Oogheelkunde
Staaroperatie
2
Cataract De ooglens, die zich achter de pupil bevindt, is normaal gesproken helder. Wanneer deze lens troebel wordt spreekt men van staar. De medische term voor staar is cataract. Cataract komt meestal door de leeftijd. Soms hangt de staar samen met bepaalde ziekten, onder andere suikerziekte, het gebruik van bepaalde medicijnen, of een oogletsel. Staar kan ook aangeboren zijn.
Wat zijn de klachten van staar? Het zien wordt in de loop van maanden tot jaren langzaam steeds waziger, mistiger, doffer. Soms ziet men dubbel, of een waasje om lichtbronnen heen. Soms is de klacht wisselend in ernst. Tegenlicht is vaak hinderlijk. De brilsterkte verandert. Pijn of tranen komt niet door staar. Staar kan in één of beide ogen optreden
Wanneer besluiten tot staaroperatie? Er bestaan geen medicijnen tegen staar. Het is alleen te verhelpen door een operatie. Opereren van staar met een laser is in ontwikkeling. Andere brillenglazen geven tijdelijk een verbetering, maar dit houdt de ontwikkeling van de staar niet tegen. De staar hoeft niet meer “rijp te worden” zoals het vroeger heette; als uw klachten lastig worden is dat reden om de operatie te doen. De staaroperatie is een veel uitgevoerde operatie waaraan weinig risico’s zijn verbonden en is in ±95% succesvol. Het is niet nodig om bij de eerste tekenen van cataract al te opereren; de operatie geeft dan te weinig verbetering. Soms ontdekt de oogarts ook andere oogziekten; het resultaat kan dan niet worden voorspeld zodat uitstellen verstandiger is. 3
Wat kunt u van een staaroperatie verwachten? Samengevat: Dagbehandeling, verblijf van enkele uren in het ziekenhuis. Een operatie die meestal meevalt en zelden pijn veroorzaakt. Een vlot herstel van het zien, soms duurt dit langer. Het kan niet gegarandeerd worden dat u na de operatie geen bril nodig heeft; er kan niet met zekerheid gezegd worden welke brilsterkte u na de operatie zal hebben. Er zijn enkele fysieke beperkingen in de weken na de operatie. Een operatie aan een oog is geen “fluitje van een cent". Complicaties kunnen optreden en zijn soms ernstig.
Wanneer opereren? Uitstel van de operatie is geen probleem. Als u bang bent voor de operatie of door persoonlijke omstandigheden er geen tijd voor heeft is dat een goede reden om te wachten. Het kan ook zijn dat de oogarts de operatie liever uitstelt omdat de verwachte verbetering van het zicht nog weinig is. Soms is de oogsterkte veranderd door de staar; een deel van uw probleem is dan op te lossen door nieuwe brillenglazen te nemen. Daarmee kan de operatie even uitgesteld worden maar de glazen kunnen ook tegenvallen. Als dat zo is heeft u kosten gemaakt voor niets, daarom adviseren we meestal niet om de bril aan te passen.
