Onverwacht lekker. In het hart. Lodewijk de Waa l: Granaatappel. En dan ben je ineens zelf patiënt. Zorg op afstand (vanaf pagina 15)

Lifestylemagazine van De Hart&Vaatgroep

EY_Yraf]nYf]fnggje]fk]fe]l]]f`Yjl%g^nYYlra]cl]*ebYYj_Yf_fmee]j*e]a*())oafc]doYYj\]Ä,$1-

‘De grapjesopa maakt soms even geen grapjes’, Jacqueline van Wijk over de hartritmestoornissen van haar vader Zorg op afstand. Wat heeft u eraan? Achter de schermen op de Eerste Hart Hulp Het verband tussen een schoon gebit en harten vaatziekten Vijf vragen over een ICD

Lod ewijk d e Waa l: ‘En dan ben je ineens zelf patiënt’

Granaatappel

Onverwacht lekker In het hart

Zorg op afstand (vanaf pagina 15)

Van twee kanten De Hart&Vaatgroep bedankt onderstaande organisaties voor plaatsing van hun logo in Vida.

@a]jcYfggcmodg_gklYYf& Interesse? Neem contact op met Stichting Adagium Stichting Adagium telefoon: 073 511 16 77 [email protected]
Kent u De Hart&Vaatgroep al? Henk van Schie (68):

De Hart&Vaatgroep is de patiëntenvereniging van en voor mensen met een hartof vaataandoening. De vereniging richt zich zowel landelijk als regionaal op belangenbehartiging, informatievoorziening, lotgenotencontact en leefstijlmanagement. Om de informatievoorziening en belangenbehartiging voor harten vaatpatiënten in Nederland op een hoog niveau te houden is uw steun aan De Hart&Vaatgroep van groot belang.

Dat kan al voor € 20,- euro per jaar. U ontvangt dan: 5($1, +/$1) 1'$3+(%$238+$^, & 9(-$(# &1 3(2(-%.1, 3($$-5..1+("'3(-& *.13(-&./6.1*2'./2$- -#$1$ "3(5(3$(3$- De Hart&Vaatgroep zet zich in voor de beste kwaliteit van zorg in overleg met de politiek, beleidsmakers, met verzekeraars en zorgaanbieders.

Leef je leven met een hart of vaatziekte!

van en voor mensen met een hartof vaatziekte

TEKST: Brenda Kluijver BEELD: Rogier Veldman

Laat uw stem horen. Maak De Hart&Vaatgroep groot en sterk en word lid!

‘Ik haal uit `]ld]n]foYl erin zit’ Henk van Schie kreeg dertien jaar geleden een hartaanval. Sindsdien kampt hij met ernstige hartritmestoornissen. ‘Helemaal onverwacht gebeurde het, die hartaanval. Ik had geen klachten, had de week ervoor nog een grote afstand gefietst. Na de bypassoperatie

begonnen de hartritmestoornissen. Jarenlang hebben ze gezocht naar de juiste medicijnen en kreeg ik verschillende behandelingen, waaronder een cardioversie (stroomstoten op het hart, red.). Momenteel wacht ik op een dottersessie, waarbij ze gaan proberen een mogelijk dichtgeslibde ader weer open te krijgen. De cardioloog en ik hopen dat daarmee mijn hartritmestoornissen verdwijnen. Er is mee te leven, maar het beperkt me ook. Ik zit meer thuis en kan niet meer zulke lange wandelingen maken als vroeger. Traplopen kost al moeite. Toch sta ik positief in het leven en zet ik me als vrijwilliger in voor anderen met hartziekten. Ik haal uit het leven wat erin zit. Mijn vrouw en ik proberen ons motto, een dag niet gelachen is een dag niet geleefd, in ere te houden.’

Op pagina 31 vertelt Jacqueline, de dochter van Henk, over de ziekte van haar vader. >>>

Vida 3

<

Inhoud Nr. 2 2011

3 Van twee kanten Na zijn hartaanval heeft Henk van Schie last van hartritmestoornissen. Maar hij blijft positief.

6 Van & voor leden

20 Reportage

Vida loopt mee met een verpleegkundige op de Eerste Hart Hulp

Fa]mok]fY[lmYdal]al]fnYf De Hart&Vaatgroep

12 Persoonlijk

Marianne Salm kreeg af*((.]]fYf]mjqkeYaf de borstkas: ‘Ik ben me Z]omkl]jnYf`]ld]n]f&¿

19 Lekker & gezond Granaatappel

15 In het hart: Zorg op afstand

23 Medicijnenbeleid Geschuif met doosjes.

24 Gezond Nieuws Weetjes en tips

23 Vijf vragen over:

25 Column

8 Bekend met... Lodewijk de Waal

een ICD

26 Mijn specialisme

‘Ik sta niet anders in het leven na mijn af^Yj[l&Acd]]ô]d_]rgf\]j¿

Pierre Wind: VERSstandig

28 Service, agenda en colofon 29 Zweedse puzzel Hmrr]d]foafHet fit met voeding kookboek

Egf\`q_afakl]B]ll]c] Jordaan: ‘Een gezonde mond is erg belangrijk’

30 Van twee kanten Komt u dit icoon tegen, dan kunt u meer informatie vinden op ooo&`Yjl]fnYYl_jg]h&fd

Vida 5

‘Mijn vader geniet van alle positieve dingen die op zijn pad komen.’ Jacqueline van Wijk vertelt over de aandoening van haar vader.

BEELD: Mladen Pikulic

Van & voor leden

Beste Vidalezer, De vakantieperiode staat weer voor de deur. Doorgaans een periode van plannen maken om er lekker op uit te trekken; langer of korter, ver weg of dichterbij. Voor harten vaatpatiënten kan op vakantie gaan echter ook de nodige stress opleveren. Allerlei vragen dringen zich op: kan ik wel naar warme oorden, mag ik vliegen, hoe moet dat met eventuele zorg die ik nodig heb, zijn mijn medicijnen in het vakantieland verkrijgbaar, waar moet ik heen in geval van calamiteit? Gelukkig is het tegenwoordig goed mogelijk om op maat van de eigen situatie een vakantie te plannen en goed voor te bereiden. Het is natuurlijk wel verstandig om daarmee op tijd te beginnen. Het is bijvoorbeeld goed om eens een lijstje te maken met de vragen die u heeft en daarbij te bedenken wie u van een gepast antwoord kan voorzien. De Hart&Vaatgroep heeft op haar website allerlei praktische en nuttige informatie staan die te maken heeft met vakantie en vrije tijd. We hopen dat u daarmee uw voordeel kunt doen. Ook nieuwe technieken kunnen u ten dienste staan, omdat zij zorg op afstand mogelijk maken en daarmee op vakantie gaan ook makkelijker. Daarover leest u meer in deze Vida vanaf pagina 15. Wij wensen u een goede voorbereiding, een hele fijne vakantie en een warme, maar niet al te hete zomer toe.

Nieuwe regiowebsites

Oadlmo]l]fo]dc] Y[lanal]al]fafmoj]_ag plaatsvinden? Kijk dan gh\]n]jfa]mo\]j]_ag% pagina’s. Hierop staan, naast activiteiten en fa]mok$nY[Ylmj]knggj njaboadda_]jk]faf^gjeYla]gn]j`]lj]_agl]Ye& Gh`]ldYf\cYYjlb]j][`lkZgn]fgh\] `ge]hY_]cmflmmoj]_agYYfcdacc]f&

Wist u dat... meer dan 85 procent van de mensen denkt dat harten vaatziekten door stress veroorzaakt kunnen worden? :jgf2hgddghooo&`Yjl]fnYYl_jg]h&fd

Ik vind het een goede zaak dat het Elektronisch Patiëntendossier (EPD) niet door gaat. Hans (75, boezemfibrilleren): ‘Mee eens. Ik vind het geen fijn idee dat allerlei artsen in mijn dossier kunnen kijken. Wie geeft mij de garantie dat er geen verzekeringsarts in mijn dossier zit te ‘neuzen’? En dat mijn _]_]n]fknggj)((hjg[]flZ]n]ada_\rabf7¿ Mieke (62, spataderen):¾Gf]]fk&Acnaf\ het belangrijk dat mijn huisarts, specialist en andere behandelaars mijn dossier kunnen bekijken. Zo voorkom je bijvoorbeeld dat je een verkeerde behandeling krijgt of dat een medicijnenallergie niet bekend is. Het EPD is dus een belangrijk communicatiemiddel. Handig voor artsen ]f_g]\nggj\]hYlafl&¿ Bent u het eens of oneens met deze stelling? Stuur uw reactie naar [email protected] o.v.v. stelling.

Margo Weerts, Directeur De Hart&Vaatgroep

een warm hart

Filmpjes gh\]o]Zkal]

<]]]jkl]@Yjl:]o]]_\Y_$_]gj_Yfak]]j\\ggj`]l ME;Mlj][`lafkYe]fo]jcaf_e]l<]@YjlNYYl_jg]h\a] Z]_afYhjadhdYYlkngf\$oYke]lj][`l]]fZ]o]]_dabc]\Y_ <]oYjeaf_mhe]ljmae,((\]]df]e]jkgf\]jd]a\af_nYf nggjeYda_k[`YYlk[gY[`D]]fH^jgee]j$oYk]]fkh]clYc]d]f ]joYj]fn]]de]fk]fYYfo]ra_\a]nggj`]l]]jkl\]k[`jgge nYfra[`Yôa]jh]f]fYYf`]lZ]o]_]frabf_]kdY_]f&Oadlm ra]foYl]jrgYd_]Z]mj\]af\]khgjl`YdGdqehgk7Cabc\Yfgh2 ooo&qgmlmZ]&[ge'@YjlNYYl_jg]hnggj]]fk^]]jaehj]kka]&

Vida 6

Kunstenaar Kees Schwartze (62) is door een hersenbloeding halfzijdig verlamd geraakt. Hij heeft zijn leven gelukkig weer goed opgepakt. Samen met een groep CVA-patiënten maakte hij een groot kunstwerk voor een ziekenhuis in Zutphen. Hij wilde patiënten laten ervaren dat zij meer kunnen dan ze voor mogelijk houden. En dat is precies wat De Hart&Vaatgroep ook graag uitdraagt.

Hartpatiënt? Blijf actief!

