ONTWIKKELINGSVISIE uitbreiding De Zwaluwhoeve

ONTWIKKELINGSVISIE uitbreiding De Zwaluwhoeve

Brink, Enk en Zwaluwhoeve; één Hierdens landschap Arcadis Landschapsarchitectuur december 2009

DE ZWALUWHOEVE Wellnessresort

Project: Door: Projectteam: Projectnummer: Opdrachtgever: Datum:

Definitieve Ontwikkelingsvisie uitbreiding Wellnessresort De Zwaluwhoeve te Hierden Arcadis Landschapsarchitectuur Leonieke Heldens en Mieke Latijnhouwers E02041.000020 Wellnessresort De Zwaluwhoeve december 2009

VOORWOORD

5

Geachte lezer, Respectvolle innovatie. Dat is het uitgangspunt namens Zwaluwhoeve voor het onderliggende plan. De wellnessbranche heeft zich in de afgelopen jaren als een enorm groeiende bedrijfstak ontwikkeld. Niet gehindert door de recessie. Al enige jaren kan Zwaluwhoeve daarin een duidelijke rol spelen. Om de toekomst vol vertrouwen tegemoet te kunnen gaan is deze ontwikkelingsvisie noodzaak. Natuurlijk zijn er grenzen. Deze worden in dit plan duidelijk verwoord en zichtbaar gemaakt. Met hetgeen we nu aan u presenteren kunnen we de gasten blijven boeien en binden. En de financiële verantwoordelijkheid naar ons personeel (op moment van schrijven ruim 350 medewerkers), onze afnemers en omliggende partijen voor de toekomst veilig stellen. Voor alle duidelijkheid, deze visie geeft aan wat wij als eindpunt zien voor Zwaluwhoeve op de huidige locatie binnen gemeente Harderwijk voor de komende jaren. Wij waarderen uw vertrouwen in de afgelopen periode waardoor Zwaluwhoeve heeft kunnen uitgroeien tot een van de grotere spelers binnen de wellnessbranche. Dank voor uw tijd, Zwaluwhoeve, Harald van Panhuis Directie De Zwaluwhoeve

Hierden Harderwijk

INHOUD

7

Voorwoord

5

1. Inleiding

9

2. Inventarisatie en analyse 2.1 Ruimtelijk 2.1.1 Enkenlandschap 2.1.2 Dorp Hierden 2.1.3 Zwaluwhoeve 3. Opgave 3.1 Programma van eisen / uitgangspunten 3.2 Tweeledige opgave 3.3 Herziening bestemmingsplan en vooronderzoeken 3.4 Kansen en belemmeringen

13 13 13 15 17

4. Definitieve ontwikkelingsvisie 4.1 Inspiratie 4.2 Visie 4.3 Herstel van de historische brink 4.4 Een nieuw boerderijensemble aan de enk 4.5 Vergroting toegankelijkheid van het landschap

27 27 31 33 35 37

21 21 21 23 23

5. Programma 5.1 Bebouwing 5.2 Functies 5.3 Parkeren 6. Verevening

39 39 39 40

7. De kwaliteit in beeld 6.1 Architectuur 6.2 Landschap en tuin

49 50 70

8. Resumé

87

Bijlage 1: Beleid Rijksbeleid Provinciaal beleid Regionaal beleid Gemeentelijk beleid Colofon

89 89 89 91 95

45

99

1 INLEIDING Aanleiding In het dorp Hierden, gemeente Harderwijk, is sinds 2002 Saunaresort De Zwaluwhoeve gevestigd. In een periode van zeven jaar is dit resort uitgegroeid tot een Wellnessresort met ca. 250.000 bezoekers per jaar. De Zwaluwhoeve is door de enorme ontwikkelingen één van de grootste sauna’s in Nederland en toonaangevend gebleken voor alle sauna’s in Nederland. Naast saunafaciliteiten herbergt De Zwaluwhoeve beautygerichte functies evenals bars, restaurants en enkele hotelkamers. De Zwaluwhoeve ligt centraal in het dorp Hierden en is een grote economische motor voor de gemeente Harderwijk en omgeving. De Zwaluwhoeve biedt namelijk veel werkgelegenheid aan de bewoners van het dorp en ver daarbuiten en draagt bij aan de lokale economie. Door de ligging aan de rand van de Veluwe is De Zwaluwhoeve tevens een recreatieve trekker voor het gebied. Om toonaangevend te kunnen blijven en de bezoekers genoeg rust en ruimte te kunnen bieden is uitbreiding noodzakelijk. Uitbreiding in de vorm van welnessfuncties en bijbehorend oppervlak, evenals parkeermogelijkheden op eigen terrein. Doel Wellnessresort De Zwaluwhoeve heeft nu binnen de huidige (planologische) grenzen het einde van de groeimogelijkheden bereikt en om deze redenen heeft ze aan Arcadis Landschapsarchitectuur gevraagd een ontwikkelingsvisie op te stellen voor de voorgenomen uitbreiding. Om de bedrijfsvoering voor de toekomst veilig te stellen en te kunnen reageren op de dynamiek in de sector is de uitbreiding van De Zwaluwhoeve een vereiste.

9

Op dit moment sluit de huidige capaciteit, in de vorm van functies en oppervlak, niet aan op het aantal bezoekers. Hierdoor is een beperking in de optimale bedrijfsvoering ontstaan. Daarnaast zijn vergelijkbare sauna’s in Nederland in opkomst. Om verzwakking van de concurrentiepositie in deze dynamische sector te voorkomen, is uitbreiding een must. De directie van De Zwaluwhoeve beseft dat de gewenste uitbreiding binnen de huidige randvoorwaarden niet mogelijk is en dat een uitbreiding een grote impact kan hebben op het karakteristieke dorp Hierden en het aangrenzende (open) landschap. Daarnaast is zij, evenals de gemeente Harderwijk, geen voorstander van kleinschalige tot verrommeling leidende (ad-hoc) uitbreidingen zoals deze in het verleden zijn voorgekomen. Het voorkomen van ad-hoc-ontwikkelingen en het respectvol omgaan met het dorp en de landschappelijke karakteristiek zijn de belangrijkste uitgangspunten voor de ontwikkelingsvisie die een gewenst eindbeeld geeft van De Zwaluwhoeve. In dit gewenste eindbeeld wordt de maximale uitbreiding van De Zwaluwhoeve geprojecteerd. Daarnaast speelt het gegeven dat De Zwaluwhoeve op haar huidige locatie een structurele oplossing wil bieden aan de parkeerdruk dat het bedrijf met zich meebrengt. Tot voor kort konden bezoekers gebruik maken van de tijdelijke parkeerplaats aan de Zuiderzeestraatweg. Gezien de planontwikkelingen van de Hoge Varen, een nieuwbouwproject op deze locatie, vindt deze tijdelijke parkeerplaats daar geen doorgang meer en dient De Zwaluwhoeve de eigen parkeerbehoeften op te vangen op eigen terrein. Op dit moment vindt dit plaats middels een tijdelijke parkeerplaats achter Zuiderzeestraatweg 104. De benodigde uitbreiding van functies en oppervlak voor het huidige bezoekersaantal evenals de parkeerbehoeften zijn als hoofddoelen gesteld door

Huidig beeld De Zwaluwhoeve te Hierden 

11

de directie van De Zwaluwhoeve. De uitbreiding van De Zwaluwhoeve heeft derhalve niet als primaire doel om meer bezoekers te trekken, maar om meer faciliteiten aan haar huidige bezoekers te kunnen bieden. Het is de verwachting dat de uitbreiding gepaard gaat met een groei tot maximaal 300.000 bezoekers. Zoekzone Landschappelijke Versterking De uitbreidingsplannen van De Zwaluwhoeve beslaan een gebied dat deel uit maakt van het provinciaal beleid. De provincie heeft deze gronden in de streekplanuitwerking “zoekzones stedelijke functies en landschappelijke versterking, 12 december 2006” aangemerkt als “zoekzone landschappelijke versterking”. Uitgangspunt van dit beleid is dat er alleen ‘rode’ functies mogen worden toegevoegd indien dit gepaard gaat met landschappelijke versterking. Volgens deze streekplanuitwerking van de provincie Gelderland mogen nieuwe bouwmogelijkheden in de zoekzones alleen worden toegestaan indien deze gepaard gaan met investeringen in het landschap door de initiatiefnemer (verevening). Landschapsarchitectenbureau Bosch Slabbers heeft een gebiedsplan ontwikkeld voor de dorpskern Hierden waarin is aangegeven hoe, waar en in welke vorm deze verevening wordt geregeld. De ontwikkelingsvisie op de uitbreidingsplannen voor De Zwaluwhoeve sluit aan op dit gebiedsplan. Voorliggende plantoelichting beschrijft op welke wijze de ontwikkelingsvisie (voor de uitbreiding van De Zwaluwhoeve) past binnen het huidige landschap en op welke wijze dit leidt tot versterking van dit landschap.

