947

2300

103985

3

1113

1116

43

34

26573

26650

10840

Heggenmus

7

2262

1037

3306

120593

3

7

1084

1094

91

168

19802

20061

10940

Alpenheggenmus

1

1

3

10990

Roodborst

2301

10258

268331

15

32

1945

1992

544

632

31372

32548

11030

Noordse Nachtegaal

1

1

28

11040

Nachtegaal

718

152

870

20536

5

165

170

73

10

2218

2301

11060

Blauwborst

411

174

587

13499

7

199

212

130

106

3452

3688

11061

Roodsterblauwborst

1

5

6

11062

Witsterblauwborst

76

2938

3124

11130

Blauwstaart

9

12

12

11170

Perzische Roodborst

4

1

1

11210

Zwarte Roodstaart

13

34

23

70

6433

11220

Gekraagde Roodstaart

183

241

223

647

60783

11289

Roodstaart sp.

11370

Paapje

11390

Roodborsttapuit

11394

Roodborsttapuit ssp. maura

11460

Tapuit

11462

Groenlandse Tapuit

11700

Goudlijster

11860

Beflijster

11861

Beflijster ssp. torquatus

11862

Beflijster ssp. alpestris

11870

Merel

11950

Vale Lijster

11980

Kramsvogel

12000

Zanglijster

12001

43

2

7914

8

30

6

134 236

153

389

7794

20

1

2

1

150

172

110

3

2

2

21

9

46

76

47

49

108

58

1026

1192

13

6

79

98

44

45

14

380

439

1

18

5

1490

1513

5

5

1

1

35 3

39

16

58

9011

93

182

84

359

11875

1

1

42

3 176

11

54

241

11033

4

12

16

282

1 1

1

2 15

44

1

59

1057

1

2

1

1

9

3

25

37

2685

2767

1454

1056

48175

50685

13

14

249

99

488

836

261

277

1108

173

4971

6252

4

2

6

6

7

13 207

6879

5194

12280

342704

46

36

5 479

276

755

37560

1

3145

853

4069

134542

12

Zanglijster ssp. philomelos

45

7

52

1453

12002

Zanglijster ssp. clarkei

62

4

66

626

12010

Koperwiek

2064

1297

3361

113329

12012

koperwiek ssp. coburni

1

67

12020

Grote Lijster

24

9382

71

1 4

13

7

4

4

3

2

2

1

42

49

520

97

1492

2109

1

1

138

15

149

302

27


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

totaal

totaal

12069

Lijster sp.

12200

Cetti's Zanger

12260

Graszanger

12

12330

Siberische Sprinkhaanzanger

8

12350

Kleine Sprinkhaanzanger

2

12360

Sprinkhaanzanger

12370

Krekelzanger

12380

Snor

12420

Waterrietzanger

12430

Rietzanger

12470

Veldrietzanger

1

12480

Struikrietzanger

2

12500

Bosrietzanger

12510

Kleine Karekiet

12512

Kleine karekiet ssp. fuscus

12530

Grote Karekiet

12549

Karekiet sp.

12550

Vale Spotvogel

12560

Kleine Spotvogel

12590

Spotvogel

12600

Orpheusspotvogel

12650

Baardgrasmus

12670

Kleine Zwartkop

12730

Sperwergrasmus

12740

Braamsluiper

12742

Braamsluiper ssp. blythi

4

12743

Braamsluiper ssp. halimodendri

1

12750

Grasmus

24

1327

821

2172

12760

Tuinfluiter

14

2272

921

12770

Zwartkop

20

14024

4970

12779

Grasmus sp.

1

12920

Swinhoes Boszanger

1

12930

Grauwe Fitis

47

12950

Noordse Boszanger

19

12980

Pallas' Boszanger

66

13000

Bladkoning

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

4 3

1130

447

11

14

NL-b

b-NL

1

229

204

1334

19956

5

1

1

7

188

27

215

7229

10

1

11

612

2229

523

2752

99630

1

30

1

3

22

1022

435

1457

46006

6

14695

3042

18184

574358

310

4

57

totaal

1

2

6

6

3

6

70

79

170

175

75

17

2398

2490

2

2

15

39

NL-NL

540

19

636

40

6

352

398

8

1

5

14

1094

527

11562

13183

1

1

6

6

2

2

6

166

178

167

94

4875

5136

119

2150

2579

6646

2885

65142

74673

1

3

4

49

40

353

442

3

57

60

19

15

915

949

1

1

2

3

1 12

4

16

7377 69 2 11

134

115

2

154

403

17590

2

2

22

1

3

14

1

6 48

1

49

518

484

406

890

23794

38

41

1 13

13

1 56

56

4

1

139

144

40

27

2384

2451

53809

6

7

460

473

85

41

6338

6464

3207

108301

6

11

412

429

303

229

9401

9933

19014

355215

111

64

1106

1281

1581

1202

14304

17087

2

4

71

74

79

983

2 1

13

14

2

1

28


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

1

totaal

totaal

1

6

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

1

1

7

8

1

1

11

14

276

21099

21795

1

16

17

13001

Bladkoning ssp. inornatus

13002

Bladkoning ssp. humei

13010

Raddes Boszanger

4

4

19

13030

Bruine Boszanger

1

1

34

13070

Bergfluiter sp.

13080

Fluiter

12

4

2

18

1580

13110

Tjiftjaf

23

4185

4714

8922

221952

13111

Tjiftjaf ssp. collybita

81

13112

Tjiftjaf ssp. fulvescens

26

2

2

13113

Ttjiftjaf ssp. tristis

3

9

12

90

3

3

13114

Ttjiftjaf ssp. abietinus

2

7

9

211

1

9

10

13115

Iberische Tjiftjaf

13120

Fitis

13122

Fitis ssp. acredula

13123

Fitis ssp. yakutensis

2

13129

Zanger sp.

12

13140

Goudhaan

13150

Vuurgoudhaan

13169

Goudhaan sp.

13350

Grauwe Vliegenvanger

13369

Vliegenvanger sp.

13430

Kleine Vliegenvanger

111

13480

Withalsvliegenvanger

3

13490

Bonte Vliegenvanger

13640

Baardman

14370

Staartmees

14371

Witkopstaartmees

14400

Glanskop

14420

3

1

1

1

5 3 12

19

1311

1342

420

1 13

105

2909

2013

4935

261393

1

1

2

36

3368

701

4069

123906

421

105

526

13573

1

1

1

52

203

19784

46

18

7

1224

1249

327

207

30853

31387

2

9

294

305

133

189

6397

6719

36

36

11

13

1039

1063

21

21

27

7

554

588

3

3

7

5957

171

445

6573

334944

2

285

913

1198

92961

1

247

254

253

122

10755

11130

166

167

114

44

6983

7141

423

1447

1889

57333

665

667

25

39

11664

11728

2

2

4

179

1

1

27

27

107

85

354

21252

159

159

2

3

3145

3150

Matkop

143

54

197

27841

70

70

1

10

4621

4632

14540

Kuifmees

45

55

100

7713

39

39

2

1219

1221

14610

Zwarte Mees

534

919

133

1586

94696

4

10

107

121

89

122

3635

3846

14620

Pimpelmees

2452

16411

5252

24115

482251

35

40

6383

6458

345

546

72900

73791

14623

Pleskes mees

14640

Koolmees

44

92

11174

11310

539

821

134884

136244

14669

Mees sp.

1

23

24

14790

Boomklever

8

3667

3678

19

162

5

2

1 5812

22749

8732

37293

900266 389

1225

59

323

1607

27955

1

1 227

227

3

29


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

19112012

1 kj

vg

totaal

totaal

1

2

3

281

14860

Taigaboomkruiper

14864

Taigaboomkruiper ssp. macrodactyla

14870

Boomkruiper

14900

Buidelmees

15080

Wielewaal

15150

Grauwe klauwier sp.