STELLING

Informatie over bewegen en sporten voor mensen met een hartaandoening

Lekker koken met minder zout?

Volg een van de kookworkshops van De Hart&Vaatgroep

Als u een hartof vaatziekte heeft, dan krijgt u soms het advies om zoutarm te eten. Het zoutvaatje moet dan uit de keuken verdwijnen en het eten wordt flauw en smaakloos. Maar dat kan ook anders! Tijdens een kookworkshop van De Hart&Vaatgroep leert u hoe u met minder zout toch heerlijke maaltijden op tafel zet.

van en voor mensen met een hartof vaatziekte

Nieuw voorlichtingsmateriaal Folder Hartpatiënt? Blijf actief!

<]^gd\]j@YjlhYlaflakaf]]ffa]mobYkb]_]klgc]f]ffm vormgegeven in de stijl van De Hart&Vaatgroep. Lees over de eg_]dabc`]\]fgel]Z]o]_]fe]l]]f`YjlYYf\g]faf_&=jak meer mogelijk dan u denkt en het vermindert de kans op harten vaatproblemen, ook als u al een hartof vaataandoening heeft.

Lekker koken met minder zout

<]Èq]jLekker koken met minder zout geeft u informatie over gfr]cggcogjck`ghkoYYjmkYe]fe]lYf\]j]`Yjl%g^nYYl% hYlafl]f]]fd]cc]j]eYYdlab\e]leaf\]jrgmld]]jlZ]j]a\]f onder leiding van een professionele kok. U kunt de folder Hartpatiënt? Blijf actief! bestellen op www.hartenvaatgroep.nl. De flyer Kookworkshop is te bekijken op de website.

Landelijke dag Vaatpatiënten

RYl]j\Y_).Yhjadklgf\_]`]]daf`]ll]c]fnYf¾nYYln]jfa]moaf_¿&<]dYf\]dabc] \Y_nggjnYYlhYlafl]fo]j\\Yfggc_g]\Z]rg[`l&9dd]\]]df]e]jkrabfZab% _]hjYYlgn]j\]fa]mokl]e]\ak[`]gfloacc]daf_]f&FYYklaf^gjeYla]n]d]raf_]f Zabogf]f$cgf\]f\]\]]df]e]jke]]\g]fYYf\an]jk]ogjck`ghkgh`]l_]Za]\ nYfkhYlY\]jrgj_$Z]o]_]f$d]]^klabdn]jYf\]jaf_]f`]lk[`jabn]fnYf]jnYjaf_kn]j`Yd]f&:ab\]ogjck`ghgn]jdgghljYafaf_o]j\fa]lZ]hYYd\klad_]r]l]f&Gf\]j d]a\af_nYf]]f^qkagl`]jYh]mlcj]_]fe]fk]fe]l]lYdY_]Z]f]f]]fcgjl] looptraining aangeboden. Wilt u meer informatie over deze dag? Bekijk dan het videoverslag op: www.youtube.com/HartVaatgroep

Vida 7

?

Meer informatie, vragen of reacties?

Kijk op www.hartenvaatgroep.nl en klik op de speciale Vida-button of mail naar [email protected]

Bekend met…

Hartaanval trof voormalig FNV-voorzitter Lodewijk de Waal

‘Inmiddels heb ik besloten dat ik beter ben’ NYfY^`]lege]fl\YlDg\]oabc\]OYYd>FN%nggjrall]jYôYk$klgf\]f de camera’s niet meer zo frequent op hem gericht als in zijn vakbondsbYj]f&Eaf\]j`][lak[ò]j\rabfd]n]ffa]l&Lgl]]f`Yjlaf^Yj[l]j\]j]e op zette.

‘Zolang ik met *+cadge]l]j per uur en beslagen brillenglazen door de duinen raas, gaat het goed’

‘De dag voor het infarct was zo’n typische heenen-weerdag. Van Haarlem naar Amsterdam naar Groningen naar Rotterdam en, heel laat, weer naar Haarlem. In Rotterdam was ’s avonds een feest van Humanitas waarvan ik voorzitter was. Ik had de hele dag niet gegeten, zoals dat wel vaker gebeurde. Op het feest heb ik snel een kippenpootje naar binnengewerkt. Is niet gezond hoor meneer De Waal, zei één van de gasten nog tegen me.’

Onder de indruk De volgende ochtend werd Lodewijk de Waal met pijn wakker. ‘Ik kon niet precies benoemen waar en wat. Ik dacht eerst dat dat kippenpootje niet goed gevallen was. Ik ben wat gaan eten, maar het werd niet beter. Dan maar een warme douche. Hielp ook niet. Inmiddels herinner ik me dat het een stekende pijn was, links in de borstkas. Toch dacht ik niet aan mijn hart. Het was acht uur en ik wilde naar mijn werk. Toen ik mijn gezicht in de spiegel zag schrok ik pas goed. Lijkbleek en volop transpirerend. Ik heb de huisarts gebeld en die stuurde meteen een ambulance. In het ziekenhuis zag men

niks vreemds op het cardiogram. Loos alarm dacht ik, zal toch dat kippenpootje geweest zijn, heb ik weer. Ik voelde me schuldig naar alle mensen die in actie waren gekomen.’ Gelukkig vertrouwde de dienstdoende arts het niet. Er werd een ECG gemaakt, nóg niks te zien, en toen een echo. Daar was de verstopping van de rechterkransslagader. ‘Vliegensvlug naar het OLVG in Amsterdam en meteen gedotterd. Dat gebeurde via de pols. Vroeger moest je borstkas open, later ging het via de lies en nu kan het al via een heel klein gaatje in de pols. Erg indrukwekkend. Al was dat niet wat ik tijdens de behandeling dacht. Ik heb nog nooit zoveel pijn gehad. De verstopping zat vlak bij een zenuwknoop. Bent u er nog?, vroeg de arts steeds. Liever niet, was alles wat ik dacht. Achteraf ben ik onder de indruk van de snelheid en de kwaliteit van de behandeling. Ik zit in de adviesraad van Zorgverzekeraars Nederland. Daar wordt uiteraard veel over geld gesproken. Ik vind dat een van de moeilijkste vragen: wat mag gezondheid kosten? En dan ben je ineens zelf de patiënt die een goede, maar dure behandeling ondergaat…’ >

Vida 9

5

Bekend met…

AfNa\Ycjab_lmYfloggj\gh\]e]]kl_]kl]d\] vragen over een bepaalde hartof vaataandoening.

vragen over:

Drie kilo schrik

Is hij erg veranderd? ‘Natuurlijk doet het mentaal iets met je. Maar ik ben niet het type dat door zo’n ervaring heel anders in het leven staat. Wel gezonder. De eerste dagen was het tobben; alleen al vanwege al die bloemstukken. Waar moest ik die laten? Maar hartverwarmend was het wel. Mijn partner, die in Brugge woont, is bij me ingetrokken, de kinderen waren niet bij mijn bed weg te slaan, mijn ex was er, mijn broers en zussen; ik ben de jongste en nog niet aan de beurt. Er was ook veel belangstelling uit het professionele veld. En nogmaals, ik was enorm onder de indruk van het adequate optreden van de medici. Daarna word je minder urgent en gaat het tempo omlaag, tot je uiteindelijk op de wachtlijst terechtkomt. Maar dat is eigenlijk wel zo geruststellend.’ Een andere kijk op het leven heeft Lodewijk de Waal niet gekregen, wel een ander tempo. ‘Ik had al besloten om te stoppen bij Humanitas. De achttien nevenfuncties die ik toen had, zijn nu hoofdfuncties. Ik ben voor de rest van mijn leven hartpatiënt, dat vind ik nog steeds raar. Het herstel duurt zes weken en voordat je weer op

Een ICD (Implanteerbare Cardioverter Defibrillator) is een klein apparaatje dat ervoor zorgt dat mensen met een gevaarlijke kamerritmestoornis niet overlijden aan een hartstilstand. Wanneer de ICD een gevaarlijke ritmestoornis signaleert, \Yf_]]^l`]lYhhYjYYlnjabo]d gfea\\]ddabc]]fk[`gcoYYj\ggj`]l`Yjlo]]j]]ffgjeYYd ritme krijgt. De ICD kan ook ingrijpen oYff]]j]]f`YjlkladklYf\ dreigt. Het kamerritme is dan o]dn]jkf]d\$eYYjfg_fa]l zo snel dat een echte schok nodig is. Met minder sterke elektrische prikkels probeert de ICD dan een normaal ritme te herstellen, voordat er sprake is van een hartstilstand.

‘Achteraf ben ik onder de indruk van de snelheid ]f\]coYdal]alnYf de behandeling’ je oude niveau bent, ben je een halfjaar verder, vertelde de dokter. Onzin, dacht ik toen. Nu ben ik dat halfjaar verder en weet ik dat het bepaald geen onzin is. Vooral die batterij aan medicijnen is belastend. In het begin had ik er echt last van: concentratieverlies, opvliegers en ik kon niet tegen spannende films. Dat is allemaal weg, maar de medicijnen blijven. Maar zoals ik al zei: ik heb besloten dat ik beter ben. Ik ga vaker naar het museum, uit eten met m’n zoon, naar de film met m’n dochter. En ik blijf zo veel mogelijk weg uit de publiciteit. Leven in de spotlights is onbewust toch belastend.’ Best jammer, want elf kilo lichter zou De Waal het prima doen op beeld. Zeker in het nieuwe pak dat hij zichzelf cadeau doet voor het behalen van zijn streefgewicht.

Vida 10

<

,

*

Wanneer krijgt iemand een ICD?

Een ICD is bedoeld voor mensen met een gevaarlijke onvoorspelZYj]cYe]jjale]klggjfakZaboa]e]\a[abf]fgfngd\g]f\]`]dh]f& Mensen die nooit een gevaarlijke ritmestoornis hebben gehad, eYYjo]d]]fn]j`gg_\jaka[gghrg¿fjale]klggjfak`]ZZ]f$ kunnen ook een ICD krijgen. Ritmestoornissen die door een ICD n]j`gdh]fcmff]fogj\]f$rabfcYe]jÇZjadd]j]f]f]]fcYe]j% lY[`q[Yj\a]&:ab\]r]jale]klggjfakk]fak`]ljale]nYf\]cYe]jk n]]dl]kf]doYYj\ggj`]l`Yjl`]lZdg]\fa]le]]j_g]\jgf\pompt. Het lichaam krijgt dan geen of onvoldoende zuurstof. Voor mensen met een bepaalde vorm van hartfalen is er een ICD die niet alleen een schok kan geven, maar die ook een speciale pacemaker functie heeft. Die zorgt ervoor dat de linker en j][`l]jcYe]jnYf`]l`Yjlo]]jl]_]dabckYe]flj]cc]f&
Hoe wordt een ICD geplaatst?