4
Na de eerste operatie is al snel duidelijk of het andere oog ook hinder geeft. Bij een hoge oogsterkte worden beide ogen bij voorkeur kort na elkaar geopereerd (minimaal 28 dagen) De beslissing om te opereren kan moeilijk zijn als er een verhoogd operatierisico is of als er meerdere oogziekten zijn die het zicht hinderen, zodat onzeker is of de operatie wel zal helpen. Zo nodig ondertekent u een toestemmingsverklaring waarin de vooraf gegeven informatie wederzijds wordt vastgelegd
Kunstlens aanmeting door optometrist/TOA Welke oogsterkte wilt u hebben na de operatie. Vooraf moet duidelijk zijn waar u de operatie voor laat doen: om weer goed te kunnen zien met bril op, of om te kunnen zien zonder bril. Behandelingen om onafhankelijk te worden van een bril zijn duur en worden meestal niet door de verzekeraar vergoed. Voorbeelden hiervan zijn: Lasik, Lasek, Lensimplantatie, Prelex, en staaroperatie met premium kunstlens. Bij deze ingrepen moet de sterkte zo worden dat u een bepaalde onafhankelijkheid van de bril bereikt. De gewone staaroperatie kost uzelf geen geld, en zorgt dat u met bril goed ziet; de meeste mensen die aan staar worden geopereerd hebben geen bezwaar tegen het dragen van een bril. Een minderheid van de mensen zegt geen bril meer nodig te hebben na de gewone staaroperatie. Als het doel van uw behandeling is om geen bril te hoeven dragen kunnen wij u een staaroperatie met speciale premium kunstlens aanbieden of –afhankelijk van wensen en mogelijkheden- doorverwijzen. Er zijn dan waarschijnlijk kosten voor uzelf maar de kans op onafhankelijkheid van de bril is veel groter. Staaroperatie met normale kunstlens: Het meest gebruikelijk is om voor beide ogen te mikken op een sterkte van 0; dat betekent in de verte zien zonder bril, maar dichtbij met een leesbril. Mensen die bijziend zijn en vaak zonder bril lezen vinden het vaak plezieriger om bijziend te blijven en dus redelijk te kunnen lezen zonder bril maar voor de verte een bril nodig te hebben. Een combinatie van de eerste twee mogelijkheden is monovisie: één oog scherp in de verte en één oog dichtbij. Dit is met name geschikt voor mensen die al gewend zijn
5
aan ogen met een verschillende sterkte. Bij monovisie is er zonder bril zowel zicht veraf als bij lezen, maar het samenwerken van de ogen kan tegenvallen. De sterkte kan na een normale meting en operatie enkele dioptrie punten verkeerd uitkomen; de bril is dan in ieder geval nodig. Een staaroperatie wordt gedaan om de lenstroebeling te verwijderen; het kan dat de bril daarna niet meer nodig is maar dat kan niet gegarandeerd worden en is ook niet het doel van de operatie. Brillen, contactlenzen en eventuele her-operaties om u onafhankelijk te maken van een bril zijn voor eigen rekening. Staaroperatie met premium kunstlens: Hierbij wordt een speciale kunstlens aangemeten om u zo onafhankelijk mogelijk te maken van een bril. Tegen extra kosten. Er wordt een extra vooronderzoek gepland Als u een cylinderafwijking (astigmatisme) hebt kan dit meestal behandeld worden door na de staaroperatie een torische kunstlens te plaatsen. Deze wordt speciaal aangemeten en besteld. Het kijken in de verte of dichtbij lukt dan goed zonder bril. Om zowel veraf als dichtbij te kunnen zien zonder bril is er een multifocale kunstlens, en voor mensen met astigmatisme een torische multifocale kunstlens. Wij kunnen u helpen bij het maken van de keuze welke oogsterkte u wilt en of u baat heeft bij een premium lens. Het aanmeten van de kunstlens (gewoon of premium) is eenvoudig om te ondergaan. Als u contactlenzen gebruikt doe die dan twee weken voor de meting niet meer in. Contactlenzen vervormen het hoornvlies en verstoren daardoor deze meting.
Verdoving en bewaking Verdoving met alleen druppels of subTenon verdoving is meestal voldoende. Indien uw gezondheid het toelaat kan de operatie poliklinisch (zonder lichamelijk POS onderzoek; ontbijt voor de operatie toegestaan); als de gezondheid het niet toelaat: in dagbehandeling (vooraf POS onderzoek door anesthesie afdeling; nuchter blijven op dag van operatie; infuusnaaldje in arm bij de operatie). Samen met uw oogarts kan u ook kiezen voor compleet verdoven van het oog met een retrobulbaire injectie, dit gebeurt standaard in dagbehandeling (POS onderzoek etc.). Narcose is zelden nodig
6
Als u in dagbehandeling wordt geopereerd krijgt u een afspraak voor lichamelijk onderzoek (POS; Pre-Operatief Spreekuur) vooraf. Het POS wordt uitgevoerd door de anesthesisten, die uw oog verdoven en u bewaken. Neemt u het vragenformulier uit deze folder ingevuld mee. Soms spreekt het POS nog verder lichamelijk onderzoek af voor uw operatie. Neem ook een lijst met uw medicijnen mee. Mannen die middelen voor de prostaat gebruikt hebben gelieve dit te vermelden.
