onze hersenen Over het zenuwstelsel en de psyche van de mens Goed nieuws over dwarse pubers Wat kun je doen tegen stress?

september 2008

Goed nieuws over dwarse pubers

onze hersenen Over het zenuwstelsel en de psyche van de mens

Wat kun je doen tegen stress?

Pagina 5

Pagina 6

Verslaving: 1 op de 10 Nederlanders is probleem drinker Pagina 9

Grote stap vooruit voor Parkinson patiënt

De inhoud van deze bijlage valt niet onder verantwoordelijkheid van de Telegraaf-redactie

Pagina 15

Themabijlage oNZE HERSENEN

Wij zijn onze hersenen

SEPTEMBER 2008

ONZE HERSENEN Over het zenuwstelsel en de psyche van de mens

A

lles wat we denken, doen en laten, gebeurt door onze hersenen. De bouw van deze fantastische machine bepaalt onze mogelijkheden, onze beperkingen en ons karakter; wij zijn onze hersenen. Hersenonderzoek is niet meer alleen het zoeken naar de oorzaak van hersenziekten, maar ook een zoektocht naar de vraag waarom we zijn zoals we zijn, een zoektocht naar onszelf. De bouwstenen van onze hersenen zijn zenuwcellen of neuronen. De hersenen zijn anderhalve kilo zwaar, ze bevatten 100 miljard neuronen (dat is vijftienmaal meer dan er mensen op aarde zijn) en zo’n 10.000 maal meer plaatsen waar zenuwcellen contact met elkaar maken. Het product van de interactie van al die miljarden zenuwcellen is onze ‘geest’. Zoals de nier urine produceert, produceert het brein de geest. Met hersenscans kun je niet alleen hersenziekten opsporen, je kunt ook de hersengebieden zien oplichten die we gebruiken om te lezen, denken, rekenen, naar muziek te luisteren, religieuze ervaringen te hebben, en verliefd of seksueel opgewonden te zijn. Stoornissen in deze efficiënte informatieverwerkende machine leiden tot psychiatrische of neurologische ziekten. Hersenziekten zijn nog steeds moeilijk behandelbaar, maar het tijdperk van defaitisme heeft plaatsgemaakt voor opwinding over nieuwe inzichten, en optimisme over de nieuwe mogelijkheden voor de kliniek in de nabije toekomst. Tot voor kort konden neurologen weinig meer dan exact lokaliseren waar een defect voor de rest van ons leven zou zitten. Nu worden stolsels die een herseninfarct veroorzaken opgelost, bloedingen gestopt en stents geplaatst in dichtslibbende hersenvaten. Het onderzoek op hersenen, na het overlijden gedoneerd aan de Nederlandse Hersenbank (www.hersenbank.nl), geeft nieuwe inzichten in de moleculaire processen die de ziekten als alzheimer, schizofrenie, parkinson MS en depressie veroorzaken, en het zoeken naar nieuwe targets voor geneesmiddelen is in volle gang. Maar dat soort onderzoek zal pas voor een volgende generatie vruchten afwerpen.

Goed nieuws over dwarse pubers

Wat kun je doen tegen stress?

Pagina 5

Pagina 6

Verslaving: 1 op de 10 Nederlanders is probleem drinker Pagina 9

Grote stap vooruit voor Parkinson patiënt Pagina 15

DE INHOUD VAN DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE TELEGRAAF-REDACTIE

°

INHOUD

Onze hersenen p. 4

Stimulatie-elektrodes, precies geïmplanteerd op de juiste plaats in de diepte van de hersenen zijn nu al effectief. Het begon bij parkinsonpatiënten. Het is indrukwekkend om te zien hoe heftige tremoren opeens verdwijnen als de patiënt het knopje van de stimulator indrukt. Diepte-elektrodes worden nu ook toegepast bij clusterhoofdpijn, spierspasmen en dwanghandelingen. Patiënten die honderden malen per dag hun handen wasten kunnen met zo’n elektrode weer een normaal leven leiden. Er is zelfs al iemand die zes jaar in een toestand van minimale bewustzijn verkeerde met een diepte-elektrode bij bewustzijn gebracht.
mensen een cochlea-implantaat waarmee de patiënten vaak verrassend goed kunnen horen. Bij blinde patiënten wordt er geëxperimenteerd met informatie van elektronische camera’s die naar de visuele hersenschors wordt gestuurd. Een 25 jaar oude man was volledig verlamd door een dwarslaesie, nadat hij met een mes in zijn nek werd gestoken. Er werd een plaatje van 4x4 mm met 96 elektroden in zijn hersenschors geïmplanteerd. Door aan bewegingen te denken kon hij een computermuis aansturen, zijn e-mail lezen en een computerspelletje spelen. Met denkkracht kan zelfs een armprothese worden bestuurd. Er wordt gepoogd reparaties in de hersenen uit te voeren door stukjes foetaal hersenweefsel te transplanteren bij parkinson- en huntingtonpatiënten. Gentherapie wordt al uitgeprobeerd bij alzheimerpatiënten. Stamcellen lijken veelbelovend voor reparatie van hersenweefsel, maar er moeten nog grote problemen worden overwonnen.

Mediaplanet produceert, financiert en ontwikkelt themakranten In pers, online en via broadcasting. www.mediaplanet.com

Door de enorme groei en technische vooruitgang in de neurowetenschappen worden aan de lopende band nieuwe vondsten gedaan. Dat is ook nodig, want 27 procent van de Europeanen lijdt aan één of meer hersenziekten. In Nederland gaat bijna een kwart van de kosten in de gezondheidszorg naar mensen met psychische stoornissen. Dan zou je verwachten dat ten minste een evenredig deel van het onderzoeksbudget naar het hersenonderzoek zou gaan, maar slechts acht procent van het onderzoeksbudget in Europa gaat naar de neurowetenschappen. Wanneer ontwikkelt de regering de broodnodige visie voor een gezonder brein voor volgende generaties?

Slimmer door een pilletje?

P. 5

Foute afstemming puberhersenen

p. 5

Rennen voor rust

p. 6

Wassen uit angst p. 7 Mars versus Venus p. 7 Dementie of gewoon vergeetachtig p. 8 Als de stopknop stuk is p. 9 Epilepsie p. 9 MS ook kinderziekte p. 11 Morgen gezond weer op?

Nieuwe hoop na depressie p. 13 Hulp bij dyslexie p. 15 Parkinson p. 15

Prof. Dr. D.F. Swaab, Hoogleraar Neurobiologie AMC, Themaleider“Neuropsychiatrische stoornissen”, Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen.

onze hersenen - publicatie Mediaplanet publishing house B.V. Project Manager: Jolien Alberdingk Thijm, Mediaplanet Publishing House B.V. +31 20 7077 012 Production Manager: Birte van Ouwerkerk, Mediaplanet Publishing House B.V. +31 20 7077 003 Design & Repro: Thomas Rohlfs, [email protected], +31 20 7077 011 Tekst: Hannelore Zwitserlood Mediaplanet is de leidinggevende Europese uitgever van themakranten in pers, online en via broadcasting. Als u zelf een idee heeft over een onderwerp, of misschien wel een heel thema, aarzelt u dan niet om contact met ons op te nemen. Mediaplanet Publishing House, Kristiina Kansen, Country Manager Jolien Alberdingk Thijm

P. 12

tel: +31 20 70 77001 www.mediaplanet.com Gedistribueerd met De Telegraaf, september 2008

Fotografie: Fotoflex Nederland

A L N IK BE

S N A R F E NG E D E O EN ARM

G E T P O IK STA R E B O T K O 17

G A D E D E O M R A D L WERE

WWW.EEN.NL


Onze hersenen

8 6

Ze wegen gemiddeld slechts 1330 gram, maar zijn wel het meest ingewikkelde menselijke orgaan: de hersenen.

9

5

11

7 4

E

igenlijk vormen ze de centrale regelkamer in je lichaam, want ze sturen je motoriek aan, zorgen ervoor dat je dingen kunt onthouden en leren, vangen prikkels op en zorgen ervoor dat je reageert op veranderingen in je omgeving. De hersenen zijn veel ingewikkelder dan de meest ingewikkelde computer.

10

3

13

2

12 14

15 1

Dick Swaab: “Een nog betere metafoor is ‘de staf kamer van het leger.’” Ook is nog steeds niet duidelijk hoeveel aspecten van de hersenen precies bekend zijn. “Als je iets onbekends onderzoekt, dan weet je ook niet hoeveel er nog te ontdekken valt.”

16

Storing De kans dat iemand een hersenziekte heeft of krijgt is een op vier. Hersenonderzoeker Dick Swaab: “We hebben bijvoorbeeld allemaal een forse kans op alzheimer, want een kwart van de ouderen krijgt dit. Verder is een depressie op weg om een volksziekte te worden, en ook heel veel mensen hebben een fobie.”

17

Deze afbeelding is een sterke vereenvoudiging van de complexe werkelijkheid. Bron: www.hersenbank.nl

De hersenfuncties (van links- naar rechtsonder, met de klok mee) 1 Kleine hersenen: voortbeweging, evenwicht, geheugen. Door een beschadiging van de kleine hersenen worden bewegingen minder gecoördineerd, waardoor je dronken lijkt, erg onhandig wordt en geen nieuwe bewegingen meer kunt leren. 2 Pijnappelklier: Dit kleine orgaan staat bekend als een hormoonklier, die diverse hormonen produceert. Serotine bijvoorbeeld, dat als neorotransmitter betrokken is bij stemming, zelfvertrouwen, seksuele activiteit, slaap en emotie. Ook zorgt de pijnappelklier voor het hormoon melatonine, dat ons bioritme reguleert en ervoor zorgt dat je ’s nachts wil slapen. 3 Derde ventrikel: ook wel hersenkamer genoemd. Er zijn vier van deze met hersenvocht gevulde holten in de hersenen. Ze zijn onderling verbonden, het hersenvocht stroomt er doorheen.