+

<]A;
Neemt een ICD alle klachten weg?

TEKST: Hartstichting

Medicijnen blijven

1

ICD

Wat is een ICD en hoe werkt hij?

TEKST: Quita Hendrison BEELD: Jean-Pierre Jans

Eigenlijk is het vreemd dat Lodewijk de Waal niet aan zijn hart dacht op die bewuste ochtend. Hij wist dat hij een aangeboren hoog cholesterolgehalte heeft. Ook zijn twee zussen hebben hier last van, net als – zoals inmiddels duidelijk is – zijn dochter. Zijn broer heeft een pacemaker en zijn vader kreeg op z’n zestigste een hartinfarct. ‘Maar als ik aan mijn vader denk, denk ik aan de Alzheimer die hem getroffen heeft, daarvoor heb ik altijd veel meer angst gehad. Achteraf waren er wel tekenen. Ik werd wat kortademig. Ik was ook te dik. De eerste drie kilo zijn er van de schrik afgegaan, de overige tien heb ik eraf gefietst. Want ik ben wel degelijk anders gaan leven. Minder eten, elke dag met de fiets de duinen in. Dat is een soort heilig moeten geworden. Tijdens de hartrevalidatie bleek dat ik links ook twee vernauwingen heb en die kunnen vanwege de locatie niet gedotterd worden. Daar was ik eerst wel een beetje bedrukt onder, maar inmiddels heb ik besloten dat ik beter ben. Zolang ik met 23 kilometer per uur en beslagen brillenglazen door de duinen raas, gaat het goed.’

Nee, helaas niet. Iemand met een ICD kan nog steeds een kamerritmestoornis cjab_]f]fZ]omkl]dggkjYc]f&<]A;< rgj_l]j\Yfnggj\Yl`]l`Yjlo]]jgh gang komt. De kans op een hartstilstand ogj\le]l]]fA;
5

Wat zijn de nadelen van een ICD?

Iemand met een ICD mag alleen onder bepaalde vooroYYj\]fYmlgjab\]f& =]fkl]jceY_f]lak[`n]d\cYf\]o]jcaf_nYf\]A;< Z]fndg]\]f&GhhYkk]f\mkaf\]ZmmjlnYfZabnggjZ]]d\ grote luidsprekerboxen en draaiende elektromotoren. Voor een vakantie in het buitenland zijn extra nggjrgj_keYYlj]_]d]ffg\a_ d]]ke]]jghhY_afY*1!& Kgeea_]e]fk]fogj\]fgfr]c]j$ge\Ylr]gfn]joY[`l]]fk[`gccmff]fcjab_]fnYf\]A;<&@]l_jgl] voordeel is echter dat het gevaar om plotseling te gn]jdab\]fYYf]]f`YjlkladklYf\ogj\lo]__]fge]f&

Vida 11

Persoonlijk

‘Ik ben kwetsbaarder dan ik dacht’

‘

Af*((._af_Marianne Salm lg]f,,!fYYj\]`makYjlkge\Ylr]ra[òYleg]ng]d\]& ‘Aan vakantie toe’, dacht ze zelf. Het bleek veel erger te zijn: Marianne had een aneujqkeY ]]fn]joab\af_nYf\]kdY_Y\]j!af\]ZgjklcYk&

‘Van oorsprong ben ik chemicus. Een paar jaar geleden besloot ik het roer om te gooien en ben een opleiding gaan volgen tot beeldend therapeut. In het derde jaar van mijn studie werd ik ziek. In eerste instantie weet ik de vermoeidheid die ik voelde aan het harde werken. Na een tijdje ging ik toch maar naar de dokter. Het kon natuurlijk ook bloedarmoede zijn. De huisarts hoorde een ruisje in mijn hart. Dat was me al vaker verteld, dus ik wimpelde zijn zorg weg.

harte genomen: regel het zoals het voor jou goed voelt. Ik heb daarom afscheidsbrieven geschreven voor mijn vriend en mijn dochter. En tijdens het wachten heb ik veel in een dagboekje geschreven. Het dagboek en de brieven gingen mee naar het ziekenhuis. Met een briefje erbij voor degene die het zou vinden als ik er niet meer zou zijn: “Wil je dit weggooien, behalve de twee brieven?” Het is goed gegaan. Daar ben ik dankbaar voor. Maar ik ben ook opstandig en boos geweest. Blijkbaar ben ik kwetsbaarder dan ik dacht. Het heeft me ook iets gebracht. Ik ben me bewuster van het leven en ik probeer te genieten van wat ik heb. Veel van mijn gevoelens heb ik destijds in mijn afstudeerproject gestopt. Dat hielp. En ik ben vrijwilliger geworden van De Hart&Vaatgroep. Om anderen te helpen met mijn ervaringen.’

<

‘Ik kon maar niet o]ff]fYYf`]l^]al\Yl ac]]fhYlafloYk¿

TEKST: Quita Hendrison BEELD: Rogier Veldman

Medische achtergrond Hij drong er gelukkig op aan om toch naar de cardioloog te gaan. Een echo en CT-scan later gingen de alarmbellen pas echt rinkelen: een aneurysma van de aorta. En een met een flinke diameter. Als het ging scheuren, zou dat meteen einde verhaal zijn. Een operatie was dus onvermijdelijk, maar eerst moesten er voor de zekerheid controles uitgevoerd worden van het hele vaatstelsel. Dat duurde nog twee maanden. Die tijd heeft me emotioneel heel veel gekost. Je loopt met een tijdbom in je lijf. Ik voelde me totaal overdonderd en kon maar niet wennen aan het feit dat ik een patiënt was. Ik heb veel gegoogled om antwoorden te vinden op de vraag waardoor het was ontstaan. Wachten is niet echt mijn sterkste kant, zeker niet in deze situatie. Ik wist dat het fout kon gaan, maar het is moeilijk om dat met je naasten te bespreken. Zij willen alleen maar dat het goed komt. Ik heb de raad van een vriendin ter

’

Hartchirurg dr. Robin Heijmen van het Sint Antonius Ra]c]f`makafFa]mo]_]af`]]^lEYjaYff]_]gh]j]]j\2¾=]f Yf]mjqkeYak]]fn]joab\af_nYf\]kdY_Y\]j&KdY_Y\]jn]jcYdcaf_cYf\]ggjrYYcrabf$eYYj\YloYkZabEYjaYff] fa]lrg&O]o]l]ffg_fa]lrgn]]dnYfeg_]dabc]ggjrYc]f$ behalve dat erfelijkheid een rol kan spelen. Vaak kom je er Zablg]nYdY[`l]j&=jogj\lZabnggjZ]]d\]]f^glg_]eYYcl omdat je een hardnekkig kuchje hebt. Bij Marianne ging `]lge]]fjmakb]2\]YgjlYcd]hd]cl]\ggj\]n]joab\af_& <]cd]hr]dôYk_g]\\mk\a]`]ZZ]fo]cmff]fZ]`gm\]f door het terug te hechten in de vaatprothese. Dat heet een
Vida 13

k

s...

aa

Zorg op afstand

1. ... is gemaakt van ontroomde koemelk en 100% plantaardige oliën.

In het hart

Zorg op afstand

2. ... bevat 60% minder verzadigd vet dan een 48+ kaas. 3. ... bevat 30% minder zout dan een 48+ kaas.

Wat hebben harten vaatpatiënten eraan?

4. ... past in een cholesterol verlagend voedingspatroon. 5. ... is alleen te koop in de kaasspeciaalzaak. KEES is een product van Keesmakers B.V. Keesmakers B.V. | postbus 1051 | 2302 BB Leiden | www.keeskaas.nl Contact: e-mail: [email protected]

Kijk op www.keeskaas.nl voor de verkooppunten

W NinIEheUt kmaaesnt rti

asso

Voor wie verstandig omgaat met zout

Het aantal toepassingen voor ‘zorg op afstand’ neemt kf]dlg]&NjYY_lmra[`YôYl ‘zorg op afstand’ nu eigendabcak]foYl`]l[gf[j]]l voor u kan betekenen? Vida geeft een korte toelichting en een aantal voorbeelden ter verduidelijking.

Zorg op afstand, ook wel e-health, telemedicine en telemonitoring genoemd, klinkt zo ‘afstandelijk’. Terwijl er in het ideale geval juist sprake is van een goede samenwerking tussen de zorggebruiker en de zorgverlener om de toepassing te laten slagen. Van de gebruiker wordt vaak verwacht dat hij bepaalde metingen doet of gegevens

LoSalt mineraalzout - 66% minder natrium - bevat natuurlijke, nuttige mineralen zoals kalium - de smaak van zout blijft - draagt bij aan een goede gezondheid Hoge zoutinname kan leiden tot een hoge bloeddruk. Riskante aandoeningen aan harten bloedvaten zijn vaak het gevolg. In LoSalt mineraalzout is 66% natrium (zout) vervangen door natuurlijke, nuttige mineralen zoals kalium. LoSalt is de oplossing voor minder zoutgebruik, ook voor kinderen. LoSalt mineraalzout is ook verkrijgbaar in de variant 'met jodium'. U vindt LoSalt in het schap van uw supermarkt.

www.losalt.nl e-mail: [email protected] Tranova B.V. Wijk bij Duurstede

Vida 15

bijhoudt en die via een telefoon- of internetverbinding doorgeeft. De ontvangende arts of verpleegkundige beoordeelt deze data en neemt contact op met de patiënt als dat nodig is. Toch is het doel van zorg op afstand niet het uitwisselen van gegevens, althans niet uitsluitend. Als mensen dagelijks of wekelijks gegevens bijhouden en doorgeven en daar feedback op krijgen, vergroot dat hun inzicht in het verloop van hun aandoening en vooral hoe zij daar zelf invloed op kunnen uitoefenen. Het kan dus bijdragen aan goed zelfmanagement. De meeste telemedicine-toepassingen zijn niet voor iedereen met een bepaalde aandoening beschikbaar. Het hangt ervan af of het ziekenhuis waar u onder behandeling bent met de toepassing werkt en of uw zorgverzekeraar het gebruik ervan vergoedt. Steeds meer zorgverzekeraars hebben echter oog voor de positieve effecten die dergelijke toepassingen kunnen opleveren, zoals grotere therapietrouw, minder complicaties, minder consulten en daardoor lagere zorgkosten. De volgende voorbeelden laten zien hoe zorg op afstand-systemen van nut kunnen zijn bij verschillende harten > vaatziekten.

