Gedwongen opname. Informatie voor cliënten en betrokkenen

Gedwongen opname Informatie voor cliënten en betrokkenen

Februari 2015

INHOUD 1. Inleiding 2. Gedwongen opname 3. Wanneer gedwongen opname? 4. Hoe verloopt de opname? 5. Hoe lang duurt gedwongen opname? 6. Rechterlijke Machtiging op eigen verzoek 7. Gevolgen 8. Verlof en voorwaardelijk ontslag 9. Opheffing 10. Klachtenregeling 11. Samenvatting Inbewaringstelling (IBS) 12. Samenvatting Rechterlijke machtiging (RM) 13. Belangrijke adressen en telefoonnummers

2 - Gedwongen opname

blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz blz

3 4 5 6 8 9 10 11 12 13 13 14 15

1. INLEIDING Op 17 januari 1994 is de wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) in werking getreden. Deze wet regelt de rechtspositie van cliënten die gedwongen zijn opgenomen met een Inbewaringstelling (IBS) of Rechterlijke Machtiging (RM) of voor wie de zogeheten Middelen en Maatregelen (M&M) van kracht zijn. In deze folder vindt u onder meer informatie over de verschillende vormen van gedwongen opname, de opnameprocedure, de gevolgen en de beëindiging ervan en uw rechten tijdens de gedwongen opname. Deze folder is in de eerste plaats bedoeld voor mensen die gedwongen zijn opgenomen op een van de afdelingen van Dijk en Duin. Daarnaast is de folder ook bestemd voor naastbetrokkenen, zoals echtgenoot/partner, ouders, andere familieleden en/of vrienden. Deze folder is geschreven in de mannelijke vorm. Uiteraard kan hiervoor even goed de vrouwelijke vorm worden gelezen. Waar wordt gesproken van ‘cliënt’, wordt iedereen bedoeld die gebruik maakt van het zorgaanbod van Dijk en Duin. Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u deze altijd stellen op de afdeling waar u wordt behandeld.


2. GEDWONGEN OPNAME Volgens de wet zijn er twee vormen van gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis/instelling: • een Inbewaringstelling (IBS) • een Rechterlijke Machtiging (RM) Het belangrijkste verschil tussen een IBS en een RM is dat een IBS een spoedprocedure is. Dit betekent dat u binnen één dag wordt opgenomen en dat de rechter na de opname beoordeelt of aan alle voorwaarden voor een IBS is voldaan en of deze al dan niet wordt voortgezet. Bij een RM zit meer tijd tussen de aanvraag en de opname. De rechter bekijkt dan vooraf of u moet worden opgenomen met een RM.


3. WANNEER GEDWONGEN OPNAME ? Een opname via een IBS of een RM is een manier om u, hoewel u zich daartoe niet bereid heeft verklaard, toch op te nemen in een psychiatrisch ziekenhuis/instelling. Om u op te nemen met een IBS of RM moet aan alle van de volgende voorwaarden zijn voldaan: • u lijdt aan een psychische stoornis waardoor u gevaar veroorzaakt (bij een IBS moet het vermoeden bestaan dat er een verband is tussen uw stoornis en het gevaar) • het gevaar kan niet op een andere manier, buiten een psychiatrisch ziekenhuis/instelling, worden afgewend • u bent niet vrijwillig bereid tot opneming. Voor een IBS geldt bovendien dat de dreiging van het gevaar zo groot moet zijn, dat een uitspraak van de rechter niet kan worden afgewacht. De rechter en uw advocaat controleren of aan bovenstaande voorwaarden is voldaan. Bij een IBS beoordeelt de rechter na opname of voortzetting van de IBS noodzakelijk is. Het kan ook gebeuren dat een vrijwillige opname wordt veranderd in een gedwongen opname. Een voorbeeld: Iemand wil vertrekken tegen het advies van de verantwoordelijke behandelaar. Dit is meestal niet zo erg. De behandelaar denkt echter dat de cliënt een onmiddellijk gevaar is voor zichzelf of voor anderen wanneer hij op dat moment vertrekt. In dat geval stelt een niet bij de behandeling betrokken psychiater een geneeskundige verklaring op en verzoekt de burgemeester een IBS af te geven. U krijgt automatisch een advocaat toegewezen. Deze verleent gratis juridische bijstand tijdens de gehele procedure.


