Onvrijwillige opname op een BOPZ-afdeling met vrijheidsbeperkende maatregelen Inbewaringstelling of rechtelijke machtiging
Inleiding Met deze folder geven we u inzicht in het beleid van De Wever met betrekking tot onvrijwillige opname met vrijheidsbeperkende maatregelen.
De folder is geen vervanging voor een mondelinge uitleg van de zorgadviseur en de
behandelende arts, maar een aanvulling daarop.
Deze folder is bedoeld voor mensen die te maken hebben met een naaste die door
dementie of een niet aangeboren hersenbeschadiging (NAH) helaas niet meer in staat is om thuis te blijven wonen. Er ontstaat meer behoefte aan begeleiding en
verzorging wat kan leiden tot opname in een zorginstelling. Een cliënt met dementie of een hersenbeschadiging kan daar verschillend tegenover staan. Deze folder geeft
uitleg over de totstandkoming van een opname bij een cliënt die verzet vertoont. Binnen De Wever vinden we het belangrijk dat de cliënt zelf de regie houdt over
diens eigen leven. In principe is de vraag en wens van de cliënt richtinggevend voor de begeleiding en zorg die geboden wordt. Indien een cliënt door diens cognitief
Het standpunt van de cliënt ten opzichte van een opname Een opname in een zorginstelling is voor de cliënt en diens naasten vaak een emotionele
gebeurtenis. Er zijn vaak veel ervaringen en afwegingen aan voorafgegaan voordat men tot opname overgaat. De cliënt met dementie of een hersenbeschadiging kan daar op verschillende manier tegenover staan; - de cliënt toont bereidheid,
- de cliënt toont geen bereidheid, maar ook geen verzet, - de cliënt toont verzet tegen de opname.
Indien iemand met dementie of een hersenbeschadiging zich tegen een opname of behandeling verzet is een in bewaringstelling (IBS) of rechtelijke machtiging(RM) nodig om opname mogelijk te maken.
De wet Bijzondere Opneming Psychiatrisch Ziekenhuis (BOPZ)
functioneren hiertoe niet in staat is dan zal besluitvorming rondom begeleiding en
Vaak zijn mensen met dementie of een hersenbeschadiging zelf niet meer in staat om wel-
cliënt gedeeltelijk bekwaam is, zullen we daar waar het mogelijk is de wens van de
Soms vertoont een cliënt met dementie of een hersenbeschadiging verzet tegen een
behandeling plaatsvinden met de vertegenwoordiger van de cliënt. Wanneer een cliënt tot uiting willen laten komen.
overwogen toestemming te geven of een opname in een zorginstelling te weigeren.
opname. De wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen (wet BOPZ) is bedoeld voor onvrijwillige opneming van cliënten in de psychiatrie, psychogeriatrie en zorginstel-
lingen voor mensen met een verstandelijke beperking. In de wet BOPZ staat beschreven aan welke voorwaarden een dergelijke opname dient te voldoen. De wet BOPZ beschrijft ook de
plichten van de zorginstelling. Hiernaast ziet de wet ook toe op het beschermen van rechten van cliënten als zij eenmaal onvrijwillig opgenomen zijn. De wet beschrijft de voorwaarden
voor vrijheidsbeperkende maatregelen en wanneer dwangbehandeling is toegestaan. De wet BOPZ spreekt over mensen met een geestesstoornis. Wij spreken in deze folder over mensen met dementie of een hersenbeschadiging.
Volgens de wet BOPZ kan iemand alleen onvrijwillig worden opgenomen als: - hij of zij een gevaar is voor zichzelf of voor zijn omgeving en;
- dat gevaar (vermoedelijk) komt door een geestesstoornis en;
- opname in een psychiatrisch ziekenhuis of een BOPZ instelling de enige oplossing is en; - hij of zij niet bereid is tot een vrijwillige opname.
2
3
Hoe verloopt een onvrijwillige opname Het verzoek tot onvrijwillige opname kan komen van de huisarts, een psychiater of een
de cliënt verblijft plaats. De cliënt krijgt altijd een advocaat om hem of haar te helpen op de zitting. Daarna doet de rechter uitspraak.
Een rechtelijke machtiging geldt in principe voor een periode van zes maanden. De rechter
familielid van de cliënt. In de praktijk is het meestal de huisarts die de aanvraag tot een
mag daar van afwijken en kan bijvoorbeeld ook een machtiging afgeven voor drie maanden.
of opname binnen De Wever echt nodig is en hoe snel dit moet gebeuren. Als de situatie echt
toetsing aan te vragen bij het CIZ. Zij kunnen er dan voor zorgen dat de rechtelijke machti-
onvrijwillige opname in werking zet. Er zijn verschillende procedures mogelijk om te bekijken gevaarlijk is, kunnen we iemand binnen 24 uur opnemen met een inbewaringstelling (IBS). In andere gevallen moet de rechter eerst een rechterlijke machtiging (RM) afgeven.