465

15151

Grauwe Klauwier

12

15200

Klapekster sp.

15201

Klapekster

15230

Roodkopklauwier

15390

Gaai

5

15490

Ekster

6

15570

Notenkraker

15571

Europese notenkraker

15572

Siberische notenkraker

15600

Kauw

94

15630

Roek

4

15670

Zwarte / Bonte Kraai

15671

Zwarte Kraai

15673

Bonte Kraai

15720

Raaf

15820

Spreeuw

15840

Roze Spreeuw

15910

Huismus

124

2391

2911

5426

50155

15980

Ringmus

251

416

1395

2062

149294

16009

Mus sp.

16330

Roodoogvireo

16360

Vink

16380

Keep

16400

Europese Kanarie

16490

Groenling

16530

Putter

16540

Sijs

16600

Kneu

16620

Frater

16630

Barmsijs

16631

Grote Barmsijs

16632

Groenlandse barmsijs

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

1

1

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

26

26

1

1

2

1930

1932

29

80

187

6

13

512

523

2

12

274

258

544

13772

9

8

17

1153

1

1

615

7

31

511

7728

7

12

18

1

738

7

15

2

1

3

30

1

1

35

92

136

233

49

55

110

2

122

122

1

3

8

13

2236

2

2

35

26

1060

1121

9287

11

11

3

4

946

953

7

3

9

19

2

2

12

16

4485

1

1

32

9726

787

264

41

6

78

4

84

4

399

1332

252

41

31424

30

5

8606

376

11

1

1

225

1

4

1

109

57

78

30

481

4355

694273

2

11

1

1

2

65

225

2914

3204

33

40

283

356

31

11

4323

4365

22

49

4

75

3

3

3

1

51

55

117

130

6018

2811

6661

15490

8171

8171

2

2

62234

62238

326

329

146

184

4886

5216

4

3

2

2

5 30

1264

2177

3471

333396

12

10

381

403

1390

520

7241

9151

455

231

686

127857

2

4

10

16

574

295

1865

2734

11

3

14

2189

16

5

38

59

10

698

2468

3176

167893

5

200

202

407

21202

420

413

833

167522

326

334

722

103799

3

2

5

31764

12

17

29

9129

1

9

10

30910

62

5

21

615

641

823

896

14261

15980

2

18

20

153

54

252

459

10

1

21

32

1223

946

4424

6593

1

2

51

54

544

165

771

1480

535

327

562

1424

1 1

1

2

53

61

126

240

1

2

170

37

342

549

2

30


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

19112012

2012

1911-2012

1 kj

vg

totaal

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

258

229

487

16705

4

4

114

122

184

41

973

1198

3

3

16634

Kleine Barmsijs

16640

Witstuitbarmsijs

16642

Witstuitbarmsijs ssp. exilipes

16650

Witbandkruisbek

16660

Kruisbek

16680

Grote Kruisbek

16790

Roodmus

16820

Mexicaanse Roodmus

16990

Haakbek

17100

Goudvink

231

333

564

16467

17101

Noordse Goudvink

5

7

12

541

17170

Appelvink

18

66

84

1706

18470

IJsgors

18500

Sneeuwgors

18501

Sneeuwgors ssp. nivalis

18502

95 1

1

8 1

1

2

4863

8

9

85

102

1

1

42

42

12

3267

3304

1

55

56

16

10

65

91

1380

4

1

7

12

4064

10

22

48

80

50

1

3

4

IJslandse Sneeuwgors

343

1

23

24

18530

Maskergors

4

1

1

18560

Witkopgors

20

18570

Geelgors

530

591

18660

Ortolaan

1

3

18670

Steenortolaan

1

18700

Ggeelkeelgors

1

18710

Geelbrauwgors

1

18730

Bosgors

6

6

18740

Dwerggors

3

5

18760

Wilgengors

18770

Rietgors

13061

14006

18800

Bruinkopgors

18810

Zwartkopgors

18820

Grauwe Gors

19180

Baltimoretroepiaal

20230

Chileense Flamingo

20390

Monniksparkiet

20800

Zwarte Zwaan

24995

Soort niet aanvaard

24997

Kooivogel/exoot

14

24998

Hybride

74

26 5

2

7

171

1

1

176

176

1 13

11

13

52

1

176

1

12

241

14999

1

475

1

5

1

69

6

70

25

28

33

2

17 11

11

101

1

1

2

769

801

592

10 13

2144

1642

3799

143422

19

13

353

4 1

1

8 208 1 2

3

4

13

20

63

5

5

1

2 1

1

26

27

50

54

1

4

31


Terruggemeld

2012 Code

Soort

pull

1 kj

19112012 vg

totaal

totaal

90020

Hybr. Grauwe gans x Canadese gans

90170

Hybr. Spotvogel x Orpheusspotvogel

1

90172

Hybr. Orpheusspotvogel M x Spotvogel V

2

90230

Hhybr. nijlgans x casarca

99999

Ring verloren/ vernietigd

00000

Soort onbekend

4

1

1

1

30

104

138

2579

1

4

5

1216

2012 NL-b

b-NL

1911-2012 NL-NL

totaal

NL-b

b-NL

NL-NL

totaal

1

1

1

1

1

5

15

1

7

7

4

1

28

33

14

34

43

149

202

394

Totaal geringd - 2012 Pull

52.347

1kj

144.140

vg

88.944

Totaal

285.431

Totaal geringd - 1911 - 2012 Totaal

11.097.602

Totaal Teruggemeld 2012

1911 - 2012

NL-b

3.188

138.883

b-NL

2.486

112.366

NL-NL

58.147

1.301.334

Totaal

63.821

1.552.583

32


Vangsten en terugmeldingen van sijzen

Gijs van Tol

D

e meldingen van flinke sijzenvangsten op Ringersnet was een aanleiding om eens nader te kijken naar de variatie in de aantallen sijzen die per jaar worden geringd, naar de verdeling van de vangsten over voor- en najaar en naar de recente terugmeldingen. Het blijkt dat er vooral de laatste tien jaar duidelijk meer sijzen worden gevangen. Bovendien lijkt de belangrijkste vangperiode te verschuiven van het najaar naar het voorjaar. Naast een bevestiging van het bekende beeld van sijzen uit Scandinavië die in Nederland en België overwinteren roepen de recente terugmeldingen van in Nederland geringde sijzen ook de nodige vragen op.

De meldingen van flinke sijzenvangsten op Ringersnet was een aanleiding om eens nader te kijken naar de variatie in de aantallen sijzen die per jaar worden geringd. Hiervoor heb ik uit de jaarverslagen van het Vogeltrekstation de jaarlijks geringde aantallen bij elkaar gezocht voor twee periodes. De eerste periode van 1964 t/m1974 als voorbeeld uit het verleden (uit de tijd dat ik zelf begon met ringen, en we in het najaar vaak aardige aantallen sijzen ringden op een vinkenbaan). De tweede periode van 2000 t/m 2010 als meest recente jaren. De resultaten zijn weergegeven in figuur 1.

8000

1964 t/m 1974

7000

2000 t/m 2010

6000

Aantal sijzen

5000

4000

3000

2000

1000

0

Jaar

Bron: Gijs van Tol 2013

Figuur 1. Totaal aantal geringde sijzen per jaar in de periode 1964 t/m 1974 en 2000 t/m 2010.

