Oorlogsmonumenten met een verhaal Achtergrond voor de leerkracht

Oorlogsmonumenten met een verhaal Achtergrond voor de leerkracht INLEIDING Het Vredescomité Beersel -een nieuwe werkgroep van de cultuurraad- organiseert dit jaar voor het eerst een reeks activiteiten met als doel de herinnering aan het oorlogsverleden levend te houden en te werken aan een vredescultuur in Beersel. Het pakket Oorlogsmonumenten met een verhaal is één van die activiteiten uitgewerkt in samenwerking met de Beerselse cultuurdienst en richt zich tot het 4de leerjaar van de Beerselse basisscholen. De bedoeling is om het initiatief nadien met de betrokken leerkrachten te evalueren om mogelijk in de toekomst te komen tot een volwaardig peterschap van de oorlogsmonumenten. We hebben ook gezocht om aansluiting te vinden bijde brochure “Op zoek naar sporen van oorlog in mijn dorp” dat in 2008 voor de derde graad van het basisonderwijs werd ontwikkeld. Het lespakket omvat drie onderdelen: 1. Een kennismaking met oorlogsgebeurtenissen in Beersel, die de leerlingen moeten situeren in de tijd (WOI, WOII, of erna) en in één van de 5 dorpen. 2. Bezoek aan het oorlogsmonument in de buurt, waarbij basisgegevens worden ingevuld op een identiteitskaart. 3. Naverwerking in de klas: Er worden vragen opgelost over het monument met behulp van het aangeleverde documentatiemateriaal

BLZ 1 VAN 8

OORLOGSMONUMENTEN MET EEN VERHAAL

Giet het resultaat van jullie onderzoek gerust in een fotoreportage, collage, knutselwerk of andere creatie . Laat ons dit dan weten via [email protected], dan maken wij hiervoor ruimte vrij in een volgende editie van het gemeenteblad. Veel succes! STAP 1: KENNISMAKING MET SPOREN VAN OORLOG IN BEERSEL VOORAF: De klas wordt ingedeeld in 5 groepjes BENODIGDHEDEN Zelf te voorzien: -

Tijdlijn met aanduidingen WOI, WOII, vandaag

Aangeleverd: -

Plattegrond van Beersel (op te hangen aan magneetbord)

-

25 A5-documenten of foto’s met tekst langs achterzijde 5 doc/foto’s per categorie Categorieën zijn:

S: SCHADE of SLACHTOFFERS- ROOD O: OVERLEVEN in OORLOGSTIJD - GROEN B:BEZETTING - GEEL W: WEERSTAND - BLAUW H: HERDENKEN - ROOS

-

Dobbelsteen met 5 letters: elke letter staat voor een categorie, witte kant is categorie naar keuze

-

Post-its in5 kleuren

WERKWIJZE De eerste groep gooit met de dobbelsteen. De dobbelsteen duidt een bepaalde letter/ categorie aan. De groep plaatst een document van die categorie op de tijdlijn en plaatst ook een bijhorende post-itop het grondplan van Beersel. Het doel is om als groep zo snel mogelijk een document van elke categorie geplaatst te hebben. Gooit een groep met de dobbelsteen een letter die het vooraf al heeft gegooid dan gaat de beurt naar de volgende groep. Bij de witte kant mag je een categorie kiezen.

BLZ 2 VAN 8


STAP 2: BEZOEK AAN HET OORLOGSMONUMENT EN INVULLEN IDENTITEITSKAART Bij het invullen van de identiteitskaart (alsook bij het oplossen van de vragen bij de naverwerking) is het niet de bedoeling dat de vragenlijst strikt beantwoord wordt. Probeer vooral creatief te zijn en de eigen ontdekkingstocht naar het waarom achter het monument uit te stippelen. Geef bij het plaatsbezoek elke groep een taak, bijv. fotograferen of tekenen van bepaalde elementen, opmeten, overschrijven van opschriften, beschrijven wat je ziet,… STAP 3: NAVERWERKING IN DE KLAS Los met behulp van het aangeleverde documentatiemateriaal de volgende vragen op: 1. Wat of wie wordt er precies herdacht met het monument? 2. Waar is het monument precies gelegen en waarom werd het net daar geplaatst? 3. Weet men wanneer het monument precies is opgericht, wie de ontwerper is en wie het heeft laten bouwen? 4. Welke teksten en welke afbeeldingen of beelden staan er op het monument? Kan je de betekenis van de beelden of afbeeldingen achterhalen? Hoe vind je de beelden en teksten: onpersoonlijk, droevig, heldhaftig, vredelievend, religieus? 5. Als er namen van personen op staan: kan je achterhalen wie zij waren, waar en wanneer ze gesneuveld zijn en in welke omstandigheden? 6. Zijn er bepaalde plechtigheden die bij het monument plaatsvinden? Wat gebeurt er bij zo’n plechtigheid en wie is daarbij aanwezig?