4. HOE VERLOOPT DE OPNAME ? IBS De burgemeester stelt u in bewaring. Hij tekent een beschikking (besluit) en zorgt dat de volgende personen op de hoogte worden gesteld: • de officier van justitie • uw advocaat • de inspecteur voor de geestelijke gezondheidszorg • uw naaste familie of relaties, of uw wettelijk vertegenwoordiger. RM Een RM moet worden aangevraagd bij de officier van justitie. De volgende personen kunnen deze aanvraag indienen: • echtgenoot of levenspartner • ouders (tenzij zij uit de ouderlijke macht zijn gezet) • meerderjarige bloedverwanten in de rechte lijn (grootouder, kinderen, kleinkinderen) • bloedverwanten tot en met de tweede graad (tantes, ooms, broers en zusters) • curator of mentor van betrokkene. Tevens kan de officier van justitie zelf de rechter om een RM verzoeken. Het is overigens ook mogelijk dat u zelf de officier van justitie verzoekt om een RM. Meer informatie hierover vindt u in hoofdstuk 6: Rechterlijke Machtiging op eigen verzoek. Zowel bij een IBS als bij een RM is de geneeskundige verklaring belangrijk. Hieruit moet blijken dat de IBS of RM noodzakelijk is. Zonder die geneeskundige verklaring kunt u niet tegen uw wil worden opgenomen. Bij een verzoek om een RM moet de geneeskundige verklaring zijn opgesteld door een psychiater. Voor een IBS mag dit ook een andere arts zijn. Voor beide personen geldt dat zij onafhankelijk moeten zijn. Dit betekent dat u niet bij de psychiater of arts onder behandeling mag zijn. De rechter neemt uiteindelijk een besluit. In het geval vaneen IBS beslist de rechter of 6 - Gedwongen opname

de IBS mag worden voortgezet. Bij een aanvraag voor een RM beslist de rechter of u gedwongen kunt worden opgenomen. Hij neemt pas een beslissing nadat hij met u en andere personen heeft gesproken zoals uw advocaat, de behandelend arts, mentor, wettelijke vertegenwoordigers en bepaalde familieleden. Een IBS moet direct worden uitgevoerd. Zowel de geneeskundige verklaring als de verklaring van de burgemeester mogen niet ouder zijn dan één dag. U wordt dus binnen één dag opgenomen. Drie werkdagen na ontvangst van de stukken heeft de rechter een gesprek met u. Dit betekent dat bij een IBS de rechter een beslissing over uw IBS neemt, wanneer u al bent opgenomen. Bij een aanvraag voor een RM moet u binnen twee weken na de uitspraak van de rechter zijn opgenomen. Wanneer deze termijn niet wordt gehaald, vervalt de RM. Als de rechter heeft besloten dat een RM of voortzetting van een IBS noodzakelijk is, kunt u deze uitspraak niet aanvechten in een hoger beroep. Wel kunt u altijd een verzoek tot opheffing indienen. Hoe u om opheffing kunt vragen, vindt u in hoofdstuk 9, ‘Opheffing van een gedwongen opname’. De gesprekken met uw advocaat en de rechter kunt u gebruiken om alles over uw opname te bespreken. Wanneer u het niet eens bent met uw opname of met de geneeskundige verklaring, moet u hen dat vertellen. U kunt ook een verzoek indienen om een andere deskundige te laten horen. Ondersteuning Heeft u steun nodig bij het gesprek met de rechter of de advocaat, of bent u niet tevreden over uw gesprek met de rechter, dan kunt u de patiëntenvertrouwenspersoon, kortweg de pvp, vragen u te helpen. Deze is speciaal werkzaam binnen Dijk en Duin om u te helpen bij klachten en problemen. De pvp is in dienst van een aparte stichting en dus onafhankelijk van Dijk en Duin. Het telefoonnummer van de pvp vindt u achterin deze folder.