33

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Uit de grafiek blijkt duidelijk dat in beide periodes de aantallen geringde sijzen van jaar tot jaar sterk kunnen verschillen; de verschillen tussen de jaren lijken echter aanzienlijk groter in de meest recente periode. Tussen 1964 en 1974 varieerden de aantallen van ruim 3000 in goede jaren en minder dan 1000 in slechte jaren. In het afgelopen decennium werden in goede jaren regelmatig meer dan 6000 sijzen per jaar geringd. Het totaal aantal geringde sijzen lag in de periode 1964 t/m 1974 ook duidelijk lager dan in de periode 2000 t/m 2010 (resp. 22.470 en 41.006) Vanuit m’n vinkenbaan verleden was mijn indruk dat de meeste sijzen in het najaar werden geringd. Dat vermoeden wordt bevestigd door het goed gedocumenteerde overzicht van de vangsten in Castricum; de bulk van de vangsten is daar gedaan in de maanden oktober t/m december, vanaf januari werden nauwelijks sijzen geringd (Levering en Keijl, 2008). Ook op grond van de ringdata van de terugmeldingen (Speek en Speek, 1974) lijkt het dat in het verleden de meeste sijzen werden geringd in de maanden september t/m november. Van de tot 1982 geringde sijzen werden er 1116 terug gemeld; 85 % (951 meldingen) was geringd in de maanden september t/m november, slechts 10 % (111 meldingen) was geringd in de maanden januari t/m maart.

6000

aantal najaar jaar n 5000

aantal voorjaar jaar n+1

Aantal sijzen

4000

3000

2000

1000

0

Jaar

Bron: Gijs van Tol 2013

Figuur 2. Aantallen geringde sijzen per jaar, resp. in het najaar (september, oktober en november) en in het voorjaar (januari, februari en maart). Wat goochelen met GRIEL laat echter zien dat tegenwoordig een groot deel van de sijzen in het voorjaar wordt gevangen. Murad Maas was zo vriendelijk om een uitdraai te maken uit de VT database met de aantallen sijzen die in de periode 2000 t/m 2010 per jaar zijn geringd, respectievelijk in de maanden september t/m november en januari t/m maart (zie fig. 2).

34

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Het is duidelijk dat in ‘goede’ sijzenjaren de voorjaarsvangsten een veelvoud zijn van de najaarsvangsten. Opmerkelijk is ook dat in ‘slechte’ sijzenjaren de vangsten in het najaar wat beter zijn dan in het voorjaar. De vraag is waar die grote aantallen sijzen in het voorjaar allemaal vandaan komen. De eerste gedachte is dat dit misschien vogels zijn die in het najaar direct van Noorwegen naar Groot-Brittannië zijn overgestoken, en die in het voorjaar via het vasteland van Europa terugkeren. Maar de meldingen van in Noorwegen geringde sijzen (Bakken et al. 2006) komen overwegend uit Nederland (55), België (122) en Duitsland (55). Er zijn slechts 5 meldingen van Noorse sijzen uit Schotland (3 in het najaar en 2 in het voorjaar) die wijzen op een directe oversteek van Noorwegen naar Groot-Brittannië. Wel zijn er ca. 20 meldingen uit het zuiden van Engeland, allemaal uit de winter (november t/m februari) en het voorjaar (maart t/m mei). Van de in het zuiden van Engeland geringde sijzen trekt wel een deel naar het noorden, maar dat zijn vooral Schotse broedvogels (Wernham et al. 2002). Een andere verklaring voor de grote aantallen sijzen in het voorjaar zou kunnen liggen aan de voorkeur die sijzen hebben ontwikkeld voor pinda-netjes en vetbollen. Deze ontwikkeling is voor het eerst gesignaleerd in Surrey (Engeland) in 1963. Aan het eind van de 20e eeuw zijn sijzen op vetbollen en pinda-netjes van februari tot in april een algemeen verschijnsel, niet alleen in Engeland en Ierland (in Wernham et al. 2002), maar ook in België en Nederland. Door de binding aan voerplekken is het ringen van sijzen een stuk eenvoudiger geworden. Wit: Voorjaar Zwart: Najaar

Figuur 3. Overzicht van de terugmeldingen van sijzen die tussen 2000 en 2010 geringd zijn in Nederland, in de periode september t/m november en januari t/m maart.

35

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Met zoveel geringde sijzen in het afgelopen decennium is het ook interessant om naar de terugmeldingen te kijken die Murad Maas speciaal hiervoor uit de database van het VT heeft getoverd. De terugmeldingen van de sijzen die tussen 2000 en 2010 zijn geringd in de periode september t/m november en januari t/m maart zijn weergegeven in figuur 3. In totaal zijn in deze periode 29.443 sijzen geringd; dat leverde 162 buitenlandse terugmeldingen op, een meldingspercentage van ruim 0,5 %. Dus van elke 200 geringde sijzen krijgt u 1 buitenlandse terugmelding! (Om praktische reden zijn de sijzen geringd in de decembermaanden niet meegenomen). Uit figuur 3 blijkt duidelijk dat het broedgebied van ‘onze’ sijzen vooral in Noorwegen en Zweden ligt. Van de 47 meldingen uit Noorwegen en Zweden zijn er 32 in het voorjaar direct ná het ringen gemeld; 26 sijzen die in februari en maart van hetzelfde jaar in Nederland zijn geringd en nog eens 6 sijzen die in het voorafgaande najaar zijn geringd. Opmerkelijk is dat meldingen uit Denemarken ontbreken en dat het aantal meldingen uit het noordwesten van Duitsland beperkt is. Vermoedelijk loopt de trekroute vooral via Zweden. Het beperkte aantal meldingen van ‘Nederlandse’ sijzen uit het noordwesten van Duitsland zou misschien verklaard kunnen worden door het vrij snelle verloop van de voorjaarstrek. Uit figuur 3 blijkt dat de ‘Nederlandse’ sijzen vooral in België (56 meldingen), NoordrijnWestfalen (17 meldingen) en Nederland overwinteren. Die indruk wordt bevestigd door de meldingen van in Noorwegen geringde sijzen; van de 423 buitenlandse meldingen komen er 232 (55 %!) uit deze regio (Bakken, 2006). Opvallend is dat niet één van deze recent geringde sijzen is terug gemeld uit Frankrijk, Spanje of Italië. In het overzicht van Speek en Speek (1974) komt daar nog een aardig aantal meldingen vandaan. Ook van de in Groot-Brittannië en Noorwegen geringde sijzen is een flink aantal meldingen uit Spanje en Italië (Wernham et al. 2002, Bakken et al. 2006). Een plausibele verklaring voor het ontbreken van meldingen van in Nederland geringde sijzen uit het zuiden van Europa is er niet. Mogelijk is er een verschuiving van overwinteringsgebied opgetreden. Het zou interessant zijn om na te gaan of er van de grote aantallen sijzen die het afgelopen decennium in Noorwegen en Groot-Brittannië zijn geringd wél meldingen zijn uit het zuiden van Europa. Uit figuur 3 blijkt ook dat slechts een klein deel van de in Nederland geringde sijzen in Engeland terecht komt. Van de 9 meldingen uit Engeland hebben er zes betrekking op vogels die in het najaar in Nederland zijn geringd, en in het daarop volgende voorjaar in Engeland zijn gecontroleerd. Een analyse van de meldingen van in België geringde sijzen kan mogelijk een antwoord geven op de vraag of ze van Nederland de Noordzee over steken en direct naar Engeland gaan, of dat de route ook (of vooral) via België loopt.