Visiekaart Gebiedsplan Hierden-dorp Bureau Bosch Slabbers

Omgeving Harderwijk en Hierden

Open ruimten in het enkenlandschap

P P

P P

Bodem

Hierdens Dorpslint als scheiding tussen veen- en enkenlandschap

2 INVENTARISATIE & ANALYSE Voordat op een gedegen wijze een planconcept kan worden ontwikkeld, dient eerst de bestaande omgeving onderzocht te worden en het relevante beleid voor de toekomst in beeld worden gebracht. In dit hoofdstuk wordt de landschappelijke analyse besproken. Het beleid is opgenomen in bijlage 1. 2.1 Ruimtelijk De ruimtelijke analyse vindt plaats op drie schaalniveaus: landschap, dorp en plek (De Zwaluwhoeve). Morfologie, historie en infrastructuur vormen de basis van de huidige situatie. 2.1.1 Enkenlandschap Hierden ligt ten oosten van Harderwijk en is gelegen op de grens van de veengronden en de lage ontgonnen zandgronden (enken- of kampenlandschap). De veengronden kenmerken zich door het langgerekte slagenlandschap, voornamelijk ontstaan door inklinking ten behoeve van het in cultuur brengen van het veen. De veengronden kennen al decennia lang een stabiel karakter en worden over het algemeen voor beweiding gebruikt. De zandgronden daarentegen waren van origine al goed begaanbaar en bewerkbaar waardoor deze gronden een zeer dynamisch karakter hebben. De gronden ontwikkelen zich in een snel tempo. In het verleden werden de verschillende akkers gescheiden door houtwallen (zie historische kaart 1850) maar door de ruilverkaveling zijn de landbouwarealen uitgebreid en is er een grote open ruimte ontstaan. Vanaf deze grote open ruimte ontstaat zicht op de uitlopers van de beboste zandgronden van de Veluwe. Kenmerkend voor het enken- of kampenlandschap zijn de open oude bouwlanden met zogenaamde bolliggende akkers en bebouwing of groen aan de randen. Het

13

huidige enkenlandschap kenmerkt zich door een onregelmatige blokverkaveling, de zogenaamde enken ofwel kampen waardoor de (onverharde) wegen een slingerend beloop hebben. Hier en daar komen karakteristieke erfbeplantingen voor, met boomgaarden, leilindes, hagen en monumentale boomgroepen. Zo ook de Hierdense Enk. Deze is verdeeld in de Hoge (west) en de Lage Enk (oost). Aan de noordzijde van de Enk liggen de boerderijen in een lint langs de Zuiderzeestraatweg en de Molenweg. Dit lint is op de historische kaart van 1850 al te herkennen en vormt dus ook de oudste en belangrijkste ontsluitingsas van dit gebied. Daarnaast vormt deze lijn ook de grens tussen de veen- en de zandgronden. De Zwaluwhoeve ligt exact op deze grens.

Zwaluwhoeve

Hierdense enk

Historische kaart ca. 1850




15

2.1.2 Dorp Hierden Het dorp Hierden is ontstaan als klein dorp op de kruising van diverse (land) wegen. Het centrale kruispunt (nu ingericht als rotonde ter hoogte van De Zwaluwhoeve) was in het verleden een brink. Voor 1850 concentreerde hier de bebouwing zich rondom een groene ruimte. De kerk stond niet aan de brink, maar enkele tientallen meters verder. De wegen lagen feitelijk op de grens van het nattere veenlandschap (tussen de Zuiderzee en Hierden) en het drogere enkenlandschap (tussen Hierden en de woeste gronden van de Veluwe). Tussen 1850 en 1900 ontwikkelde het dorp zich vooral langs de wegen richting Harderwijk en Nunspeet, zodat diverse bebouwingslinten ontstonden. De brink was nog steeds het centrale punt van het dorp. In deze periode werden stukken van de Veluwe (Beekhuizerzand) ingeplant. Feitelijk werden stukken Veluwe gecultiveerd. Op deze zandgronden werd de spoorlijn Harderwijk – Zwolle gerealiseerd. Tussen 1900 en 1950 werden de bebouwingslinten verder verdicht en uitgebreid. Ook het omringende landschap werd meer bewoond en er vond een schaalvergroting binnen de agrarische sector plaats. Dat had z’n weerslag op het dorp. In deze periode werd de Zuiderzee getransformeerd tot IJsselmeer, waardoor de oriëntatie van de omgeving van Harderwijk compleet veranderde. Tussen 1950 en 2000 vonden de grootste veranderingen plaats. Het landschap werd aanmerkelijk verdicht, wat een verrommeling van de landelijke omgeving als gevolg had. Harderwijk en Hierden groeiden in deze periode nagenoeg aan elkaar (vooral door de grootschalige naoorlogse uitbreidingen van Harderwijk). Ook Hierden bouwde ten noordoosten van de kern een woonwijk. De weg tussen Harderwijk en Nunspeet, waar Hierden aan gelegen is, werd dusdanig belangrijk dat besloten werd een by-pass te realiseren in Hierden. Hierdoor

ontstond een andere oriëntatie van het dorp ten opzichte van de provinciale weg. De oorspronkelijke inrichting van de brink werd aangetast en omgevormd tot een belangrijk verkeerskruispunt. In de omgeving van Hierden vestigden zich bedrijven in de recreatieve sector. Dit was voornamelijk verblijfsrecreatie, welke later werd aangevuld met dagrecreatie (Dolfinarium, Zwaluwhoeve). De Veluwe en de directe omgeving bij Harderwijk werden goed bereikbaar door de aanleg van de rijksweg (A28). Het dorp Hierden kent op dit moment, zoals blijkt uit de historische analyse, een tweetal verschijningsvormen: het dorpslint en de brink. De Zwaluwhoeve ligt aan het dorpslint en de voormalige brink. Het oorspronkelijke dorp is kleinschalig van structuur en bestaat aan de linten en de brink voornamelijk uit vrijstaande historische boerderijen, hofsteden en veel woonhuizen uit de jaren vijftig, zestig en zeventig. Hierden heeft nog een echte dorpse schaal, waarbij echter de historische brink behoorlijk is aangetast. De ruimte van de brink is nog duidelijk zichtbaar, maar door de aanleg van de rotonde en by-pass van de provinciale weg is de sfeer van de brink verloren gegaan.

Geschiedenis wellnessresort De Zwaluwhoeve

Situatie 30 december 2003

Situatie 20 januari 2004

Situatie 14 december 2006

Situatie 18 november 2008

17

2.1.3 De Zwaluwhoeve De Zwaluwhoeve is een samengesteld cluster van boerderij(-achtige) gebouwen. Toen de directie van De Zwaluwhoeve het complex in 2002 kocht, waren de twee meest westelijke gebouwen aanwezig (situatie 30 dec. 2003). In 2004 heeft er een grote uitbreiding van het gebouw plaatsgevonden (situatie 20 jan. 2004). De hoofdingang en de grote schuur zijn toen aan de oostkant toegevoegd waarmee aangesloten is op de oude boerderij op het naastliggende perceel. Op dit nieuw aangekochte perceel is een aantal gebouwen die achter op het terrein lagen gesloopt. De laatste jaren zijn in de voorgevel geen grote wijzigingen meer aangebracht. In 2007 is achter op het terrein uitgebreid (situatie 14 dec. 2006). Daarna zijn nog kleinere losstaande uitbreidingen toegevoegd of percelen aangekocht, achter op het terrein en aan de overkant van de Zuiderzeestraatweg (situatie 18 nov. 2008). Op dit moment is het voorterrein van De Zwaluwhoeve ingericht ten behoeve van parkeren. Ook de entree van het resort is hier te vinden. De bouwmassa is geleed. Door de oorspronkelijke boerderijen met zadeldak en de recent toegevoegde hogere ‘schuren’ met zadeldak is een bepaald bebouwingsritme ontstaan. De solitaire boerderijen zijn steeds met elkaar verbonden door lage bebouwingsdelen. Hierdoor is een evenwichtig beeld ontstaan. Verdere uitbreiding is op deze manier echter niet mogelijk gezien de huidige maat en schaal van deze bouwmassa aan het historische lint. Verder oostelijk of westelijk deze massa voortzetten is ruimtelijk niet mogelijk, en niet wenselijk omdat dan de massa teveel wordt gerepeteerd en de bouwmassa toeneemt. De huidige massa is het maximale wat ruimtelijk wenselijk is in het hart van het