Bloedverdunnende medicatie Als u deze middelen gebruikt hoeven deze niet gestaakt te worden; echter bij middelen die door de trombosedienst worden gegeven (Acenocoumarol. Fenprocoumon etc.) moet wel de INR (mate van bloedstolling) worden gecontroleerd door de trombosedienst en eventueel aangepast. U wordt dan in dagbehandeling behandeld en bij het POS onderzoek krijgt u een brief mee voor de trombosedienst, voor aanpassing van de dosering. De INR wordt op de operatiedag gemeten. Bij een te hoge INR stellen we de operatie uit in verband met het risico op een bloeding.
Planning Wanneer wordt u geopereerd? Het bureau opname checkt of de onderzoeken die bij u nodig zijn, zijn afgerond; zoals POS onderzoek, aanmeten kunstlens, en eventuele aanvullende onderzoeken. Zij bellen u dan om u een operatiedatum te geven. Ongeveer vier werkdagen voor uw geplande operatiedatum neemt de afdeling opname nogmaals met u telefonisch contact op om u de laatste details (opnametijd, verpleegafdeling, nuchter ed.) door te geven. Heeft u vragen omtrent uw opname dan kunt zelf altijd contact opnemen met de afdeling opname Voorburg, tel. 070-340 12 95, op werkdagen tussen 09.00 - 12.00 uur of 14.00 - 16.00 uur. Voor andere vragen contact opnemen met de afdeling oogheelkunde. We opereren in Voorburg en in Delft, meestal kunt u uw voorkeur aangeven welke locatie het wordt. Als u geen voorkeur heeft krijgt u de plek met de kortste wachttijd.
7
De dag van de operatie •
Begin met de oogdruppels op de dag voor de operatie. Het recept van de oogarts geeft aan wat u moet druppelen, meestal gaat dit door tot 3 weken na de operatie. Andere oogdruppels blijft u ook gebruiken.
•
Nuchter blijven is bij druppelanesthesie niet nodig. Als u een POS onderzoek hebt gehad krijgt u daar aanwijzingen over wel of niet nuchter blijven. Kom zonder make-up of sieraden naar de operatieafdeling.
•
Neem al uw oogdruppels én overige medicijnen mee naar het ziekenhuis!
•
’s Morgens neemt u de gebruikelijke medicijnen thuis in (bloedverdunnende medicatie wordt eventueel aangepast, hierover krijgt u dan informatie van het opnamebureau). Indien u suikerziekte heeft en een POS onderzoek heeft gehad hoort u van de anesthesioloog hoe u moet handelen.
•
Meld u op de afdeling dagbehandeling, dus niet op de poli Oogheelkunde. In Delft is dit op de 4e etage van het H-gebouw, afdeling dagbehandeling 4 zuid; in Voorburg op de 2e etage
•
Op de afdeling krijgt u oogdruppels en een klein tabletje in het oog toegediend. U voelt het tabletje niet en we verwijderen het tijdens de operatie. U krijgt speciale kleding aan. Enige wachttijd is niet te vermijden; uw druppels moeten inwerken en operaties van eerdere patiënten kunnen uitlopen. U wordt in een rollend bed gebracht naar de voorbereidingskamer van de OK.
8
•
Daar krijgt u opnieuw oogdruppels. Er wordt enkele keren gevraagd naar uw gegevens en welk oog wordt geopereerd. Bij dagbehandeling krijgt u een infuusnaaldje in de arm. Bij retrobulbaire injectie krijgt u een kortdurend slaapmiddel via het infuusnaaldje waarna de anesthesioloog de injectie onder het oog geeft, dit is soms voelbaar. Bij druppelanesthesie kan het oog tijdens de operatie wel licht zien.