Zorg op afstand

Mijnhartenvaten.nl WAT:

De Health Buddy VOOR MENSEN MET: hartfalen

Hartfalenpatiënten moeten hun inname van zout en vocht beperken, zichzelf regelmatig wegen om te controleren of ze vocht vasthouden en hun

gewicht wordt gevraagd en de patiënt blijkt twee kilo te zijn aangekomen, volgen er vragen als ‘bent u kortademig’, ‘heeft u dikke voeten’ en ‘weet u dat u zoutarm moet eten’. Afhankelijk van het antwoord op die vragen, geeft het systeem indien nodig ook informatie. Ook dat is heel belangrijk. Wij zien de mensen maar eens in de drie of zes

‘Indien nodig nemen we contact op en zoeken we naar een oplossing’ medicijnen nemen. Omdat dit voor veel mensen lastig blijkt, startte het Academisch Ziekenhuis Maastricht (AZM) in samenwerking met onder meer de Universiteit van Maastricht een aantal jaar geleden een pilotproject met de Health Buddy. Na de nodige aanpassingen in het programma, begon een tweede studie die net is afgerond.

HOE: De Health Buddy is een eenvoudig apparaatje met een digitaal scherm en vier knoppen op een rij, dat wordt aangesloten op de vaste telefoonlijn. Via deze lijn vindt dus de uitwisseling van gegevens plaats. Eens per dag beantwoordt de gebruiker een aantal vragen met behulp van de vier knoppen. Het gaat om vragen over de symptomen van hartfalen, kennis van het ziektebeeld en gedragsregels. Dat wordt trouw gedaan: uit de tweede studie blijkt dat maar liefst 90 procent van de deelnemers ook na enkele maanden alle vragen beantwoordt. ‘Het mooie van het Health Buddysysteem is dat het mensen ‘feedback op maat’ geeft’, aldus Josiane Boyne, onderzoeker en verpleegkundig specialist hartfalenzorg in het AZM. ‘Het verschaft iemand precies de informatie die nodig is. Als bijvoorbeeld naar

maanden op de hartfalenpoli, terwijl de Health Buddy ze elke dag opnieuw kan informeren. Maar valt ons iets op in de antwoorden, bijvoorbeeld dat iemand consequent aangeeft dat er maar twee keer per week zoutloos gegeten wordt, dan nemen we contact op om erachter te komen waarom dat zo is en zoeken we naar een oplossing. Het is dus zeker geen eenrichtingsverkeer.’

Meer informatie:ooo&kYfYf]l&fdg^ ooo&Yre&fd rg]cgh¾`]Ydl`Zm\\q¿!

WAT:

De eventrecorder VOOR MENSEN MET: hartritmestoornissen

Hartritmestoornissen komen lang niet altijd naar voren in een ECG, omdat ze zich niet continu voordoen en vaak onvoorspelbaar zijn. Om toch een beeld te krijgen van het verloop en de ernst van de hartritmestoornissen, kan een onderzoek op afstand met een eventrecorder uitkomst bieden. Zowel de huisarts als de cardioloog kan zo’n onderzoek aanvragen.

Vida 16

<]fa]mo]afl]jf]lhgjlYd oo o&eabf`Yjl]fnYl]f&fdZa]\l mensen met har t- en vaatziekten ]f'gê]l\aYZ]l]k\]eg_]dabcheid om, na registratie, een persoonlijk profiel aan te maken. Met dat profiel kunt u achter het Z]]d\k[`]jemoYYf\g]faf_g^ ziekte zelf managen. Het maakt u minder afhankelijk van tijd en plaats en van (de agenda van) rgj_n]jd]f]jk&Moh]jkggfdabc profiel geeft beter inzicht in mora]cl] f!]f\]^Y[lgj]f die daarop van invloed zijn. En vooral belangrijk: het biedt u de mogelijkheid om die factoren _mfkla_l]Z]fndg]\]f&MZ]fl eigenaar van deze informatie en Z]kdmalr]dôa]fg_e]]jaf`]l h]jkggfdabchjgÇ]deY_d]r]f]f' of schrijven.

HOE: Een eventrecorder heeft elektroden die op de borst moeten worden geplakt. Het apparaatje kan met een clip aan de kleding worden bevestigd of om de hals of pols worden gehangen. Als het hart op hol slaat, drukt de gebruiker op een knop en maakt zo zelf een hartfilmpje (ECG). Dit filmpje kan hij of zij met een vaste of mobiele telefoon doorsturen naar een centrale, waar het wordt bekeken. Heeft de gebruiker een hele week geen klachten, dan dient toch eens per week een opname te worden ‘doorgebeld’. Na drie tot vier weken is het onderzoek afgerond en bespreekt de huisarts of cardioloog de resultaten.

Meer informatie: ooo&`Yjl]fnYYl_jg]h&fd cdacgh ‘medische informatie’, ‘medisch onderzoek’, ‘onderzoek hart’, ‘eventrecorder’).

WAT:

Grip op bloeddruk VOOR MENSEN MET: hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk is een belangrijke risicofactor voor harten vaatziekten. Van de twee miljoen Nederlanders met hoge bloeddruk wordt maar zo’n 60 procent gediagnosticeerd en behandeld. En slechts de helft van deze groep

haalt de streefwaarde die is vastgelegd in de standaard Cardiovasculair Risicomanagement. Het programma Grip op Bloeddruk is opgezet om mensen te helpen bij het behalen van de bloeddrukstreefwaarde.

HOE: Het programma is als pilot uitgevoerd bij 10 huisartsen en 100 mensen met hoge bloeddruk. Deze pilot is net afgerond en inmiddels in een tweede gestart. Bij Grip op bloeddruk meten patiënten zelf minimaal acht weken lang ‘s ochtends en ’s avonds hun bloeddruk. Het apparaat dat ze hiervoor gebruiken, stuurt de meetresultaten met een druk op de knop via de mobiele telefoon (bluetooth) naar een internetomgeving, waar ze worden opgeslagen. Zowel de huisarts als de patiënt kan hierin inloggen om de meetresultaten en het verloop ervan, weergegeven in een grafiek, te bekijken. Als de huisarts afwijkende waarden constateert, wordt contact opgenomen met de patiënt om te achterhalen waaraan dat ligt. Doel van het programma is om de therapietrouw en betrokkenheid van mensen met een hoge bloeddruk te vergroten. Hans van Laarhoven van De Hart&Vaatgroep: ‘Als mensen zelf hun bloeddruk meten

In het hart

en met eigen ogen zien wat het effect is van zout of juist zoutarm eten en van het trouw innemen van de medicijnen of juist niet, vergroot dat het inzicht en daarmee de kans op therapietrouw. Dat is ook al bevestigd in andere studies.’

Meer informatie: ooo&kYfgÇ%Yn]flak&fd cdacgh ‘solutions’ en vervolgens op ‘grip op bloeddruk’).

WAT:

De Virtuele Trombosedienst VOOR MENSEN MET: bloedstollingsproblemen

Mensen met bloedstollingsproblemen moeten regelmatig voor controle naar de trombosedienst, sommigen zelfs wekelijks. Ook mensen die zelf hun bloedstollingswaarde (INR) meten, moeten nog steeds regelmatig naar de huisarts. De Virtuele Trombose is een zelfzorgprogramma dat deze bezoekjes grotendeels overbodig maakt. Dat geeft veel vrijheid, maar brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. >

Mogelijke voordelen voor de patiënt van zorg op afstand:

=]fn]ada__]ng]dge\Yl]jogj\l¾e]]_]c]c]f¿& Af^gje]j]fgn]j\]YYf\g]faf_$kqehlge]f]f_]\jY_kj]_]dk& Meer inzicht in het effect van medicatie en het volgen van gedragsregels. Daardoor meer handvatten voor zelfmanagement, grotere kans op h]jkggfdabc]Z]ljgcc]f`]a\]fghl`]jYha]ljgmo&
Vida 17

Lekker & gezond Gezond eten is makkelijker dan u denkt. En nog lekker ook! Vida geeft elke editie enkele smaakvolle recepten en tips om verantwoord te koken. Dit keer: de granaatappel.

&Vaatgroep: rtiging bij De Hart ha be en ng la be ur k, advise Inge van den Broe ondersteunen’

ent n van oet zelfmanagem m d an beeld het vergrote st af op g or ‘Z zaken, zoals bijvoor re de en an nn bij ku edicijnen te ^klYf\$ gj_ghY _]fl]j]kk]]j\afr ¾Rgj_n]jd]f]jkrabf l$rgo]de]\ak[`] daf^gjeYla]ghd]n]j ]] fn `] ]l l` \Y ge met als doel om ormatie. Uiteraard inf ige at sm ag dr ge als ]f]frg\g]f\] mol]Z]o]jckl]dda_ ljg ha] jY `] fl l] afra[` en houden. der controle te kunn on r te be g nin oe de aand \]]d_]fl]nggj]]fZ]dYf_jabc bf ra jk YY ]j ]c jr n] =frgj_ fZ]khYjaf_ \nYfo]_]\]cgkl] Yf kl Y^ gh j_ rg af j]kk]]j\ Yl_jg]hra]fo] ]f&9dk<]@Yj lNY \a]`]lcYfghd]n]j dt. In gesprekzorg op afstand bie ook de kansen die foggj\a_]foab ]hYkkaf_]fn]j l]_] c]fgn]jfa]mo]lg Z]ffYlmmjdabc Ylafl¿&Ggcrab`]Z ]h ¾\ Yf _n Yf ]d lZ `] _af_$eYYjggc mo]fcgkl]fn]jdY jg a]l Yh ]j bl` Za f_ Z]dY

door zelf de m de zelfstandigheid ct is een succes. rg op afstand-proje zo elk et Ni n. re se do bloeddruk en n iemand die thuis va st at la ik de or Zo ho j\Ylàb\a] \ggjklmj]f$rgf\] ]f ]f ]l e kl g] le _]oa[` edback op nder dat er enige fe zo en ien inz n ko lf data ze n]jc]]j]fà]dh dd]\a_]]fja[`laf_k rloop van coYe&@]loYkng te oefenen op het ve uit d loe inv lf ze hem niet om op afstand een ons betreft is zorg t de aandoening. Wat nde zorg. Maar he nvulling op bestaa rg zo en mooie en nuttige aa ss actie tu g zijn voor de inter mag geen vervangin er.’ gebruiker en -verlen

Salade met geitenkaas en granaatappel Voorgerecht voor 4 personen

Boodschappenlijstje: 1 zak rucola 200 g zachte geitenkaas s) 1 granaatappel (ca. 8 eetlepels pitje s 4 eetlepels gepelde pistachenootje

(ongezouten), grof gehakt gehakt paa r takjes platte peterselie, grof Voor de dressing: 5 eetlepels olijfolie extra vergine 2 eetlepels citroensap 2 theelepels Dijon-mosterd verse peper

HOE: dossier wordt regelmatig bekeken en beoordeeld door de behandelend arts, die contact opneemt als daartoe aanleiding is. De gebruiker kan met vragen of problemen 24 uur per dag, zeven dagen per week contact opnemen met het Service Center. Dit zelfmanagementsysteem wordt geheel vergoed door zorgverzekeraars.