5. HOE LANG DUURT EEN GEDWONGEN OPNAME? IBS Tussen uw opname en het besluit tot voortzetting van de IBS kunnen ongeveer tien dagen zitten. Vanaf het besluit tot voortzetting is de IBS maximaal drie weken geldig. Verlenging van de IBS is niet mogelijk. Als uw psychiater vindt dat u de afdeling nog niet kunt verlaten vanwege het gevaar dat u veroorzaakt, moet een RM worden aangevraagd. De procedure dient in gang gezet te worden vóór het aflopen van de IBS. Voor een verzoek om een RM moet aan alle voorwaarden zijn voldaan, zoals die eerder in deze folder staan beschreven. RM De maximale duur van een RM is de eerste keer een half jaar. De rechter kan bepalen dat deze termijn korter is. Wanneer uw psychiater aan het eind van dat half jaar van oordeel is dat u langer opgenomen moet blijven, kan hij bij de rechter een verlenging van de RM aanvragen. De rechter beoordeelt of verlenging noodzakelijk is. Voordat de rechter uw RM verlengt, moet hij u horen. U krijgt bij dit gesprek gratis hulp van een advocaat. Deze neemt zelf contact met u op. Een verlenging van een RM kan tot maximaal één jaar duren. Een verlenging kan telkens opnieuw worden aangevraagd door uw psychiater. Als u vijf jaar achtereen bent opgenomen geweest met een RM, kan door de rechter een verlenging voor steeds twee jaren worden gegeven.


6. RECHTERLIJKE MACHTIGING OP EIGEN VERZOEK In bepaalde omstandigheden kunt u zelf de officier van justitie verzoeken om een RM. Als u op eigen verzoek met een RM bent opgenomen, kunt u het terrein (locatie Castricum) of het gebouw (locatie Purmerend) niet zonder toestemming verlaten. Ook wanneer u zelf een RM aanvraagt, kijkt de rechter of u gevaar veroorzaakt en of het gevaar alleen in een psychiatrisch ziekenhuis kan worden afgewend. De rest van de procedure is hetzelfde als bij het verkrijgen van een ‘gewone’ RM. De RM op eigen verzoek duurt echter minimaal een half jaar en maximaal een jaar. Daarna kunt u wel vrijwillig blijven. Als u niet vrijwillig wilt blijven, maar uw psychiater is van mening dat verdere behandeling en verblijf nodig zijn vanwege het gevaar dat u veroorzaakt, moet een ‘gewone’ RM worden aangevraagd.


7. W AT ZIJN DE GEVOLGEN VAN EEN GEDWONGEN OPNAME ? Als u gedwongen bent opgenomen, heeft dat gevolgen voor uw rechtspositie. U mag het terrein (locatie Castricum) of het gebouw (locatie Purmerend) niet verlaten, tenzij u toestemming heeft van de geneesheer directeur. Dit kan in de vorm van verlof of voorwaardelijk ontslag. Aan deze toestemming kunnen voorwaarden worden gesteld. Verlaat u het terrein of het gebouw zonder toestemming, of houdt u zich niet aan de gestelde voorwaarden, dan kunt u door de politie worden teruggehaald. Tijdens een gedwongen opname behoudt u alle rechten die vrijwillig opgenomen cliënten ook hebben. Zo heeft u onder meer recht op bezoek en recht op vrij telefoonverkeer. Ook kunt u over uw eigen geld beschikken en mag u uw bezittingen beheren. Ter overbrugging van een acute noodsituatie mag een arts of diens plaatsvervanger “Middelen en maatregelen” toepassen. De Wet BOPZ noemt vijf “Middelen en maatregelen”: afzondering, separatie, fixatie, toediening van medicijnen, toediening van vocht en/of voeding. Toepassing hiervan is aan strikte regels gebonden. Meer informatie over “Middelen en maatregelen” vindt u in de gelijknamige folder die u kunt krijgen op uw afdeling. Evenals voor vrijwillig opgenomen cliënten gelden voor gedwongen opgenomen cliënten huis- en afdelingsregels. Deze regels kunnen beperkingen met zich meebrengen. Deze beperkingen mogen nooit in strijd zijn met de wet. Uw post mag in uw aanwezigheid gecontroleerd worden op meegezonden voorwerpen. Als er sprake is van gevaar voor de cliënt of anderen, kan voor zover dit strikt noodzakelijk is, dwangbehandeling plaats vinden.