(advertorial)

Lichttherapie; grip op je herfst- en winterdip Nieuwe lichttherapielamp maakt toepassing eenvoudig NATHALIE HOGENDORP

I

n de zomer is er niets aan de hand, maar zodra de blaadjes van de bomen beginnen te vallen laat het lichaam je in de steek. Moeheid, weinig energie, somberheid, een grote behoefte aan slapen, gewichtstoename door een toegenomen behoefte aan calorierijk voedsel, zijn

kenmerkende symptomen van de ‘herfstblues’ of ‘winterdip’. Lichttherapie gaat deze klachten op natuurlijke wijze tegen. Lichttherapie is nu zelfs helemaal ‘hot’, door de introductie van een handzame lichttherapielamp; de Litebook®Elite™. Miljoenen mensen in Nederland hebben jaarlijks last van de winterdip. Een winterdip is een mildere variant van een winterdepressie. Niet alle symptomen van een winterdepressie zijn aanwezig, maar zorgen wel voor veel ongemak. Door het ‘te kort aan licht’ tijdens de donkere dagen, raakt de biologische klok van het lichaam van slag, waardoor o.a. het slaaphormoon melatonine ook overdag wordt aangemaakt. Dit zorgt voor een vermoeid gevoel. Ook de productie van andere energiehormonen en neurotransmitters raakt verstoord met allerlei gezondheidsklachten tot gevolg. Effectief en natuurlijk Lichttherapie herstelt de biologische klok van het lichaam. Via de ogen wordt een sterk signaal doorgegeven aan het deel van hersenen waar de biologische klok zich bevindt. De productie van melatonine wordt direct gestopt waardoor andere energieprocessen op gang kunnen komen. Zoals het hoort. De effectiviteit van lichttherapie is duidelijk aangetoond. Nederlandse medische richtlijnen adviseren lichttherapie dan ook als eerste keus behandeling bij winterdepressie. Lichttherapie helpt ook bij bepaalde slaapproblemen, jetlag, nachtdiensten, PMS, burnout, en (postnatale)depressie.

adv266x195-082008.indd 1

Toepassing niet altijd eenvoudig Ondanks de hoge effectiviteit stuitte de toepasbaarheid van lichttherapie op veel problemen. Zo wordt lichttherapie aangeboden door diverse GGZ-instellingen. Niet iedereen is echter in staat om zich daar dagelijks in de vroege ochtend te melden voor een ‘lichtbad’. Ook aan het klassieke assortiment lampen voor thuisgebruik zijn nadelen verbonden. De efficiënte lichtopbrengst van deze grote lampen is doorgaans relatief laag, waardoor men dagelijks een uur of langer achter de lamp moet zitten voor een gunstig resultaat. Handzame lichttherapielamp brengt licht in duisternis De introductie van een nieuwe kleine lichttherapielamp, de Litebook Elite, zorgt voor een revolutie in het gebruiksgemak. Het handzame formaat en de oplaadbare accu zorgt er voor dat je de lamp overal eenvoudig kan gebruiken: thuis of op het werk. De medisch gecertificeerde Litebook maakt gebruik van speciale LED-technologie (Licht Emitterende Dioden). Deze lampjes zijn zo ‘geprogrammeerd’ dat het licht zich concentreert op de meest effectieve golflengte van licht. Hierdoor wordt de dagelijkse behandelduur teruggebracht naar slechts 15 tot 30 minuten. De Nederlandse distributeur, Goodlite, biedt zelfs een 60-dagen-tevredenheidsgarantie om de effectiviteit van de lamp te onderstrepen. Kijk voor meer informatie op www.doehetlichtaan.nl of bel met Goodlite: 020- 4750296

27-08-2008 08:49:50

Themabijlage ONZE HERSENEN

4 Achterhoofdskwab: kijken (eerste analyse), visuele aandacht, snelheid, beweging, kleuren, herkennen. Dit is de kleinste hersenkwab, die is betrokken bij het zien. 5 Gyrus cinguli: gezichtsspieren bewegen. Deze ‘gordelwinding’ maakt deel uit van het limbisch systeem en dit speelt een rol bij de totstandkoming van emoties en motivatie. Juist dit deel is bij pubers nog niet volledig ontwikkeld. Het limbisch systeem bestaat verder onder andere uit de hippocampus (dat betrokken is bij de vorming van het langetermijngeheugen) en de hypothalamus (zie verderop). 6 Pariëtaalkwab: voelen, ruiken, proeven. Dit deel is dus betrokken bij zintuiglijke, maar ook bij cognitieve functies zoals aandacht en lezen. 7 Hersenbalk: zorgt ervoor dat informatie wordt doorgegeven tussen beide hersenhelften. 8 Schedel: harde beschermlaag voor de hersenen. 9 Drie vliezen en hersenvocht: drie vliezen omsluiten ter bescherming het centrale zenuwstelsel, terwijl het hersenvocht de hersenen en het ruggenmerg beschermt tegen schokken en afvalstoffen afvoert.

10 Fornix: vezelbundel die de verbinding vormt tussen de hippocampus en corpus mamillare. Die spelen beide een rol bij gevoelens, ruimtelijke oriëntatie, motivering en leerprocessen. Hier worden ook je geheugenfuncties geregeld, zoals het opslaan van nieuwe herinneringen. Beschadiging van de hippocampus kan leiden tot stoornissen van het kortetermijngeheugen en een verminderd vermogen om nieuwe informatie in het geheugen op te nemen. Bij alcoholisten kan de corpus mamillare zijn aangetast, wat zorgt voor het korsakoffsyndroom, een blijvende geheugenstoornis. 11 Frontaalkwab: ruimte, het nemen van beslissingen, moreel besef, rationeel schatten, beslissen, pijn verwachten, ruiken en aanraken. 12 Gebied van Broca: spreken, zowel hardop als in gedachte tegen jezelf. Een beschadiging van dit spraakcentrum leidt tot afasie van Broca, waardoor een patiënt taal niet goed meer kan gebruiken. 13 Thalamus: waarneming van pijn. Deze eivormige, grijze stof speelt een belangrijke rol bij de selectie van prikkels uit de zintuigen die doorgegeven moeten worden naar de verschillende delen van de hersenschors. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat je bijna niks meer hoort als je aandachtig leest.

14 Hypothalamus: het regelcentrum. Hier heeft Dick Swaab zijn levenswerk van gemaakt, ondanks dat het gebied slechts vier kubieke centimeter groot is en één procent van het hersenvolume in beslag neemt. Swaab: “Dit deel van de hersenen is essentieel voor de overleving van het individu en de soort, want hierin wordt van alles geregeld: groei, voorplanting, het je man of vrouw voelen, seksuele geaardheid, eten en drinken, dag/nachtritmes, aandacht, geheugen, stressregulatie, inschatten of je moet vechten of vluchten. En als de stress te hoog opspeelt, dan kun je een depressie krijgen en angstig worden.” 15 Hypofyse: hormoonproductie. Het is de schakel tussen het centrale zenuwstelsel en de hormoonvormende klieren. 16 Hersenstam: deze bestaat uit pons (evenwicht en gehoor), het verlengde merg en de middenhersenen (vegetatieve functies, zoals ademhaling, temperatuur en de slaap-waakcyclus). Beschadigingen van de middenhersenen kunnen het versterken of verzwakken van verdedigingsreacties (reflexen) tot gevolg hebben. 17 Ruggenmerg: geeft prikkels door aan onze hersenen en uit de hersenen naar de spieren.

Meedoen aan het puberonderzoek? www.hersenen-in-actie.nl Foto: izusek / istockphoto

Foute afstemming puberhersenen Goed nieuws voor ouders met dwarse pubers, want hun bizarre gedrag heeft een duidelijke oorzaak: veranderingen in hun hersenen.

D

e afgelopen jaren is er veel bekend geworden over de transformaties in de hersenen van jongeren, dankzij nieuwe scantechnieken. Een van de onderzoekers die zich hiermee bezighoudt, is ontwikkelingspsycholoog Eveline Crone van de Universiteit Leiden. In haar boek ‘Het puberende brein’ schrijft ze dat adolescenten tijdelijk last hebben van een ‘verkeerde afstemming’ van hersendelen.

Adolescenten hebben tijdelijk last van ‘verkeerde afstemming’ van hersendelen Enerzijds is de frontale cortex nog druk bezig met ontwikkelen. “Dit gebied in de hersenen is verantwoordelijk voor ons planningsvermogen en gedragsregulatie, zeg maar het kunnen inschatten van gevolgen op de lange termijn”, legt Crone uit. Anderzijds zorgen de hormonale veranderingen voor een extra ‘kick’ in het limbisch systeem. “Dit is het hersengebied dat reageert op beloningen, dus hier gaat het om emoties

en impulsen.” Deze combinatie van een sterke drang om leuke dingen te doen en het nog niet ontwikkelde remmechanisme zorgt voor probleemgedrag, doordat pubers eerst denken en dan pas doen. Ook een typische ‘puberkwaal’ is het ochtendhumeur. Hierbij is het stofje melatonine de schuldige, want deze slaapstof van de hersenen wordt bij jongeren zo’n twee uur later afgescheiden dan voorheen. Het gevolg is dat ze pas later naar bed willen en in de ochtend hun bed niet uit kunnen komen. “In Amerika bleek dat de studieresultaten verbeterden als de jongeren later mochten beginnen op school.” Tot slot worden veel pubers plotseling erg gevoelig voor de mening van vrienden, dankzij veranderingen in de frontale cortex. Crone ontdekte dat veertienjarigen andere dingen belangrijk gaan vinden in hun vriendschappen: “Kinderen van tien jaar willen leuke dingen doen met hun vrienden, terwijl ze vier jaar later liever intieme gesprekken voeren en geheimen delen.” Door de ontwikkeling van een gebied in de frontale cortex kunnen ze zich wel steeds beter verplaatsen in andermans schoenen. Misschien is dat een geruststelling voor hun wanhopige ouders?

Foto: aldomurillo / istockphoto

Slimmer door een pilletje? Het klinkt aantrekkelijk: slik deze pil of smeer deze boter en word slimmer!

H

et zogeheten brainfood is populair, want we slikken massaal visoliecapsules en willen graag extra mineralen in onze yoghurt. “Gezond en gevari-

eerd eten is belangrijk voor gezonde hersenen, maar wij zien niets in aparte brainfoods”, zegt kennisspecialist Henk van den Berg van het Voedingscentrum.

Bouwstoffen voor je hersenen moet je inderdaad binnenkrijgen via je eten. Visvetzuren of Omega-3-vetzuren bijvoorbeeld, die door deskundigen worden aangeduid als langeketenvetzuren, zorgen voor een goede ontwikkeling van de hersenen. “Die bewering is juist, maar hier in Nederland hoeven we niet zo gauw bang te zijn voor tekorten aan langeketenvetzuren in onze voeding wat betreft de hersenfunctie. ‘Meer’ betekent niet automatisch ‘beter’ en

het is het niet zo dat deze vetzuren helpen tegen allerlei hersenaandoeningen.” Bij hersenontwikkeling is er volgens Van den Berg één belangrijke uitzondering: een foetus en pasgeboren baby. Die hersenen zijn nog bezig het neurale netwerk aan te leggen en er is hard bewijs dat het gezichtsvermogen en zenuwstelsel beter ontwikkelen dankzij bepaalde vetzuren. Voor vrouwen die zwanger zijn of

borstvoeding geven is het dus belangrijk voldoende visvetzuren binnen te krijgen. Dat kan door twee keer per week vis te eten, of door visoliecapsules te slikken. Voor wie door alle tips en reclames het bos niet meer ziet, is er één geruststelling: “In Europa wordt bekeken welke beweringen wetenschappelijk zijn bewezen en fabrikanten mogen waarschijnlijk vanaf 2009 of 2010 geen loze claims meer doen.”


Ingezonden Mededeling Lopen als medicijn Sinds 2000 gaat hardloopcoach Ramon van Bergem burn-out, oververmoeidheid en spanningen te lijf met een hardloopprogramma op maat. Al lopend word je niet alleen blijer, je ontdekt ook weer wat je écht wilt en wat je werkelijke problemen zijn.