Bereiding:

Meer informatie: ooo&najlm]d]ljgeZgk]\a]fkl&fd ]fooo&klarYf&fd Kla[`laf_R]d^% management orale Antistollingspatienten Nederland).

<

‘Er moet wel spake blijven van een goede interactie tussen zorggebruiker en -verlener’ Vida 18

Klop in een kom de ingrediënten voor de dressing door elkaar. Strooi de rucola losjes over vier grote platte borden. Verkruimel de geitenkaas en strooi erover. Strooi de granaatappelpitjes erover. Sprenkel de dressing over de salade en strooi de pistachenootjes en de peterselie erover.

Gemiddelde voedingswaarde van 100 gram granaatappel: 0-cadg[Ydgja]f$)/$-_jYecggd`q\jYl]f$($/_jYen]l

TEKST: Monique Lubbers ILLUSTRATIES: Ad Kolkman

Patiënten die langer dan een half jaar antistollingsmiddelen gebruiken kunnen na overleg met de trombosedienst kiezen voor zelfmanagement. Met speciale meetapparatuur kan de gebruiker altijd en overal zelf de INR bepalen én de dosering van de medicatie aanpassen. Hiervoor moet eerst een training worden gevolgd via internet en (deels) bij de trombosedienst. De gebruiker voert de INR-waarden via de computer in zijn Elektronisch Logboek en stelt deze gegevens via een beveiligde internetverbinding beschikbaar aan de Virtuele Trombosedienst. Het

Granaatappel :jgf2ooo&gcgcgj][]hl]f&fd

onverwacht lekker

<]njm[`lnYf\]_jYfYYlYhh]dakjgf\]f`]]^l\]_jggll]nYf]]f_jYh]^jmal 0)*[e\aYe]l]j!& De vrucht is heel sappig en bevat grote cellen zoals een citrusvrucht, maar in elke cel zit een pitje nYfgf_]n]]j+ee_jggl&Ge\]halb]kral_]d]a$rgYdkge\]halb]knYf]]flgeYYl&:gn]f\a]fZ]nYl \]njm[`ln]]dn]dd]f&N]joab\]j\]r]n]dd]f$r]rabffa]ll]]l]f&&&:abjabh]njm[`l]fak`]lnjm[`lnd]]k donkerrood. Granaatappels barsten van de antioxidanten (stoffen die voorkomen dat er schade in je lichaamscellen ontstaat door oxidatie). De vrucht bevat veel meer antioxidanten dan bijvoorbeeld rode oabf$_jg]f]l`]]]fZ]kk]fkYh&EYYj\Ylakfa]lYdd]k&Af_jYfYYlYhh]dkralggcfg_]]fkn]]dcYdame$ ^gdamermmj$abr]jk]fnalYeaf]f 9$:]f;!&=]lkeYc]dabc&&&]f_]rgf\

Vida 19

Reportage

Meekijken op de Eerste Hart Hulp in het Sint Franciscus Gasthuis

‘We verliezen geen tijd’ Kl]]\ke]]jF]\]jdYf\k]ra]c]f`mar]fgh]f]f]]fkh][aYd]=]jkl]@Yjl@mdh$oYYj\ggjhYlafl]f e]l `YjlhjgZd]e]f kf]dd]j _]`gdh]f cmff]f ogj\]f& EYYj oYl ak ]a_]fdabc `]l n]jk[àd e]l \] ¾_]ogf]¿Khg]\]ak]f\]@mdh7Na\Y_af_ghgf\]jrg]cmal]fda]h]]f\Y_b]e]]e]l]]fn]jhd]]_kundige op de Eerste Hart Hulp van het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam. Op 3 januari 2011 opende het Rotterdamse Sint Francisus Gasthuis een Eerste Hart Hulp voor patiënten met acute hartklachten. Urenlang wachten bij de Spoedeisende Hulp is daardoor niet meer nodig. Hier worden hartpatiënten snel, vakkundig en gericht geholpen. Vida loopt vandaag een dag mee met verpleegkundige Jeroen Langerijs in het Sint Franciscus Gasthuis, die laat zien hoe het er aan toegaat op de Eerste Hart Hulp. We beginnen ’s morgens vroeg, als mevrouw Duroix uit Rotterdam wordt binnengebracht. Ze werd vanmorgen om 6.00 uur wakker met een bonkend hart en pijn op de borst. Ze voelt zich duizelig. Ze blijft nog twee uur in bed liggen in de hoop dat de pijn weggaat. Maar ze draait voortdurend van kant en kan de slaap niet vatten. Als ze opstaat, is ze zo duizelig dat alles zwart

Vida 20

wordt voor haar ogen. Even dreigt ze flauw te vallen. Haar man vangt haar op en belt de huisarts. Om geen enkel risico te nemen, wordt de 74-jarige hartpatiënt in een ambulance naar de Eerste Hart Hulp (EHH) in het Sint Franciscus Gasthuis gebracht. Tegen

patiënt vandaag. Nadat ze op bed is gelegd, sluit hij haar aan op de ECGmonitor. Op het scherm is een golvend lijnenspel te zien waar Langerijs haar onregelmatige hartritme op afleest. Hij meet haar bloeddruk en onderzoekt het zuurstofgehalte van het bloed.

‘Praktijkervaring is van levensbelang’ 9.30 uur dragen ambulancebroeders haar op een brancard de spiksplinternieuwe ruimte, op de achtste verdieping van het ziekenhuis, binnen.

Golvend lijnenspel De Eerste Hart Hulp is speciaal bedoeld voor patiënten met acute hartklachten, zoals pijn op de borst, ritmestoornissen of kortademigheid, vertelt verpleegkundige Jeroen Langerijs, die haar opvangt. Mevrouw Duroix is zijn eerste

Vida 21

Ze praten over de klachten, medicijngebruik, haar voorgeschiedenis en dat allemaal in een kwartier. ‘Langer duurt de intake meestal niet’, vertelt de verpleegkundige. Met acht jaar werkervaring weet hij precies wat hij doet. Zonder die ervaring kun je hier ook niet werken, benadrukt hij. “Op deze afdeling heb je als verpleegkundige een bepaalde inschattingsbevoegdheid. Je maakt keuzes, stelt prioriteiten. Alleen een >

Reportage

geschuif met doosjes Medicijnenbeleid:

‘Je kunt hier gewoon binnenlopen, zonder afspraak’ liezen geen tijd. Door die scherpere monitoring kunnen we bovendien makkelijker de medicijnen verstrekken die op dat moment nodig zijn.”

Laagdrempelig Om 10.00 uur staat arts-assistent Sharon Kirschbaum aan het bed van de Rotterdamse dame voor een tweede check-up. “Hoe voelt u zich nu?” De patiënt kijkt wat slaperig omhoog. “Ik voel me moe en heb nog een beetje last van hartkloppingen.” Ze vertelt over haar operatie in 2010 aan haar lekkende hartklep. “We hadden gehoopt dat daarmee de hartritmestoornissen verholpen zouden zijn, maar dat is helaas nog niet zo.” Kirschbaum schuift een gordijn om het bed en luistert naar haar ademhaling en de nog steeds onregelmatige hartslag. Mevrouw Duroix staat deze ochtend in het middelpunt van de belangstelling. Het is rustig op de Eerste Hart Hulp van het ziekenhuis. Maar dat is uitzonderlijk, vertelt verpleegkundige Langerijs.

laagdrempelig. Je kunt hier gewoon binnenlopen, zonder afspraak.”

Negatief, dus goed Om 11.00 uur zijn de bloeduitslagen bekend. De verpleegkundige overlegt kort met de arts-assistent en de cardioloog in de koffiekamer over de vervolgstappen. Even later staat hij aan haar bed. “Alles is negatief en dat betekent goed”, lacht hij. Hij dient de medicatie toe en het infuus werkt meteen. Langerijs laat op de monitor

Eerste Hart Hulp

<

Ghn]jrg]cnYf\]hYlaflak`YYjfYYe_]Çf_]]j\&

Nggj`YjlhYlafl]fak`]lnYfo]r]fdabcZ]dYf_\Ylr]kf]dZ]`Yf\]d\cmff]f ogj\]f&@g]kf]dd]j\]Z]`Yf\]daf_$`g]_jgl]j\]cYfk\Yl^qka]c]k[`Y\] nggjcge]fogj\l&<]_]\Y[`l]Y[`l]j\]=]jkl]@Yjl@mdh =@@!ak\Yl \]hYlaflfa]l]]jklfYYj\]Khg]\]ak]f\]@mdhg^hgdacdafa]c_YYl$eYYj \aj][l\ggj]]f[Yj\agdgg_ogj\l_]ra]f&Rg\jY]]f`YjlhYlaflZaff]fogj\l gebracht op de EHH start het onderzoek. Binnen een paar uur is iemand `]d]eYYd_]k[j]]f\&Af\a]ffgg\rYc]dabcogj\le]l\]Z]`Yf\]daf__]klYjl& Er komen steeds meer EEH’s in Nederland. Uit een inventarisatie van het Kafl>jYf[ak[mk?Ykl`maknYfYm_mklmk*()(Zdabcl\Yl-(hjg[]flnYf\] ziekenhuizen een EHH heeft.