BLZ 3 VAN 8


OORLOGSMONUMENTEN IN ONZE DORPEN In elk dorp werden de helden van de ‘Grote Oorlog’ (Eerste Wereldoorlog) herdacht met een monument of gedenkteken. Meestal werden de namen van de gesneuvelden van de Tweede Wereldoorlog er nadien aan toegevoegd. Op de monumenten vinden we heel wat symbolen terug die een bepaalde betekenis hebben. In sommige dorpen zijn er meerdere monumenten of gedenktekens die de wereldoorlogen en de gesneuvelden herdenken. Meestal zijn deze opgesteld op een openbare plaats, vlakbij het gemeentehuis, op de begraafplaats, in de nabijheid van of in de kerk. ALSEMBERG Aan de noordkant van de kerk in Alsemberg werd in 1922 een gedenkteken opgericht. Het gedreven bronzen reliëf is een ontwerp van Herman Lemaire uit Dworp, uitgevoerd door edelsmid-beeldhouwer Henri-Joseph Holemans uit Brussel. De symboliek is volledig toegewijd aan de gesneuvelde mannen van dit dorp. Een knielende engel wijst naar de hemel en legt een lisstengel (=iris) van aan de IJzer neer naast de gesneuvelde soldaat. De leeuw op het voetstuk waakt over de waardigheid van het monument en voor hen die stierven voor het vaderland. Een gekraakte tak staat symbool voor het gebroken leven. Op het monument zijn de Belgische leeuw en het wapenschild van Alsemberg afgebeeld. Het opschrift luidt: “Alsemberg aan zijne gesneuvelde helden”. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sneuvelde er één soldaat uit Alsemberg: Oscar Goedefroot. Zijn naam werd aan het monument toegevoegd. DWORP Het oorlogsmonument in Dworp bevindt zich aan het voormalige gemeentehuis. Vroeger stond het op het plein voor de kerk, waar het plechtig onthuld werd op zondag 22 augustus 1920. Heel het dorp was toen feestelijk versierd met bloemen, vlaggen en sparren. De plechtigheid werd bijgewoond door afvaardigingen van de oud-

BLZ 4 VAN 8


strijdersbonden van de buurgemeenten en opgeluisterd door talrijke fanfares uit de streek. Op het programma stond er ook een Misviering en een stoet met uitbeelding van oorlogstaferelen. Het gedenkteken werd vervaardigd door steenkapper Oscar Colmant uit Halle. Het gedenkteken heeft de vorm van een obelisk (=zuil), symbool van het eeuwige leven. Als afbeeldingen zien we o.a. palmtakken, een soldatenhelm, een ster en de leeuw als rijkswapen van het Koninkrijk België. Het monument draagt naast de namen van de gesneuvelden, ook de opschriften “Vrijheid” en “de gemeente Dworp aan hare dapperen”. Boven het opschrift “Vrijheid” zien we het Oorlogskruis 1914-1918. Dit was een ereteken (=medaille) dat werd toegekend aan militairen voor daden van moed tegenover de vijand. Het kruis vertoont tussen de armen twee gekruiste zwaarden. In het medaillon staat een leeuw afgebeeld, en boven het kruis een kroon. Helemaal onderaan bevindt zich het wapenschild van Dworp met de drie torens. BEERSEL Het monument “Aan onze Helden” werd plechtig ingehuldigd op 5 oktober 1919, dus vrij snel na de oorlog. Het gedenkteken stond destijds in het midden van de gemeenteplaats (nu Herman Teirlinckplein). De ceremonie werd bijgewoond door een veertigtal Beerselse oudstrijders en een grote menigte nieuwsgierigen. Diezelfde dag werd vlak naast de kerk ook de “Verlossingsboom” ingewijd met gedenksteen. Het monument werd geschonken door Frans Van Haelen, brouwer en kunstmecenas in Beersel. Van de onthulling van het monument en de inwijding van de verlossingsboom zijn er foto’s bewaard. In 1971, bij de heraanleg van het Herman Teirlinckplein, verhuisde het beeld naar het plantsoen voor de gemeentelijke feestzaal. Het levensgrote beeld toont een vrouw in een lang gewaad (=symbool van overwinning). Ze ondersteunt een vermoeide soldaat. In 1946 werden de namen van twee gesneuvelden tijdens Wereldoorlog II, namelijk Hendrik van den Bosch en Leopold Peeters, bijgevoegd op het monument.