Rennen voor rust

Stress klinkt als iets negatiefs, maar het helpt ons optimaal te presteren. De kunst is alleen om ervoor te zorgen dat je een teveel aan stresshormonen later weer kwijtraakt, zodat je kunt ontspannen. Opmerkelijk genoeg blijkt lichamelijke inspanning vaak dé oplossing.

Het programma wordt doorgaans vergoed door de werkgever of vanuit een IRO door het UWV, waardoor het voor een ieder toegankelijk is. De trainingen zijn 1 op 1 en worden gegeven in de duinen van Haarlem en Wassenaar en het Amsterdamse bos. Naast loopscholing, conditieverbetering en ademhalingstechnieken treedt Baanfit ook op als sparringpartner. Met behulp van zelfinzicht en persoonlijke drijfveren worden blokkades opgeheven waardoor er ruimte komt voor een nieuwe start op werken/of privégebied. Meer rust en ideeën voor de toekomst. Gratis proefles? Mail of bel naar: BaanFit Tetterodeweg 27 2051 EG OverveenTel. 023-5443559 E-mail:[email protected] www.baanfit.nl

W

e willen constant presteren, altijd bereikbaar zijn en doen van alles tegelijk. We plegen hierdoor roofbouw op ons lichaam, omdat we niet genoeg tijd en rust nemen om te herstellen. Bijna de helft van al het ziekteverzuim van werknemers is terug te voeren op stress door de werksituatie en een verstoorde werk-privébalans. “Het belangrijkste signaal van opgebrand raken is slechter slapen.” Dat zegt burnout-specialist Ramon van Bergem van Baanfit. Hij begeleidt vooral managers en directeuren. Andere signalen van te veel stress zijn prikkelbaarheid, moeite met ontspannen en je sociaal terugtrekken. Daarna steekt vaak angst de kop op, bijvoorbeeld de angst niet goed te presteren op je werk. Van Bergem: “Tot slot kun je heel erg gaan huilen of hyperventileren, vlak voor een vergadering of gewoon op vakantie. Meestal is dat pas het moment waarop mensen hulp zoeken.” “Bij chronische stress heb je voortdurend verhoogde adrenalineniveaus en spierspanningen. Ook kun je last krij-

gen van geheugen- en concentratieproblemen. Dat komt onder andere doordat de stresshormonen in je hersenen de prefrontale cortex op een laag pitje zetten”, verklaart Carolien Hamming van CSR Centrum, dat is gespecialiseerd in behandeling van stressklachten. Burnout is volgens haar in de eerste plaats een lichamelijke aandoening. “Door chronische stress raakt het stress-systeem uit balans en dat put het lichaam steeds verder uit. Dáárdoor ontstaan de psychische en lichamelijke klachten.” Een oplossing is matige fysieke inspanning zoals wandelen afwisselen met ontspanning, plus een rustige, diepe ademhaling. Hamming: “Pas als mensen lichamelijk weer wat zijn opgeknapt, krijgen ze therapie.” Van Bergem houdt zich bezig met ‘running-therapie’. Zijn cliënten krijgen coachingsgesprekken en joggen zo’n drie keer per week steeds drie kwartier in een vast ritme, met de juiste ademhaling, waardoor de stresshormonen dus normaliseren. “De endorfines die vrijkomen zorgen voor rust en energie. Plotseling kun je er weer tegenaan!”

Wat kun je zelf doen tegen stress? 1. Houd je lichaam in de gaten. Voel je je moe, neem dan je rust en ga niet onnodig haasten. 2. Stel prioriteiten. Krijg je extra werk op je bord, zorg dan dat er iets anders afgaat en spreek irritaties uit. 3. Denk aan lichaamsbeweging. Van wandelen of sporten knap je op, ook als je er geen zin in hebt. 4. Doe fijne dingen, voor jezelf en voor anderen. Blijf lachen en genieten, dat is het beste medicijn tegen stress.


Mars versus Venus Mannen en vrouwen lijken af en toe van een andere planeet te komen, wat onderlinge communicatie betreft. De hersenen spelen een belangrijke rol bij deze verwarring tussen de seksen.

A Foto:melhi / istockphoto

‘Dwangstoornissen’; thema Landelijke Dag Psychische Gezondheid 10 oktober 2008 Het publiek kan informatie aanvragen en een overzicht van activiteiten in het land bekijken op de campagnewebsite www.dwangstoornissen.nl. Voor een luisterend oor, informatie en advies kan men bellen met de Psychische Gezondheidslijn: 0900-9039039 (20ct/min).

Wassen uit angst

Angst waarschuwt ons voor gevaar, zodat ons lichaam snel kan reageren. Maar wat nu als je voor iets tamelijk onbenulligs steeds zó bang bent, dat het je leven belemmert?

H

ang jij praktisch in de gordijnen als je een muis ziet? Dan heb je een fobie. Op zich geen ramp, maar er zijn andere angststoornissen die je leven ernstig kunnen belemmeren. Zo krijgt een tot vier procent van alle Nederlanders volgens het Fonds Psychische Gezondheid ooit te maken dwangklachten. De 35-jarige Floor kampt sinds haar twintigste met smetvrees. “In het begin vond ik het zelf ook verdacht dat ik mijn handen steeds vaker wilde wassen, maar als ik eraan toegaf voelde ik daarna opluchting. Na een tijd moest ik ook de afwas twee keer doen en liep ik met een grote boog om de vuilnisbak heen”, denkt ze terug. Ze werd heel goed in het verbergen van haar dwang-

matige gedrag. “Dan stond ik ‘s avonds een uur in de badkamer en dacht mijn vriend dat ik me gewoon aan het klaarmaken was, terwijl ik stiekem tientallen keren m’n handen waste.” Wat er in de hersenen precies gebeurt, is niet helemaal duidelijk, maar waarschijnlijk zijn de ‘boodschappersstoffen’ in de hersenen uit balans. Floor: “Uiteindelijk was ik drie à vier uur per dag bezig met m’n handen wassen. Dat zorgde vanaf toen ook juist voor stress en niet voor de opluchting van eerst.” Alles kwam in stroomversnelling toen ze haar baan verloor. ‘s Avonds hoopte ze dat ze de volgende dag niet meer wakker zou worden en toen meldde ze zich bij GZZ Nijmegen. Ze kreeg antidepressiva in com-

binatie met gesprekken en concrete oefeningen. Ze ontdekte dat haar stoornis voortkomt uit haar jeugd, omdat ze opgroeide in een huis vol spanningen. Nu waste ze die spanningen letterlijk van zich af en dat gaf haar het gevoel dat ze controle had.

ls je op straat de weg vraagt aan een man, dan krijg je waarschijnlijk te horen dat het de tweede straat rechts is en dan na driehonderd meter links. Terwijl een vrouw je zal uitleggen dat je rechts moet gaan bij de fontein en dan bij het benzinestation naar links. Zomaar een voorbeeld van een verschil in ruimtelijk inzicht en abstractievermogen tussen mannen en vrouwen. Sinds de verschijning van het immens populaire boek ‘Mannen komen van Mars, vrouwen komen van Venus’ begin jaren negentig van de Amerikaanse psycholoog John Gray, horen we bijna wekelijks nieuwe verschillen tussen mannen en vrouwen. Blijkbaar vinden we het een hele geruststelling dat onze seksegebonden vaardigheden en beperkingen - op z’n minst gedeeltelijk - worden bepaald door onze hersenen. De verschillen zijn echter niet zo groot als je zou denken. “Deze onderzoeken zijn meestal gebaseerd op grote groepen en bovendien gaat het bij deze studies om gemiddelde waarden. Maar een individuele man en vrouw kunnen soms onderling nauwelijks verschillen wat betreft gedrag en

Tegenwoordig wast nog maar zo’n twintig keer per dag haar handen. “Ik heb geaccepteerd dat het een zwak punt blijft en dat dit mij gewoon is overkomen. Ik geef nu zelfs voorlichting via de stichting Pandora.” Haar belangrijkste advies is om open te zijn over je dwangmatigheden. Floor: “Uit schaamte heb ik veel te lang gewacht met therapie en dat heeft mij jarenlang geremd. Maar je kunt er dus vanaf komen!”

cognitieve vermogens”, legt Michel Hofman van het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen uit. De hersenen van mannen zijn gemiddeld tien procent groter, maar vrouwen hebben in sommige gebieden meer zenuwcellen en de verbinding tussen beide hersenhelften is anders georganiseerd. En zo zijn er meer verschillen, die al op vroege leeftijd zorgen voor een opvallend onderscheid. Zo hebben jongens bijvoorbeeld meer aanleg voor wiskunde en zijn meisjes beter in taal. “Er zullen nog heel veel nieuwe dingen over onze hersenen worden ontdekt, nu we mensen in een MRI-scanner bepaalde taken laten uitvoeren”, voorspelt Hofman. Zo is sinds kort bekend dat herinneringen van vrouwen vaak emotioneler zijn gekleurd. Dat vrouwen steeds meer gaan werken en mannen meer gaan doen in het huishouden, is volgens hem geen nieuwe ontwikkeling die zorgt voor andere hersenactiviteit. “Vrouwen zouden betere chirurgen kunnen zijn, omdat ze een goede fijne motoriek hebben. Maar er is geen enkele reden waarom een man niet zou kunnen stofzuigen!”

Foto:diego_cervo / istockphoto

van vermoeid naar vitaal

“Emotie en ratio ontwikkelen zich niet gelijktijdig tijdens de puberteit.

Je spreekt met je hersenen:

Effectieve hulp bij stressklachten zoals vermoeidheid overspanning en burnout. CSR Centrum werkt met een landelijk netwerk van gecertificeerde CSR-coaches. Géén wachtlijsten.

Daardoor reageren pubers vaak

“Pubers zijn emotionele snelkookpannen”

deze nemen wij van de temporale en prefrontale cortex de schuld op ons.”

De Hersenstichting laat ons kennis maken met onze hersenen. Ben je een puber, denk je dat je er één bent of heb je er één? Vraag de brochure over puberhersenen aan op www.hersenstichting.nl

www.csrcentrum.nl

ChronischeStressReversal

niet of juist hyperemotioneel. Bij

Giro 860 Den Haag

"REINBREKEND7ERK


Dementie of gewoon vergeetachtig? Oud worden willen we allemaal, maar het liefst wel zo prettig mogelijk. Helaas komt ouderdom met gebreken, ook wat betreft onze hersenen. Dementie ligt namelijk op de loer.