dorp. De gevraagde uitbreiding zal daarom voornamelijk achter De Zwaluwhoeve moeten plaatsvinden, in harmonie met het landschap en de directe omgeving. In de opgave ten behoeve van de ontwikkeling van De Zwaluwhoeve spelen de dorpse belangen in ruimtelijke zin zoals zichtlijnen (De Zwaluwhoeve ligt op een zeer prominente plek in het dorp), bebouwingsmassa, de herkenbaarheid van de voormalige brink en de dorpse korrel. De landschappelijke belangen richten zich op het herstellen van de relatie met het landschap, het behouden en daar waar mogelijk versterken van de landschappelijke kwaliteiten en het in harmonie brengen van een recreatieve functie zoals De Zwaluwhoeve met het omringende landschap. In de huidige situatie is dit niet altijd het geval. Zo is het parkeerterrein prominent in het hart van het dorp aanwezig, zijn de ad-hoc-ontwikkelingen van De Zwaluwhoeve te zien en heeft de tuin geen relatie met het omliggende landschap door de aanwezigheid van een wal.

Analyse wellnessresort De Zwaluwhoeve opgeheven

P tP

De huidige situatie van De Zwaluwhoeve (bebouwing en tuin)

Bebouwingskorrel van Hierden en De Zwaluwhoeve

P

Huidige parkeersituatie aan de voorzijde van De Zwaluwhoeve en het tijdelijke parkeerterrein (tP) achter Zuiderzeestraatweg 104. Boven in het kaartje is de situatie van de opgeheven tijdelijke parkeerplaats aan de Hoge Varen te zien.

tP

19

ENTREE KEUKEN RESTAURANT KLEEDRUIMTE OPKAMER SAUNA BEAUTY HAMAM YOGA BEAUTY dr. FISCH

De tuin kent in de huidige situatie een introverte invulling, waardoor er geen relatie is met het omringende landschap. De wal rondom de tuin versterkt dit karakter.

Functies aan de voorzijde van De Zwaluwhoeve

Prominente plek van De Zwaluwhoeve aan de brink door diverse zichtassen

Landschappelijke opgave

Ligging De Zwaluwhoeve aan de rand van de enk (witte lijn is het plangebied van de uitbreiding)

Dorpse opgave

3

OPGAVE

3.1 Programma van eisen / uitgangspunten De Zwaluwhoeve heeft inmiddels een ruim terrein tot zijn beschikking (zie nevenstaande afbeelding). Daarvan is nu ruim de helft in gebruik voor het resort. De Zwaluwhoeve is voornemens om de footprint van de bebouwing bijna te verdubbelen. De volgende (uit te breiden) functies dienen hierin opgenomen te worden: • Uitbreiding saunafaciliteiten; • Uitbreiding beautyfaciliteiten; • Uitbreiding sportfaciliteiten; • Uitbreiding horecafaciliteiten; • Uitbreiding hotelfaciliteiten; • Toevoeging zorgfaciliteiten; • Minimaal 515 parkeerplaatsen op eigen terrein; • Uitbreiding van de tuin, waarbij een relatie wordt gelegd met het omringende landschap. De tuin mag deels wild van karakter zijn (als landschappelijke overgang) en dient een reactie te zijn op de bestaande verschijningsvorm van het omringende landschap. Eén van de opgaven voor het planconcept is het uiteindelijk herbergen van alle parkeerplaatsen op eigen terrein, welke op een verantwoorde wijze op het terrein worden ingepast. In de huidige situatie zijn de bezoekersparkeerplaatsen voor een deel gesitueerd op eigen terrein. Deze 235 parkeerplaatsen zijn te weinig voor het aantal bezoekers dat met de auto komt. In dit kader was het terrein bij de Hoge Varen tijdelijk in gebruik als parkeer-‘overloop’, deze is inmiddels opgeheven. Nu is er een tijdelijke parkeerplaats achter De Zaluwhoeve (Zuiderzeestraatweg 104)

21

gerealiseerd met circa 185 parkeerplekken. Deze tijdelijke parkeerplaats zal in de toekomst plaats maken voor een permanente parkeerplaats, passend binnen de ontwikkelingsvisie. Om tot een duidelijke parkeerbehoefte te komen voor De Zwaluwhoeve is een parkeeronderzoek gehouden (zie bestemmingsplan Zwaluwhoeve). Dit heeft uitgewezen dat behoefte is aan 515 parkeerplaatsen bij een maximum aantal van 1.200 bezoekers per dag. 3.2 Tweeledige opgave Ondanks het feit dat de transformatie van De Zwaluwhoeve voornamelijk aan de landschapszijde zal plaatsvinden, kan niet ontkend worden dat ook een ruimtelijke opgave aan de voorzijde, de dorpszijde, van De Zwaluwhoeve ligt. De ontwikkelingsplannen van De Zwaluwhoeve zijn namelijk dé kans om de uitstraling van het centrale punt in het dorp te verbeteren. Feitelijk zijn er naast twee functionele opgaven (uitbreiding en parkeren) dus ook twee ruimtelijke opgaven die beiden een bijdrage kunnen leveren aan de landschappelijke versterking; ten eerste de opgave aan de zijde van het landschap (verantwoorde uitbreiding van het resort ingepast in het landschap) en ten tweede de opgave aan de voorzijde van het resort (een bijdrage leveren aan het visitekaartje van het dorp Hierden). De Zwaluwhoeve ligt op een belangrijk punt in het dorp, aan de historische brink, waarbij diverse zichtassen het oudste gedeelte van De Zwaluwhoeve prominent in het dorp positioneren. Er ligt echter op dit moment een groot parkeerterrein op deze zichtas. De planmatige transformatie van De Zwaluwhoeve is een kans om dit te veranderen en de uitstraling van het dorpshart permanent te verbeteren.

3.3 Herziening bestemmingsplan en vooronderzoeken Voor de realisatie van de uitbreiding van De Zwaluwhoeve is het noodzakelijk dat een nieuw bestemmingsplan wordt opgesteld. Ten behoeve van het nieuwe bestemmingsplan zijn diversen onderzoeken uitgevoerd. Deze geven inzicht in de ontwikkelingsmogelijkheden van het gebied. Alle onderzoeken zijn gebaseerd op de huidige situatie en de concept ontwikkelingsvisie maart 2009 (zie afb. blz. 24). De conclusies en aanbevelingen uit de onderzoeken dienden als input voor het bijstellen van de ontwikkelingsvisie en te komen tot de definitieve visie (zie afb. blz. 30). Voor uitgebreidere informatie wordt verwezen naar de feitelijke onderzoeken (zie bestemmingsplan Zwaluwhoeve).

