Gedwongen opname met een rechterlijke machtiging (RM)
Inhoud
1. Inleiding
4
2. Samenvatting
4
3. Verschillende soorten gedwongen opnamen
5
4. Voorwaarden voor een RM
5
5. Procedure
6
6. Duur
7
7. Gevolgen
7
8. RM op eigen verzoek
9
9. Beschikken over eigen geld
9
10. Opheffing van een RM
10
11. Verlof en voorwaardelijk ontslag
10
12. Suggesties en klachten
11
1. Inleiding U bent gedwongen opgenomen met een rechterlijke machtiging (RM). In deze brochure vindt u informatie over uw rechten en de juridische gevolgen van uw opname. Ook kunt u lezen waar u met eventuele klachten terecht kunt en hoe u om opheffing van een RM kunt vragen. De informatie uit deze brochure is gebaseerd op de wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). De wet BOPZ regelt de rechtspositie van cliënten die gedwongen zijn opgenomen. Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen? Neem dan contact op met uw behandelaar.
2. Samenvatting Een RM is een manier om u tegen uw wil in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg op te nemen. Dit kan alleen als u lijdt aan een psychiatrische ziekte en daardoor een gevaar bent voor uzelf, voor anderen of voor de algemene veiligheid. Bij een RM besluit een rechter vooraf of u opgenomen moet worden. U krijgt automatisch en gratis hulp van een advocaat. Wanneer u met een RM bent opgenomen, heeft dit de volgende gevolgen: • U mag het terrein van de instelling niet verlaten zonder toestemming. • U kunt in noodgevallen onder bepaalde voorwaarden gedwongen worden medicijnen te nemen of in een separeerkamer geplaatst worden. • U blijft uw eigen geld beheren, tenzij er sprake is van een onderbewindstelling of een ondercuratelestelling. U mag de geneesheer-directeur altijd vragen om de RM op te heffen. Wil de geneesheer-directeur dit niet doen, dan kunt u de rechter verzoeken de RM op te heffen. U kunt ook om verlof vragen. Een goed verlopen verlof kan een reden zijn de RM op te heffen.
4
Wanneer u klachten of problemen hebt, kunt u bij de patiëntenvertrouwenspersoon terecht. Deze kan u informeren over instanties bij wie u een klacht kunt indienen. In de bijlage van deze brochure vindt u belangrijke adressen.
3. Verschillende soorten gedwongen opnamen Een gedwongen opname in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg gebeurt niet zomaar. In de wet BOPZ is vastgelegd welke procedures er gelden bij een gedwongen opname. Een besluit over een gedwongen opname wordt altijd door de rechter genomen. Er zijn verschillende vormen van een gedwongen opname: • Een inbewaringstelling (IBS). Dit is een spoedprocedure. U wordt eerst opgenomen. Daarna beslist de rechter binnen enkele dagen of aan de criteria voor een IBS is voldaan. • Een rechterlijke machtiging (RM). Dit is geen spoedprocedure. De rechter beslist vooraf of aan de criteria voor een RM is voldaan. Het eerste half jaar is een RM een voorlopige machtiging. Daarna een machtiging tot voortgezet verblijf. • Het omzetten van een voorwaardelijke machtiging in een RM. De geneesheer-directeur beslist of opname noodzakelijk is. De geneesheer-directeur is de arts die verantwoordelijk is voor de algemene gang van zaken in de instelling.
4. Voorwaarden voor een RM Een RM is een manier om u - hoewel u zich daartoe niet bereid hebt verklaard - toch op te nemen in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Om u met een RM op te nemen, moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan: • U lijdt aan een psychiatrische ziekte en u veroorzaakt gevaar voor uzelf of voor anderen. • Het gevaar dat u veroorzaakt komt voort uit de ziekte waaraan u lijdt. 5
• Het gevaar kan niet buiten de instelling voor geestelijke gezondheidszorg worden afgewend. • U vertoont geen bereidheid tot opneming en u bent ouder dan 12 jaar. Soms gebeurt het dat u eerst met een inbewaringstelling (IBS) gedwongen wordt opgenomen. Tijdens de eerste weken kan blijken dat u langer gedwongen opgenomen moet blijven. Een niet bij de behandeling betrokken psychiater stelt dan een geneeskundige verklaring op, die vervolgens wordt ondertekend door de geneesheer-directeur. Na een beslissing van de rechter kunt u vervolgens langer tegen uw wil opgenomen blijven. Deze procedure moet dan wel in gang gezet worden vóór het aflopen van de IBS: binnen een termijn van drie weken na opname.