D

ementie houdt in dat iemand geestelijk steeds minder goed gaat functioneren. Meestal vallen de geheugenstoornissen het meest op, maar er is meer aan de hand: het doen van dagelijkse dingen lukt niet meer, net als spreken of het aanleren van nieuwe dingen. Ook kunnen het karakter en gedrag van de patiënt veranderen en kan hij of zij last krijgen van stemmingswisselingen. Dementie is in feite een verzamelnaam voor verschillende ziektes, waarvan de ziekte van Alzheimer de bekendste is. Zeventig procent van de mensen met dementie lijdt aan alzheimer, dat uiteindelijk dodelijk is.

in het hersenvocht kunnen we nu beter identificeren, zodat we al in een vroegere fase of zelfs bij de eerste symptomen kunnen vaststellen of er sprake is van alzheimer.” Tegen het amyloïdeiwit worden nu op verschillende plaatsen in de wereld antistoffen ontwikkeld, wat uiteindelijk kan leiden tot nieuwe medicijnen. De huidige medicijnen remmen veelal de afbraak van acetylcholine in de hersenen. Acetylcholine is een belangrijke signaaloverdrachtsstof, waaraan bij de ziekte van Alzheimer een tekort bestaat. Scheltens: “Wereldwijd wordt er druk gezocht naar nieuwe medicijnen, maar helaas is een aantal nieuwe studies negatief uitgepakt.” Preventief

In het Alzheimercentrum VUmc wordt onderzoek gedaan naar onder meer het ontstaan van dementie. De precieze oorzaak van alzheimer is tot nog toe onbekend, maar wel is duidelijk dat ophopingen van het eiwit ‘amyloid’ in zogenoemde plaques (klonterige plekken) in de hersenen een belangrijke rol spelen. VUmcprofessor Philip Scheltens zegt dat er op het gebied van de diagnostiek recentelijk grote vooruitgang is geboekt wat betreft ‘biomarkers’. “De voor alzheimer belangrijke eiwitten

nomen, zoals het inschakelen van extra hulp. Alzheimer Nederland is daarom de campagne ‘Herken dementie op tijd’ gestart. “Maar liefst veertig procent van de mensen tussen de 24 en 85 jaar vindt zichzelf vergeetachtig. Maar de meesten kunnen door de huisarts gerust worden gesteld dat ze niet lijden aan dementie. Dan moet er namelijk ook sprake zijn van andere serieuze klachten, zoals moeite met praten of logisch denken.” Op de website herkendementie.nu kan je een test doen om te zien of het toch verstandig is om je te laten onderzoeken. Een belangrijk misverstand is dat alzheimer alleen bejaarden zou treffen. “Tien procent van alle patiënten is

Bepaalde leefstijlfactoren verkleinen de kans op dementie, zoals sociaal actief blijven, niet te veel vet eten, genoeg bewegen en niet roken

Foto: fvs / istockphoto

Half miljoen Ongeveer 270.000 Nederlanders lijden nu aan dementie. Bij mensen tussen de 65 en 80 lijdt er één op de tien mensen eraan, bij mensen die ouder zijn dan 80 jaar komt de ziekte bij één op de vijf mensen voor. Door de vergrijzing van de bevolking en de stijgende levensverwachting zullen er in 2050 naar schatting een half miljoen mensen alzheimer hebben. Dementie staat in de top drie van ziekten die voor de patiënt het meeste verlies van kwaliteit van leven veroorzaakt. Bovendien heeft het een grote impact op de naaste omgeving van de patiënt. Bron: Alzheimer Nederland Foto:vesilvio / istockphoto

kan je er zelf wel wat aan doen: “Bepaalde leefstijlfactoren verkleinen de kans, zoals sociaal actief blijven, niet te veel vet eten, genoeg bewegen en niet roken. Maar je kunt niet voorkomen dat je het krijgt”, aldus Gea Broekema, algemeen directeur van Alzheimer Nederland. Het is vooral belangrijk dat mensen op tijd naar de huisarts gaan, want veel mensen lopen te lang rond met hun klachten zonder te weten wat er mis is. En zodra duidelijk is dat iemand bijvoorbeeld alzheimer heeft, kunnen er alvast stappen worden ge-

jonger dan 65 jaar als de eerste klachten komen en bij de meerderheid van de ouderen met deze ziekte zijn de afwijkingen in de hersenen al meer dan vijftien jaar aanwezig. Het is dus een ziekte van mensen van middelbare leeftijd”, corrigeert Scheltens. Een andere belangrijke misvatting is volgens hem dat hersengymnastiek de ziekte zou tegengaan. Scheltens: “Je kunt er niks aan doen met puzzeltjes en dergelijke, maar je kunt wel proberen met dit soort dingen je geest scherp te houden. Alles is beter dan naar de geraniums te gaan zitten turen.”

In Nederland hebben ruim 270.000 mensen dementie. Het aantal mensen met dementie verdubbelt de komende jaren. Alzheimer Nederland helpt mensen met dementie en financiert wetenschappelijk onderzoek. Kijk voor meer informatie op www.alzheimer-nederland.nl

Hij lijdt aan dementie. Zij heeft het.

Vecht mee tegen dementie. Steun Alzheimer Nederland. Giro 2502 of wordt donateur via www.alzheimer-nederland.nl/vechtmee.


Ingezonden Mededeling Wil je je hersenen trainen waar en wanneer jij dat wilt? Dat kan met de Nintendo DS Lite, een portable spelcomputer met, naast de bekende knoppenbesturing, een touchscreen en een microfoon. Hierdoor kun je spellen op compleet nieuwe manieren spelen! Zo schrijf, toets en sleep je met behulp van een speciaal pennetje op het touchscreen. Door de eenvoudige bediening en laagdrempelige spellen is de Nintendo DS geschikt voor iedereen, ongeacht je spelervaring!

Als de stopknop stuk is

Foto: istockphoto

Met het programma Dr. Kawashima’s Brain Training: Hoe oud is jouw brein? train je je brein door enkele minuten per dag een aantal leuke en eenvoudige oefeningen te doen. De oefeningen doen een beroep op je inzicht, geheugen en reactievermogen. Het spel houdt je dagelijkse vorderingen bij en geeft je handige tips. Onderdeel van het spel zijn de populaire Sudoku’s. Train je brein in enkele minuten per dag en houd je hersenen fris!

Drugs, roken, computergames, winkelen, gokken, seks… Je kunt aan veel dingen verslaafd raken, maar alcohol zorgt verreweg voor de meeste verslavingsproblemen.

D

rinken is gezellig en hoort nu eenmaal bij onze huidige levensstijl. Een op de tien Nederlanders tussen de 16 en 49 jaar is echter een probleemdrinker. “Het is dus echt een heel groot probleem, maar het is ook iets dat heel erg verborgen is. Het is een taboe en veel mensen weten het lange tijd te verbergen”, zegt een deskundige van de Alcohol Infolijn van het Trimbosinstituut. Tweederde van de bellers stelt vragen over z’n eigen drankgebruik of dat van een naaste. De overige bellers hebben werkgerelateerde vragen. Dat zijn bijvoorbeeld leidinggevenden, die willen weten wat ze moeten doen als een werknemer telkens aangeschoten op de werkvloer verschijnt. “Dan ad-

viseren we eerst om het probleem bespreekbaar te maken en de bedrijfsarts in te schakelen.”

Het gevolg van iedere vorm van verslaving is dat de receptoren in je hersenen anders gaan reageren. Daardoor moet je steeds meer van iets gebruiken om een verzadigd gevoel te krijgen en beland je in een vicieuze cirkel. Bij een alcoholverslaving kan je daarnaast last krijgen van geheugenverlies. Het grote probleem bij deze vorm van verslaving is bovendien dat bepaalde functies in de prefrontale cortex uitvallen. Dit deel van de hersenen kan je emotie of pijn laten relativeren en het speelt een rol bij het nemen van beslissingen. Als je prefrontale cortex niet goed meer werkt, worden gedachten gelijk omgezet in daden, zonder erbij na te denken. “Ik zeg altijd dat de ‘stopknop’

stuk is”, aldus psycholoog Daan Deenik van Solutions Center. Hij legt ook vaak aan partners van verslaafden uit dat de verslaafde echt nauwelijks weerstand kan bieden bij het zien van drank of een café. “De wilskracht is letterlijk aangetast.”

Epilepsie: verraderlijke kortsluiting

draaien van de ogen of kleine trekkingen in hun gezicht of met hun arm”, stelt Johan Arends de ouders gerust. Hij werkt als neuroloog bij instituut Kempenhaeghe, waar alle complexe vormen van epilepsie worden onderzocht. Hier komen vooral patiënten terecht, bij wie de aanvallen niet te onderdrukken zijn met medicijnen.

Alcoholmisbruik kent drie stadia. Je bent een overmatige drinker als je als man de gewoonte hebt meer dan 21 glazen per week te drinken en als vrouw meer dan veertien. Krijg je daarbij ook lichamelijke of psychische problemen, zoals trillen als je niet drinkt of meld je je vaak ziek op je werk, dan ben je een ‘probleemdrinker’. Je kunt dan nog zelf besluiten om te stoppen met drinken, bijvoorbeeld als er wordt gedreigd met ontslag of een scheiding. Iemand geldt als alcoholverslaafde als hij of zij de controle over het drankgebruik volledig kwijt is.

Bij epilepsie, ook bekend als ‘vallende ziekte’, denken de meesten aan iemand die plotseling op de grond valt en stuiptrekkingen krijgt. Indrukwekkend en beangstigend, óók voor de patiënt. Toch zijn er veel meer soorten epileptische aanvallen. Die vallen soms nauwelijks op, maar hebben toch grote gevolgen.

E

pilepsie is een hersenaandoening, waarbij als het ware kortsluiting in de hersenen ontstaat. Mogelijke oorzaken zijn problemen bij de geboorte, een ongeluk of erfelijke aanleg. Tijdens een aanval zijn de hersenen ontregeld en wordt het normale functioneren tijdelijk verstoord. De grote aanvallen zijn het bekendst, maar de temporale aanvallen komen het meest voor. Dan lijkt het alsof iemand tijdelijk vreemde dingen doet, bijvoorbeeld omdat hij twee minuten lang thee inschenkt terwijl er geen thee

in de pot zit. Kinderen hebben meestal last van ‘absences’. Ze zijn dan kort buiten bewustzijn, maar voor buitenstaanders lijkt het op stilletjes dagdromen.

“Veel kinderen die erg dromerig zijn, worden naar ons verwezen, maar je hoeft pas op je hoede te zijn als ze ook lichamelijke reacties hebben, zoals het

Eerste hulp bij epilepsie Als iemand plotseling een grote epileptische aanval krijgt, kun je eigenlijk het beste niets doen. Zorg dat diegene in principe goed kan ademen (zijligging) en geen gevaar is voor zichzelf, bijvoorbeeld omdat hij midden op de weg ligt. Volgt er na een paar minuten meteen een tweede aanval, dan moet je wel een ambulance bellen. Aanvalletjes bij je kind kun je het beste op video opnemen om te laten zien aan experts.

Deze schade is echter niet onomkeerbaar en veel hersenfuncties blijken beter te herstellen dan tot nog toe werd gedacht. Vooral de eerste honderd dagen zijn belangrijk, omdat de hersenen zich dan ‘resetten’. Deenik: “Verslavingszorg is dus een kwestie van langere termijn. Plus herhaling, want het geheugen is aangetast. Maar het belangrijkste is dat de meeste alcoholverslaafden veel te winnen hebben.”

