Pedagogisch beleid pedagogiek & ontwikkeling bij crèche Hermelijntje
Inleiding Crèche Hermelijntje biedt professionele kinderopvang en naschoolse opvang voor kinderen van nul tot twaalf jaar. In dit pedagogisch beleidsplan wordt onze visie op opvang en opvoeding beschreven. Deze visie geldt voor alle vestigingen van crèche Hermelijntje en vormt de basis voor het dagelijks pedagogisch handelen in groepen. Per vestiging wordt deze visie uitgewerkt in een concreet pedagogisch plan van aanpak. In het plan van aanpak wordt het pedagogisch handelen in de groepen zichtbaar en toetsbaar gemaakt. We beschrijven hoe de pedagogisch medewerkers met de kinderen werken, hoe de ruimte is ingericht en hoe er met de ouders wordt samengewerkt. Jaarlijks wordt dit plan van aanpak besproken en zo nodig bijgesteld. Met deze pedagogische plannen willen we ons pedagogisch denken en doen inzichtelijk maken voor personeel en ouders. Steeds opnieuw toetsen we het dagelijks pedagogisch handelen aan onze pedagogische doelen om zo de kwaliteit van de opvang te verbeteren. We gebruiken in dit plan de officiële term ‘pedagogisch medewerker’, die de meer gangbare term ‘leidster’ vervangt.
Hoofdstuk 1
Onze pedagogische visie en doelstelling
‘It takes a village to raise a child’ (Hillary Clinton)
Crèche Hermelijntje wil partner van ouders zijn bij het opvoeden en verzorgen van de kinderen. Het gezin zien wij als belangrijkste opvoedingsmilieu. Naast gezin en school biedt Hermelijntje een opvoedingsmilieu waarin de belangen en behoeften van kinderen centraal staan. In samenwerking met de ouders willen wij een bijdrage aan die opvoeding leveren. De ouders blijven eindverantwoordelijk voor de opvoeding.
Onze doelstelling is: het welbevinden en de ontwikkeling van kinderen in de groep bevorderen. De kinderen staan centraal. De pedagogisch medewerker bouwt met ieder kind een vertrouwensrelatie op zodat het kind zich veilig voelt. Dit vormt de basis voor een goed pedagogisch klimaat in de groep. Daarnaast spelen de interacties binnen de groep en de groepsruimte een belangrijke rol. We werken deze doelstelling verder uit met behulp van de volgende – wetenschappelijk ontwikkelde- vier aspecten die het welbevinden en de ontwikkeling van kinderen kunnen bevorderen. emotionele veiligheid; autonomie; structuur; uitleg en informatie. Deze aspecten komen in ieder hoofdstuk van dit beleidsplan terug. Zij vormen de leidraad van ons pedagogisch denken en doen. Daarnaast verwerken wij de – wetenschappelijk geformuleerde - basisdoelen voor de opvoeding uit de Wet Kinderopvang in ons plan.
Hoofdstuk 2
De kinderen: persoonlijke competenties
Vraag een peuter die op weg is naar haar groep: ‘Waar ga je naar toe?’ Ze zal vast niet antwoorden: ‘Naar Crèche Hermelijntje, vestiging Jan van Nassau…’, maar de naam van haar favoriete pedagogisch medewerker noemen. Daarmee geeft zij aan dat de band met de pedagogisch medewerker het belangrijkste is.’ emotionele veiligheid Ieder kind heeft behoefte aan veiligheid en geborgenheid. De pedagogisch medewerkers tonen respect voor ieder kind, ze laten het kind merken dat ze de gevoelens en ervaringen van het kind serieus nemen. Het goed observeren van de kinderen en hierop inspelen vormt de basis van ons pedagogisch handelen. Hierdoor groeit bij het kind een gevoel van vertrouwen in zichzelf en zijn omgeving. Vanuit dit gevoel van welbevinden gaat het kind op onderzoek uit en leert zijn/haar persoonlijke competenties te ontwikkelen.