Mogelijke belemmeringen Mogelijke kansen

3.4 Kansen en belemmeringen Naar aanleiding van de huidige situatie, maar zeker ook aangaande de planmatige uitbreidingen (voor de langere termijn) is het van belang om bewust te zijn van de kansen, maar ook van de eventuele belemmeringen / bedreigingen, zodat daar op gereageerd kan worden bij de ontwikkeling van het planconcept. Als mogelijke belemmeringen / bedreigingen zijn de volgende punten benoemd: • Bouwmassa versus het landschap. Zoals vermeld in de opgave is een onderzoek naar het landschap noodzakelijk om de uitbreidingen van het resort op een verantwoorde manier in het landschap in te passen. Het planconcept zal antwoord moeten geven en passen binnen het doel om het resort (tevens het huidige gedeelte) in harmonie met het omringende landschap te positioneren. • Grootschaligheid bebouwing resort versus kleinschaligheid Hierden. Hierden kent in haar opbouw een kleine dorpse korrel. Dat betekent afwisselende

23

•

•

bebouwing, groene gekromde lanen, geen projectmatige bebouwing, etc. De Zwaluwhoeve dreigt een te zware massa te worden voor het dorp. De gelede bouwstructuur (boerderij – lage tussenbouw – boerderij – etc.) verdwijnt door alle ad-hoc aanbouwsels steeds meer uit het straatbeeld. De prominente ligging aan de voormalige brink (welke nu deels is ingericht als parkeerterrein) en de belangrijke zichtassen dienen een belangrijke rol te spelen in het planconcept. Parkeren. De parkeeropgave kan een belemmering zijn voor de uitstraling richting het dorp. De parkeerdruk bedreigt de leefbaarheid van het dorp. In dit kader moet het planconcept ruimte voor minimaal 515 parkeerplaatsen op eigen terrein bieden. Hiermee wordt de parkeerdruk in het dorp opgelost en daarmee wordt tevens de uitstraling van Hierden verbeterd. Akoestische problematiek. Een mogelijke bedreiging is de akoestische problematiek van het resort naar het dorp. Muziek, geluid van installaties, etc, kan voor overlast zorgen. Hier dient rekening mee gehouden te worden bij de verdere uitwerking en bij de herziening van het bestemmingsplan (zie geluidsonderzoek, bestemmingsplan Zwaluwhoeve).

Als kansen zijn de volgende punten benoemd: • Zorgvuldige inpassing in landschap en dorp. Door de planmatige totaalaanpak welke reageert op de verschijningsvormen van het dorp en het landschap, bestaat de kans om de uitstraling van het resort naar beide zijden te verbeteren. • Het landschap wordt aan de tuin gehecht, de landschappelijke sfeer wordt in de tuin verwerkt en vanuit de tuin worden op een subtiele wijze zichten

•

op het landschap geboden, zodat de bezoeker van de Zwaluwhoeve de landschappelijk omgeving van Hierden méér beleeft dan in de huidige situatie. Dit maakt De Zwaluwhoeve bijzonder. ten opzichte van andere saunaresorts. Het oudste gedeelte van De Zwaluwhoeve, aan de voorzijde van het dorp, kan de blikvanger worden van het resort. De overige delen kunnen wellicht minder zichtbaar worden gemaakt door de aankleding en begeleiding van de voorzijde middels groene elementen. Hierdoor wordt de grootschaligheid van De Zwaluwhoeve verminderd en wordt de (groene) uitstraling naar het dorp verbeterd.

Concept ontwikkelingsvisie De Zwaluwhoeve maart 2009

25 ARCADIS atelier landschapsarchitectuur

-

inloopmiddag 31 maart 2009

-

in opdracht van Wellness-resort De Zwaluwhoeve

OPGAVE

Brink, Enk en de Zwaluwhoeve: één Hierdens Landschap concept ontwikkelingsvisie

In het dorp Hierden (gemeente Harderwijk) is sinds 2002 de Zwaluwhoeve gevestigd. In de loop van de jaren is dit bedrijf uitgegroeid tot een Wellness-resort met een oppervlak van ca. 3500 m2 en ca. 250.000 bezoekers per jaar. De Zwaluwhoeve is één van de grootste sauna’s in Nederland en toonaangevend gebleken voor alle sauna’s in Nederland. Naast saunafaciliteiten herbergt de Zwaluwhoeve beautygerichte functies evenals bars, restaurants en enkele hotelkamers. De Zwaluwhoeve ligt centraal in het dorp Hierden en is een grote economische motor voor de gemeente Harderwijk en omgeving. De Zwaluwhoeve biedt veel werkgelegenheid aan de bewoners van het dorp en ver daarbuiten en draagt hiermee bij aan de lokale economie. Door de ligging aan de rand van de Veluwe is de Zwaluwhoeve tevens een recreatieve trekker voor het gebied. Om toonaangevend te blijven en de bezoekers genoeg rust en ruimte te kunnen bieden is uitbreiding noodzakelijk. Uitbreiding in de vorm van functies en bijbehorend oppervlak, evenals parkeermogelijkheden op eigen terrein. Het doel is om uiteindelijk voldoende faciliteiten te kunnen bieden op het gebied van wellness voor 300.000 bezoekers per jaar.



Plangrens ontwikkelingsvisie

Hierdense enk Opgave dorpszijde

Opgave landschappelijke zijde

Wellness-resort de Zwaluwhoeve heeft binnen de huidige (planologische) grenzen het einde van de groeimogelijkheden bereikt en om deze reden wordt een ontwikkelingsvisie opgesteld voor de voorgenomen uitbreiding. De Zwaluwhoeve beseft dat de gewenste uitbreiding binnen de huidige randvoorwaarden niet mogelijk is en dat een uitbreiding een grote impact kan hebben op het karakteristieke dorp Hierden en het aangrenzende (open) landschap. Het voorkomen van ad-hoc-ontwikkelingen en het respectvol omgaan met het dorp en de landschappelijke karakteristiek zijn de belangrijkste uitgangspunten voor een ontwikkelingsvisie die een gewenst eindbeeld geeft van de Zwaluwhoeve. In dit gewenste eindbeeld wordt de maximale uitbreiding van de Zwaluwhoeve geprojecteerd. Verdere uitbreiding van het hoofdgebouw aan de Zuiderzeestraatweg is echter niet mogelijk gezien de huidige maat en schaal van deze bouwmassa aan het historische lint. De gevraagde uitbreiding zal daarom voornamelijk achter de Zwaluwhoeve moeten plaatsvinden, in harmonie het het landschap en de directe omgeving. Daarnaast speelt het gegeven dat de Zwaluwhoeve op korte termijn een oplossing wil bieden aan de parkeerdruk dat het bedrijf met zich meebrengt. De Zwaluwhoeve wil de eigen parkeerbehoeften opvangen op eigen terrein. De benodigde uitbreiding van functies en oppervlak voor het huidige bezoekersaantal evenals de parkeerbehoeften zijn als hoofddoelen gesteld door de directie van de Zwaluwhoeve. Feitelijk zijn er naast deze twee functionele opgaven (uitbreiding en parkeren) ook twee ruimtelijke opgaven: Ten eerste de opgave aan de zijde van het landschap (verantwoorde uitbreiding van het resort ingepast in het landschap) en ten tweede de opgave aan de voorzijde van het resort (het visitekaartje van het dorp Hierden).

1850

1900

1950

2000

Ontstaansgeschiedenis van het dorp Hierden

Het dorp Hierden is ontstaan als klein dorp op een kruising van diverse (land)wegen. Het centrale kruispunt (nu ingericht als rotonde bij de Zwaluwhoeve) was in het verleden de brink, het centrale punt van het dorp. De dorpse schaal is nog herkenbaar. De historische brink is echter aangetast door aanleg van de rotonde en de bypass. De Zwaluwhoeve ligt op een belangrijk punt in het dorp: aan de oude brink, waarbij diverse zichtassen het oudste gedeelte van de Zwaluwhoeve prominent in het dorp positioneren. Ook ligt de Zwaluwhoeve aan de noordelijke zijde van het enkenlandschap. De grootste open ruimte in dit landschap in de omgeving van Hierden ligt direct achter de Zwaluwhoeve.