De behandelaar kan u nooit, dus ook niet bij toepassing van Middelen en Maatregelen of bij dwangbehandeling, verbieden contact te hebben met: • uw advocaat • de patiëntenvertrouwenspersoon • de directie van Dijk en Duin • de officier van justitie • de inspecteur voor de gezondheidszorg • de rechter. Meer informatie over uw rechtspositie kunt u vinden in de folder “Algemene rechten”, die u kunt krijgen op uw afdeling.

8. VERLOF EN VOORWAARDELIJK ONTSLAG IBS De IBS is een noodmaatregel waarbij verlof in het algemeen niet past. RM Bij een RM kunt u met verlof gaan wanneer u toestemming heeft van de geneesheer directeur. Aan dit verlof kunnen voorwaarden worden verbonden, bijvoorbeeld afspraken over de tijdsduur van het verlof en de plaats waar u naar toe gaat. Wanneer blijkt dat het gevaar dat door de psychiatrische stoornis werd veroorzaakt is verminderd, kan de geneesheer directeur u voorwaardelijk ontslag verlenen. De voorwaarden kunnen betrekking hebben op een vorm van nazorg of toezicht. Neemt het gevaar tussentijds toe, dan moet het voorwaardelijk ontslag worden ingetrokken. Gaat alles goed, dan is het mogelijk de RM op te heffen, zodat ontslag kan worden verleend.


9. OPHEFFING VAN EEN GEDWONGEN OPNAME U kunt om vele redenen opheffing van een IBS of RM vragen. U vindt bijvoorbeeld dat u zover bent genezen dat u de afdeling kunt verlaten, u wilt uw behandeling vrijwillig voortzetten of u vindt dat u ten onrechte een IBS of RM heeft gekregen omdat u helemaal geen gevaar veroorzaakt. IBS Om een IBS op te heffen, zijn er verschillende mogelijkheden: • u vraagt, via uw psychiater aan de geneesheer directeur om ontslagen te worden. Hij heeft wettelijk de mogelijkheid om een IBS op te heffen, door u ontslag te verlenen. • u vraagt de rechter de IBS niet voort te zetten. Dit kunt u doen op het moment dat de rechter met u komt praten. U vertelt hem waarom u vindt dat de IBS onterecht is. Tijdens dit gesprek krijgt u bijstand van een advocaat. Wanneer de IBS toch blijft bestaan, ondanks uw verzoek tot opheffing, dan stuurt de geneesheer directeur uw verzoek met alle papieren naar de officier van justitie. Omdat een beslissing van de officier van justitie hierover, langer duurt dan de drie weken die een IBS kan duren, is dat niet zo zinvol. Het indienen van uw verzoek tot opheffing van een IBS bij de officier van justitie, heeft wel zin wanneer tijdens de IBS een RM is aangevraagd. In dat geval duurt de IBS maximaal zes weken. RM Het is mogelijk om een RM te laten opheffen voordat deze verlopen is. Uzelf, de personen die een RM kunnen aanvragen en de inspecteur voor de geestelijke volksgezondheid, kunnen de geneesheer directeur van Dijk en Duin verzoeken om uw RM op te heffen. Wanneer de geneesheer directeur dit verzoek afwijst, kunt u, via de officier van justitie, de rechter verzoeken om opheffing van de RM. U heeft daarvoor recht op gratis bijstand van uw advocaat. Voordat de rechter een besluit neemt, zal hij eerst nog een gesprek met u hebben. 12 - Gedwongen opname