autonomie Een kind leert het meest als het de ruimte krijgt om zelf dingen te ontdekken. De pedagogisch medewerkers geven het kind de ruimte om te experimenteren: met leren staan, met leren lopen en met allerlei soorten spelmateriaal. Ze moedigen de kinderen aan om iets nieuws te proberen. Ze nemen de ideeën en initiatieven van een kind serieus en gaan hier positief mee om, soms met de nodige humor. Als het kind ervaart dat het iets zelf kan, groeit het zelfvertrouwen en durft het een volgende stap te maken in zijn ontwikkeling. structuur Structuur en grenzen geven het kind houvast en duidelijkheid. De pedagogisch medewerkers laten de kinderen zien wat de grenzen en regels zijn en leren de kinderen hier spelenderwijs mee omgaan. Zo weten de kinderen waar ze aan toe zijn. Bij het aanleren van de regels vertellen de pedagogisch medewerkers steeds aan de kinderen wat ze wèl mogen, bijvoorbeeld: geen speelgoed afpakken, wèl zelf iets uitzoeken om mee te spelen. uitleg en informatie Een kind heeft informatie en uitleg nodig om de wereld te leren begrijpen. De pedagogisch medewerker benoemt wat ze ziet en legt uit wat ze doet. Ze neemt vragen van kinderen serieus en sluit met haar uitleg aan bij de belevingswereld van de kinderen. Ze biedt nieuwe informatie aan om de kinderen uit te dagen in hun spel.
Hoofdstuk 3 medewerker
De ondersteuning van de pedagogisch
‘Dankzij de theorie weet ik, dankzij de praktijk voel ik’ (Janusz Korczak) De pedagogisch medewerkers zijn de peilers waarop onze kwaliteit rust. Daarom besteden we veel aandacht aan hun begeleiding en deskundigheidsbevordering. waardering en ondersteuning Wij willen dat iedere pedagogisch medewerker zich welkom voelt binnen de organisatie en zich gesteund weet door het management. Alle pedagogisch medewerkers hebben een professionele opleiding gevolgd of volgen deze. Wij vragen van ze om na te denken over hun pedagogisch handelen en om open te staan voor ontwikkeling en verbetering van de kwaliteit van hun werk.
respect voor de persoon Naast kennis, vaardigheden en beroepshouding speelt de persoon van de pedagogisch medewerker een belangrijke rol. Haar persoon bepaalt – binnen de kaders van het pedagogisch plan - het pedagogisch klimaat in de groep: de kinderen waarderen haar om wie zij is. Wij respecteren de eigenheid van iedere pedagogisch medewerker en stimuleren de inzet van haar persoonlijke talenten. structureel overleg Regelmatig zijn er groepsbesprekingen, waarin de vestigingsmanager met de pedagogisch medewerkers over hun pedagogisch handelen spreekt. De pedagoog van Hermelijntje bezoekt regelmatig alle vestigingen en ondersteunt de teams bij hun pedagogisch denken en doen. begeleiding en scholing Jaarlijks bespreekt de vestigingsmanager met iedere pedagogisch medewerker hoe zij zich verder wil ontwikkelen en welke cursussen of trainingen zij kan gaan volgen. Het doel is dat zoveel mogelijk medewerkers dezelfde basiscursussen volgen, waardoor binnen de groepen met dezelfde pedagogische principes wordt gewerkt. Sinds 2010 werkt Hermelijntje aan de ontwikkeling van een Kwaliteitshandboek, waarin de belangrijkste processen van het werk worden beschreven. Pedagogisch medewerkers worden zo veel mogelijk betrokken bij het formuleren van de werkinstructies, zodat deze goed aansluiten bij de dagelijkse praktijk. De vestigingsmanagers wisselen in een zes wekelijks overleg informatie uit over het Handboek en geven de informatie door aan hun teams. De pedagoog bespreekt de werkinstructies in cursussen en tijdens bezoeken aan de vestiging. Hiermee willen we bereiken dat alle pedagogisch medewerkers op alle vestigingen volgens de werkinstructies handelen.