5. Procedure De volgende personen kunnen de officier van justitie benaderen om een RM bij de rechter te vragen: • Uw echtgenoot of partner. • Uw ouders als u jonger bent dan 18 jaar (tenzij zij uit de ouderlijke macht zijn ontzet). • Uw meerderjarige familieleden in de rechte lijn (ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen). • Uw familieleden tot en met de tweede graad (broers, zussen, tantes, ooms). • Uw voogd, curator of mentor. De officier van justitie kan ook zelf de rechter om een RM verzoeken. Bij een verzoek moet een geneeskundige verklaring zijn gevoegd die is opgesteld door een onafhankelijk psychiater (dus niet door uw huisarts of een andere arts). Deze psychiater is niet bij uw behandeling betrokken. Uit deze verklaring moet blijken dat de RM nodig is. De volgende stap is dat de rechter officieel beslist of u een RM krijgt. De rechter neemt deze beslissing pas nadat hij met u en met andere 6
personen heeft gesproken, zoals vroegere hulpverleners, bepaalde familieleden, wettelijke vertegen-woordigers en uw advocaat. De rechter wijst een advocaat aan die u gratis juridische bijstand verleent gedurende de hele procedure. Als de rechter heeft besloten dat een RM noodzakelijk is, is er geen hoger beroep mogelijk op deze uitspraak. Binnen twee weken na de uitspraak van de rechter moet u zijn opgenomen. Daarna vervalt de RM.
6. Duur De maximale duur van een RM is de eerste keer een half jaar. De rechter kan bepalen dat deze termijn korter is. Als uw psychiater na dat half jaar van oordeel is dat u langer opgenomen moet blijven, vraagt de geneesheer-directeur een verlenging van de RM aan. De rechter beoordeelt aan de hand van de geneeskundige verklaring (van een onafhankelijk psychiater) en het behandelplan of verlenging van de RM noodzakelijk is. De verlenging kan tot maximaal een jaar duren. Voordat de rechter de RM verlengt, moet hij u horen. U krijgt bij dit gesprek gratis hulp van een advocaat. Deze neemt zelf contact met u op. De geneesheer-directeur kan telkens opnieuw een verlenging aanvragen. Als u vijf jaren achtereen opgenomen bent geweest, kan de rechter een verlenging voor steeds twee jaren geven.
7. Gevolgen Wanneer u met een RM bent opgenomen, heeft dat een aantal gevolgen. • Het belangrijkste is dat u niet met verlof of ontslag kunt, tenzij u toestemming heeft van de geneesheer-directeur. Dit kan in de vorm van (voorwaardelijk) verlof of (voorwaardelijk) ontslag. • Verlaat u het terrein van de instelling zonder toestemming, of houdt u zich niet aan de gestelde voorwaarden, dan kunnen wij de politie vragen u terug te brengen. • U kunt in acute noodsituaties door uw behandelaar gedwongen worden om bijvoorbeeld medicijnen te nemen. U kunt ook gesepareerd worden tegen uw wil.
7
Dwangbehandeling of toepassing van middelen of maatregelen ter overbrugging van een acute noodsituatie mag alleen in uitzonderingsgevallen. Meer daarover leest u in de brochure ‘Dwangtoepassing en vrijheidsbeperkingen’. Deze brochure is op de afdeling verkrijgbaar. Veel rechten die andere cliënten ook hebben, houdt u als u met een RM opgenomen bent. U kunt bezoek ontvangen, kranten en tijdschriften lezen, telefoneren, enzovoort. Op deze regel zijn beperkingen mogelijk. De behandelaar kan u iets verbieden om de volgende redenen: • Als duidelijk is dat het uw gezondheid ernstig schaadt. • Als u de orde in de instelling ernstig verstoort. • Om strafbare feiten te voorkomen. U mag bijvoorbeeld geen wapens of drugs laten meebrengen door bezoek. Om deze reden kan de behandelaar verbieden dat u bepaald bezoek ontvangt. Ook de afdelingsregels kunnen uw rechten beperken, maar alleen voor zover noodzakelijk om een goede gang van zaken op de afdeling mogelijk te maken. Een overzicht van de afdelingsregels is verkrijgbaar op de afdeling. Een aantal rechten houdt u altijd. Niemand kan u verbieden contact te hebben met: • uw advocaat; • de patiëntenvertrouwenspersoon; • de Raad van Bestuur van GGZ Rivierduinen; • de directie van de kliniek waar u verblijft; • de klachtencommissie; • de officier van justitie; • de Inspectie voor de Gezondheidszorg; • de rechter.
8
8. RM op eigen verzoek In bepaalde omstandigheden kunt u zelf de officier van justitie verzoeken om een RM. Bijvoorbeeld als u verslaafd bent en inziet dat er iets moet gebeuren om van de verslaving af te komen. Ook als u op eigen verzoek met een RM bent opgenomen, kunt u de instelling niet zomaar verlaten. Wanneer u zelf een RM aanvraagt, kijkt de rechter of u gevaar veroorzaakt en of het gevaar alleen in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg kan worden afgewend. De rest van de procedure is dezelfde als bij het verkrijgen van een ‘gewone’ RM. De RM op eigen verzoek duurt echter minimaal een half jaar en maximaal een jaar. Daarna kunt u wel vrijwillig blijven. Als u niet vrijwillig wilt blijven, maar uw psychiater is van mening dat verdere behandeling en verblijf nodig zijn, moet een ‘gewone’ RM worden aangevraagd.