Wat is inbewaringstelling Een inbewaringstelling (IBS) is een onvrijwillige spoedopname. Bij een IBS gaat het altijd om iemand met dementie of een hersenbeschadiging die een direct en acuut gevaar is voor
zichzelf of anderen. Iedereen kan een IBS aanvragen. Meestal bellen mensen de huisarts of de politie, die de aanvraag verder regelt. In de praktijk zal eerst een arts of psychiater de cliënt
Als er geen grond meer is voor een rechtelijke machtiging kan men die intrekken door een ging eindigt. Het kan ook zijn dat na deze zes maanden verlenging van de rechtelijke
machtiging noodzakelijk is en dan is verlenging mogelijk.
Een cliënt of diens vertegenwoordiger die het niet eens is met de rechterlijke machtiging kan een klacht indienen bij de regionale klachtencommissie. Zij nemen de klacht dan in
behandeling. In de folder ‘De Klachtenregeling voor Cliënten’ staat meer informatie over de klachtenregeling en contactgegevens van de regionale klachtencommissie.
Wat gebeurt er tijdens een onvrijwillige opname
onderzoeken. Deze stelt een geneeskundige verklaring op. De burgemeester van de plaats
Een cliënt met dementie of een hersenbeschadiging die tegen zijn zin is opgenomen, krijgt
is met de IBS, is deze drie weken geldig. De behandelende arts kan de IBS eventueel eerder
de afdeling waarop hij of zij is opgenomen niet alleen verlaten. Dat mag enkel na toestem-
waar de cliënt woont kan dan zorgen dat er een opname plaatsvindt. Als de rechter het eens stoppen. Maar als de arts vindt dat de cliënt na drie weken nog een gevaar vormt voor zichzelf of anderen, zal de arts een rechterlijke machtiging (RM) aanvragen.
Wat is een rechterlijke machtiging (RM) Als het bij minder acute situaties noodzakelijk is om tot opname op een psychogeriatrische
zijn of haar behandeling van een basisarts of specialist ouderengeneeskunde. De cliënt mag ming van de BOPZ-arts en onder begeleiding van derden. De toestemming leggen wij vast
in het zorgdossier van de cliënt. In de Wet BOPZ staat dat de arts samen met de cliënt of zijn vertegenwoordiger een zorgplan moet maken. Het zorgplan leggen we vast in een persoonlijk zorgdossier. In een zorgplan moet in ieder geval staan: - algemene gegevens van de cliënt;
- de mededeling dat hij onvrijwillig is opgenomen en onder welke voorwaarden de cliënt de afdeling mag verlaten;
afdeling over te gaan dan kan iemand een rechtelijke machtiging aanvragen. De huisarts
- een beschrijving van de behandeling;
aanvragen bij de officier van justitie. De psychiater moet vaststellen of er gevaar dreigt voor
De cliënt of diens vertegenwoordiger mag altijd het zorgplan inzien. Iedere arts heeft een in-
kan een (onafhankelijke) psychiater inschakelen. Deze kan dan een rechterlijke machtiging
de persoon zelf of voor zijn omgeving en of dit komt door dementie of een hersenbeschadiging. Als dat zo is dan stelt de psychiater een geneeskundige verklaring op. De officier van
justitie stuurt de papieren door naar de rechter. De rechter moet uiteindelijk beslissen of de
cliënt echt een gevaar is voor zichzelf of zijn omgeving. Daarom wil de rechter de cliënt horen tijdens een zitting van de rechtbank. De zitting vindt in de thuissituatie of de instelling waar 4
- het doel van de behandeling en verzorging.
formatieplicht en moet het zorgplan met de cliënt en/of diens vertegenwoordiger bespreken en tot overeenstemming komen over de behandeling. Het zorgplan leggen we na goedkeuring door de cliënt en/of diens vertegenwoordiger vast in zijn of haar zorgdossier. Indien
een cliënt niet meewerkt en een gevaar vormt voor zichzelf of voor anderen kan de arts een dwangbehandeling starten.
5
Wanneer mag een arts een dwangbehandeling starten Iemand tegen zijn wil behandelen, mag alleen maar als hij of zij een gevaar is voor zichzelf of
Deze maatregelen heten vrijheidsbeperkende maatregelen.