Vier ogen principe Naar aanleiding van een zedenzaak in Amsterdam heeft de commissie Gunning in haar rapport de term ‘vier ogenprincipe’ geïntroduceerd. Het vier ogen principe betekent dat er altijd iemand moet kunnen meekijken of meeluisteren als een pedagogisch medewerker alleen met de kinderen is. Het vier ogenprincipe is voor convenantpartijen (Brancheorganisatie en BOinK) de basis voor veiligheid in de kinderopvang. Binnen Hermelijntje werken we dit principe als volgt uit: 1.
Een professioneel werkklimaat, waarbij werknemers elkaar op hun gedrag aanspreken. In ons Handboek Kwaliteit is de landelijke meldcode Kindermishandeling en huiselijk geweld opgenomen, met een apart onderdeel over het signaleren van kindermishandeling door een beroepskracht. Daarnaast heeft Hermelijntje zelf een protocol ‘Ongewenste omgangsvormen’ ontwikkeld. 2. Het samenvoegen van stamgroepen aan het begin en het einde van de dag. In de PPA’s per vestiging staat beschreven hoe dit in de dagelijkse praktijk plaatsvindt. 3.
Inzet van ‘extra ogen’
Hoofdstuk 4
De groep: sociale competenties
‘Zijn dat wij?’ vroeg een peuter die met de pedagogisch medewerker naar een foto in de groepsruimte keek.. Wat hij zag…de kinderen van zijn groep en wat hij zei…’Zijn dat wij?’ geeft aan dat kinderen zich verbonden voelen met hun groep: ‘Wij van de Sterrenelfen!’ emotionele veiligheid Om kinderen binnen de groep een gevoel van veiligheid te geven, nemen we een aantal maatregelen: We volgen de normen van het landelijk Convenant ‘kwaliteit kinderopvang’ voor de groepsgrootte; We werken met vaste pedagogisch medewerkers en vaste stamgroepen, waaraan de kinderen gewend raken. We hebben een notitie ‘Wenbeleid’ waarin we beschrijven hoe we kinderen aan de groep laten wennen. Bij de dagopvang kiezen we voor een horizontale groepsindeling, dat wil zeggen: babygroepen voor kinderen van nul tot twee jaar en peutergroepen voor kinderen van twee tot vier jaar. Deze indeling biedt kinderen de mogelijkheid om veel met leeftijdgenootjes om te gaan en op gelijkwaardig niveau met elkaar te spelen. De inrichting, het spelmateriaal en de activiteiten kunnen optimaal op de leeftijd van de kinderen worden afgestemd.
sociale competenties In de ontmoetingen met andere kinderen leert een kind veel over zichzelf: waar heb ik lol in, wat kan ik delen en waar liggen mijn grenzen? We bieden de kinderen de ruimte om met elkaar te spelen, plezier te maken en – binnen veilige grenzen- kleine conflictjes met elkaar op te lossen. Zo ontwikkelt het kind sociale competenties. respect voor autonomie Binnen de groep hebben we oog voor de eigenheid van ieder kind: de één is druk, de ander rustig; de één is graag op zichzelf, de ander zoekt steeds contact. Ieder kind heeft een eigen plekje in de groep en hoort erbij. Dit maken we zichtbaar met een eigen mandje of laatje en een foto van het kind in de groep. In de slaapkamer hebben kinderen ook hun vaste plekje en in de gang hun eigen kapstokje. structuur Het dagritme zorgt ervoor dat alle kinderen op tijd eten, drinken, slapen, plassen of verschoond worden en dat er genoeg tijd overblijft om (buiten) te spelen. In de babygroep maken we op het dagritmebord het eigen ritme van ieder kind met voeden, slapen en verzorgen zichtbaar. Bij ieder verzorgingsmoment geven we het kind individuele aandacht. Vanuit de box of kruipend op de grond kan het kind de groep gaan verkennen en andere kinderen ontmoeten. Als kinderen overgaan op vaster voedsel, eten zij met elkaar hun fruithap en hun boterham. Wij hanteren een beleid voor gezonde voeding en bevelen gezonde traktaties aan. Spelenderwijs leren wij kinderen meedoen aan het dagritme en de regels van de groep. Alles gebeurt volgens een vast ritueel: opruimen, handen wassen, aan tafel, toet afvegen, enz. Dit is herkenbaar voor de kinderen en geeft hen een gevoel van veiligheid en verbondenheid met de groep. uitleg en informatie De hele dag praten wij met de kinderen. Vanaf het moment dat we het kind van de ouder overnemen, benoemen we wat er gebeurt: ‘We gaan pappa/mamma uitzwaaien.’Voor het eten en het slapen zingen we een liedje, dit vormt een vast ritueel binnen de groep. Bij de regels van de groep geven we uitleg aan de kinderen: ‘Je mag niet slaan, je kunt gewoon zeggen dat je iets niet leuk vindt.’ Zo krijgen ze in de alledaagse omgang waarden en normen aangereikt.