Uiteindelijk heeft zo’n drie procent van alle patiënten baat bij een hersenoperatie. Anderen krijgen - wanneer medicijnen niet werken - een ketogeen dieet

voorgeschreven, zonder suikers en met veel vetten. Nieuw is de ‘nervus vagus stimulatie’. Via een draadje in de hals geeft een soort pacemaker voortdurend stroomstootjes om de hersenen te stimuleren. Het grootste probleem is volgens Arends het dreigende sociale isolement: “Mensen mogen niet autorijden en ze kunnen vaak geen normale baan hebben. Alles hangt dus af van het begrip van hun omgeving!”

(advertorial)

Eerste hulp bij dyslexie Dyslexie steeds beter te behandelen.

Veel mensen kampen met dyslectische klachten. Lezen, schrĳven, rekenen en soms autorĳden gaat moeizaam. Voor veel van deze mensen is er goed nieuws: een speciale bril of contactlenzen die direct helpt. U zult denken, dyslexie is toch iets in de hersenen? Dat heeft toch niets met je ogen te maken? Dat klopt ook. Maar…. lees verder en ontdek hoe Xlensfilters van ChromaGen via de ogen in de hersenen het verwerken van beeldinformatie verbeteren.

Resultaten. Zonder actieve training bereiken onze cliënten iedere dag weer onderstaande resultaten: • De ondertiteling van de TV kunnen volgen en lekker een boek kunnen lezen. • Niet meer vermoeid van het leeswerk thuiskomen van school of werk. • Sneller en beter lezen, daardoor leesachterstand op school inlopen. • Geen getallen meer omdraaien en de tafels ineens wel automatiseren. • Een dictee op school foutloos maken, voor de eerste keer. • Veel langer geconcentreerd kunnen lezen. • Meteen begrĳpen wat je leest, dus niet meer 5 keer overlezen. Daardoor proefwerken en huiswerk veel sneller klaar. • Kleine letters makkelĳk kunnen lezen, dus geen vergrote letters met proefwerken meer nodig. • Geen hoofdpĳn meer na een tĳdje lezen. • Een verhaal aan je kind kunnen voorlezen. • Autorĳden minder vermoeiend, verkeersborden sneller lezen. • Minder stress op het werk of in het gezin omdat de leesproblemen weg zĳn.

gebruiken gaan je hersenen op een iets andere manier lezen (beeldinformatie verwerken). Je kunt dat zien als hersengymnastiek ook wel brainmapping genoemd. Het lezen is direct al prettiger en minder vermoeiend, meer verbeteringen volgen dan snel. Het maakt niet uit of men al een dyslexieverklaring heeft. Men kan met Xlens een afspraak maken om te laten onderzoeken of Xlens de oplossing is. Dat onderzoek duurt een uur en is € 50,- achteraf ontvangt u daarvan een leesvaardigheidsverslag.

De theorie en werking

Meer informatie

Bĳ dyslexie wordt tekst niet goed verwerkt door de hersenen. Professor Galaburda in Harvard heeft aangetoond dat oogzenuwen bĳ veel dyslectici ongeveer dertig procent smaller zĳn. Dat levert verwerkingsproblemen op bĳ het lezen. Het verklaart waarom mensen soms zo langzaam lezen, er moe van worden, hoofdpĳn krĳgen, stukken tekst overslaan, alleen maar grote letters kunnen lezen of het lezen letterlĳk maar enkele minuten kunnen volhouden. Door de Xlensfilters te

Garantie, niet goed geld terug

Het is bewezen dat Xlens echt werkt. Xlens geeft 100% zekerheid, en heeft een niet goed geld terug garantie. Als er bĳ de eerste controle na 3 maanden geen duidelĳke verbeteringen zĳn krĳgt u gewoon uw geld terug. U loopt dus geen risico.

Tony Blair Award

De gepatenteerde ChromaGen filters van XLens worden sinds 2002 zeer succesvol toegepast in onder meer Engeland, Spanje en Amerika. Aanbevolen door de British Dyslexic Association, de grootste dyslexievereniging van Europa. Premier, Tony Blair heeft het bekroond met een innovatie Award. ChromaGen is in Amerika het enigste hulpmiddel voor dyslexie dat is goedgekeurd door de FDA. Er is niets dat zo snel en effectief zulke goede en permanente resultaten oplevert. ChromaGen wordt exclusief door XLens sinds 2005 in Nederland aangeboden. Meer informatie vindt u op www.xlens.nl Wilt u weten of XLens voor u de oplossing is, maak dan een afspraak via: 0900-7887887 (€ 0,20 per minuut).

www.xlens.nl

Bestel nu uw kerstkaarten en steun het onderzoek naar MS!

Ja!

Ik steun het onderzoek naar MS en bestel

______ setjes van 10 luxe dubbele kaarten met bijpassende enveloppen à € 12,50 per set, inclusief BTW en verzendkosten. Met iedere set kaarten doneert u € 10,00 aan MS onderzoek.

Naam _____________________________________ q Dhr. q Mevr. q Fam. Voorletter(s) _________________ Tussenvoegsel(s) _______________________

_____________________________________________________________ Postcode _______________ Woonplaats ______________________________ E-mail ____________________________________________________________ Adres

Bank(giro)nummer

_________________________________________________

Betaling: q Ik maak € _____________ over op gironummer 4941716, t.n.v. Stichting MS Research te Voorschoten o.v.v. kerstkaarten.

q Ik geef hierbij toestemming om het bedrag van € __________ eenmalig van mijn rekening af te schrijven.

Datum _____________ Handtekening _______________

q Stuur mij informatie over het werk van Stichting MS Research. (zie ook www.msresearch.nl)

#

Knip deze bon uit en stuur deze zonder postzegel op naar onderstaand adres.

Stichting MS Research, Antw.nr. 10100, 2250 VB Voorschoten

11


Wat kinderen willen weten over multiple sclerose Ilse Lukken-Hendriks “Het vervelendste aan mijn MS vind ik dat alles zo onzeker is.” Iris, 13 jaar. “Ik vind niet dat mijn moeder ziek is. Ze kan alleen moeilijk lopen.” Kevin, 10 jaar. “Soms denk ik wel aan de MS van mijn vader, vooral als ik ‘s nachts in bed lig en niet kan slapen.” Demi, 13 jaar. Ken jij iemand met MS? Of heb je het heel misschien zelf? Dan weet je vast dat het een ingewikkelde ziekte is. Dit boek legt op eenvoudige wijze uit wat multiple sclerose is. Je krijgt antwoord op veel vragen, zoals: wat is MS, hoe werkt MS en welke klachten kun je hebben? Drie kinderen vertellen over hun eigen ervaringen met de ziekte. Demi en Kevin hebben een ouder met MS, Iris heeft zelf MS. Vanaf 10 jaar, €14,50, ISBN 978 90 5483 810 4, bestelnummer 51702

Foto: istockphoto

MS ook kinderziekte Multiple sclerose (MS) is een slopende ziekte, die wordt gekenmerkt door veel lichamelijke problemen en onzekerheden voor de patiënt. Sinds kort is er meer aandacht voor MS bij kinderen.

M

S is een ziekte van het centrale zenuwstelsel; de hersenen en het ruggenmerg. Het centrale zenuwstelsel kan bepaalde signalen niet goed meer verwerken, omdat de isolatielaag (myeline) rondom de zenuwbanen is aangetast. Dat komt doordat het afweersysteem van het lichaam ontregeld is en behalve bacteriën en virussen ook lichaamseigen weefsel gaat aanvallen. Als er een ontsteking is geweest in de myeline, dan ontstaat een litteken dat zorgt voor een storing van de signalen. Multiple betekent ‘veelvuldig’ en sclerose betekent ‘verharding’. Welke klachten iemand krijgt, hangt af van de plaats waar precies de isolatielaag is aangetast. Je kunt bijvoorbeeld slecht zien, zwakke spieren of geheugenproblemen krijgen of je kunt erg moe worden. Deze klachten verschillen per persoon en daarom is het erg moeilijk om een diagnose te stellen. Er zijn patiënten die een paar keer problemen met hun gezichtsvermogen hebben gehad, waarna ze er nooit meer last

van hadden. Daar staat tegenover dat er ook mensen zijn die binnen een paar jaar in een rolstoel belanden. De ziekte steekt meestal de kop op bij mensen tussen de 20 en 45 jaar, maar onderzoekers gaan er sinds kort van uit dat het waarschijnlijk al veel eerder begint. Bij het Erasmus Medisch Centrum wordt specifiek onderzoek gedaan naar kinderen die MS hebben en hier zijn inmiddels al 155 gevallen bekend. Neuroloog Rogier Hintzen: “Het is moeilijk om deze kinderen op te sporen, maar we krijgen nu vanuit het hele land steun van collega-artsen. Er is nog veel meer onderzoek nodig. Door de structurele steun van Stichting MS Research voor het MS onderzoek is dit goed van de grond gekomen in Nederland.”Kinderen die lijden aan MS hebben veel dezelfde klachten als volwassenen, maar de ziekte heeft meer impact. “Kinderen zitten nog volop in hun leerproces en hun hersenen zijn nog sterk in ontwikkeling, dus de problemen met hun denkvermogen zijn vele malen groter. En naast

deze cognitieve moeilijkheden hebben ze relatief ook meer last van vermoeidheid”, aldus Hintzen. Kinderen blijken ook relatief vaker last te hebben van ‘aanvallen’, waarbij hun toestand plotseling verslechtert. Deze terugkerende perioden van verslechtering zijn een belangrijk kenmerk van multiple sclerose. Het wordt veroorzaakt door een acute aantasting van

de isolatielaag en duurt een paar dagen tot een paar weken. De patiënt kan dan plotseling slecht zien, slecht lopen of praten en heeft weinig kracht meer in z’n armen en benen. Daarna kan het weer een tijdje beter gaan, een periode die artsen ‘remissie’ noemen. Maar de angst voor een nieuwe aanval blijft bestaan. Dit in combinatie met het onvoorspelbare verloop van de ziekte zorgt ervoor dat veel MS-patiënten hun ziekte als zeer dreigend ervaren. Onderzoekers vermoeden dat erfelijke factoren een belangrijke rol spelen. Nu zijn er vijf risicogenen bekend en verwacht wordt, dat er daar de komende jaren nog veel bijkomen. Hintzen: “We krijgen zo meer inzicht in wat de ziekte veroorzaakt, want genen geven een keiharde houvast. Dit in tegenstelling tot andere factoren die ‘mogelijk’ een rol spelen, zoals zonlicht, vitamine D en

Onduidelijke aantallen In Nederland lijdt een op de duizend mensen aan multiple sclerose, meldt MS Reseach, dat onder andere het wetenschappelijk onderzoek stimuleert. In Europa zijn er 400.000 mensen met MS en wereldwijd naar schatting 2,5 miljoen. Neuroloog Hintzen van het Erasmus MC denkt echter dat de werkelijke aantallen veel hoger liggen: “Veel mensen hebben wel al veel klachten, maar voldoen nog niet aan de officiële criteria. Dan kan het nog jaren duren voordat de diagnose wordt gesteld. Terugkijkend kun je stellen dat drie tot vijf procent van de huidige MS-patiënten al in z’n kindertijd de eerste symptomen had, maar dat was destijds niet duidelijk.” Voor informatie of aanmelding kinderen: [email protected]

het Pfeiffervirus.” De nieuwe opvatting over het ontstaan van MS is dat het gaat om een combinatie van erfelijke aanleg en andere factoren, zoals het krijgen van een bepaald virus. Artsen kunnen straks mogelijk per persoon op basis van genetische details de risico’s inschatten, bijvoorbeeld bij families waarin veel MS-gevallen bekend zijn. Verder wordt er momenteel onderzoek gedaan naar de invloed van zwangerschap. Vrouwen die lijden aan MS blijken namelijk in de laatste drie maanden van hun zwangerschap veel minder last te hebben van de verschijnselen. “Na de bevalling hebben deze vrouwen dan juist weer kans op een grotere aanval. Waarschijnlijk remmen de hormonen in dat laatste trimester bepaalde paden af.” MS kan niet worden genezen, maar er zijn wel medicijnen die de aanvallen kunnen verminderen. “We kijken nu vooral naar medicijnen die het afweersysteem beïnvloeden en er komen een paar veelbelovende nieuwe middelen aan”, vertelt de Erasmusonderzoeker enthousiast. Toch moet hij dit meteen nuanceren door te stellen dat deze nieuwe medicijnen slechts de helft van de ziekte aanpakken. “De ziekte bestaat namelijk uit twee componenten. Enerzijds ontstekingen die zorgen voor aanvallen, die we dus kunnen onderdrukken. Anderzijds zorgt MS voor degeneratie en het lukt helaas nog niet om deze achteruitgang af te remmen.”