36


Conclusies en wensen In de periode 2000 t/m 2010 werden bijna twee maal zo veel sijzen geringd als in de jaren 1964 t/m 1974. Sijzen worden de laatste jaren vooral in het voorjaar (januari t/m maart) geringd. Het totaal aantal geringde sijzen in het voorjaar is met 21.938 vogels bijna drie maal groter dan het aantal van 7.505 vogels dat in het najaar (september t/m november) is geringd. Het vermoeden bestaat dat in het verleden het merendeel van de vangsten in het najaar werd gedaan, maar een goede analyse van de verdeling van de vangsten over voor- en najaar in de periode 1964 t/m 1974 ontbreekt nog. De terugmeldingen van de laatste jaren bevestigen de conclusies uit de Nederlandse, Noorse en Britse Vogeltrekatlassen (Speek en Speek, 1984; Bakken, 2006; Wernham, 2002). Een opmerkelijk verschil is echter dat er geen meldingen meer zijn uit Frankrijk, Spanje en Italië. Het zou interessant zijn om na te gaan of deze meldingen uit het zuiden van Europa ook ontbreken voor de sijzen die het afgelopen decennium in Noorwegen en Engeland zijn geringd. Sijzen uit Scandinavië die in Engeland overwinteren lijken vooral via Nederland (en België?) te komen en terug te keren. Of de vogels direct de Noordzee oversteken of dat ze vooral via België trekken zou kunnen blijken uit een analyse van de Belgische ringgegevens en uit een overzicht van meldingen van in Engeland geringde sijzen in Nederland.

Literatuur Bakken, V., Runde, O., & Tjørve, E. 2006.Norsk Ringmerkings Atlas Vol. 2. Stavanger Museum, Stavanger 446p. Bub, H. 1995 Vogelfang und Vogelberingung deel 3. Die Neue Brehm-Bücherei Bd 389. Westarp Wissenschaften, Magdeburg. Levering, H.P.A. & G.O. Keijl, 2008. Vinkenbaan Castricum 1960-2006 – een halve eeuw vogels ringen. VRS Castricum, Castricum. Speek, B.J. en G. Speek, 1984. Vogeltrekatlas. B.V.W.J. Thieme & Cie, Zutphen. Vogeltrekstation. Jaarverslagen 1964 t/m 1974 (in Limosa) en 2000 t/m 2010 (in Op Het Vinkentouw) Wernham, C.V., Toms, M.P., Marchant, J.H., Clark, J.A.,Siriwardena, G.M. & Baillie, S.R. (Eds). 2002. The Migration Atlas: movements of birds of Britain and Ireland. T. & A.D. Poyser, London. 884p.

Gijs van Tol, [email protected]

37


Moerashulpje Martijn Bakker Een aantal jaren geleden kwam ik erachter dat het best lastig is om jonge vogels van bijv. kleine karekiet of koekoek te ringen terwijl je tot aan je knieen toe in het water staat. Je hoeft maar een ringetje te laten vallen en je bent hem kwijt. Voor dit probleem heb ik iets bedacht, mijn ‘moerashulpje’. Het is een soort van koffertje waarin ik alle benodigdheden voor het ringen in kan doen. De ringtangen en liniaal zitten vast aan magneten waardoor deze blijven zitten bij een bepaalde beweging. De unsters zitten veilig in aluminium buizen. De ringen zitten in kleine sealbags die ik met een Figuur 1. Martijn bakker demonsteert. klem vasthoudt. In het koffertje heb ik nog een oud nestje van een kleine karekiet in een bakje vast gelijmd. Hier doe ik de jongen in die ik ga ringen. Haal nooit het hele nest leeg. Bijv. zitten er vier jongen in het nest haal dan drie jongen uit het nest en laat één jong zitten. Zodra je een jong hebt geringd plaats je die terug in het nest en haal dan het laatste jong eruit. Zo voorkom je dat de oudervogels bij een leeg nest aankomen. Het voordeel van dit hulpje’ is dat je je beide handen vrij hebt en dat je ringspullen veilig zijn. En je kunt snel ringen waarbij de verstoring tot een minimum wordt beperkt. Martijn Bakker, [email protected]

Figuur 2. De inhoud van het moerashulpje.

38


De EURING-code bestaat 50 jaar

B. J. Speek, en G. Speek

V

ogels hebben geen last van landsgrenzen, dus hebben alle Europese ringcentrales maandelijks elkaars gegevens nodig: waar en wanneer is die vogel bij jullie geringd? De handen typemachine geschreven ‘fiches’ liggen al enige tientallen jaren achter ons. Nu zijn er databanken in computers. Toch wel handig dat die databanken met ringen terugmeldgegevens hetzelfde format hebben in alle Europese landen. Inderdaad: dat is de EURING-code en die is dit jaar 50 jaar oud en nog springlevend.

Begin zestiger jaren kwam dr. A.C. Perdeck, destijds hoofd van het Vogeltrekstation, waar toen ook de Nederlandse ringcentrale toe behoorde, voor het eerst in aanraking met de 80-koloms Hollerith ponskaart. Hij zag daarin een goede mogelijkheid om de gegevens van geringde en teruggemelde vogels op te slaan om zodoende makkelijker, beter en vooral sneller berekeningen uit te kunnen voeren. In 1961-1962 ontwikkelde hij voor eigen gebruik op het Vogeltrekstation een code voor die 80-koloms ponskaart. Gelukkige keuze of een vooruitziende blik, dat zullen we nooit weten, maar die 80-koloms ponskaart bleek zo handig dat in 1963, op één van de eerste internationale bijeenkomsten van de Europese ringcentrales, werd besloten die code zo aan te passen, dat hij bruikbaar was voor alle Europese ringcentrales. Die code was de eerste EURING-code (Anonymus 1966). Vandaar dit geschreven stukje: in 2013 bestaat de EURING-code 50 jaar! Al vrij snel, einde van de zeventiger jaren, werd die eerste EURING Code vernieuwd en aangepast aan de toenmalige wensen en mogelijkheden. Daartoe werd een commissie in het leven geroepen (dr. P. Busse, C.J. Mead en B.J. Speek, later werd daaraan dr. B. Jacquat toegevoegd). In augustus 1979 werd die tweede EURING-code uitgegeven (Spencer R. 1979). En eind jaren 90 ging ook die tweede code grondig ‘op de schop’. Deze laatste EURINGcode (Speek, G. et al 2001) houdt het nu al 13 jaar vol.

Literatuur Anonymus 1966. EURING Code Manual. Spencer R. 1979. The Code Manual New EURING. Speek, G., Clark, J.A., Rohde, Z., Wassenaar, R.D., & Van Noordwijk, A.J. 2001. The EURING exchange-code 2000. Heteren. ISBN 90-74638-13-9.

B.J. Speek en G. Speek, [email protected]

39


Geciteerd uit Ringersnet Gijs van Tol

N

aast OHV is Ringersnet een belangrijk medium voor de communicatie tussen ringers. De vaak snelle uitwisseling van feiten en meningen op Ringersnet vormt soms ook de basis voor gedegen studies (zoals bijvoorbeeld over de mezentrek), of zet aan tot bezinning en nader onderzoek. Het is niet de bedoeling om alle informatie uitwisseling op Ringersnet samen te vatten voor OHV. Maar er zijn zo nu en dan discussies of meldingen waarvan je denkt: ”Hé, dat is misschien wel interessant om dit later nog eens terug te lezen”. En vaak vormt het schrijven van een stukje aanleiding om nog eens terug te grijpen op toevallig voorhanden zijnde literatuur.

Dit keer leidde de gedachten wisseling over het gebruik van de bal chatri tot conclusies die de moeite van het melden zeker waard zijn. Ook de vele meldingen van goede sijzen vangsten trokken de aandacht. Die waren ook de aanleiding om eens nader te kijken naar de aantallen geringde sijzen in het verleden en naar de terugmeldingen. Dat raakte echter buiten het bestek van ‘Geciteerd uit Ringersnet’ en komt daarom in een afzonderlijke bijdrage aan de orde.