BLZ 5 VAN 8


Het beeld werd gegoten bij de bekende Gieterij Verbeyst in Brussel. De ontwerper van het monument is Joseph Baudrenghien. Deze beeldhouwer speelde trouwens een voorname rol als expert en aankoper van antiek voor de verzameling van Frans Van Haelen. HUIZINGEN Het oorlogsmonument “Aan onze helden” staat voor het voormalige gemeentehuis -nu OCMW-gebouw- van Huizingen. Het werd ingehuldigd tijdens de druk bijgewoonde ‘Vaderlandse Feesten’ op zondag 29 augustus 1920. Ook hier ging de inhuldiging gepaard met een Heilige Mis ter nagedachtenis van de gesneuvelden, stoet van oudstrijders, schoolkinderen en verenigingen. Zie foto Het monument heeft de vorm van een obelisk (=zuil), symbool van het eeuwige leven. De palmtak op de zuil is een overwinningssymbool. Onderaan vertrappelt de leeuw (=België) de gevallen adelaar (=Duitsland). De gedenkzuil werd vervaardigd door de Halse steenkapper Oscar Colmant, die ook het oorlogsmonument van Dworp maakte. Tijdens het ‘Feest der Overwinning’ in augustus 1945 werd een koperen gedenkplaat met de namen van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog bijgeplaatst op de gedenkzuil aan het gemeentehuis. Deze plaat is echter verdwenen. In 1985 werd een inscriptie voor wijlen Jean-Albert Heymans aangebracht op de zuil. Deze weerstander werd op 7 juli 1944 te Anderlecht in een hinderlaag gelokt en door de nazi’s gefusilleerd in het kamp van Breendonk op 5 augustus 1944. Zijn lichaam werd nooit teruggevonden. Het oorlogsgedenkteken op de begraafplaats van Huizingen is erg indrukwekkend. Vermoedelijk werd het ingehuldigd in 1963. Een centraal deel wordt bekroond met een kruis. We zien ook een helm, zwaarden (=militaire symbolen) en palmtakken en kransen (=symbolen van de overwinning van het leven over de dood). In de kerk van Huizingen is er een gedenkplaat ter “Zalige gedachtenis aan de helden

van Huissinghen gesneuveld voor het vaderland” tijdens de oorlog van 1914-1918. Hier

BLZ 6 VAN 8


zien we een liggende soldaat sprekend tot christus aan het kruis (=symbool voor lijden en heropstanding). LOT Het oorlogsmonument aan de kerk in Lot werd plechtig ingehuldigd op 3 augustus 1930 tijdens de groots opgezette Eeuwfeesten voor de viering van honderd jaar Belgische onafhankelijkheid. Dit late tijdstip voor de oprichting -in vergelijking met de andere deelgemeenten- komt door het feit dat Lot pas in 1927 een zelfstandige gemeente wordt. De feestwijzer van de Eeuwfeesten, vermeldt buiten de inhuldiging van het monument aan de gesneuvelden, ook het planten van een vrijheidsboom. De ontwerper is beeldhouwer Jan Coomans uit Berlaar bij Lier. Het beeld toont een treurende moeder die zich ontfermend neerbuigt over haar dode zoon. De namen van de Lotse oorlogsslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog (soldaten, verzetslui en gedeporteerden) werden op 3 november 1946 op de gedenksteen bijgeplaatst. Een aantal jaren geleden werd het monument, inmiddels erg verweerd door weer en wind, grondig gereinigd door leden van de Lotse Kunstkorf o.l.v. Maurice Nevens. De gedenksteen voor de gesneuvelden van 1914-1918 en 1940-1945 op de gemeentelijke begraafplaats van Lot werd onthuld tijdens de Vredesfeesten in 1945.

In de kerk is er aan de linkerzijde een herinneringssteen in de muur ingewerkt. Er staat een engel op afgebeeld, als beschermer van de mensen. In de ene hand draagt de engel een krans (= teken overwinning van het leven over de dood), in de andere hand het wapen met de Belgische leeuw. BRONNEN

“Sint-Jozef Lot, een nieuwe kerk en een nieuw dorp…”, In: En het dorp zal duren…, nr. 4546, april-september 2010.

BLZ 7 VAN 8


“Soldaten uit Beersel gesneuveld tijdens de Groten Oorlog.”, In: En het dorp zal duren…, nr.6, april-juni 2000. THEYS C., Geschiedenis van Alsemberg, 1960. THEYS C., Geschiedenis van Beersel, 1963. Gemeentearchief Beersel JACOBS M., Zij die vielen als helden. Cultuurhistorische analyse van de

oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, 2 dln., Brugge, 1995.

BLZ 8 VAN 8


Oorlogsmonumenten met een verhaal Achtergrond voor de leerkracht

Recommend Documents