Steun kinderen met MS! Giro 6989 Stichting MS Research, Voorschoten o.v.v. “kinderen met MS”

12


Ingezonden Mededeling Bij gezonde mensen werken de verschillende gebieden in de hersenen flexibel en goed samen. Maar bij mensen met hersenletsel of klachten zoals stress, vermoeidheid, aandachtsklachten of hyperactiviteit (zoals bij ADHD) is de hersenactiviteit ontregeld. De hersenen werken bijvoorbeeld te traag, waardoor alledaagse handelingen veel energie kosten.

Morgen gezond weer op?

Hoe meer de hersenen ontregeld zijn, hoe ernstiger de klachten kunnen zijn. Met neurofeedback kun je leren de hersenactiviteit te beïnvloeden zodat deze weer flexibel en stabiel wordt. Hiervoor zijn geen medicijnen nodig. Dit geldt voor kinderen en volwassenen.

Om te kunnen leren, hebben uw hersenen de juiste informatie (feedback) nodig. Dit gebeurt vaak met behulp van een computerspelletje. U kunt daarin bijvoorbeeld een raket laten opstijgen. U speelt het spelletje niet met een muis of toetsenbord, maar laat dit over aan uw hersenen. Als deze doen wat ze moeten doen, hoort u een geluid en stijgt de raket op. Hoe meer uw hersenen erin slagen zichzelf te reguleren, hoe beter het spelletje gaat. Uzelf bent een toeschouwer hierbij. Neurofeedback is ontwikkeld door psychologen. De leden van de sectie Neurofeedback van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) zijn wetenschappelijk opgeleid en hebben verstand van psychologische klachten. Daarnaast zijn zij gespecialiseerd in neurofeedback. Voor meer informatie kijkt u op www.psynip.nl onder sectoren/secties. Informatie over behandelaars bij u in de buurt kunt u aanvragen op [email protected].

Iedereen slaapt wel eens een nachtje slecht. Maar veel mensen hebben zoveel moeite met slapen dat het hun dagelijks functioneren onder druk zet. Slaapgebrek maakt hen prikkelbaar en ongeconcentreerd, ze worden sneller ziek, dreigen in te dommelen achter het stuur of raken depressief.

“

De huisarts ziet de meeste mensen met slaapproblemen, pas in tweede instantie komen ze bij ons. Dan gaat het meestal om slaap-apneu of in- en doorslaapproblemen”, aldus neuroloog Rob Strijers van de afdeling Klininische Neurofysiologie van de VU. Slaap-apneu is het tijdelijk geen adem krijgen, waardoor je adem steeds enkele tientallen seconden stokt. Dat zorgt ervoor dat je steeds naar een lichter slaapstadium terug-

Slaapstoornissen komen vaak voor in combinatie met bijvoorbeeld dementie of parkinson Foto: jsmith / istockphoto

schiet. Hierbij is overgewicht een belangrijke factor, omdat de luchtpijp door zwaarlijvigheid te veel wordt afgesloten. Strijers: “Die mensen zitten in een vicieuze cirkel, doordat ze door hun slaapgebrek nog meer aankomen. Om dat te doorbreken kunnen ze een tijd met een drukmasker op hun gezicht slapen. Dat gaat de ademstops tegen, zodat ze weer energie krijgen om hun overgewicht aan te pakken.” Bij in- en doorslaapproblemen kan er met een mobiele recorder thuis een hersenfilmpje worden gemaakt. “Soms denken mensen dat ze twee uur wakker hebben gelegen, terwijl dat in feite

maar een kwartier blijkt te zijn. Dan klopt de perceptie van de slaap niet.” Is er toch sprake van een probleem, dan kunnen medicijnen helpen. “Er wordt al tijden gezocht naar het ideale slaapmiddel. Momenteel wordt er veel onderzoek gedaan naar hypocretine. Dat is een eiwitsubstantie met een modulerend effect, zodat de slaap niet steeds wordt onderbroken.” Nederland telt ook een aantal slaapcentra, waar diverse specialisten hun krachten bundelen. “Slaapstoornissen komen namelijk vaak voor in combinatie met bijvoorbeeld dementie of parkinson, omdat de slaap is verbonden met alle hersenfuncties”,

legt Gerard van Erp uit, die als slaapen waakstoornisexpert is verbonden aan het instituut Kempenhaeghe. Wie zich hier meldt, moet eerst twee weken een soort slaapdagboek bijhouden en een vragenlijst invullen. Daarna kan het uitgebreide onderzoek beginnen. Soms echter is Van Erp al na één consult klaar. “Oudere mensen bijvoor-

beeld gaan steeds korter slapen met meer onderbrekingen. Die leggen we uit dat ze niet meer kunnen slapen zoals ze gewend zijn.” En sommige ‘langslapers’, die minstens acht uur nodig hebben, komen in de knel omdat ze na hun werk en reistijd meteen naar bed zouden moeten. “Je moet dan keuzes maken en bijvoorbeeld dichter bij je werk gaan wonen. Zo simpel kan het soms zijn.”

Vijf tips om beter te slapen 1. Je slaapt sneller in als je voor het slapen gaan een tijdje niets doet. Een boek lezen is beter dan tv kijken. 2. Zorg voor regelmaat. Ga zoveel mogelijk op dezelfde tijd naar bed en slaap in het weekend niet langer uit dan anderhalf uur.

Eenderde van je leven slapen De meeste mensen slapen bijna een derde deel van hun leven. Iemand van zestig jaar heeft dus al zo’n twintig jaar van z’n leven slapend doorgebracht. Zo’n 20 tot 25 procent van alle volwassen Nederlanders heeft echter slaapklachten, van wie vijf procent minstens twee keer per week slecht slaapt.

3. Voorkom snurken: slaap niet op je rug, val af als je te zwaar bent, drink geen alcohol, rook niet en eet geen zware maaltijd vlak voor het slapen. En zorg ervoor dat de lucht in de slaapkamer niet te droog is. 4. Houd rekening met je biologische klok: ben je een ochtend- of avondmens? Welke bedtijden kies je als je op vakantie bent? Ochtendmensen gaan veel vroeger naar bed en worden vroeg wakker, terwijl avondmensen ‘s avonds nog veel energie hebben en ‘s morgens niet vooruit te branden zijn. 5. Zoek hulp als je slaapproblemen je dagelijkse leven te erg beïnvloeden. Foto: luisb / istockphoto

Meer weten?

Kijk op www.depressief.nl

13


Cijfers In Nederland hebben ongeveer 800.000 mensen last van depressieve verschijnselen. De helft van hen is zo somber dat hun dagelijkse functioneren is verstoord. Ook kunnen ze weken- of maandenlang psychisch lijden. Grofweg zijn van deze groep 200.000 mensen zó ziek dat ze (tijdelijk) worden opgenomen in een ziekenhuis. Bij zo’n 200.000 zijn de klachten zo minimaal dat zij vanzelf opknappen. De overige 400.000 kunnen het beste naar de huisarts gaan.

ging het echter weer mis, want ze voelde zo’n enorme spanning van binnenuit dat ze tot bloedens toe op haar arm begon te krassen. Vanwege deze acute noodsituatie is ze daarop bij een psychiater beland. In de meeste gevallen is

Mindfulness leert mensen te leven in het nu en te focussen op positieve gebeurtenissen

Foto: istockphoto

Nieuwe hoop na depressie

Een dipje hebben we allemaal wel eens. Maar als die somberheid niet overgaat, is er sprake van een depressie. Dit psychische dal kan vreselijk diep zijn, maar er is een goede kans op herstel.

“

Wie een depressie heeft kan niet meer normaal functioneren”, zegt Aly van Geleuken, psycholoog en hoofd van het Depressie Centrum van het Fonds Psychische Gezondheid. Bij een depressie voel je je emotioneel leeg, je komt het huis niet meer uit en je kunt bijvoorbeeld uren doen over het zetten

van een kopje thee. Dat gold een paar jaar geleden ook voor Katy Castañón. “Mijn hele leven ben ik labiel geweest, ik kon dagen huilen om bijna niks. Maar na wat perikelen in huis lag ik plotseling een hele nacht wakker en wilde mezelf van het leven beroven. Ik dacht dat het voor iedereen beter zou zijn als ik er niet meer zou zijn. Ik heb

C G N E N E F E O P A H C S N E T E W TN E O B E Q W A A R N E M I N G G H I A GĲ I R M U G A N I C R P H N L U E D H I NZ K N I M N O K E S O E U E J R E C N N IT G Z S L U K M E P R M E Z S E S E E E GS S E E P E N N R S Ĳ N P E Z N T N K N AU E G H L A K I E E O R N L E E E T N E DW C L S E R N N C I V S G D E S L S E K TE O H A A U P N T A C K R E R X Ĳ E D E IB R E K V A G A I A T O N E B R K T N R US P E E N N R E N N O I H E I T S E G G US R E A C T I E N W G N E S D N A T S R EV DE LEUKSTE PUZZELS, DE

MOOISTE PRIJZEN! EXTR VE A WINNEL EN!

13

Win een jaarabonnement

op Bingo! t.w.v. 54,90.

ontspannen BEAUTY-ARRANGEMENT VOOR TWEE

PERFECTE BALANS

TUSSEN LICHAAM EN GEEST

toen besloten niks meer te eten of drinken. Alleen ’s ochtends dronk ik één kopje koffie en dat heeft me gered, want na drie dagen zag mijn man wat er gebeurde en greep hij in.” Een paar weken later stortte ze weer in en kreeg ze van de huisarts antidepressiva en kalmeringspillen. Na een tijdje

PRIJZEN!