Bal chatri Eddy Colson doet regelmatig verslag van zijn vangsten van buizerds en torenvalken met de bal chatri. De methode is bepaald niet nieuw, en een vraag naar de details van deze vangmethode leverde dan ook prompt een verwijzing op van Kees van Kleef naar ‘Vogelfang und Vogelberingung’ deel 3 van Hans Bub (1995). Ik kan u van harte aanbevelen om het hoofdstuk ‘Fang mit Fuszschlingen’ nog eens na te lezen en u te verbazen over de vele variaties van de bal chatri die in de loop der eeuwen (sic!) zijn ontwikkeld en de lijst van vogelsoorten die ermee gevangen kunnen worden. De suggestie van Lyndon Kearsley om via www.google.nl (of www.google.be) te zoeken op bal chatri levert ook vele foto’s van diverse typen strikvallen en de daarmee gevangen vogels en sluit prachtig aan op de beschrijvingen van Bub. Henri Bouwmeester ziet de vangmethode met de bal chatri ook als een ideaal alternatief om de overleving binnen een populatie in beeld te brengen. Maar hij heeft sterke twijfels of het verstandig is om deze vangmethode en alle technische details expliciet via de media de wereld in te brengen: “In deze tijd waarin er heel veel nieuwsgierigen zijn die het internet afspeuren naar methoden om roofvogels op te ruimen. Nou is het zo dat die lieden zelf heus al wel heel veel kennis op dat gebied hebben, maar moet je ze nog wijzer maken?” Ook Norbert Roothaert heeft dit ondervonden bij een controle van een illegale (Belgische) eierraper die nota bene ook in Nederland actief geweest is, en constateert: “Die mannen volgen de sites van waarnemingen, trektellen enz.... om te weten waar wat zit”. Kortom, “De vijand luistert mee” zoals ze in de 2e Wereld Oorlog zeiden. Hierdoor voelde ik me helemaal gesterkt in het idee dat je maar beter niet te veel informatie over vangsten, vangmiddelen en vangplaatsen kunt vermelden op al die websites. Maar er kwamen ook positieve berichten naar aanleiding van een uitzending van ‘Vroege Vogels’ over roofvogels vangen. Voor mij benadrukten deze reacties nog eens hoe belangrijk publieksvoorlichting is en hoe waardevol ringers zijn die deze voorlichting op

40

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 vakkundige wijze kunnen leveren. Twee voorbeelden, ten eerste de ervaringen van Willem Bil: “Het was best wel een uitdaging om in 6 minuten alles een beetje goed neer te zetten. Het is zeker 7 jaar geleden dat Vroege Vogels al eens aan de bel trok, maar toen hielden we de boot af. Onlangs kwam het verzoek opnieuw. Daarop groeide bij mij het idee dat het juist goed is dat mensen weten wat we aan het doen zijn! Dan is de vraag wat wil je wel en wat wil je niet laten zien. Vooral het vangmiddel is daarbij een heikel punt. Niets laten zien brengt ons naar mijn overtuiging meer in de verlegenheid. We hebben immers niks te verbergen, het middel is legaal en geoorloofd. Aan de andere kant wil je kwaadwillende mensen geen tips meegegeven. Zodoende is en blijft het schipperen tussen wat wel en wat niet. Nadrukkelijk hebben we erop aangedrongen dat het vangmiddel sec geen aandacht zou verkrijgen. Ik denk dat we daar redelijk in geslaagd zijn en dat de boodschap (speciaal middel voor opgeleiden en voor vergunninghouders en het absurde van vervolging) goed is overgekomen”. Ook Ton Eggenhuizen meldt dat hij ooit met Nico de Haan een item heeft gemaakt over roofvogels vangen. “Ik heb toen ook omstandig voor de camera uitgelegd waarom ik niet de vangmethode in beeld wilde hebben. Dat gaf me dan nog weer een extra gelegenheid om de illegale vervolging aan de orde te brengen”.

Sijzen In de loop van februari verschijnen diverse meldingen over de vangst van sijzen. Zo meldt Karel van Endert uit Noord-Limburg (België) in februari al enkele honderden geringde exemplaren. Jan Doevendans vangt sinds 16 februari weer sijzen in het Lauwersmeer en ziet dagelijks groepen tot 20 stuks. Guus van Duin heeft in Drenthe een voerplaats ingericht en sinds eind februari is het aantal sijzen daar opgelopen tot minstens 90 exemplaren. Henri Bouwmeester bericht dat ook in Engeland vanaf half februari flinke aantallen sijzen worden gevangen. De gemelde aantallen nemen in de loop van maart nog flink toe. Deze berichten bevestigen het doortrekpatroon van sijzen in een goed voorjaar en de grote aantrekkingskracht die pinda-netjes en andere voerbronnen hebben in deze tijd van het jaar. De aantallen sijzen kunnen per jaar sterk variëren. Karel van Endert noemt als goede jaren in deze eeuw de jaren 2000, 2002, 2003, 2004, 2006, 2008 en 2011; hun werkgroep vangt dan tussen de 1000 en 4000 sijzen per jaar. De piek van de vangsten is meestal in maart. Dit jaar bleven de sijzen ook lang hangen; tot half april werden ze nog op veel plaatsen gemeld. De goede jaren in België vallen mooi samen met de goede jaren in Nederland, zoals blijkt uit tabel 1. Tabel 1. Aantallen sijzen per jaar geringd in Nederland in de jaren 2000 t/m 2010. Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Aantal 6227 1278 6502 5519 5232 1239 7148 1405 3996 895 1565 Klaas Koopman vangt in goede jaren alleen af en toe een paar sijzen. Zijn indruk is dat de sijzen in zijn tuin solitaire vogels zijn; ze komen nooit in een groepje en het zijn steeds dezelfde vogels die terugkeren en zich terug laten vangen. Zijn vraag: “Waarom scheiden individuele sijzen zich van de groepen af om solitair te gaan foerageren en gaan ze tussen de foerageerbezoeken aan mijn tuin terug naar de groep?”. Jan Doevendans verwacht dat het gewoon echt individuele sijzen zijn, tijdelijk of definitief afgezwaaid van de groep, of nooit sociaal geweest, eenlingen. Dat die terugkomen (en

41

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 terug gevangen worden) bij die makkelijke pinda’s lijkt hem niet onlogisch. Hij werpt ook de vraag op of deze eenlingen ook uit een ander gebied komen. (Mijn indruk is dat de groepen, die in de winter vooral in of onder elzen worden aangetroffen, in de loop van februari wat ‘losser’ worden, en dat de vogels dan meer en meer ‘uitzwermen’ over de vele tuinen met pinda-netjes. Net als Klaas heb ik ook meestal steeds 2 tot 5 losse vogels, maar dat zijn wel steeds anderen! GvT). Opvallend is dat verschillende ringers melden dat er juist maar weinig vogels kort na het ringen weer worden terug gevangen. Het lijkt veel vaker voor te komen dat een sijs na één, twee of drie jaar op vrijwel dezelfde datum op dezelfde plek wordt terug gevangen. Karel van Endert geeft enkele voorbeelden van ringvangsten en controles van sijzen in Lommel (B). Tabel 2. Geringde Sijzen welke na enkele jaren op vrijwel dezelfde plek zijn teruggevangen. Ringdatum Terugvangst 15 febr. 2002 27 febr. 2004 en 13 mrt 2004 7 febr. 2004 11 febr. 2006 en 26 febr. 2006 6 mrt 2004 24 jan. 2006 en 13 apr. 2006 De terugvangsten laten ook zien dat ze in Lommel wel degelijk een flink aantal dagen blijven pleisteren. Onduidelijk daarbij is of het dan gaat om trouw aan het overwinteringsgebied of trouw aan het doortrekgebied.