Presentatiepaneel inloopavond maart 2009

Historische kaart 1900

Topografische kaart 2007

Diversen erven op de rand van het dorp te onderscheiden Opvallend veel houtwalen op de lage enk aanwezig

Diversen erven zijn in de loop van 100 jaar behouden In de afgelopen 100 jaar zijn ook een aantal nieuwe erven ontstaan Vele houtwalen op de lage enk zijn verdwenen

enk

4 ONTWIKKELINGSVISIE

27

4.1 Inspiratie De opgave voor De Zwaluwhoeve is tweeledig: de opgave aan de zijde van het dorp alsmede de opgave aan de zijde van het landschap. Na de analyse van het omliggende landschap is helder geworden dat De Zwaluwhoeve aan de achterzijde grenst aan het enkenlandschap. De uitbreiding van De Zwaluwhoeve dient voornamelijk aan deze zijde plaats te vinden, gezien de grootschaligheid van de bestaande bebouwing aan de dorpse zijde. Kijkend naar het enkenlandschap met zijn open ruimte en verschillende boerenerven is het idee ontstaan om de uitbreiding van De Zwaluwhoeve voornamelijk in een nieuw boerderijensemble te herbergen. Onderzoek naar de bestaande boerderijensembles in het achtergebied, rondom de Hierdense enk heeft gediend als startpunt. Op de historische kaart (ca. 1900) is duidelijk zichtbaar dat verschillende boerenerven meer dan 100 jaar aan deze enk gelegen zijn. In de loop van de jaren zijn meerdere erven bijgebouwd, allen in een bepaalde sequentie op de rand van de enk en dus ook aan de rand van het dorp. Ten behoeve van de visievorming zijn de vijf dichtsbijzijnde boerenerven geanalyseerd middels een terreinbezoek en op basis van beschikbaar kaartmateriaal. Elk erf is onderzocht aan de hand van de grootte van het erf, de ontsluiting, bebouwing, groen, e.d. Duidelijk werd dat elk erf een eigen oriëntatie heeft, altijd bestaat uit één hoofdgebouw en meerdere bijgebouwen (met verschillende functies) en middels een oprijlaan(tje) ontsloten wordt. Het groen zorgt voor privacy en inpassing in het bestaande landschap.

Hstorische en topografische kaart

Sequentie van erven: nieuw ensemble als passend puzzelstuk

Nevenstaande afbeelding laat de opbouw van het omliggende landschap zien. Langs de Zuiderzeestraatweg en de Molenweg is de (historische) lintbebouwing te vinden. Daarachter bevindt zich de rafelige groene rand, als afronding van het dorp. In deze groene rand liggen boerderijen en schuren, vaak solitair in het landschap. Op de overgang van deze rand en de open enk zijn verschillende boerderijensembles te vinden. Deze boerderijensembles worden ontsloten door kleine oprijlaantjes vanaf de Zuiderzeestraatweg of Molenweg. Deze lijnen steken door de rafelige groene rand de enk op. In de ontwikkelingsvisie wordt gestreefd naar een dergelijke opbouw. De bestaande bebouwing aan de Zuiderzeestraatweg dient behouden te blijven, maar niet verder uitgebreid te worden. De korrel van de bestaande bebouwing is al groot ten opzichte van de omliggende boerderijen en woonhuizen. De rand dient versterkt en daar waar nodig aangevuld te worden. Een nieuw gebouw in deze rand is toegestaan vanuit de omgeving. En op de overgang van dorp en de open enk dient een nieuw boerderijensemble ontworpen te worden.

Opbouw enk en situering gebouwen

29

Nieuw boerderijensemble als uitbreiding van De Zwaluwhoeve

Versterken van de groene rand als afronding van het dorp Hierden

31

4.2 Visie Brink, Enk en Zwaluwhoeve, één Hierdens landschap Bij de visievorming voor de uitbreiding van De Zwaluwhoeve is de kans aangepakt om het terrein van het Wellnessresort duurzaam te verankeren in zijn omgeving; het dorp Hierden en het achterliggende landschap. Door het vrij maken van het voorterrein van De Zwaluwhoeve en het betrekken van deze ruimte bij de nieuw vorm te geven cultuurhistorische brink ontstaat een natuurlijke verbinding tussen wellnessresort en dorp. De parkeerplaatsen worden verdeeld over twee parkeerkamers, omgeven door nieuwe houtwallen als verlenging en versterking van de groene rand van het dorp Hierden. In deze nieuwe houtwallen is eveneens een nieuw gebouw ontworpen. Dit nieuwe gebouw bevindt zich op het schakelpunt van de cultuurlijke en landschappelijke tuin. De cultuurlijke tuin dient als ligweide en staat in het teken van rust en privacy. De landschappelijke tuin is een verlengstuk van het agrarisch gebied en kenmerkt zich door een natuurlijker karakter. Binnen dit landschappelijke karakter bevindt zich het nieuwe boerderijensemble, op de rand van de enk. De situering en architecturale vormgeving van de uitbreiding van De Zwaluwhoeve in de vorm van een boerderijensemble sluit aan bij de bestaande structuur van het landschap. Tenslotte verbindt het recreatieve wandelpad De Zwaluwhoeve met het Veluwse landschap. In deze visie op de nieuwe ontwikkelingen van De Zwaluwhoeve ontstaat niet een terrein wat op zichzelf staat maar een landschap wat visueel, ruimtelijk en functioneel gezien kan worden als onderdeel van het omringende landschap en zo een bijdrage levert aan de toekomst van Hierden.

Nieuw gebouw op schakelpunt van cultuurlijke en landschappelijke tuin

Herstel van de historische brink en de lanenstructuur van Hierden Zicht vanaf de brink naar de Zwaluwhoeve, huidige situatie

Herstel van de historische brink en de lanenstructuur

Zicht vanaf de brink naar de Zwaluwhoeve, toekomstige situatie

33

4.3 Herstel van de historische brink Aan de voorzijde blijft de bestaande bebouwing van De Zwaluwhoeve nagenoeg gehandhaafd. Daar waar nodig zullen enkele dakopbouwen toegevoegd worden om de interne bedrijfsvoering te maximaliseren. Deze ingrepen beïnvloeden het beeld van De Zwaluwhoeve aan de voorzijde minimaal. De hoofdvormen van de oorspronkelijke boerderijen blijven de dragers van het geheel. De buitenruimte aan de voorzijde van De Zwaluwhoeve wordt getransformeerd naar een groene ruimte als onderdeel van de (historische) brink. De oude boerderij, als basis van De Zwaluwhoeve, komt weer aan de originele brink te liggen. Deze brink is ruimtelijk herkenbaar door een bomenrand en kan in de toekomst verder versterkt worden door de gemeente Harderwijk. Op het terrein van de Zwaluwhoeve wordt hiervoor de eerste aanzet gedaan, zodat een prettige groene entree ontstaat. Dit betekent dat het parkeren elders op het terrein zal worden opgelost. De ontworpen groene ruimte, de brink, kan op deze wijze de rotonde, als hart van het dorp, een grotere betekenis geven. Hier ligt de kern van het dorp Hierden. Door het open karakter van deze plek te accentueren en het omranden van deze ruimte met bomen ontvouwt de brink zich, met De Zwaluwhoeve en het centrum van Hierden als hoofdelementen, naar het dorp. Er is voor gekozen om het parkeren te verdelen over twee ‘parkeerkamers’, als flanken van de nieuwe uitbreiding. De entree blijft gehandhaafd en alle bezoekers maken in de toekomstige situatie vanaf de parkeerplaats een wandeling over het terrein naar de centrale entree als onderdeel van de brink.

De historische watergang, parallel lopend aan de Zuiderzeestraatweg en de Molenweg, wordt doorgezet en verbreed, evenals de hagenstructuur aan de straatzijde als onderdeel van het historisch lint en het dorp. De herkenbaarheid van de Zuiderzeestraatweg en de Molenweg als doorgaande historische verbinding wordt verder versterkt. Door het aanzetten van deze lijn middels laanbeplanting, in de vorm van eiken, wordt de historische betekenis geaccentueerd. Ter hoogte van de brink worden de eikenbomen doorgezet aan de randen van de brink zodat een open groene ruimte ontstaat. Om de ruimte nog extra allure te geven kan een monumentale bruine beuk op de rotonde geplant worden. Op deze manier ontstaat een heldere opzet van het terrein, waarbij de cultuurhistorische waarden van de plek versterkt worden en de uitstraling van De Zwaluwhoeve naar het dorp zichtbaar wordt verbeterd.