Bingo! het leukste en meest gevarieerde puzzelmagazine houdt op ontspannen wijze uw geest scherp. En met elke puzzeluitdaging maakt u ook nog eens kans op een van de vele prijzen.

Katy daarentegen kreeg twee jaar lang cognitieve gedragstherapie, waarin ze vooral leerde dat dingen meestal anders zijn dan dat zij ze zag. Haar labiele gevoelsleven bleek voort te komen uit haar jeugd. Ze werd geboren in Spanje en toen ze drie jaar was vertrokken haar ouders om in Nederland te werken en bleef ze achter bij haar grootouders. Zeven jaar later verhuisde ze naar Nederland en moest ze juist afscheid nemen van haar oma en opa. Katy: “Dat gevoel van verlies en afscheid nemen heeft altijd gespeeld op de achtergrond.”

Ook binnen de reguliere depressiezorg is tegenwoordig plek voor een wat alternatievere aanpak: ‘mindfulness’. Deze stroming komt uit het boeddhisme en leert mensen om te leven in het nu en te focussen op positieve gebeurtenissen. Aly van Geleuken: “Het is eigenlijk heel eenvoudig en geeft toch spectaculaire resultaten. De kern is dat er best negatieve gedachten mogen zijn, maar die moet je laten voor wat ze zijn.” Het gaat om wat wél goed gaat, in het hier en nu. Katy Castañón schreef tijdens haar herstelperiode alles van zich af. Dit resulteerde in het boek ‘Uit de put, naar de top’. Ze wil lotgenoten vooral duidelijk maken dat ze hoop moeten houden. “Laatst liep ik in de regen op straat en dacht: nu mag ik door de bliksem worden getroffen, want ik heb ervaren hoe het is om écht gelukkig te zijn. En dat is zoiets moois!”

Uiteindelijk ging het beter met haar en voelde ze dat ze toe was aan een vol-

Foto: istockphoto

PUZZEL! AANLEG

LEZEN

BEGRIJPEN

OEFENEN

BEWUSTZIJN

PRIKKELS

COMMUNICATIE

PROCES

COMPLEX

PUZZELEN

DENKEN

QUIZ

DENKVERMOGEN

RATIONEEL

GEESTELIJK

REACTIE

GEHEUGEN

REKENEN

HERSENEN

SUGGESTIE

HERSENKRAKER

TEST

HERSENPAN

UITDAGING

HERSENSCAN

VERSTAND

IDEE

WAARNEMING

INSPANNING

WETENSCHAP

INVAL

WOORDENSCHAT

SFEER VOOR BINNEN & BUITEN

BIJZONDERE - GOEDEM ORGEN -

het verloop van depressieve gevoelens echter niet zó ernstig en is het zelfs goed dat huisartsen even afwachten voordat ze echt ingrijpen. Aly van Geleuken: “Dit noemen we ‘watchfull waiting’. Een huisarts laat eerst iemand wekelijks langskomen voor gesprekken en adviezen. Vaak gaat het dan na een tijdje alweer stukken beter.”

gende stap: “Ik wilde weer in mezelf kunnen geloven en daar heeft een natuurgeneeskundige mij bij geholpen. Onder andere met reiki, een oosterse handopleggingtherapie.” Ze is er nu van overtuigd dat iedereen die herstelt van een depressie zichzelf ‘spiritueel moet voeden’, mits ze met beide benen op de grond blijven.

Bel de oplossing van deze woordzoeker vóór 10 oktober door naar

0909 - 50 50 307 (35 ct. per gesprek)

en maak kans op een jaarabonnement op Bingo!

Dit MOET ik gezellig vinden...

Sommige mensen zijn voortdurend somber en genieten nergens meer van ...

Kijk voor meer informatie over depressie op

www.psychischegezondheid.nl of bel de Psychische Gezondheidslijn 0900 903 903 9 (€ 0,20 p/m).

GIF9<
E E.#,'

Ki`mË`j_kdXXe[YcX[ mffie`\lnj^`\i`^\ d\ej\e%Ki`mËdXXbka\ n\i\c[îfk\i#fm\iq`Z_$ k\càb\i\ejgXee\e[\i# d\kèk\i\jjXek\Xik`b\$ c\efm\igjpZ_fcf^`\# k\Z_e`\b#eXklli#_\k d\ej\càbc`Z_XXd\e ^\jZ_`\[\e`j%<eXckà[ _\c[\il`k^\c\^[[ffi \og\ikj%

cfj((#/,

9\cmffi\\eXYfee\d\ek'/''$,,-,,-'f]jli]eXXinnn%ki`mdX^Xqè\%ec&k\c\îXX] bgifÔk\\imXe[\q\XXeY`\[è^\efekmXe^ AX#`miàYcàm\e[[i`\b\\iKi`mËmffiÑ.#,'% MffieXXd

D&M1

Eldd\i1

8Z_k\ieXXd1 JkiXXk1

GfjkZf[\1

NffegcXXkj1

Jklli[\q\Yfeè\\e\em\cfg qfe[\igfjkq\^\ceXXi1

>\Yffik\[Xkld1 K\c\]ffeeldd\i1 <$dX`cX[i\j1 PFgdàe\$dX`cX[i\j&k\c\]ffeeldd\in`c`bmXeJXefdXD\eËjDX^Xqè\j#_XXigXike\ij\eqfi^mlc[`^ ^\j\c\Zk\\i[\Y\[iàm\eè]fidXk`\\eèk\i\jjXek\XXeY`\[è^\efekmXe^\e%

(')*,*'$()*,((,,

*o

JkfgkXlkfdXk`jZ_

P@bdXZ_k`^_`\iYàJXefdXD\eËjDX^Xqè\jfd_\kXYfee\d\ekj^\c[XlkfdXk`jZ_X]k\jZ_iàm\e mXedàeGfjk YXebi\b\eè^1 ;Xkld1

8eknffi[eldd\i(','/ )+''N98cg_\eXXe[\eIàe

?Xe[k\b\eè^

?\kXYfee\d\ekjkfgkXlkfdXk`jZ_eX[i`\\[`k`\j%

TRIV WERF telegraaf.indd 1

HOE LANG KUNT U NOG MOBIEL BLIJVEN? Ondervindt u problemen of onzekerheid bij het lopen? Heeft u last van een verminderd evenwicht of coördinatievermogen? Is een rollator de oplossing? Misschien geen leuk vooruitzicht om met een rollator te lopen. Toch is het zinvol na te denken over de voordelen die een rollator zou kunnen bieden. Bijvoorbeeld weer heerlijk wandelen in het park. Zelfstandig, zonder hulp van anderen. Even naar de supermarkt en ook in huis voelt u zich een stuk zekerder met een rollator, maar wel één waarop u ècht kunt steunen! Uitzonderlijke Zweedse kwaliteit! Fellow-Roll is een gespecialiseerd bedrijf met een uitgebreid service netwerk in de wereld van mobiliteit en heeft als doel gebruikers die slecht ter been zijn en aangewezen op de rollator, te adviseren en te voorzien van zeer veilige loophulpmidelen. Het bedrijf is importeur van de Zweedse Fellow Rollator en de Trionic Walker. Deze mobiliteitsprodukten staan bekend vanwege de uitzonderlijk hoge kwaliteit.

Individuele aanpassingen Fellow-Roll verleend service aan huis en verzorgt individuele aanpassingen zoals: vertragingsrem, éénhandbediening of omgekeerd remssteem.

DE FELLOW LICHTGEWICHT ROLLATOR De Fellow rollator is de eerste goedgekeurde lichtgewicht rollator in Nederland met het GQ-keurmerk en LuQy Label en is in verschillende modellen verkrijgbaar, voor mensen van klein, groot, normaal of gezet postuur. Door de positie en stand van de naar voren gerichte handgrepen neemt de gebruiker de correcte loophouding aan, waardoor overbelasting aan de nek, rug, armen en polsen wordt voorkomen. De Fellow rollator is ook een uitkomst voor mensen die lijden aan artrose, reuma of halfzijdig verlamd zijn.

REVOLUTIONAIRE FELLOW MET LASER De Fellow rollator met laserstraal helpt Parkinson-patiënten uit de “FREEZING” toestand te komen. Het laserlicht is geschikt voor alle Fellow lichtgewicht rollators en wordt geactiveerd door middel van een drukknop op de handgreep. Oostergracht 44, 3763 LZ, Soest, NL tel: 035 - 609 06 10 fax: 035 - 588 13 06 [email protected] www.fellow-roll.com

De Fellow AF biedt zo een veilige manier om zelfstandig wandelingen te kunnen maken.

DE TRIONIC SUPER WALKER De Trionic heeft als doel activiteiten te stimuleren en de omgeving beter toegankelijk te maken. Door een uniek, gepatenteerd wielontwerp, het Trionic Climbing Wheel, is de Walker in staat trottoirranden en oneffen terrein te overwinnen. Gecombineerd met een constructie van 3 wielen, die voor een permanent contact met de grond zorgt, en de met lucht gevulde banden zijn optimale rijprestaties gegarandeerd. De Trionic Walker biedt de gebruiker steun tijdens het lopen in de stad, het bos, op de golfbaan, in de bergen of op het strand en functioneert daarbij als partner, winkelwagentje of vervanger van een traditionele rollator.

15-08-2008 12:12:56

15


Hulp bij dyslexie Dyslexie komt vaak uit de lucht vallen: een kind ontwikkelt zich goed, is intelligent en dan blijkt plotseling dat hardop lezen niet wil lukken...

B

ijna vier procent van de kinderen heeft last van de hardnekkige leerstoornis dyslexie. De twee meest voorkomende vormen zijn: langzaam, spellend lezen of juist te snel lezen met veel fouten. “Zeker voor schoolkinderen is dyslexie een enorm probleem, want niet goed kunnen lezen is een onzichtbare handicap. De kinderen verbergen het en zijn ontzettend gefrustreerd, omdat anderen denken dat ze lui of dom zijn. De diagnose kan dan een enorme opluchting zijn”, aldus Arga Paternotte van de Landelijke oudervereniging Balans. De precieze oorzaak van dyslexie is nog onduidelijk, maar er wordt uitgegaan van een taalstoornis in het fonologisch hersengebied. Daar

Ouders weten vaak maar al te goed wat hun kind doormaakt, aangezien dyslexie erfelijk is

middelen, zoals computerprogramma’s die teksten voorlezen. Ouders weten vaak maar al te goed wat hun kind doormaakt, aangezien dyslexie erfelijk is. “Bij de ouder komt dan vaak die frustratie van vroeger weer boven. Bovendien verwachten ze dat de hulp tegenwoordig beter geregeld is en dat valt tegen.” Kinderen worden wel eerst begeleid op school, maar als dat niet genoeg is, moeten er externe hulpverleners worden ingeschakeld. Paternotte: “De grote vraag is: wie gaat dat betalen? Daarom zijn we jarenlang bezig geweest met een vergoedingsregeling voor ouders, zodat die extra begeleiding vergoed krijgen. Die vergoeding gaat in vanaf 2009 en het betekent een grote stap!”

wordt informatie omgezet in klanken. Dat kan worden gecompenseerd door andere hersenfuncties te gebruiken. Kinderen moeten daarom op school extra training krijgen in het koppelen van klanken aan tekens. Dat betekent oefenen, oefenen en nog eens oefenen. Ook kunnen scholen bepalen dat een kind langer over een proefwerk mag doen. Tot slot zijn er aparte ondersteunende

De Landelijke oudervereniging Balans organiseert op 28 november een conferentie over dyslexie voor behandelaars, ouders en kinderen. Meer informatie: www.balansdigitaal.nl. Foto: urbancow / istockphoto

Per 1 januari is in de basisverzekering opgenomen dat ouders de dyslexiehulpverlening vergoed krijgen, zodra hun kind is doorverwezen door de school. De kinderen in groep vier zijn het eerst aan de beurt. De komende jaren wordt dit verder uitgebreid.