Vida 22

@]]^lm]af\]dabc_g]\gh]]fjablb]oYff]]jmhj][a]ko]dc]had kdacl$n]jl]dl\]Yhgl`]c]j\Ylmlg[ò]]j]]fYf\]jhjg\m[l cjab_l&@]l\ggkb]ra]l]jYf\]jkmal$\]hadakoYljgr]jnYfcd]mj ]f\]fYYeak]a_]fdabcggcfa]le]]j`]lr]d^\]&=foYYjge eigenlijk? Vida geeft tekst en uitleg.

Veel mensen krijgen na een tijdje andere medicijnen voor dezelfde aandoening. Maar waarom dat gebeurt is voor patiënten erg onduidelijk. De oude medicijnen werkten toch prima? Het geharrewar met andere pillen en doosjes voor dezelfde aandoening heeft alles te maken met het verschil tussen merkmedicijnen (specialités) en generieke geneesmiddelen. Wanneer het patent op

een geneesmiddel verloopt, komen de zogenaamde generieke, ‘merkloze’ medicijnen op de markt. Artsen en specialisten schrijven dan in principe niet langer het merkmedicijn voor, maar noteren de stofnaam op het recept. De apotheker kiest welke van de beschikbare generieke middelen over de toonbank gaan. Zulke middelen hebben exact dezelfde werkzame stof, dezelfde sterkte en meestal ook dezelfde vorm; alleen naam, verpakking en kleur van de pil zijn anders. Ook de samenstelling van de hulpstoffen kan verschillen. Het lijkt dan net alsof u een ander geneesmiddel mee naar huis krijgt. Deze vervanger is verantwoord en veilig, maar de apotheker moet u er natuurlijk wél over informeren.

Voorkeurslijst Dat u zelfs binnen het bestek van een jaar verschillende doosjes kunt mee-

krijgen, komt door het zogenaamde preferentiebeleid van de zorgverzekeraars. Sinds 2005 stellen de meeste zorgverzekeraars – om de kosten van medicijngebruik te drukken – een lijst op van generieke medicijnen die ze vergoeden. Wanneer de apotheek een geneesmiddel aan de patiënt wil meegeven, checkt hij welke producten met die werkzame stof, van welke fabrikant, de voorkeur van de zorgverzekeraar heeft. Omdat zo’n lijst ieder half jaar kan wisselen, is het mogelijk dat u keer op keer een ander middel meekrijgt. Heeft u dan werkelijk niets over dit ‘geschuif met doosjes’ te zeggen? Als de arts in overleg met u besluit toch het merkmedicijn voor te schrijven, dan kan hij daarvan op het recept een speciale aantekening maken. In dat geval is de zorgverzekeraar verplicht het geneesmiddel te vergoeden.

<

Meer informatie Ghooo&eabfe]\a[abfn]j_g]\af_&fdd]]klme]]jgn]j\]n]j_g]\af_nYfe]\a[abf]f& =jnYjaf_]fnYfe]\a[abf_]Zjmac]jknaf\lmghooo&e]d\hmfle]\a[abf]f&fd&OadlmZabo]jcaf_]f e]d\]f$kmj^\YffYYjooo&dYj]Z&fd& Vida 23

TEKST: Margriet van Aalten

“Patiënten en huisartsen weten ons gelukkig te vinden. Van de week had ik een dienst, toen lagen alle vier de bedden vol en ren je van de ene patiënt naar de andere. De afdeling is heel

zien dat de golven minder uitschieten en de hartslag afneemt van 140 naar 90. Het ritme blijft wel wat aan de onregelmatige kant. “Ik denk dat we een stroomstootje moeten toedienen om het hartritme te resetten.” Mevrouw Duroix trekt een pijnlijk gezicht. Dat is niet voor het eerst. “Maar daarna kunt u waarschijnlijk weer naar huis”, stelt hij haar gerust. “Over een paar weken komt u nog eens langs voor een checkup.” Haar gezicht licht op en ze kijkt hem opgelucht aan. “Niemand blijft op deze afdeling liggen”, licht hij toe. “Of je wordt aan het eind van de dag ontslagen of je stroomt door naar Hartbewaking of Cardiologie.” Het is 11.30 uur. Tijd voor een broodje. Dat kan nog net, voordat de nieuwe patiënt arriveert, zegt Jeroen Langerijs, terwijl hij richting de kantine beent. Ze belde een half uur geleden met pijn op de borst. Later die middag, rond 16.00 uur, mag meneer Duroix zijn vrouw weer mee naar huis nemen met aangepaste medicijnen op zak en een poli-afspraak. De stroomstoot en de medicijnen hebben gewerkt. Haar toestand is weer stabiel.

TEKST: Katja Kreukels BEELD29j]f\YGge]f

CCU-specialisatie (Cardiac-Care-Unit) is niet genoeg. Praktijkervaring is van levensbelang.” Om 9.45 uur maakt de röntgenmedewerker foto’s van de longen van de patiënt om te kijken of ze vocht vasthoudt. Mevrouw Duroix is blij dat ze zo snel geholpen wordt. Ze heeft wel eens zes uur lang moeten wachten op de Spoedeisende Hulp. Langerijs: “Daar zijn meer patiënten en meerdere specialismen. Hier worden harten vaatpatiënten sneller geholpen met een specifiekere diagnostiek. We ver-

Gezond nieuws & Column

?]rgf\fa]mok

VERSstandig

@gm\mo_]oa[`ldYf_\mja_ghh]ad =]f]]feYda_Y\na]kakkd][`lk]]f\molb]af\]bmakl] richting. Wat echt helpt is een persoonlijk leefstijladvies en drie jaar lang begeleiding door een praktijkondersteuner nYfmal\]`makYjlk]fhjYclabc&Gh\]r]eYfa]j`gm\]f e]fk]f`mf_]oa[`l_g]\ghh]ad]fZgn]f\a]fn]jZ]l]j]f \]Zdg]\kmac]joYYj\]f&
Wilt u altijd en overal kunnen opzoeken wat een E-nummer of keurmerk betekent? Of wat er op een etiket moet staan? Download de gratis iPhone-app of ga naar de mobiele site over etiketten van het Voedingscentrum. Met de Etikettenwijzer haakt het Voedingscentrum in op

de groeiende behoefte naar informatie op die plekken en momenten waar dat relevant is. U kunt bijvoorbeeld in de winkel informatie over het etiket opzoeken. ?YfYYj\]egZa]d]o]Zkal]2`llh2'' egZa]d&ng]\af_k[]fljme&fdg^\gofload de iPhone-app gratis in de App Store op de iPhone en via iTunes.

De consumptie van drie glazen melk per dag kan het risico op harten vaatziekten met 18 procent verlagen.

Leven met een hoge bloeddruk =]f`g_]Zdg]\\jmcn]j_jggl\]cYfkgh`Yjl%]fnYYlra]cl]f&
Waar/niet waar

waar niet waar

@]lak dat zoethoutthee de bloeddruk kan verhogen. @]lak dat stress helemaal geen invloed heeft op de leefstijl of het krijgen van harten vaatziekten. @]lak dat een gekookt ei minder verzadigd vet bevat dan een gebakken ei.

waar

…Kees 60 procent minder verzadigd vet bevat en 30 procent minder zout? Het past dan ook goed in een cholesterolverlagend dieet. www.keeskaas.nl

Stichting Ik Kies Bewust en Albert Heijn gaan samen een landelijk voedselkeuzelogo uitgeven. Het Keuze Klavertje van AH verdwijnt daarmee uit de schappen. Met slechts één logo is het voor mensen makkelijker om gezonde keuzes te maken. De vraag is alleen of mensen het nieuwe logo wel gaan begrijpen. De Hartstichting en de Consumentenbond vinden het jammer dat hiernaar geen onderzoek is gedaan. Zij vonden juist dat Albert Heijn met het klavertjeslogo consumenten duidelijk informeerde over een gezonde keuze in voeding. De criteria van het nieuwe voedselkeuzelogo zijn afgestemd met de Richtlijnen Voedselkeuze van het Voedingscentrum.

Wij zijn benieuwd wat u van het nieuwe logo vindt. Mail uw reactie naar: [email protected]

‘

Oh lala, wat zijn het mooie tijden, want eindelijk na al die jaren van gedogen is nu de tijd aangebroken: transvetten worden erkend als ‘gif voor het lichaam’. En die transvetten zitten in heel veel industrieel voedsel. Van margarine en koekjes tot snacks. In echt heel veel kant-enklaarproducten zijn die verkeerde transvetten verwerkt. Nog meer redenen om zoveel mogelijk vers, onbewerkt voedsel te consumeren. Al meer dan twintig jaar ben ik één van die roependen in de woestijn met de noodkreet dat ‘sinds de komst van de margarine in de kokologie de verloedering van ons voedsel is begonnen’. Nu is er eindelijk bewijs en steun! Transvetten ontstaan doordat vetzuren worden omgebouwd van plantaardige olie tot vast vet. De industrie doet dit veelvuldig. Maar het is erg slecht voor de gezondheid. Zeer zeker bevordert het harten vaatziekten. Het grote probleem is dat op de meeste verpakkingen nauwelijks iets duidelijks staat met betrekking tot de transvetten. Dit is niet verplicht en zelfs ingewikkeld om het te doen. Werk aan de winkel voor de politiek dus. Onder andere in New York en Denemarken zijn transvetten verboden. In Brussel is men er heftig mee bezig. De signalen zijn veelbelovend.

‘Kokosvet is een pracht van een bakmiddel’ Zijn er alternatieven? Bakken in kokosvet (olie) of palmvet wordt bijvoorbeeld aanbevolen. Ik weet uit eigen ervaring dat bij kokosvet de wenkbrauwen worden gefronst. Want ‘dan gaat alles toch naar kokos smaken?’. Ik zou zeggen probeer het eens, want kokosvet is een pracht van een bakmiddel. Natuurlijk schrijf ik het bovenstaande met veel lol op. Want het is altijd leuk om je gelijk te krijgen! Maar de lol komt vooral omdat ik mijn stokpaardje 3x Vers ‘ Vers koken, Vers eten, Vers leven’ kracht kan bij zetten. Bij kant-enklaarrommel zijn er vele negatieve effecten te noemen. Noem ze maar eens van vers? Ik daag u bij deze uit!