Zicht vanaf de enk naar het nieuwe boerderijensemble, huidige situatie

Ligging van de twee parkeerkamers en het nieuwe boerderijensemble aan de enk

Zicht vanaf de enk naar het nieuwe boerderijensemble, toekomstige situatie

35

4.4 Een nieuw boerderijensemble aan de enk Een klein gedeelte van de uitbreiding van De Zwaluwhoeve vindt plaats bij de bestaande bebouwing. Door de vergroting van de vloeroppervlakte van een aantal gebouwen, het aanbrengen van enkele dakopbouwen en de toevoeging van een nieuw gebouw ter hoogte van de parkeerkamer vindt er minimale uitbreiding van de bestaande situatie plaats. De grootste uitbreiding vindt plaats aan de achterzijde van de bestaande bebouwing, in het buitengebied, het enkenlandschap. Het buitengebied is de laatste jaren aan verandering onderhevig. De betekenis van het buitengebied als agrarisch landschap neemt af en andere belangen (natuur, recreatie, waterberging) dienen zich prominenter aan. Deze functies kunnen het buitengebied leefbaarder maken en er eveneens voor zorgen dat de kwaliteit (daar waar mogelijk) op peil blijft of zelfs verbeterd. Voor de Hierdense enk geldt dat de grondgebonden landbouw de hoofdfunctie blijft. Kenmerkende agrarische bebouwing op de enk moet gehandhaafd blijven, evenals het open karakter en de beplantings- en verkavelingspatronen. Het grondbezit van De Zwaluwhoeve grenst aan de Hierdense enk. Bij de uitbreiding van De Zwaluwhoeve op de grens van ‘stad en land’ is verweving van bebouwd gebied met het landelijk open gebied van groot belang. Vandaar dat dit gebied dan ook onderdeel is van het provinciale zoekgebied landschappelijke versterking. Hierbij geldt dat de ‘rode’ toevoeging moet bijdragen aan de versterking van de landschappelijke kwaliteiten van het omringende gebied en ook financieel bij te dragen aan de investeringen in het landschap. De primaire invalshoek van de planvisie, in het kader van de landschappelijke

versterking, zijn de structuren en de kwaliteiten van het huidige landschap. De reeks van bestaande historische boerderijensembles op de rand van de enk is inspiratiebron geweest voor de nieuwe ontwikkeling. Het vormgeven van de uitbreiding van De Zwaluwhoeve als nieuwe boerderijensemble op de rand van de open enk is het gebruikte concept in het ontwerpproces. De vorm, maat en schaal van het nieuwe ‘boerderijensemble’ wordt afgestemd op vergelijkbare voorkomende ensembles in de regio. Kijkend naar de huidige enk wordt deze op dit moment ook omringd door verschillende boerderijensembles. Door deze bouwvolumes en het aanwezige kampenlandschap heeft de enk een rafelige rand (zie afb blz. 26 en 28). Volgens het gebiedsplan van Bosch Slabbers dient deze rafelige rand verder versterkt en aangezet te worden (zie bijlage 1 blz. 92). De toevoeging van het boerderijensemble bij De Zwaluwhoeve in combinatie met het toevoegen van houtwallen versterkt het rafelige karakter van de rand van de enk en het dorp Hierden. De houtwallen met inheemse beplanting dragen concreet bij aan de verevening tussen rood en groen. Het nieuwe boerderijensemble is opgebouwd als een typische Veluwse boerderijensemble. Het hoofdgebouw, het voorhuis, dient als basis. Hier bevindt zich de entree en ontvangst. De twee bijgebouwen, de schuren van het erf, dienen als onderkomen voor bijbehorende functies. De architectuur en de materialisering van dit boerderijensemble sluiten aan bij de omliggende boerderijen. Het hoofdgebouw bestaat uit baksteen en een rieten kap, de bijgebouwen juist uit hout in combinatie met baksteen en dakpannen. De toepassing van zink of titanium en glas verbijzonderen de bijgebouwen. De goothoogten en daken sluiten aan bij de historische architectuur uit de omgeving.

Vergroting toegankelijkheid middels wandelpaden over de enk

Inpassing ontwikkelingsvisie op bestaande enkenlandschap

37

Vanuit dit nieuwe ensemble is optimaal zicht op de open enk mogelijk. Enkele houtwallen flankeren het boerenerf en sluiten qua hoogte, breedte en beplantingssoorten aan op de houtwallen in de omgeving. Tevens vormen deze houtwallen de ‘fraaie’ lijst om de enk en dus ook de rand van het dorp Hierden. De verbinding tussen het nieuwe ensemble en de huidige bebouwing wordt gevormd door een historisch kerkepad welke in ere hersteld wordt. Vanaf de huidige bebouwing gaat de centrale tuin vanuit een cultuurlijke sfeer over in een landschappelijke tuin, geleidelijk verwevend met het omringende landschap en dus de enk. Op deze wijze is een kleinschalig “rood-voor-groen”-opgave ontstaan waarbij nieuwbouw in de vorm van een boerderij en boerenerf is gesitueerd, samen met een kwaliteitsimpuls in het omringende landschap. Het boerenerf past binnen de reeks van omliggende boerenerven, qua maat, schaal en uitstraling. De landschappelijke inpassing van dit erf draagt bij aan de versterking van de rand van het dorp Hierden en houdt de open enk in stand. Het parkeren wordt aan de voorzijde verwijderd en in deze dorpsrand verwerkt. Er is voor gekozen om het parkeren te verdelen over twee ‘parkeerkamers’, als flanken van de nieuwe uitbreiding. De hoofdingang voor automobilisten blijft aan de Molenweg. De parkeerkamer aan de Molenweg is bestemd voor gasten, de parkeerkamer aan de Zuiderzeestraatweg voor werknemers en eventueel als overloopgebied op piekdagen. Verkeersbewegingen vanuit de oostelijke parkeerkamer (Molenweg) naar de westelijke parkeerkamer (Zuiderzeestraatweg) gaan via het voorterrein van de Zwaluwhoeve, langs de entree. Gezien het feit dat de parkeerkamer de eerste indruk voor de bezoeker vormt, wordt kwaliteit

nagestreefd. In het ontwerp krijgt elke parkeerkamer een groen karakter en wordt door een karakteristieke landschappelijke houtwal ingepakt. Hiermee wordt het zicht vanuit de omgeving op de auto’s ontnomen. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is de toepassing van gebiedseigen beplanting als erfafscheiding. 4.5 Vergroting toegankelijkheid van het landschap Het rijk heeft in de Nota Ruimte twintig Nationale Landschappen aangewezen. Zeven daarvan liggen geheel of gedeeltelijk in Gelderland, zo ook de Veluwe. De uitbreiding van De Zwaluwhoeve ligt in het gebied van de Veluwe. Gezien de aanwezigheid van vele landschappelijke kwaliteiten zoals de Hierdense Enk, de stadslanderijen in de dorpsrand, de Hierdense beek en de Mheenlanden richting de randmeren biedt de uitbreiding van De Zwaluwhoeve eveneens de kans om de toegankelijkheid van dit landelijk gebied te vergroten. Het doel voor de Nationale Landschappen is om landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten te behouden, duurzaam te beheren en waar mogelijk te versterken. In samenhang hiermee zal de toeristisch-recreatieve betekenis moeten toenemen. Binnen de ontwikkelingsvisie van De Zwaluwhoeve is dan ook een infocentrum opgenomen aan het historisch lint. Vanaf deze plek kan een fietsroute, aangesloten op de fietspadenstructuur van het dorp Hierden, starten via de Lonkhorsterweg over de enk richting de Veluwe. Zo wordt het uitloopgebied van de bewoners van Hierden en Harderwijk vergroot. Door het terugbrengen van meerdere kerkepaden in en om de open enk wordt het dorpse ommetje richting de Veluwe in ere hersteld en de toegankelijkheid van het gehele gebied vergroot. Daarnaast zal vanaf het boerderijensemble een informeel wandelpad ontworpen worden welke de gasten van De Zwaluwhoeve de mogelijkheid biedt om ook een ommetje te maken over de enk richting de Veluwe.

Sloop, nieuw of dakopbouw/aanbouw

5 PROGRAMMA

39

5.1 Bebouwing Het complex wordt naast nieuwe bebouwing ook uitgebreid doordat bestaande gebouwen vergroot worden in de vorm van footprint of dakopbouwen. De uitbreiding vormt ruim een verdubbeling van de bestaande footprint. Een aantal kleinere gebouwen wordt gesloopt, voornamelijk in de tuin en ter hoogte van de westelijk gelegen parkeerkamer (zie afbeelding pagina 38). 5.2 Functies De wens van De Zwaluwhoeve is om op verschillende niveaus meer ruimte en rust te bieden aan de huidige bezoekers. Binnen de ontwikkelingsvisie krijgt die vooral vorm door het vergroten van het vloeroppervlak waardoor de gasten zich meer kunnen verspreiden over het terrein en meer rust krijgen. Uitbreiding van de bestaande functies en het toevoegen van een aantal nieuwe functies horen hier bij. Beauty, sauna, sport en horeca worden uitgebreid en daar waar nodig vernieuwd. De Zwaluwhoeve heeft als streven toonaangevend te blijven in Nederland en ambieert innovatieve ontwikkelingen. Nieuwe functies als hotel en zorg krijgen ook een plek binnen de uitbreidingsplannen. In de vervolgfase (uitwerking architectuur en ontwerp buitenruimte) krijgen de nieuwe functies een definitieve plek binnen de beoogde bebouwing.