Literatuur Bub, H. 1995. Vogelfang und Vogelberingung Teil 3. Neue Brehm-Bücherei Bd 389. Westarp Wissenschaften Heidelberg. Vogeltrekstation. Jaarverslagen 2000 t/m 2010 (in Op Het Vinkentouw)

Gijs van Tol, [email protected]

42


Terugmeldingen Krooneend, Netta rufina, Arnhem 5.286.404 Op 16 juni 2013 vingen Piet Heemskerk en ik (met schepnet) een geringde man krooneend. Deze man met ring 5.286.404 is geringd als jong op 21-7-2001, uit een ‘groep van 8-9 onvolwassen’ krooneenden. Daarvan hebben we er toen zes gevangen, twee ervan waren al op 30-6-2001 gevangen en geringd. 5.286.404 moet, gezien maten en gewicht op 21 juli 2001 (1065 gram, vleugel 252) begin juni 2001 uit het ei gekomen zijn, dus was vandaag zeker twaalf jaar oud. Formeel zit er tussen de datum van ringen en terugvangen 11 jaar, 10 maanden en 25 dagen. 5.286.404 was nog niet eerder terug gezien. Maar het is wel de nieuwe recordhouder! Onze oudste tot nu toe was 5.285.746, geringd als jong mannetje op 7-6-1998 (uit een broedsel van drie, waarvan we er twee vingen), levend terug gevangen in onze illustere ruivangst-kooi op 6-8-2009, en toen was hij dus 11 jaar, 1 maand en 30 dagen. Er was ook een goede tweede, nu dan de derde: 5.286.403, geringd als jong vrouwtje op 21-7-2001, teruggevangen met jongen (twee van drie gevangen en geringd) op 8-82010, ofwel 9 jaar en 18 dagen later (en dat is dus de ring voorafgaand aan de vogel van vandaag!) Al enkele jaren geleden had ik geconstateerd dat ‘onze’ krooneenden de ‘Staav-lijst’ van leeftijds-records van geringde vogels nog niet bereikt hadden. Die lijst van oudst bekende geringde vogels in Europa staat op de Euring website: http://www.euring.org/data_and_ codes/longevity-voous.htm Voor krooneend staan daar twee vogels: Denemarken 8 jaar en 9 maanden Groot Brittannië & Ierland 8 jaar en 5 maanden (ringnummer afgelezen in het veld) Het is me niet helemaal duidelijk waarom er twee staan (niet bij alle soorten staan er twee). Maar we hebben dus nu al zeker drie terugmeldingen van oudere vogels. Ik ga proberen ze nu maar eens op die lijst te krijgen... Sjoerd Diksen

Kerkuil, Tyto alba, Arnhem 5456598 Afgelopen voorjaar kwam op het Vogeltrekstation een email met de volgende tekst binnen: “Geachte lezer, Vandaag 27 februari 2013 vond ik achter in de tuin een kerkuil die waarschijnlijk was geslagen door een havik. Dit leid ik af aan de manier waarop hij opengescheurd was: Borstkas. De uil was niet erg zwaar. Het beest was geringd. Dit nummer is 5456598. Al eerder heb ik u gegevens van deze uil gemeld, zie onderstaande mail. De kerkuil heeft niet veel geluk gehad. De vindplaats is op hetzelfde adres waar hij eerder in de schoorsteen zat. Met vriendelijke groet, Riekje Fijlstra”

43

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 In het eerdere bericht stond te lezen dat dezelfde kerkuil op één juni 2012 klem was komen te zitten in de schoorsteen van dezelfde mevrouw Fijlstra in Lieveren en daar uit zijn benarde positie was bevrijd. Veel heeft hij daar dus niet aan gehad, de dood kwam hem een half jaar later alsnog halen. Ook een kerkuil ontsnapt kennelijk niet aan zijn noodlot. De vogel was als nestjong geringd in het naburige Donderen op 8 juli 2011 door Koen Vogt.

Roodborst, Erithacus rubecula, Moskva XZ 08114 Op 14 december 2012 ving Hans Maeghs in Tegelen, Limburg, een volgroeide roodborst met ring. Tot zijn verbazing bleek het een Russische ring te zijn met nummer XZ 08114. Na invoering in GRIEL verscheen er vrij snel een terugmeldbericht met daarin de gegevens van de Russische ringcentrale. Deze roodborst bleek op 18 oktober van hetzelfde jaar te zijn geringd in Rybachiy, Kaliningrad als eerste kalenderjaar vogel. De afgelegde afstand bedroeg 1058 kilometer. Kennelijk bracht het najaar van 2012 niet alleen grote aantallen (geringde) mezen naar ons land, maar ook roodborsten. Op 1 november 2012 werd er in Fryslân een roodborst met ring uit Kaliningrad gepakt door een kat. Beide roodborsten waren de 11e en 12e uit de Russische enclave die in Nederland werden teruggemeld. In het najaar van 2012 werden maar liefst 17 vogels uit Kaliningrad gemeld in Nederland, vrijwel uitsluitend betrof het mezen. In normale jaren gaat het om gemiddeld vier meldingen. Met dank aan Hans Maeghs

Boomkruiper, Certhia brachydactyla, Arnhem Y 79879 Op 10 oktober 2012 vingen Maarten Verrips en Vincent van der Spek in Meijendel een Boomkruiper uit een voor hen onbekende ringserie: Y 79879. De vogel bleek op 28 juni 2012 in Castricum te zijn geringd door Richard Reijnders. Afstand: 49 km. Verstreken tijd: 104 dagen. Om meerdere redenen is dit een bijzondere terugvangst van deze standvogel. Allereerst is dit voor beide goed bezette ringstations - die al vijf decennia actief zijn - pas de eerste ‘vreemde’ terugmelding van deze soort. Nazoekwerk in GRIEL leverde op dat er in totaal slechts 20 gevallen bekend zijn van boomkruipers die een afstand van meer dan 10 km hebben afgelegd. Slechts vijf vogels legden meer dan 25 km af. Een dispersieafstand van 49 km is dus ronduit uitzonderlijk. Dit was net niet de verste ooit. Die eer valt te beurt aan een exemplaar dat op 5 juli 2008 te Spijkenisse, Zuid-Holland werd geringd. Die legde net geen 53 km af om op 8 oktober 2008 op het ringstation in Burgh-Haamstede te geraken. Met dank aan Henk van der Jeugd en vooral Murad Maas voor het uitpluiswerk van terugmeldingen van Boomkruipers in GRIEL. Richard Reijnders, Maarten Verrips en Vincent van der Spek

Koolmees, Parus major, Arnhem AL 86656 Net als in de afgelopen herfst hadden we in het najaar van 2008 te maken met een invasie van pimpel- en koolmezen uit het oosten. Er werden dan ook diverse geringde vogels uit oostelijke landen gevangen en een aanzienlijk aantal mezen nieuw geringd. Het komt niet vaak voor dat je meer dan één terugmelding krijgt van een geringde vogel zonder kleurringen. Zeker niet als het een kleine vogel betreft zoals een koolmees. Toch leverde koolmees AL 86656 maar liefst vijf terugmeldingen op uit Polen. De vogel werd als eerste kalenderjaar vrouwtje door mij geringd in mijn tuin in Reusel op