Time out: even checken •
Voorafgaand aan de operatie wordt nog een keer uw naam gevraagd; en wat voor een operatie u aan welk oog krijgt. Deze dingen weet de oogarts al, maar vraagt het nog een keer voor de zekerheid. Uw oog wordt schoongemaakt. Kom niet met uw handen aan uw gezicht. U krijgt een steriele doek over het gezicht met een kijkgaatje en er komt een klemmetje om het oog open te houden. U mag knipperen, het oog blijft openstaan. U ziet het licht van de microscoop voor u, en blijft er tijdens de operatie naar kijken. Regelmatig voelt u spoelwater lopen. Er kan wat drukgevoel op het oog zijn. De oogarts vraagt regelmatig hoe het gaat en verdooft zo nodig extra. Bij retrobulbair verdoving voelt en ziet u meestal niets. Als dit nodig is kunt u dingen bespreken met de oogarts maar verder is het beter om tijdens de ingreep niet te praten of te bewegen. Terwijl de staar wordt verwijderd wordt er gesproken door de oogarts en assistente; de apparatuur maakt ook geluid en er is vaak achtergrondmuziek.
•
De oogarts verwijdert de troebele lensinhoud via een opening van 2,2 millimeter en plaatst een vouwbaar kunstlensje achter de pupil. Hechtingen worden zelden gebruikt. De operatie zelf duurt ±15 minuten. De doek wordt verwijderd; u krijgt een kapje op het oog en gaat terug naar de afdeling. In principe kunt u ½ uur na de operatie naar huis. U krijgt een afspraak voor een controle op de polikliniek of telefonisch mee en een formulier met leefregels.
•
Het is verstandig om niet alleen naar huis te reizen. U kijkt maar met één oog (het geopereerde oog is afgedekt), waardoor u geen diepte ziet en dus moeilijk afstanden kunt schatten. Als uw tweede oog aan staar wordt geopereerd kan het opvallen dat sommige dingen anders lijken te gaan dan de eerste keer. Verdoving werkt bijvoorbeeld niet altijd op de zelfde manier in. Er kunnen meer of minder bloedinkjes zijn in het oogwit of de huid. Soms
9
is de volgorde van handelingen anders dan de eerste keer. En het zien herstelt bij het ene oog sneller dan bij het andere.
Complicaties Staaroperaties zijn relatief veilig. Maar een oog is klein en kwetsbaar en kan tijdens of na een normaal uitgevoerde operatie anders reageren dan normaal. Dit kan betekenen dat de genezing langzamer is of dat het uiteindelijke resultaat niet goed is. Ernstigere complicaties die onherstelbare schade veroorzaken zijn zeldzaam. Complicaties en fouten worden met u besproken als ze optreden. Wij gebruiken de landelijke CPO kwaliteitsregistratie en een Time-out/Sign-out en Veilig-incidentMelden veiligheidsprocedure.
Bijwerkingen Staaroperaties leiden soms tot: -
het zien van een verticale schim aan de buitenzijde van het blikveld; waarschijnlijk komt dit omdat de ogen moeten wennen aan de rechthoekige rand van de kunstlens; men noemt dit wel “edge glare”; dit went meestal binnen enkele weken
-
loslating van het glasvocht (achterste glasvochtmembraan loslating, met klachten van bewegende vlekjes: mouches volantes)
-
netvliesloslating: dit kan bij iedereen optreden maar de kans hierop wordt iets groter na staaroperatie of behandeling van nastaar
-
laagstand van het bovenooglid [ptosis, verzwakking van spier die het oog opent]
-
Als er sprake is van een aanmerkelijk hoog risico op complicaties of een tegenvallend resultaat zal de oogarts dit ter sprake brengen.