10. KLACHTENREGELING Op grond van de huidige wetgeving beschikt elke GGZ organisatie over een klachtenregeling. U kunt klagen over besluiten en gedragingen van medewerkers van Dijk en Duin. Vaak helpt een gesprek met de medewerkers van uw afdeling. U kunt dit gesprek alléén voeren of met iemand die u vertrouwt. U kunt ook de steun vragen van de patiëntenvertrouwenspersoon (pvp) of Cliëntenraad. Verder kunt u contact opnemen met de klachtenfunctionaris van Dijk en Duin. Deze is in dienst van een aparte stichting en dus onafhankelijk van Dijk en Duin. Hij kan u informeren over de klachtenregeling en helpen bij het indienen van een klacht. Schriftelijke informatie kunt u vinden in de folder ‘Klacht, Compliment, Suggestie’ die u kunt krijgen op uw afdeling.

11. SAMENVATTING INBEWARINGSTELLING (IBS) Een IBS is een spoedprocedure waarmee u tegen uw wil in een psychiatrisch ziekenhuis wordt opgenomen. Bij een opname met een IBS hoort een geneeskundige verklaring. Uit deze verklaring moet blijken, dat u ten gevolge van een psychische stoornis een onmiddellijk dreigend gevaar bent voor uzelf, voor anderen of voor de openbare orde. Na uw opname beslist de rechter of de IBS wordt voortgezet. Voordat hij deze beslissing neemt, zal hij uw mening vragen. Een aan u toegewezen advocaat helpt u gratis bij dit gesprek. Vanaf het besluit van de rechter tot voortzetting van de IBS is de IBS drie weken geldig. Het belangrijkste gevolg van een IBS is dat u het ziekenhuis niet mag verlaten zonder toestemming.


12. SAMENVATTING RECHTERLIJKE MACHTIGING (RM) Een RM is een manier om u tegen uw wil in een psychiatrisch ziekenhuis op te nemen. Dit kan alleen als u lijdt aan een psychische stoornis en daardoor een gevaar bent voor uzelf, voor anderen of voor de algemene veiligheid. Bij een RM besluit een rechter vooraf of u moet worden opgenomen. U krijgt automatisch en gratis hulp van een advocaat. Het is ook mogelijk dat u zelf de officier van justitie verzoekt om een RM. De maximale duur van een RM is de eerste keer een half jaar. De rechter kan de RM verlengen. Het belangrijkste gevolg van een RM is dat u het ziekenhuis niet mag verlaten zonder toestemming.

Foldermateriaal Naast de folder ‘Gedwongen opname’ heeft Dijk en Duin voor informatie over wetgeving de volgende folders uitgebracht. • Algemene rechten • Middelen en maatregelen • Ontslag en verlof


13. BELANGRIJKE ADRESSEN EN TELEFOONNUMMERS Dijk en Duin Cliëntenraad, locatie Castricum

tel: 088 - 358 0 000 (algemeen) tel: 088 - 358 07 88

Geestelijke verzorging

tel: 088 - 357 14 72

Patiëntenvertrouwenspersoon (pvp) [email protected]

tel. 0900 - 444 88 88 (€ 0,10 per minuut)

Familievertrouwenspersoon [email protected]

tel. 0900 - 333 22 22 of 06 - 31 90 04 34

Klacht, Compliment, Suggestie Dijk en Duin Meldpunt Klantenreacties Antwoordnummer 53002 2505 VB DEN HAAG Stichting Patiëntenvertrouwenspersoon F.C. Dondersstraat 9 3572 JA Utrecht Inspectie voor de Gezondheidszorg Postbus 2680, 3500 GR Utrecht [email protected] Officier van Justitie Postbus 601, 2003 RP Haarlem [email protected]


tel. (030) 271 83 53

tel. 088 - 120 50 00 (lokaal tarief maandag t/m vrijdag)

tel. 088 699 16 00

Dijk en Duin, onderdeel van de Parnassia Groep Oude Parklaan 125 1901 ZZ Castricum www.dijkenduin.nl [email protected]


Gedwongen opname. Informatie voor cliënten en betrokkenen

Recommend Documents