44

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 zes november 2008. Daar werd ze in de loop van de winter nog vier keer teruggevangen, namelijk op 19 en 25 november, op tien december en de laatste keer op zeven februari 2009. Daarna is de mees waarschijnlijk vertrokken richting haar ‘geboortegebied’. Toen ik ineens 5 terugmeldingen van deze ring zag staan in mijn ‘berichten’ van GRIEL, dacht ik in eerste instantie aan een fout waardoor die ring meerdere keren in ‘verwerkte berichten’ was verschenen. Bij het openen van de berichten bleek het toch om verschillende meldingen te gaan. De koolmees was op 15 november 2009 gecontroleerd in Wapnica, noordwest Polen. Daarna ook nog op dezelfde plek op 30 november, 14 december en 1 en 20 februari 2010. Hieruit kunnen we dus afleiden dat deze vogel in haar eerste winter naar Nederland is gevlogen om er te overwinteren. Hier kwam ze in het vanggebied van een ringer terecht, waar ’s winters gevoerd werd. In haar tweede winter heeft ze in Polen overwinterd, en toevallig weer in het vangterrein van een ringer, wat een mooie serie terugmeldingen opleverde. Dus aannemende dat dit een oostelijke vogel was, minstens uit Polen, maar mogelijkerwijs van veel verder oostelijk, blijkt dat die na een overwintering in Nederland weer terug is gegaan richting haar geboortegebied. Gedurende de daaropvolgende winter is de koolmees niet zover naar het westen getrokken maar in Polen blijven hangen. Jan Wouters

Groenling, Carduelis chloris, Stavanger 8860004 Op 20 maart 2013 ving Kees Terpstra in Epe een na tweede kalenderjaar vrouwtje groenling met Noorse ring. Op zich is dat niet uitzonderlijk, een aanzienlijk deel van de in Nederland overwinterende groenlingen is afkomstig uit Noorwegen getuige de ruim 250 terugmeldingen van groenlingen met Noorse ring in de database van Vogeltrekstation. Wat de vangst echter bijzonder maakt is de leeftijd van de vogel; de Noorse ringgegevens gaven aan dat de vogel op 12 oktober 2001 geringd was in haar eerste kalenderjaar te Daeli, Baeru, Akershus Oslo. Dat is 11 jaar en ruim 5 maanden geleden. Op de lijst van Staav staat als oudste groenling een vogel met Engelse ring die tenminste 13 jaar moet zijn geworden. Waarschijnlijk is deze groenling dus 23 keer met succes de Noordzee overgevlogen. De afstand tussen Akershus en Epe bedraagt 889 kilometer. Er van uit gaand dat de vogel plaatstrouw was aan haar overwinteringsgebied heeft ze tijdens die reizen tenminste ruim 20.000 kilometer afgelegd.Met dank aan Kees Terpstra

Appelvink, Coccothraustes coccothraustes, Helsinki PA 36683 Op 27 februari 2013 ving Hans Maeghs een volwassen vrouw appelvink met Finse ring. Bepaald geen alledaagse verschijning, want appelvinken worden niet veel gevangen en geringd (behalve misschien door Hans), en appelvinken met een buitenlandse ring zijn in Nederland buitengewoon schaars. Nooit eerder werd er één uit Finland gevangen. Wel zijn er twee meldingen van Noorse vogels bekend, en één van een vogel uit Polen, en is er een handjevol terugmeldingen van Appelvinken met Nederlandse ring uit landen ten zuiden van ons. Deze appelvink werd op 20 april 2011, dus bijna twee jaar eerder, eveneens als volwassen vrouw geringd in Turku in het Zuidwesten van Finland. De afgelegde afstand bedraagt 1419 kilometer.

45


Mededelingen van het Vogeltrekstation

Henk van der Jeugd

Invoer historische data nestjongen Vanaf 1991 zijn alle gegevens van in Nederland geringde vogels digitaal beschikbaar. Uit de periode 1911-1991 is een deel van de gegevens digitaal voorhanden, maar met name ringgegevens van algemene Nederlandse broedvogels uit deze periode liggen nog opgeslagen in een papieren archief. Uit jaarlijkse ringverslagen is bekend dat circa 3,5 miljoen gegevens nog liggen te wachten op vertoetsing. De historische papieren gegevens zijn bijzonder kwetsbaar en er zijn geen kopieën. Aanvankelijk werd met name gerekend met terugmeldingen van geringde vogels. Deze zijn digitaal beschikbaar voor de gehele periode 1911-2012. Historische ringgegevens van Nederlandse broedvogels blijken nu van zeer grote waarde in het kader van onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering voor flora en fauna. De datum waarop jonge vogels in het nest werden geringd is een zeer bruikbare maat voor de timing van het broedseizoen. Wanneer alle ringgegevens zijn ingevoerd wordt het mogelijk om over een periode van honderd jaar te analyseren in hoeverre verschillende soorten of ecologische groepen in staat zijn geweest schommelingen in temperatuur te volgen. Dergelijke unieke analyses stellen ons vervolgens in staat om te voorspellen in welke mate soorten of ecologische groepen in de toekomst in staat zullen blijken de snelle opwarming van het klimaat te volgen. Voor een dergelijke toepassing van ringgegevens is grote belangstelling vanuit de internationale wetenschap. Tot nu toe zijn er echter geen datasets voorhanden om dergelijke analyses voor een groot aantal soorten uit te voeren. Invoer van een representatief deel van het papieren archief kan hier verandering in brengen. In december 2012 ontving Vogeltrekstation een subsidie van 10.000 euro van de KNAW om een deel van het papieren archief te laten invoeren. In januari 2013 zijn we met deze grote klus begonnen. Het invoerwerk wordt gedaan door studenten, stagiaires en vrijwilligers. Tot nu toe zijn al gegevens van ruim 115.000 nestjongen geringd in de periode 1911-1959 ingevoerd. We hopen tegen het einde van het jaar zo’n 200.000 historische ringgegevens te hebben ingevoerd. Dan zal een aanvang worden gemaakt met de analyse van de gegevens. Voorwaarde voor het verkrijgen van de KNAW subsidie was dat de gegevens ‘open access’, dat wil zeggen publiekelijk toegankelijk worden gemaakt. Wie er straks iets met de gegevens wil doen kan zich melden om, in samenwerking met Vogeltrekstation, analyses uit te voeren.

Stages Steeds meer studenten weten Vogeltrekstation te vinden voor een kortere of langere stage in het kader van hun studies aan MBO, HBO of WO. Onlangs rondde Marten Tacoma, student van de Wageningen University, een stage af waarin hij de levensvatbaarheid van de Nederlandse ooievaar populatie onderzocht op basis van ringen nestgegevens. De stage werd uitgevoerd in nauwe samenwerking met Radboud Universiteit Nijmegen, Vogelbescherming, STORK en Sovon. Over enige tijd hopen we de resultaten gezamenlijk naar buiten te brengen. Martijn Versluijs, eveneens student van de Wageningen University, rekent momenteel aan de jaarlijkse overleving van spreeuwen, op zoek naar een mogelijk verklaring voor de sterke achteruitgang van deze soort. De spreeuw is de meest geringde vogelsoort in

46

Op het Vinkentouw Nr. 127 september 2013 Nederland, en was tevens de eerste vogelsoort die in Nederland werd geringd op 24 mei 1911. In de periode 1911-2013 zijn in Nederland bijna 700 duizend spreeuwen geringd. Deze gegevens hebben ruim 15 duizend terugmeldingen opgeleverd. Beperken we ons tot de Nederlandse broedvogels dan wordt de spoeling dunner, maar nog steeds staan er bijna 1000 terugmeldingen tot Martijns beschikking om in te grasduinen. Resultaten verwachten we dit najaar. Duane van Hoogen en Eline Waalders liepen afgelopen voorjaar stage vanuit hun opleiding bij Helicon te Velp. Duane werkte aan een handleiding voor het RAS project, waarover in een volgende OHV meer. Eline bracht het habitat van onze CES locaties in kaart en bezocht een groot aantal CES plekken en maakte kennis met veel ringers om deze klus, die nog niet geheel geklaard is, aan te pakken. Ook stage lopen? Kijk op http://www.vogeltrekstation.nl/vogeltrekstation/stages voor de mogelijkheden.