9. Beschikken over eigen geld Als u met een RM bent opgenomen, kunt u over uw eigen geld beschikken. U mag ook uw eigen geld en spullen beheren. Er zijn echter enkele wettelijke uitzonderingen: • Wanneer u een onderbewindstelling hebt. Dit betekent dat u de bevoegdheid verliest uw geld te beheren. De kantonrechter wijst iemand aan die uw geld voor u beheert. Dit is de bewindvoerder, meestal iemand die u goed kent. U hebt zijn toestemming nodig als u bijvoorbeeld dure dingen wilt kopen of een hypotheek op uw huis wilt nemen. • Wanneer u een ondercuratelestelling hebt. Curatele gaat verder dan onderbewindstelling. U bent handelingsonbekwaam. Voor al uw handelingen heeft u toestemming van de curator nodig, dus ook voor niet-financiële kwesties. De rechter wijst een curator en een toeziend curator aan die u vertegenwoordigen.
9
Wanneer u niet in staat bent uw persoonlijke zorgbelangen te behartigen kan voor u een mentor worden benoemd door de kantonrechter. Uw mentor zal zoveel mogelijk samen met u beslissingen nemen over wonen, verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. U kunt zelf aangeven wie u als mentor wilt, de kantonrechter kan ook een mentor aanwijzen. Meer informatie over onderbewindstelling, ondercuratelestelling en mentorschap kunt u krijgen op de afdeling.
10. Opheffing van een RM Er kunnen verschillende redenen zijn waarom u de RM wilt laten opheffen. U vindt bijvoorbeeld dat u voldoende genezen bent om de kliniek te verlaten. Of u wilt uw behandeling vrijwillig voortzetten. Of u vindt dat u ten onrechte met een RM bent opgenomen omdat u helemaal geen gevaar veroorzaakt. Het is mogelijk om een RM te laten opheffen voordat deze is verlopen. Uzelf, uw echtgenoot, of de bloedverwanten die om een RM kunnen verzoeken, de inspecteur van het Staatstoezicht op de Volksgezondheid of de officier van justitie kunnen de geneesheer-directeur verzoeken de RM op te heffen. Wanneer de geneesheer-directeur dit verzoek afwijst, kunt u via de officier van justitie de rechter verzoeken om opheffing van de RM. U heeft daarvoor recht op gratis bijstand van uw advocaat. Voordat de rechter een besluit neemt, zal deze met u praten.
11. Verlof en voorwaardelijk ontslag Wanneer u met een RM bent opgenomen, kunt u met verlof gaan wanneer u toestemming heeft van uw behandelaar en de geneesheer-directeur. Aan dit verlof mogen voorwaarden worden verbonden, bijvoorbeeld dat u uw medicijnen inneemt. Toestemming voor verlof en de hieraan verbonden voorwaarden krijgt u schriftelijk uitgereikt. Wanneer het niet goed met u gaat of wanneer u zich niet aan de voorwaarden houdt, kan het verlof weer worden ingetrokken.
10
Een verlof dat goed verloopt, is een goede reden om opheffing van de RM te krijgen. Als blijkt dat het gevaar, dat door de psychiatrische ziekte werd veroorzaakt, is verminderd, kan de geneesheer-directeur u voorwaardelijk ontslag verlenen. De voorwaarden kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op het gebruik van medicijnen of een bepaalde vorm van nazorg/toezicht. Toestemming voor het ontslag en de hieraan verbonden voorwaarden krijgt u schriftelijk uitgereikt. Neemt het gevaar tussentijds toe en/of houdt u zich niet aan de voorwaarden, dan kan het voorwaardelijk ontslag worden ingetrokken. Gaat alles goed, dan wordt de RM opgeheven, zodat ontslag kan worden verleend.
12. Suggesties en klachten Als u ontevreden bent over bijvoorbeeld de zorg, onze service of de wijze waarop u wordt bejegend, dan horen wij dat graag. Uw klacht of opmerking helpt ons de zorg te verbeteren. U kunt contact opnemen met uw behandelaar of het hoofd van de afdeling. Vaak helpt een gesprek met de medewerkers van de afdeling. U kunt dit alleen doen, of samen met iemand die u vertrouwt. U kunt ook hulp vragen van de patiëntenvertrouwenspersoon. De patiëntenvertrouwenspersoon kan u nader informeren over de klachtenregeling en helpen bij het indienen van een klacht. De patiëntenvertrouwenspersoon is in dienst van een aparte stichting en dus onafhankelijk van GGZ Rivierduinen. Meer informatie vindt u op de website www.pvp.nl. Alle informatie over klachten en de verschillende mogelijkheden voor het indienen van een klacht vindt u in de folder ‘Klachten? Wij maken er een punt van!’ en op www.rivierduinen.nl. De folder is beschikbaar op de afdeling.
11
Uitgave: juli 2015, gewijzigde versie De tekst uit deze folder is een samenvatting van wettelijke regelgeving. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Bij twijfel over de interpretatie van deze tekst verwijzen wij u naar de wet BOPZ.
beter binnen bereik