Grote stap vooruit voor Parkinsonpatiënt De Engelse arts James Parkinson beschreef in 1817 als eerste een bepaalde ziekte als ‘schudverlamming’. Inmiddels lijdt minstens een op de honderd vijftigplussers aan de ziekte van Parkinson.

O

p fietsvakantie in Mallorca kwam hij zeven jaar geleden plotseling een simpele berg niet meer op. En dat terwijl hij fanatiek toerfietser en marathonloper was. Toen hij later tijdens een sportles vreemd met zijn arm begon te trillen, stapte André Nedermeijer (62) naar de huisarts die hem uiteindelijk doorverwees. Het vonnis luidde: Parkinson. Bij deze neurologische aandoening is er sprake van een soort afbraakproces in de zogenoemde ‘zwarte hersenkernen’. Daarin sterven langzaam de zenuwcellen af, waardoor er niet meer genoeg dopamine wordt aangemaakt. Die ‘boodschapperstof’ is nodig om zenuwimpulsen over te brengen. Als er te weinig van is, gaan de hersenkernen die betrokken zijn bij het bewegen slechter functioneren. De bekendste verschijnselen zijn tremoren (trillingen), pijnlijke en stijve spieren, bewegingstraagheid, een starre gezichtsuitdrukking en het lopen met kleine, schuifelende stapjes. Het meest gebruikte medicijn om deze verschijnselen te onderdrukken is levodopa, een stof die door de hersenen wordt omgezet in dopamine. Aanvankelijk waren artsen heel terughoudend

met medicatie, uit angst voor bijwerkingen op de lange termijn. Dit zorgde er bij sommige mensen voor dat ze aan het begin van de ziekte minder goed konden functioneren. “Maar met de huidige inzichten worden patiënten sneller en met een hogere dosis behandeld”, legt neuroloog Rob de Bie van het AMC uit. Na verloop van tijd gaan de medicijnen echter steeds korter werken. “De medicatie is niet constant, waardoor de patiënt tussentijds steeds slechtere momenten krijgt. Een mogelijk nieuwe oplossing hiervoor is een continue toevoer van levodopa via een draagbaar pompje, dat het medicijn via een slangetje direct in de dunne darm brengt.” Artsen kunnen ook steeds meer mensen helpen met ‘Deep Brain Stimulation’, oftewel een DBS-operatie. In de hersenen worden dan elektroden geplaatst die de hersenen stimuleren via een kastje in de borstkas. De Bie: “Dit is een grote stap vooruit in de behandeling van parkinson, want we denken dat maar liefst zeventig procent van de geopereerde patiënten hier baat bij heeft.” Deze operatie wordt in Nederland sinds eind jaren negentig uitgevoerd bij ‘vergevorderde’ patiënten, die

echt niet meer met medicijnen kunnen worden geholpen.“Want het is wel een hersenoperatie met de bijbehorende risico’s. Toch is ook bij deze ingreep een tendens om mensen al op jongere leeftijd te opereren. In Frankrijk en Duitsland wordt momenteel onderzocht of we dat inderdaad vroeger in de ziekte moeten doen.” Nedermeijer koos inderdaad in een vroeg stadium voor de ingrijpende operatie, omdat de medicijnen bij hem voor vervelende hallucinaties en slaapproblemen zorgden. “Ik heb bewust gekozen voor de kwaliteit van het leven, want ik wilde bijvoorbeeld per se kunnen blijven fietsen.” Een halfjaar geleden onderging hij in België de DBSoperatie. Met succes, want hij heeft nu veel minder medicijnen nodig en kan zich veel soepeler bewegen. Om dat te bewijzen heeft hij afgelopen zomer weer een fietstoer van duizend kilometer gereden, ook met behulp van zijn speciale elektrische fiets. Hij is ervan overtuigd dat sporten het ziekteproces vertraagt en spoort daarom andere parkinsonpatiënten aan om te blijven bewegen. Zijn motto is: “Je moet blijven geloven in je mogelijkheden, dan heb je al de helft gewonnen!”

De gezelligste

kerstreizen! naar Duitsland

Kerstreis 3-landenreis

12 dagen Hotel Vordermühle o.b.v. halfpension v.a.

659

Excursies t#F[PFLBBO1BTTBV t#F[PFLBBOEFLFSTUNBSLUJO Passau t3POEMFJEJOH3FHFOTCVSH o.l.v. een gids t#VTUPVS#FJFSTF8PVEPMW een gids t#F[PFLBBOFFOHMBTCMB[FSJK t#F[PFLBBO$FTLZ,SVNMPW t#F[PFLBBOFFO[JMWFSNJKOJO Bodenmais t#F[PFLBBO wintersportgebied Bayerisch Eisenstein t#F[PFLBBO.àODIFO t3POEMFJEJOH-JO[PMWFFO gids t3POEMFJEJOH4BM[CVSHPMW een gids

naar Malta

Kerstreis Malta

8 dagen 115 The Strand Complex o.b.v. halfpension v.a.

775

Inclusief t3FUPVSWMVDIU"NTUFSEBN Malta met Air Malta en v.v. t5SBOTGFSWBOMVDIUIBWFO naar accommodatie en v.v. t7FSCMJKGJOBQBSUIPUFM Strand Complex t,BNFSNFUEPVDIFFOUPJMFU t,FSTUEJOFSPQEFDFNCFS Optioneel bij te boeken t)FU.BMUBLFSTUFYDVSTJF programma (zie internet voor meer informatie) t&YDVSTJFOBBSEF#MBVXF grotten (In Malta te boeken) Vertrek zondag 21 en dinsdag 23 december

Vertrek maandag 22 december

Ga deze kerst met Peter Langhout Reizen mee naar Neureichenau in het mooie Beierse Woud. We hebben een interessant excursieprogramma opgesteld waarbij we u zowel Duitsland, Oostenrijk als Tsjechië laten zien. Geniet van de prachtige winterlandschappen in

Geniet deze kerst van het prachtige eiland Malta, dat op zo’n 3 uur vliegen van Nederland ligt. Een vakantie op Malta betekent op een eiland kennis maken met uiteenlopende werelden. Tal van culturen en volkeren hebben hier hun stempel achtergelaten: Romeinen, Arabieren, Maltezer-ridders en natuurlijk de Engelsen.

het Duitse Beieren en de Tsjechische Bohemen en bezoek historische steden als Salzburg, Cesky Krumlov en Passau. Boek nu deze schitterende reis en vier de feestdagen in maar liefst drie landen! Reiscode: BE30098. Boek met deze code op peterlanghout.nl

Bewonder de fraaie kust met veel inhammen en baaien, breng een bezoek aan de prachtige hoofdstad Valletta en geniet van de vele leuke, pittoreske dorpjes met fraaie kerken en indrukwekkende cultuurmonumenten. Reiscode: BE30354. Boek met deze code op peterlanghout.nl

naar Duitsland

naar België

naar Frankrijk

Kerstshopping Dortmund/Essen

Kerstshopping België

Oud en Nieuw in Disneyland®

3 dagen Mercure Hotel Hagen o.b.v. logies en ontbijt diverse vertrekdata

v.a.

99

3 dagen Hotel Courtyard Brussel o.b.v. logies & ontbijt diverse vertrekdata

v.a.

125

3 dagen Hotel Campanile Torcy o.b.v. logies & ontbijt vertrek 30 december

v.a.

©Disney

209

©Disney

We nemen u mee naar het grote shoppingcentre Centro en bezoeken de kerstmarkten in Dortmund en Essen. Naast de kerstmarkten hebben deze steden natuurlijk nog veel meer te bieden zoals diverse historische gebouwen en musea. Reiscode: BE30084

Geniet van steden zoals Gent, Brussel en Antwerpen, bekend om de wereldhaven aan de Schelde, de diamanthandel en het Rubenshuis. We verblijven in de hoofdstad Brussel met zijn vele bezienswaardigheden. 3FJTDPEF#&

)FU,BTUFFMWBO%PPSOSPPTKFTDIJUUFSUBMTFFOXJOUFSTQBMFJT.BJO Street U.S.A. is één groot geweldig winterfeest. U maakt de jaarwisseling mee in het Disneyland Park, hetgeen een unieke ervaring is. 3FJTDPEF#&

naar Groot-Brittannië

naar Oostenrijk

naar Kroatië

Kerstreis Londen

Kerstreis Tirol

Kerstreis Kroatië

6 dagen Hotel Ibis Wembley o.b.v. logies en ontbijt + kerstdiner vertrek 22 december

v.a.

379

Beleef de Kerstdagen in bruisend Londen en maak een onvergetelijke reis. Laat u meevoeren langs vermaarde bezienswaardigheden. De Tower Bridge, Buckingham Palace, de Big Ben, zie het allemaal tijdens onze kerstreis. 3FJTDPEF#&

8 dagen Landgasthof Post o.b.v. halfpension vertrek 21 december

v.a.

449

Prachtige winterlandschappen, sfeervolle stadjes en dorpjes en volop gezelligheid. Bewonder het Gouden Dak en geniet van de kerstmarkt in Innsbruck. Beleef de Oostenrijkse gastvrijheid in plaatsjes als Rattenberg en Alpbach. 3FJTDPEF#&

12 dagen Hotel Istra o.b.v. halfpension vertrek 22 december

v.a.

689

U verblijft in het bekende Opatija, waarvandaan we u meenemen op diverse interessante excursies. Zo maakt u kennis met het schiereiland Istrië en kunt u het natuurschoon bewonderen in het nationaal park Plitvice. 3FJTDPEF#& TELEGR38

Meer weten? Onze reisinformatrices vertellen u graag meer (ook op zaterdag en zondag):

bel 0900-0991 Of surf naar

PLH_TG38_v3.indd 1

(€ 0,15 p.m.)

peterlanghout.nl en bespaar tot € 20,- reserveringskosten

De prijzen zijn per persoon. Prijzen zijn excl. reserveringskosten en calamiteitenfonds. Aan eventuele fouten en/of vergissingen kunnen geen rechten ontleend worden.

21-08-2008 12:02:28

onze hersenen Over het zenuwstelsel en de psyche van de mens Goed nieuws over dwarse pubers Wat kun je doen tegen stress?

Recommend Documents