10
Na de operatie De dag na de operatie verwijdert u zelf het verband. Het kan zijn dat u op dat moment al beter ziet dan voor de operatie; maar het zicht kan de eerste dag na de operatie nog erg tegenvallen. Het hoornvlies kan tijdelijk wazig zijn als een bijwerking van de operatie en wordt daarna helder. Oogdruppels gebruiken De dag na de operatie verwijdert u het beschermkapje. Gooi het niet weg. Druppelt u het oog met de oogdruppel waarvoor u een recept heeft gekregen. U druppelt 3 keer per dag (1x ’s morgens, 1x ’s middags, 1x ’s avonds) en blijft druppelen tot 3 weken na de operatie. Als u normaal gesproken ook andere oogdruppels gebruikt, druppelt u deze gewoon zoals u gewend bent. Houd 5 minuten tussen het geven van twee verschillende oogdruppels. Het flesje bevat genoeg druppels voor 3 weken. Er kan wat irritatie en tranen aan het geopereerde oog optreden als bijwerking van deze druppels, ook in de weken nadat ze gestaakt zijn. De eerste controle na de staaroperatie is binnen enkele dagen. Deze wordt meestal telefonisch afgehandeld. Na 1 tot 4 weken is er een controle op de polikliniek. De eerste twee weken beschermt u het geopereerde oog tijdens het slapen en het rusten met het beschermkapje. Bevestig het kapje met 4 stukken pleister van de wang naar het midden van het voorhoofd
Leefregels na de staaroperatie In de eerste twee weken na de operatie mag u niet: • wrijven in het geopereerde oog; zwaar tillen; hard persen; zwemmen. U mag wel: •
uw eigen oogdruppels blijven gebruiken;
•
uw oude bril dragen;
•
het gezicht voorzichtig wassen (geen druk op het geopereerde oog uitoefenen, het geopereerde oog met een tissue droogdeppen, niet wrijven);
•
douchen of baden;
11
•
bukken, door de knieën gaan;
•
normaal huishoudelijk werk doen;
•
televisie kijken of lezen, werken aan een computer;
•
wandelen zonder verband, fietsen (1e twee weken bij voorkeur met bril/zonnebril), vliegen, naar de kapper gaan.
BIJ ACUTE KLACHTEN Indien u plotseling of in toenemende mate wazig gaat zien of pijn krijgt, neemt u direct contact op met: Poli oogheelkunde te Delft, telefoon 015 - 260 40 90 of met Poli oogheelkunde te Voorburg, telefoon 070 - 340 13 87. Buiten onze openingstijden neemt u direct contact op met de Spoedeisende Hulp van het Reinier de Graaf Gasthuis, Reinier de Graafweg 3-11 Delft. Het telefoonnummer van de SpoedEisende Hulp is 015 - 260 38 44.
Bril aanpassen Pas zes weken na de operatie is de definitieve oogsterkte bereikt. De eerste twee weken kunt u de bril blijven dragen om het oog te beschermen. Als u beter ziet zonder de bril mag dat ook. Lezen gaat vaak beter met een standaard leesbril uit de supermarkt, u kan dat gewoon uitproberen. De opticien kan ter overbrugging een tijdelijk glas in de bril zetten. Na ons onderzoek geven we u een brief voor de opticien, die de meting zal herhalen en met u bespreekt wat voor soort bril u nodig heeft.
12
Nastaar De kunstlens hangt in het dunne omhulsel (lenskapsel) waar de staar uit gehaald is. Dit dunne vliesje vertroebelt vaak in de loop van maanden tot jaren. Het lijkt dan alsof de staar weer terugkomt. Behandeling van nastaar is veel eenvoudiger dan een operatie, het gebeurt in een kamertje op de polikliniek door middel van een korte, pijnloze laserbehandeling waarbij een opening gemaakt wordt in het lenszakje. Als er geen andere oogziekten zijn zullen de ogen daarna voorgoed helder zien. Patiëntenvereniging Staar Postbus 1709 3800 BS Amersfoort E
[email protected] W www.patientenverenigingstaar.nl De Oogvereniging Postbus 2344 3500 GH Utrecht Bezoekadres: Piet van Dommelenhuis Churchilllaan 11, 2e etage 3527 GV Utrecht De ooglijn 030 299 28 78 E
[email protected] W www.oogvereniging.nl
De Ooglijn De ooglijn is opgericht voor iedereen die zelf of in zijn omgeving te maken heeft met een visuele beperking, oogaandoening of doofblindheid. T 030 294 54 44(ma - vr 10.00 - 15.30 uur) E
[email protected] Tw: @ooglijn
13
Reinier de Graaf is partner van het Oogzorgnetwerk
14
15
Gasthuis Delft
Diaconessenhuis Voorburg
Behandelcentrum Westland
Gezondheidscentrum De Reef
Reinier de Graafweg 3-11
Fonteynenburghlaan 5
Middelbroekweg 2a
Kiekendiefstraat 17
2625 AD Delft
2275 CX Voorburg
2671 ME Naaldwijk
2496 RP Den Haag
Tel 015 260 30 60
Tel 070 340 1100
Tel 0174 63 77 00
Tel 015 270 68 00
foldernr. 204704 versie april 2014
www.reinierdegraaf.nl