Pierre Wind (1965) is kok, presentator van tv-programma’s, kookdocent en auteur van kookboeken. Pierre is een voor vechter van gezonde voeding, hij initieert onder meer talloze kookprojecten, vooral voor jongeren.

Vida 25

BEELD: Wim van der Spiegel

Etikettenwijzer op uw mobiel

Fa]mo voedselkeuzelogo: handig of onduidelijk?

’

Mijn specialisme

‘Mondzorgpraktijk Jordaan, met Jordaan’, klinkt een mannenstem aan de andere kant van de lijn. Dit is duidelijk niet Jetteke Jordaan, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten. ‘Dat is mijn vader’, legt ze even later uit. ‘Hij is sinds een paar jaar met pensioen en heeft zich opgeworpen als ‘onbezoldigd medewerker’ zoals hij het zelf noemt. Hij is hier één dag per week en doet van alles; van het beantwoorden van de telefoon tot het repareren van een kapotte behandelstoel. Heel handig en gezellig.’

‘De beste behandeling? Hg]lk]f¿ =]fafl]jna]oe]l]]fegf\`q_afakl]afNa\Y7OYl`]ZZ]f`Yjl%]fnYYlra]cl]f\Yfe]legf\% _]rgf\`]a\ l] eYc]f& 9dk mo egf\ _]rgf\ ak af\]j\YY\ fa]lk& EYYj rg¿f .( hjg[]fl nYf \] F]\]jdYf\]jk \jYY_l egf\ZY[l]ja]f Zab ra[` \a]$ Ydk r] af \] Zdg]\ZYYf cge]f$ `]l jaka[g gh `Yjl%]fnYYlra]cl]fcmff]fn]j`g_]f&¾Fg_eYYjo]afa_e]fk]frabf\YYjnYfgh\]`gg_l]¿$Yd\mk Jetteke Jordaan. Vida 26

Schadelijke bacteriën Toch maar meteen de hamvraag: wat is de relatie tussen mondgezondheid en harten vaataandoeningen? ‘De meeste bacteriën in de mond zijn heel nuttig en helpen bij de spijsvertering’, vertelt Jordaan. ‘Maar er zijn ook schadelijke bacteriën die, wanneer ze in de bloedbaan terechtkomen, kunnen bijdragen aan het ontstaan of verergeren van harten vaataandoeningen zoals hartklepproblemen of vaatontstekingen. Daarom vragen we nieuwe cliënten altijd naar hun medische geschiedenis. Mensen met hartklepproblemen die een uitgebreide mondhygiënische behandeling nodig hebben, krijgen bijvoorbeeld eerst een antibioticakuur voorgeschreven om eventuele kwalijke bacteriën uit te schakelen. En bij mensen die recent een bypassoperatie hebben ondergaan, wachten we een tijdje met behandelen tot alles goed genezen is. Verder willen we graag weten welke medicijnen mensen gebruiken. Bij sommige behandelingen is het bijvoorbeeld nodig om tijdelijk te stoppen met bloedverdunners. Maar de beste ‘behandeling’ kunnen mensen zichzelf thuis geven. Goed

poetsen, ragen en flossen houdt de foute bacteriën buiten en het tandvlees gezond. Heel belangrijk, want tand-

‘Afrika staat hoog op mijn to-do-list’ vlees dat ontstoken is, bloedt immers snel, waardoor bacteriën de bloedbaan kunnen binnendringen. De mond is de ‘toegangspoort’ van het lichaam. Mondproblemen oplossen en mensen leren hoe ze die kunnen voorkomen, heeft dus niet alleen een positief effect op de mond, maar op de algehele gezondheid. Dat vind ik het mooie van dit beroep. Je kunt preventief heel veel doen.’

vroeg me kort geleden of ik hem zou willen helpen met de uitbreiding van het preventieproject. En ik zou zelf ook graag een dergelijk project opzetten op Zanzibar, een eiland voor de kust van Tanzania, waar ik ook een paar maanden ben geweest. Op dit moment kan ik hier om verschillende redenen niet voor langere tijd weg, maar Afrika blijft lonken. Het staat hoog op mijn to-do-list.’

Salsa en zouk ‘Dansen is mijn andere grote passie, salsa en zouk. Verstand op nul en gaan, heerlijk. Maar om eerlijk te zijn komt het er niet meer zo vaak van. Toen ik nog studeerde ging ik vier keer in de week dansen. Maar ja, toen had ik ook nog geen eigen praktijk.’

<

TEKST: Monique Lubbers BEELD: Allard de Witte

Mondhygiëniste Jetteke Jordaan:

Swahili Naast mondhygiëne studeerde Jetteke Talen en culturen van Afrika. En, o ja, ook nog een jaartje Spaans. ‘Toen ik de praktijk begon, zeven jaar geleden, adverteerde ik dat mensen die Swahili, Spaans, Frans, Engels of – uiteraard – Nederlands spraken, hier in hun eigen taal geholpen werden’, glimlacht Jordaan. ‘Maar omdat de baliemedewerkster, de andere mondhygiënisten, de tandarts en mijn vader die eerste drie talen niet spreken, beperken we ons nu tot Nederlands en Engels. Tijdens mijn studie heb ik onder meer drie maanden in Malawi meegewerkt aan het geven van voorlichting op basisscholen over het belang van mondgezondheid. Dat preventieproject duurde een paar jaar en heeft ertoe geleid dat kinderen inderdaad hun gebit beter verzorgen. Daardoor zijn er nu minder gaatjes en andere problemen. De tandarts daar

Vida 27

Bezoek de mondhygiënist =]fegf\`q_afaklcYfm`]dh]fmo gebit en tandvlees gezond te maken en te `gm\]f&:]`Yf\]daf_nYfngdoYkk]f]f ogj\lfa]ln]j_g]\mal\]ZYkakn]jr]c]jaf_$ eYYje]]klYdo]d_jgl]f\]]dkmal]]f YYfnmdd]f\]n]jr]c]jaf_&CabcmohgdaknggjoYYj\]f]jghfY&?YYlmfYYj]]f egf\`q_afakl$n]je]d\\Yfgh`]l intakeformulier of u bijvoorbeeld een ZqhYkk%gh]jYla]g^`Yjlaf^Yj[l`]]^l gehad, een hoog cholesterolgehalte, spataderen of hartklepproblemen heeft of een ander hartof vaatprobleem. Vermeld ggco]dc]e]\a[abf]fm_]Zjmacl&Gh ooo&egf\`q_a]fakl]f&fdnaf\lmgf\]j meer een lijst met geregistreerde mond`q_afakl]fZabmaf\]Zmmjl ca]k¾hYlafl]f¿$ ¾\]egf\`q_afakl¿$¾CoYdal]alkJ]_akl]j Egf\`q_afakl]f¿!&Mcmflrgf\]jn]joabraf_ een afspraak maken.

Service Lifestylemagazine van De Hart&Vaatgroep

EY_Yraf]nYf]fnggje]fk]fe]l]]f`Yjl%g^nYYlra]cl]*ebYYj_Yf_fmee]j*e]a*())oafc]doYYj\]Ä,$1-

Jolanda Wentzel tijdens haar presentatie

‘De grapjesopa maakt soms even geen grapjes’, Jacqueline van Wijk over de hartritmestoornissen van haar vader Zorg op afstand. Wat heeft u eraan? Achter de schermen op de Eerste Hart Hulp Het verband tussen een schoon gebit en harten vaatziekten Vijf vragen over een ICD

Lod ewijk d e Waa l:

Onverwacht lekker

Mei, juni, juli, augustus 2011: Vakanties voor kinderen, jongeren en volwassenen met een aangeboren of op jonge leeftijd verworven hartafwijking. Kijk voor het actuele overzicht op: ooo&`Yjl]fnYYl_jg]h&fd'nYcYfla]k&

In het hart

Zorg op afstand (vanaf pagina 15)

Wat biedt De Hart&Vaatgroep? <]@YjlNYYl_jg]hak]]fhYlafl]fgj_YfakYla]nYf]fnggje]fk]f e]l]]f`Yjl%g^nYYlYYf\g]faf_&Rgo]ddYf\]dabcYdkj]_agfYYdja[`l

26 t/m vrijdag 29 juli: Drentse Fiets 4Daagse Zin in vier dagen fietsen langs mooie routes en genieten van gastvrije ontvangsten en activiteiten gf\]jo]_7a]lk,
De Hart&Vaatgroep zich op informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlmanagement en belangenbehartiging. Een greep uit de activiteiten: o oo&`Yjl]fnYYl_jg]h&fd2af^gjeYla]$Y[lmYdal]al]f]fYdd]j`Yf\]lahk voor het dagelijks leven; Da^]klqd]eY_Yraf]Na\Y$e]lh]jkggfdabc]n]j`Yd]f$Y[`l]j_jgf\% Yjlac]d]f]ffa]moknYf]fnggjd]\]f3 >gd\]jk]fZjg[`mj]ke]lmal_]Zj]a\]af^gjeYla]gn]j`Yjl%]f vaatziekten; L`]eYZab]]fcgekl]f$cggcogjck`ghk]f[mjkmkk]f& Wilt u De Hart&Vaatgroep steunen door lid te worden? Dat kan voor slechts € 20,- per jaar. Aanmelden kan via de website of bel: (088) 11 11 600. Met uw bijdrage maakt u het mogelijk om vertegenwoordigd te worden door deskundigen die werken aan bijvoorbeeld betere zorg, goede en betaalbare medicatie en een passende zorgverzekering voor iedereen. Tip: veel zorgverzekeringen vergoeden dit lidmaatschap! Adres: De Hart&Vaatgroep HgklZmk)++ +/.1RBKg]kl]jZ]j_ L2 (00!)))).(( E: [email protected]

Voor meer actuele agendapunten zie onze website: www.hartenvaatgroep.nl. Op de website vindt u ook de regionale activiteiten. Aanmelden voor een activiteit kan (tenzij anders vermeld) via: [email protected] of bel (088) 11 11 600.