3miva 4miva

170

3miva 3

10

345

Inpassing minimaal 515 parkeerplaatsen (techinische tekening)

5.3 Parkeren In nevenstaande kaart is het aantal parkeerplaatsen met ontsluiting inzichtelijk gemaakt. De uitgevoerde parkeertoets (zie bestemmingsplan Zwaluwhoeve) geeft aan dat in totaal 515 paarkeerplaatsen nodig zijn. Deze parkeerplaatsen zijn in de ontwikkelingsvisie verdeeld over twee parkeerkamers. De meest oostelijk gelegen parkeerkamer herbergt 345 parkeerplaatsen voor de gasten. Uitgaande van 2,1 gasten per auto en het dubbelgebruik van elke parkeerplek (vermeningvuldigen met factor 1,3) biedt deze parkeerkamer ruimte voor 942 gasten per dag die met de auto komen. Dit verrekend met het autogebruik van 94% is deze parkeerkamer afdoende voor een piekdag van 1000 bezoekers. De westelijk gelegen parkeerkamer biedt ruimte voor 170 parkeerplaatsen. Hiervan zijn 100 parkeerplaatsen voor het personeel gereserveerd, wat betekent dat hier nog voor 70 gasten ruimte is indien de oostelijk gelegen parkeerkamer vol is. In totaal zijn in de nieuwe situatie 515 parkeerplaatsen aanwezig op het terrein van De Zwaluwhoeve, wat overeen komt met een peikdag van 1200 bezoekers. De hoofdingang voor automobilisten blijft aan de Molenweg. Verkeersbewegingen vanuit de oostelijke parkeerkamer (Molenweg) naar de westelijke parkeerkamer (Zuiderzeestraatweg) gaan via het voorterrein van de Zwaluwhoeve, langs de entree (zie afb. blz. 41). Het overloopterrein grenzend aan de westelijk gelegen parkeerkamer is voor drukke piekdagen. Deze ruimte maakt in de visie onderdeel uit van de landschappelijk tuin maar kan, indien nodig, ook gebruikt worden als parkeerplaats. Door de

41

aanleg van puin, ingezaaid met gras, is hier een natuurlijk beeld voor ogen, maar is deze plek tevens functioneel bruikbaar. Aan de voorzijde, vlakbij de entree, zijn zeven mindervaliden parkeerplaatsen (=miva) gesitueerd. Deze parkeerplaatsen zijn in een straal van 50 meter vanaf de entree gelegen. Bij het eventuele infocentrum zijn nog 3 mindervaliden parkeerplaatsen en 3 reguliere parkeerplaatsen ingetekend. Deze parkeerplaatsen zijn ook voor de gasten van De Zwaluwhoeve bestemd. Bij Molenweg 4 zijn nog 10 parkeerplaatsen gepland voor de bezoekers van dit gebouw.

WEST OOST

Parkeren incl. ontsluiting

Luchtfoto huidige situatie

43

Vogelvluchtperspectief impressie nieuwe situatie

Toevoeging van landschappelijke kwaliteit door uitbreiding houtwallen

6 VEREVENING De uitbreidingsplannen van De Zwaluwhoeve te Hierden liggen in een gebied dat deel uit maakt van het provinciaal beleid. De provincie Gelderland heeft deze gronden in de streekplanuitwerking “Zoekzones stedelijke functies en landschappelijke versterking” (d.d. 12 december 2006) aangemerkt als “zoekzone landschappelijke versterking”. Uitgangspunt van dit beleid is dat er alleen rode functies mogen worden toegevoegd indien dit gepaard gaat met landschappelijke versterking. Dat wil zeggen dat nieuwe bouwmogelijkheden in de zoekzones alleen worden toegestaan indien deze gepaard gaan met investeringen in het landschap door de initiatiefnemer (verevening). Landschapsarchitectenbureau Bosch Slabbers heeft een gebiedsplan ontwikkeld voor de dorpskern Hierden waarin is aangegeven hoe, waar en in welke vorm deze verevening wordt geregeld (Gebiedsplan Hierden Dorp, Bosch Slabbers). Het buitengebied is de laatste jaren aan verandering onderhevig. De betekenis van het buitengebied als agrarisch landschap neemt af en andere belangen (natuur, recreatie, waterberging) dienen zich prominenter aan. Deze functies kunnen het buitengebied leefbaarder maken en er eveneens voor zorgen dat de kwaliteit (daar waar mogelijk) op peil blijft of zelfs verbetert. Zo ook voor het buitengebied van het dorp Hierden. Voor de Hierdense enk geldt dat de grondgebonden landbouw de hoofdfunctie blijft. Kenmerkende agrarische bebouwing op de enk moet gehandhaafd blijven, evenals het open karakter en de aanwezige beplantings- en verkavelingspatronen. Het grondbezit van De Zwaluwhoeve grenst aan deze Hierdense enk. Bij de uitbreiding van De Zwaluwhoeve op de grens van ‘stad en land’ is verweving van bebouwd gebied met het landelijk open gebied een groot aandachtspunt. Vandaar dat dit gebied dan ook onderdeel is van het provinciale zoekgebied

45

landschappelijke versterking. Hierbij geldt dat de rode toevoeging moet bijdragen aan de versterking van de landschappelijke kwaliteiten van het omringende gebied en dat deze versterking financieel moet bijdragen aan de investeringen in het landschap. De primaire invalshoek van de planvisie, in het kader van de landschappelijke versterking, zijn de structuren en de kwaliteiten van het huidige landschap. De reeks van bestaande historische boerderijensembles op de rand van de enk is vanuit een gedegen ontwerponderzoek inspiratiebron geweest voor de nieuwe ontwikkeling. Het vormgeven van de uitbreiding van De Zwaluwhoeve als nieuwe boerderijensemble op de rand van de open enk is het gebruikte concept in het ontwerpproces. Een nieuw boerderijensemble als rode toevoeging in het landschap. De vorm, maat en schaal van het nieuwe boerderijensemble worden afgestemd op vergelijkbare voorkomende ensembles in de regio. Kijkend naar de huidige enk wordt deze op dit moment ook omringd door verschillende boerderijensembles. Door deze bouwvolumes en het aanwezige mozaïeklandschap heeft de enk een rafelige rand. Volgens het gebiedsplan van Bosch Slabbers dient deze rafelige rand verder versterkt en aangezet te worden. De rand van twee parkeerterreinen, als flanken van De Zwaluwhoeve, worden gerealiseerd in de vorm van gebiedseigen houtwallen. Deze versterken deze rafelige rand van het dorp. Daarnaast draagt de aanleg van deze twee parkeerterreinen bij aan de transformatie van de entree van De Zwaluwhoeve. Op dit moment is de entree van De Zwaluwhoeve ingericht als parkeerterrein. Door de parkeerplaatsen naar de twee flanken te verplaatsen, kan de entree van De Zwaluwhoeve groener ingericht worden. Uit historisch onderzoek is gebleken dat de entree van De Zwaluwhoeve zich