Binnen de visie van De Wever is in principe geen plaats voor vrijheidsbeperkende maat-
regelen. Deze zullen we dan ook alleen toepassen als er geen andere mogelijkheden zijn om
voor anderen op basis van zijn hersenaandoening. De wet BOPZ stelt wel voorwaarden aan
gevaar voor de cliënt of zijn omgeving af te wenden. Volgens de BOPZ dienen we bij iedere
- Het gevaar komt door de geestesstoornis.
staat met het beoogde doel. Deze afweging bespreken we binnen De Wever altijd in een
zo’n dwangbehandeling.
- De behandelaar van De Wever meldt de dwangbehandeling bij de vertegenwoordiger van de cliënt.
- De behandelaar informeert de BOPZ-arts.
- De behandeling eindigt als er geen gevaar meer is.
- De behandelaar meldt het begin en einde van de behandeling bij de Inspectie voor de
Gezondheidszorg. De Inspectie onderzoekt achteraf of de dwangbehandeling echt nodig was en of De Wever zorgvuldig heeft gehandeld.
Wat zijn vrijheidsbeperkende maatregelen Sommige mensen met dementie of een hersenbeschadiging kunnen zichzelf in gevaar
brengen. Om dit te voorkomen kunnen er maatregelen worden genomen. Dit kan gebeuren op verschillende manieren:
- De cliënt kan op een gesloten afdeling geplaatst worden
- De cliënt kan in bed of een stoel gefixeerd worden met een onrustband
- De cliënt kan in bed gefixeerd worden met een verpleegdeken of spanlaken
- De cliënt kan in bed opgesloten liggen achter bedhekken
- De cliënt kan behandeld worden met antipsychotica of gedragsbeïnvloedende medicatie. Antipsychotica zijn geneesmiddelen die psychotische periodes kunnen verminderen of
voorkomen en een kalmerende werking hebben. Ze zijn werkzaam tegen symptomen als
maatregel te beoordelen of het een effectieve maatregel is en of de maatregel in verhouding multidisciplinair overleg, tenzij er sprake is van een noodsituatie waarbij direct handelen noodzakelijk is.
Mocht een cliënt en/of diens vertegenwoordiger van mening zijn dat er minder belastende mogelijkheden zijn die niet (voldoende) zijn onderzocht dan willen we graag daarover in
gesprek gaan. Het onze wens om samen te komen tot een optimale kwaliteit van leven voor de cliënt.
Wie beslist er over het nemen van een vrijheidsbeperkende maatregel Als het behandelteam van een cliënt van mening is dat een vrijheidsbeperkende maat-
regel nodig is, zullen zij dit met de cliënt bespreken. Als de cliënt dit niet kan begrijpen dan
bespreken we het met diens vertegenwoordiger. De cliënt of diens vertegenwoordiger dient toestemming te geven. Vrijheidsbeperkende maatregelen moeten altijd in het zorgplan vermeld staan.
Soms ontstaat een noodsituatie, waardoor de zorgverlener geen tijd heeft om volgens het
zorgplan te werken. Dan mag een verzorgende of verpleegkundige bij hoge uitzondering zelf beslissen iemands vrijheid te beperken. De behandelende arts en de vertegenwoordiger van de cliënt lichten we dan zo snel mogelijk in. De toegepaste maatregel mag maximaal één
week duren. Indien voortzetting daarvan nodig is nemen we dit na overleg op in het zorgplan.
hallucinaties, wanen, verwardheid en sterke angstgevoelens.
- Er kunnen voor de cliënt vrijheidsbeperkende leefregels gelden met betrekking tot diens leefstijl of sociale omgang
- De cliënt kan worden afgezonderd in een kamer
- De cliënt maakt gebruik van een plankstoel, extra diepe of gekantelde stoel - De cliënt draagt nachtkleding die hij of zij niet zelfstandig uit kan doen - Er kan sprake zijn van verlies van privacy
6
7
Hebt u behoefte aan meer informatie? Indien u vragen hebt, stel deze dan gerust aan de zorgadviseur, behandeld arts, afdelingshoofd of verpleegkundig specialist.
> Wilt u meer weten over dwang en vrijheidsbeperkende maatregelen in de zorg?
Op www.dwangindezorg.nl vindt u informatie over vrijheid en dwang in de zorg,
gezien vanuit cliënten, directbetrokkenen en professionals. Op de site staan veel vragen en antwoorden vanuit de praktijk. U kunt ook lezen welke rechten en plichten alle betrokkenen hebben.
Op de website van De Wever vindt u de hele notitie omtrent de wet BOPZ binnen de organisatie.
> Wilt u meer weten over de klachtenregeling:
Vraag naar de folder ‘Klachtenregeling voor cliënten’ van De Wever. > Meer weten over De Wever: www.dewever.nl