Ringerspaspoort Onlangs is het ringerspaspoort gereed gekomen en opgestuurd aan alle actieve assistentringers. Wat is het ringerspaspoort? Het paspoort wordt gebruikt om de voortgang tijdens de opleiding van een assistent-ringer bij te houden. Met behulp van het paspoort kunnen zowel de mentor, de assistent-ringer als het Vogeltrekstation op de hoogte worden gehouden van de ontwikkeling van de assistent-ringer. Het ringerspaspoort is ontwikkeld op verzoek van ringers en mentoren en is mede dankzij de Franse ringcentrale ‘CRBPO’ tot stand gekomen. De Franse ringcentrale gebruikt al geruime tijd een vergelijkbaar paspoort om het opleidingstraject voor assistent-ringers vast te leggen. Het paspoort geeft de mentor en assistent-ringer inzicht in welke doelen tot op heden wel of niet behaald zijn. Zo kun je zien waar dus nog aandacht aan moet worden besteed en welke onderdelen van de opleiding zijn afgerond. Het paspoort bestaat uit twee delen: theorie en praktijk. Elk deel bestaat weer uit verschillende doelstellingen die afgerond kunnen worden. De mentor kan, d.m.v. een handtekening, aangeven wanneer een assistent-ringer een bepaald onderdeel succesvol heeft afgesloten. Ook kan in het paspoort worden bijgehouden welke vogelsoorten en aantallen tijdens het opleidingstraject zijn gehanteerd en geringd. Voor examinatoren geeft het paspoort informatie over het doel van de opleiding die de assistent-ringer heeft gekregen zodat het examen op dat doel afgestemd kan worden. We verwachten dat het paspoort in een behoefte zal voorzien en tot een beter gestandaardiseerde en meer volledige opleiding zal leiden. Het ringerspaspoort voor assistent ringers is te downloaden via: http://www.vogeltrekstation. nl/informatie-voor-ringers/downloads

47


Certificering, een voortgaand proces Binnen het certificeringssysteem moet elke ringer minimaal één maal per drie jaar een bijeenkomst bijwonen. De agenda (www.vogeltrekstation.nl/informatie-voor-ringers/agenda-certificeringsbijeenkomsten) van dergelijke bijeenkomsten staat op onze website, evenals de volledige tekst van het certificeringssysteem. Aanmelden kan via het webformulier of direct vanuit de agenda op de voorpagina van de website. Op de website kunt u met behulp van uw ringersnummer ook nazien wanneer u voor het laatst een bijeenkomst hebt bijgewoond. Op uw ringvergunning wordt bovendien de datum vermeld waarop uw certificeringsstatus afloopt. Zorg dat u tijdig een nieuwe bijeenkomst heeft gevolgd! Als u op 1 maart in de voorgaande drie jaren geen bijeenkomst succesvol hebt bijgewoond (of een dienstverband met een beroeps-onderzoeksinstelling is niet aantoonbaar), dan wordt uw ringvergunning niet verlengd.

(Te) weinig geringd? Elk jaar uiterlijk op 1 maart wordt het afgelopen jaar geëvalueerd: als het aantal geringde vogels van een ringer (vrijwel) nihil is dan vraagt het Vogeltrekstation u dat toe te lichten. Als er dan voor ons geen beeld zichtbaar wordt waarin verbetering gaat optreden dan wordt (dat deel van) de ringvergunning op 1 maart van dat jaar niet verlengd. (Op Het Vinkentouw nr.104, blz.5)

CES-gegevens op tijd insturen Het CES-project levert belangrijke informatie op over reproductie en overleving van Nederlandse broedvogels. Om een vlotte verwerking en snelle rapportage mogelijk te maken verzoeken we u dringend uw ringen terugmeldgegevens van het CES-project, inclusief de ingevulde overzichtslijst, uiterlijk op 1 oktober van het zelfde jaar aan het VT te melden, zodat kort daarna met de controle van de gehele gegevenset kan worden begonnen. Over te laat ingestuurde gegevens kan geen vergoeding voor de gebuikte ringen worden betaald. CES is ons belangrijkste monitoring project en die gegevens moeten op tijd binnen zijn, anders verliest het project zijn actualiteit, en daarmee zijn waarde.

Jaarlijks verlengen van uw ringvergunning. Elke ringvergunning heeft een geldigheidsduur van één jaar (1 maart - 1 maart). Bij het novembernummer van Op het Vinkentouw zit een formulier waarop u uw handtekening kunt zetten en terugsturen: ‘ja, ik wil volgend jaar weer een ringvergunning’. Een aantal mensen vergeet dat te doen, of heeft geen formulier ontvangen en merkt ook niet dat zij dan in februari geen nieuwe vergunning toegestuurd krijgen. U kunt het formulier ook downloaden van onze website. Hebben wij, om wat voor reden dan ook, uw brief met handtekening voor een nieuwe vergunning niet ontvangen dan kan dat tot 1 juli worden rechtgezet. Na 1 juli wordt uw ringvergunning beëindigd. U kunt opnieuw een aanvraag indienen, die wordt dan beoordeeld volgens de dan geldende normen.

Bestellingen Normaal gesproken worden bestellingen in onze webwinkel elke week afgehandeld en verstuurd, soms vaker. Het kan echter voorkomen dat door grote drukte de verwerking van bestellingen trager verloopt. We verzoeken u dringend daarmee rekening te houden voor uw ringactiviteiten en uw bestellingen tijdig te plaatsen. We kunnen niet garanderen dat ‘last-minute’ bestellingen van ringen tijdens het veldseizoen op tijd kunnen worden afgehandeld. Bestellingen buiten de webwinkel worden niet langer geaccepteerd. We verzoeken u zoveel mogelijk te betalen met IDEAL.

Klachten over verzoeken opsturen van ringgegevens Regelmatig krijgen we klachten van de ringers over het feit dat er veel verzoeken om ringgegevens (‘navragen’) bij uw berichten in GRIEL staan. Begrijpelijk, maar er is een logische verklaring. U krijgt zo’n verzoek van ons als er een terugmelding door ons ontvangen is van een ring die aan u verstrekt is en uw ringgegevens zijn er nog niet. We stellen het dan op prijs als u die ringgegevens z.s.m. aan ons door geeft, dan krijgt u ook z.s.m. de terugmelding opgestuurd. Heeft u nog geen toegang tot GRIEL en wilt u graag ringgegevens invoeren, meld het ons en u kunt aan de slag. Maar het gebeurt ook regelmatig dat iemand een terugmelding doorgeeft waarbij er een fout in het ringnummer is geslopen. Als de ringgegevens wel aanwezig zijn krijgt de ringer een verkeerde terugmelding (bv. geringd als Tuinfluiter, teruggemeld als Boerenzwaluw); als die ringgegevens niet aanwezig zijn, dan krijgt de eigenaar van de ringstreng ten ontechte een verzoek om die ringgegevens op te sturen, terwijl de desbetreffende ring nog niet is gebruikt. Deze navragen worden veroorzaakt door lees- tik- of schrijffouten van de melder en worden automatisch gegenereerd. Vogeltrekstation kan hier niets aan doen, maar ontvangt natuurlijk wel graag bericht van u dat de ring nog niet is gebruikt. We weten dan dat de melding onjuist is en kunnen deze verwijderen.

48

Op Het Vinkentouw. Nummer 127, September In dit nummer:

Recommend Documents