O2ooo&`Yjl]fnYYl_jg]h&fd Redactieadres: J]\Y[la]Na\Y$HgklZmk)++$+/.1RBKg]kl]jZ]j_ [email protected] Concept en realisatie @gg_l]0(kljYl]_ak[`]e]\aY$9jf`]e HYlja[cK]n]j]af]fEajl]D]dgmh!$ooo&`gg_l]0(&[geArt-direction

HANDIG VOOR OP REIS: Medische Kaart

en vormgeving Studio iH, Amsterdam Redactie De Hart&Vaatgroep Marjolein Hoogeveen (hoofdredacteur), Monique Helderman

Als u op reis bent is het soms al een uitdaging om u in de lokale taal uit te drukken. Met de Medische Kaart kunt maf`]lF]\]jdYf\kafnmdd]foYYjmda[`Ye]dabc]cdY[`l]f `]]^l&@]lZ]klYYlmal*hYha]jn]dd]f$oYYjZabmgh`]lnggjkl] n]dmocdY[`lYYf_]]^l]f\]\ggjkdY_e]l\]n]jlYdaf_ YYfmoYjlkcmfl_]n]f&

Redactieraad Ja]l9dYn]j\q%nYf\]jCfab^^$Bg`Yf<mj_]$CYjafA\]eY$ Hans van Laarhoven, Sent Wierda, Hessel Koers Advertentieaquisitie Stichting Adagium, Vlijmen Druk en Afwerking Senefelder Misset, Doetinchem Lithografie Oadd]e?jYÇk[`]:]o]jcaf_]f <]j]\Y[la]akfa]ln]jYfloggj\]dabcnggj\]af`gm\nYf\]Y\n]jl]fla]k

De Medische Kaart is er in 8 verschillende talen: Duits, Frans, Spaans, Engels, Turks, Grieks, Italiaans en Portugees. De kaart is verkrijgbaar bij de ANWB.

en bijsluiters en zij houden geen aanbeveling in van De Hart&Vaatgroep. R]dê]\a[Yla]cYfjaka[gaf`gm\]f&JYY\hd]]_]]jklmoYjlk&

Vida 28

Meldactie over keuzes in de zorg Doet u ook mee?

Ghooo&`Yjl]fnYYl_jg]h&fdnaf\lm]]fnjY_]fdabklgn]j kiezen in de zorg. Wanneer maakt u keuzes in de zorg? =foYlcYf`]dh]fge\]bmakl]c]mr]l]eYc]f7:abnggjbeeld bepaalde informatie, een keurmerk, of misschien iets anders? MoYfloggj\]f_]Zjmac]foabge\]coYdal]alnYf_]rgf\heidszorg te verbeteren. We doen dit in het kader van het hjgb][lCoYdal]alafRa[`l&Af\alhjgb][lkdYYfhYlafl]f% gj_YfakYla]k\]`Yf\]faf]]fnggj`]lgfloacc]d]fnYf ¾afkljme]fl]f¿ [jal]jaY$c]mje]jc]f!oYYje]]\]coYdal]al nYfrgj_Z]fndg]\]f_]e]l]fcYfogj\]f&@]lmal_Yf_khmfl\YYjZabakYdlab\`]lh]jkh][la]^nYf\]hYlafl&Mcmfl\] njY_]fdabklafnmdd]flgl1bmfa*())&

Campagne over Hart&Bloedvaten op Web TV

Media Planet heeft voor hun campagne over Hart & Bloedvaten op Web TV vier filmpjes gemaakt. <]gf\]jo]jh]frabf¾A;
BEELD: Mladen Pikulic

OPROEPJE

‘En dan ben je ineens zelf patiënt’

Granaatappel

OP TE KO

Dvd’s met lezingen Vaatdag

Tijdens de Landelijke Vaatdag zijn verschillende lezingen op dvd gezet: Dr. Erik Tournoij, vaatchirurg i.o. Meander Medisch Centrum Amersfoort: Vaatn]jfYmoaf_]fZdg]\n]j\mff]j2\]klYf\nYfrYc]f& Gfloacc]daf_]fafYflaklgddaf_ke]\a[Yla]& Dr. Joep Teijink, vaatchirurg Catharina Ziekenhuis Eindhoven: Gho]_fYYj]]fdYf\]dabcf]lo]jcnggjhYlafl]f met etalagebenen: het belang van gesuperviseerde looptherapie en leefstijl coaching. Dr. Ir. Jolanda Wentzel, Erasmus MC Rotterdam, hoofd biomechanisch laboratorium: @YjlNYl]f2n]jZ]]d\af_nYfmojaka[g7 <]fa]mokl]Z]]d\l][`fa]c]fge\]coYdal]alnYfmo vaten in kaart te brengen. Drs. B. Thoolen, medisch hkq[`gdgg_9dZ]jlK[ò]ar]jRa]c]f`mak
Op vakantie met een ICD? Als u ICD-drager bent is het belangrijk dat u voorzorgsmaatregelen treft voordat u op vakantie gaat. :abmoA;<%^YZjacYflcmflm]]f;Yj\aY[<]na[];Yj\ aanvragen, die u kunt overleggen aan het beveiligingspersoneel op luchthavens. U kunt namelijk niet door de ]d]cljgeY_f]lak[`]Z]n]ada_af_khggjl]f`]]fdgh]f @]lako]fk]dabcnYfl]ngj]fl]o]l]fo]dc]ra]c]f% huizen op (of in de buurt van) de vakantiebestemming moA;
Hmrr]doaf

Van twee kanten

Ro]]\k]hmrr]d

In elk nummer van Vida maakt u kans op een leuke prijs. Maak de puzzel, stuur de oplossing in en win Het fit met voeding kookboek.

AANTEKENING

PARAGRAAF DAAR

CHINEES GERECHT

SCHAATSBAAN

WERELDDEEL

HANDWERKER SNEEUWHUT

KANT

2

EXTREMIST

3

1

GEBRIJZELD GESTEENTE

VLEKKENWATER

PLAATS IN DUITSLAND

8

LAAGTE TUSSEN BERGEN MET DIEN VERSTANDE

ATMOSFEER

STREMSEL STOPMECHANIEK

4

BEKNOPT NIKKEL

WATER IN FRIESLAND

7

BIJWOORD

PLAN

6

9

DOOR TWEE DEELBAAR

5 RIVIER IN DUITSLAND

10

Schrijf de letters uit de vakjes met de cijfers over in de corresponderende vakjes in de balk hieronder. Als u de puzzel goed invult, leest u in de balk de juiste oplossing 1

2

3

4

5

6

7

8

9

Jacqueline van Wijk (46):

10

Gf\]j\]afr]f\]jknYf\]_g]\]ghdgkkaf_n]jdgglNa\Y+]p]ehdYj]f van Het fit met voeding kookboek. Het fit met voeding kookboek is ingedeeld in vier seizoenen. In elk seizoenshoofdstuk staan dertien recepten die passen bij de tijd van het jaar. Bij alle recepten gaat om gezond én lekker, met een belangrijke rol voor biologische en klj]]chjg\m[l]f&=]lkeYc]dabc

En de winnaar is... =jcoYe]fe]]j\Yf-((_g]\]afr]f\af_]fZaff]fgh\]oggj\rg]c]jmalNa\Y)&<]bmakl]

ghdgkkaf_oYk2?]fa]lnYf\]d]fl]&9Z]dO]jceYfmal@gg_]rYf\ak\]_]dmcca_]oaffYYjnYf\]ea\o]]cg^`]lo]]c]f\o]_af JggehglNYcYfla]hYjcO]]jl]jZ]j_]fafO]]jl&Ge\Yl]jrgn]]d_g]\]afr]f\af_]foYj]f_]]^lJggehgl\ja]]pljYhjabr]fo]_2 ]]fnYcYfla][`]im]e]lÄ)(($%cgjlaf_&<]oaffYYjk2L&JggabYcc]jkmal@]]jd]f$O&KlabfeYfmalDakk]]fC&:ggf]malJgll]j\Ye&

Vida 30

TEKST: Brenda Kluijver BEELD:9j]f\YGge]f

Stuur de oplossing van de puzzel voor 17 juni 2011 naar: Redactie Vida, Postbus 133, 3769 ZJ Soesterberg of mail naar [email protected].

‘De grapjesopa maakt soms even geen grapjes’ Jacqueline van Wijk is de dochter van Henk van Schie. Henk heeft al jaren ernstige hartritmestoornissen. ‘Mijn jongste zoon Daniël zegt wel eens dat zijn

grapjesopa soms even geen grapjes maakt. Dan heeft mijn vader een slechte dag, waarop hij erg moe is. Ik zie het zelf ook meteen als hij een dag geen energie heeft. Dat is best moeilijk: hij was zo actief, dol op lange wandelingen. Hij heeft gelukkig veel andere hobby’s, zoals computeren en fotograferen. Hij maakt het beste van de situatie, geniet van alle positieve dingen die op zijn pad komen. Hij baalt natuurlijk ook, maar hij laat zich niet kisten. Mijn vader zoekt steeds zijn grenzen. Dat is de enige manier om erachter te komen wat hij nog wel en niet kan. Hij is er bijna iedere week bij als Daniël, die ziek is, in het ziekenhuis zijn chemokuur krijgt. Dit is een enorme steun voor ons. Ik ben soms wel eens bang dat het te zwaar en vermoeiend is, dus ik probeer hem wel een beetje te beschermen.’

<

<<< Op pagina 3 vertelt Henk over de hartritmestoornissen en hoe die zijn leven beïnvloeden.

Vida 31

Wim, 49 jaar, transplantatie-patiënt

“Ik geef toe, ik sloeg ook wel eens een pilletje over.”

“Mijn vrouw kon zich niet voorstellen dat ik soms wel eens een pilletje oversloeg. Je neemt toch geen risico’s met zo’n nieuw hart? Maar als je je goed voelt, sta je niet altijd stil bij die medicatie. En soms wíl je er ook even niet aan denken..., maar ik realiseer me heel goed dat het trouw innemen van mijn medicatie van belang is voor het behoud van mijn hart.”

Onverwacht lekker. In het hart. Lodewijk de Waa l: Granaatappel. En dan ben je ineens zelf patiënt. Zorg op afstand (vanaf pagina 15)

Recommend Documents