Hoofdstuk 5
De ruimte en inrichting
‘Het kind heeft honderd werelden om te ontdekken. Honderd werelden om te dromen. Honderd talen en nog eens honderd, honderd, honderd. (Loris Malaguzzi, Reggio Emilia Italië). emotionele veiligheid De groepsruimte is overzichtelijk ingedeeld. In de babygroep is het belangrijk dat kinderen en pedagogisch medewerkers elkaar steeds kunnen zien, dit geeft de kinderen een veilig gevoel. Een spiegel op kruiphoogte biedt de kinderen de mogelijkheid om zichzelf te ontdekken. In de peutergroep zijn verschillende hoeken ingericht, zodat kinderen weten welk spel je op welke plek kunt spelen. Op foto’s in de groepsruimte kunnen de kinderen zichzelf en elkaar herkennen. Foto’s van de thuissituatie kunnen het kind troost bieden als ze verdrietig zijn. respect voor autonomie De inrichting van de groepsruimte is afgestemd op de ontwikkeling van de kinderen. In de babygroepen is voldoende ruimte om te (leren) kruipen en lopen. In de peutergroepen is ruimte om ongestoord te kunnen spelen, waarbij de kinderen zelf het materiaal kunnen pakken en weer opbergen. Buiten is er ruimte om te fietsen, te klimmen en te spelen met natuurlijke materialen, zoals zand. Voor de baby’s is er een ‘veilige zone’ in de buitenruimte. Wij gaan dagelijks naar buiten met de kinderen en ventileren de groepsruimte, zodat de kinderen voldoende frisse lucht krijgen. structuur Er zijn verschillende plekken voor rustige en voor drukke activiteiten: een leeshoek is bijvoorbeeld niet vlak naast het klimhuis; dit leidt de kinderen te veel af. Voor ieder ontwikkelingsgebied (zintuiglijk, sociaal-emotioneel, motorisch en cognitief) is voldoende materiaal aanwezig, dat een vaste plek heeft in de groep. We bieden niet te veel materiaal aan, maar wisselen het materiaal regelmatig om, zodat kinderen er opnieuw door uitgedaagd worden. In een aantal vestigingen werken we ook met ‘Puk & Ko’: materiaal dat is ontwikkeld voor vroeg- en voorschoolse educatie. Hierin werken we ook met thema’s die de kinderen aanspreken en stimuleren in hun activiteiten. uitleg en informatie Kinderen willen de wereld om zich heen zelf ontdekken. We stimuleren de kinderen in hun ontdekkingstocht door hen steeds nieuwe uitdagingen te bieden. We laten hen zoveel mogelijk zelf ontdekken en schrijven niet precies voor wat ze moeten doen. In het fantasiespel geven we nieuwe impulsen door eventjes mee te spelen; bij sommige spelmaterialen leggen we uit wat
je er nog meer mee kunt doen. Bij het knutselen laten we ze op hun eigen manier met het materiaal aan de slag gaan en hoeven ze niet allemaal tot hetzelfde resultaat te komen. Ieder kind is immers uniek! We dagen de kinderen uit door hun ontdekkingen aan te moedigen, te documenteren en te tonen in de groepsruimte.
Hoofdstuk 6
Samenwerken met ouders
‘We hebben beide onze eigen wijze. Wij komen elk van een andere kant Maar al die verscheidenheid Maakt het tussen ons juist interessant’ (Karin Boone 2003) iedereen is welkom Voor ieder kind is goede samenwerking tussen ouders en pedagogisch medewerkers van belang. Wij nemen de tijd om de ouder te leren kennen en nodigen ouders uit om informatie over de opvoeding te delen. Bij het brengen en/of ophalen vragen we ouders om eventjes in de groep te komen. respect voor verschillen Iedere ouder heeft zijn eigen opvoedingsstijl. Wij tonen interesse in de thuissituatie van ieder kind en vragen regelmatig aan ouders hoe het thuis gaat. In de groep gaat opvoeden anders dan thuis; wij gaan hierover in gesprek met ouders en proberen samen met hen uit te zoeken wat het beste is voor het kind. structureel contact Naast de dagelijkse contacten bij het brengen en halen, houden we op allerlei manieren contact met ouders: In het kennismakingsgesprek; In het gesprek aan het einde van de wenperiode; In het jaarlijks oudergesprek; Op ouderavonden en feesten. oudercommissie Iedere vestiging heeft een eigen oudercommissie. Afgevaardigden van de oudercommissies van alle vestigingen vormen de centrale oudercommissie. De oudercommissies hebben adviesrecht over allerlei onderwerpen, bijvoorbeeld het pedagogisch beleidsplan (zie ook: folder Hermelijntje en reglement oudercommissies).
uitleg en informatie Wij laten ouders zo goed mogelijk zien hoe wij met de kinderen werken en tonen belangstelling voor de thuiswereld van ieder kind. Als we ons zorgen maken over het welbevinden of de ontwikkeling van een kind, bespreken we dit altijd met de ouders. Zo nodig vragen we de ouder of wij contact op mogen nemen met andere instellingen, bijvoorbeeld het consultatiebureau of het centrum voor jeugd en gezin. Onze observaties en aantekeningen van de kinderen bewaren we in een afgesloten kast en bespreken we alleen met degenen die bij het kind betrokken zijn.
Geraadpleegde bronnen Crèche Hermelijntje, partner in opvoeden en verzorgen. Folder 2008. Website Hermelijntje: www.hermelijntje.nl. Elly Singer en Loes Kleerekoper, Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar (Elsevier gezondheidszorg Maarssen 2009): zie ook www.curriculumkinderopvang.nl. De vier aspecten van de interactie tussen kind en pedagogisch medewerker (emotionele ondersteuning, respect voor autonomie, structuur bieden en uitleg en informatie geven) zijn ontleend aan onderzoek van M. Erickson, L.A. Sroufe en B. Egeland (1985) en toegepast door het Nederlands Jeugdinstituut in de trainingen voor de kinderopvang ‘Laten spelen is een vak’ en ‘Werken met baby’s’. Notitie ‘Samen eten in de groep’ Hermelijntje ( 2008). Notitie ‘Wenbeleid’ Hermelijntje (herziene versie 2008). Notulen van de besprekingen van het concept pedagogisch beleidsplan: MT 26 mei 2008; Vestigingsmanagersoverleg juli 2008; Centrale oudercommissie 5 nov. 2008 en de adviezen per e-mail van de afzonderlijke oudercommissies. Pedagogisch beleidsplan crèche Hermelijntje (oude versie). Handboek Kwaliteit en Handboek Werkinstructiess van Crèche Hermelijntje (maart 2012). Convenant Kinderopvang van de Brancheorganisatie Kinderopvang en de BelangengroepOuders in de Kinderopvang (BOinK) waarin de uitwerking van het vierogenprincipe wordt beschreven. (april 2012).