overgang dorpse zijde

omgeving brink

brink

J

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

op rij la

an

B houtwal landschappelijke tuin houtwal

houtwal

A

boerenerf

Kaart met onderdelen van de verevening overgang landschappelijke zijde

47

bevindt op de plek van de voormalige brink. Een groene open ruimte als hart van het dorp. In de nieuwe uitbreidingsplannen wordt deze brink in ere hersteld, niet alleen op het terrein van De Zwaluwhoeve maar ook op gemeentelijke grond. Naast de aanleg van de brink dienen de hoofdwegen van het dorp verder versterkt en aangezet te worden. Het gebiedsplan geeft aan dat de voormalige eikenlanen ook in ere hersteld dienen te worden. De nieuwe visie voor De Zwaluwhoeve geeft hier ook een antwoord op. De Zuiderzeestraatweg en de Molenweg worden aangevuld met eikenbomen. Daar waar de wegen elkaar kruisen, ter hoogte van de nieuwe brink, volgen deze lanen de rand van deze groene open ruimte. Middenop de brink krijgen bijzondere eerste orde bomen een plek. De rotonde, als hart van de brink, is de perfecte plek om een monumentale rode beuk te planten. Zo wordt de entree, en het hart van het dorp Hierden, verbijzonderd. De Zwaluwhoeve is bereid om in samenspraak met de gemeente Harderwijk een bijdrage te leveren aan de groene inrichting van de Brink en hoofdwegen. Exacte afspraken hierover worden opgenomen in een anterieure overeenkomst. Zo levert De Zwaluwhoeve een bijdrage aan de uitstraling en landschappelijke verschijningsvorm van het dorp (landschappelijke verevening). Naast de dorpse zijde is de landschappelijke zijde ook van belang. Door de plaatsing van een nieuw boerderijensemble passend bij de aanwezige ensembles, en het toepassen van gebiedseigen soorten in de houtwallen, wordt aan de landschapszijde de rand van de open enk verder versterkt. De tuin van De Zwaluwhoeve kan eveneens een bijdrage leveren aan de landschappelijke versterking. Door de tuin langzaam over te laten lopen in het landschap en dus te transformeren van cultuurlijke saunatuin naar landschappelijke weidetuin, ontstaat een aangenaam aanzicht vanaf de

Lokhorsterweg. De cultuurlijke saunatuin ligt dichtbij de bestaande bouw en wordt middels gebiedseigen soorten (in de vorm van bossages als coulissenwerking) afgescheiden van de landschappelijke tuin. De landschappelijke invulling bestaat uit bloemrijke weiden en maaipaden. Het boerderijensemble ligt op deze manier vrij in het landschap, aan de rand van de enk. Op deze wijze is een belangrijke rood-voor-groen-opgave ingevuld waarbij de uitbreiding van De Zwaluwhoeve landschappelijk ingepast is en tevens een bijdrage levert aan de landschappelijke versterking van het dorp Hierden.


omgeving brink

brink

J

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

laa

n

B op rij

houtwal landschappelijke tuin houtwal

houtwal

A

boerenerf

overgang landschappelijke zijde

Planonderdelen beeldkwaliteit

7 DE KWALITEIT IN BEELD Bij de ontwikkelingsvisie voor De Zwaluwhoeve is het van belang om naast de nieuwe vormgeving van het terrein ook de beoogde kwaliteit van het plan te omschrijven. In dit hoofdstuk wordt per planonderdeel (architectuur en landschap & tuin) de beoogde sfeer aangegeven en beschreven welke materialen daarbij passen. Ook maatvoering van bijvoorbeeld wegen en bebouwing worden aangegeven. Deze kwaliteitseisen kunnen als leidraad gebruikt worden bij de verdere uitwerking van de ontwikkelingsvisie, het ontwerp en de uitvoering van de gebouwen, de buitenruimte en de tuin.

49

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

omgeving brink

G

element A

F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie: Boerderijensemble Één hoofdgebouw bestaande uit vooren achterhuis en twee schuurvormen. Uitstraling Losse bebouwing (gelijk aan boerderijensembles in de omgeving). De representatieve zijde aan de noordkant, gericht naar de bestaande bouw van De Zwaluwhoeve. De twee schuurvormen aan de zuidkant grenzen en staan aan het landschap. Twee schuurvormen zijn verschillend van karakter. Positie Drie gebouwen solitair op het boerenerf, niet verbonden met elkaar. Hoofdgebouw in één lijn of achter (max. 2.00m) de haag. Schuurvormen verspringen: één achter het hoofdgebouw gepositioneerd, de ander deels (max. 25%) naast het hoofdgebouw.

hoofdgebouw

schuurvorm schuurvorm

haag

51

Vorm van het gebouw Hoofdgebouw in T-vorm (vooren achterhuis) inclusief geschakeld bakhuisje en eventueel serre aan de westvleugel. Schuurvormen met uitbouwen/erkers grenzend aan de binnenzijde van het erf. Rechthoekige vorm is dominant.

voorhuis achterhuis bakhuisje schuurvormen

Maximaal toevoeging van drie bijgebouwtjes; qua maat en schaal passend bij bijgebouwtjes in de omgeving. Kapvorm Hoofdgebouw: zadeldak met wolfseinden. Schuurvormen: zadeldak (a-symmetrisch). Bijgebouwtjes: lessenaarsdak. Geschakeld bakhuis: zadeldak. Hoogte

zadeldak met wolfseinden lessenaarsdak zadeldak

nok 9,5 meter

nok 9,0 meter

nok 5,0 meter

nok 5,0 meter

goot 4,0 meter

goot 3,0 meter

goot 3,0 meter

goot 3,0 meter

Hoofdgebouw

Schuurvormen

Bijgebouwtjes

Geschakeld Bakhuis

Materiaal Hoofdgebouw en geschakeld bakhuis: hoofdmateriaal baksteen met rieten kap. Serre: hout en glas. Schuurvormen: hoofdmateriaal hout, glas, stenen plint en dakpannen. Bij daken en gevels kan zink of titanium toegepast worden (grenzend aan de binnenzijde van het erf). Twee schuurvormen moeten verschillende verschijningsvorm krijgen. Bijgebouwtjes: hoofdzakelijk hout met dakpannen. Kleur Grote vlakken, rustige tinten. Donker hout passend bij bestaande bouw. Entree Hoofdgebouw: Entree aan lange zijde van het achterhuis. Schuurvormen: aan lange zijde, dicht bij het hoofdgebouw. Bijgebouwtjes: aan lange zijde, aan de erfzijde. Voor alle gebouwen geldt één duidelijke hoofdentree. T.b.v. calamiteiten nevenuitgangen.

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element B

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Schuurvorm. Uitstraling Tweezijdig georiënteerd. Gebouw staat op het schakelpunt van de cultuurlijke en landschappelijke tuin. Neutrale uitstraling. Representatieve zijde naar de cultuurlijke tuin, kopgevel ondergeschikt, mag niet gaan concurreren met hoofdgebouw boerderijensemble. Achterzijde dient als laad- en losmogelijkheid. Positie Los element in de tuin, tussen de houtwallen opgenomen. Gebouw staat op kruising van drie zichtlijnen; van / naar de bestaande bebouwing, van / naar de enk, van / naar het boerderijensemble.

bestaande bouw

cultuurlijke tuin

landschappelijke tuin

boerenerf

53

Vorm Rechthoekige vorm. Kapvorm Zadeldak.

Materiaal Gevels: hout in combinatie met glas (t.b.v. transparantie en uitzicht op het landschap). Dak: hout, glas en zink of titanium.

Hoogte Nok 8,0 meter Goot 3,0 meter

Kleur Grote vlakken, rustig beeld. Donker hout passend bij bestaande bouw. Entree Hoofdingang aan de tuinzijde, Achteringang voor laden en lossen.

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

omgeving brink

G

element C

F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Samengestelde schuur. Uitstraling Schuur met uitbreiding in de vorm van nieuwe schuur. (samengestelde schuur). Passend bij omgeving en bestaande bouw van De Zwaluwhoeve. Positie Uitgangspunt is bestaande bouw. Kappen loodrecht op bestaande bouw, ten behoeve van afronding bouwmassa saunaplein. Vorm van het gebouw Uitgangspunt is bestaande bouw. Hoofdgebouw: geleding door hoofdkap en nevenkap. Toevoeging: luifel aan tuinzijde.

schuur 1 schuur 2

zonneluifel

55

Materiaal Hoofdgebouw: hout in combinatie met glas (voornamelijk aan pleinzijde). Nevengebouw: voornamelijk hout. Dak: Hoofdkap riet. Nevenkap dakpannen. Luifel: glas (t.b.v. zonfunctie).

Kapvorm Hoofdkap en nevenkap zadeldak, in elkaar geschoven. Hoofdkap hoger dan nevenkap. Hoogte Schuur 1 - nokhoogte 9,5 meter - goothoogte 3,0 meter Schuur 2 - nokhoogte 9,0 meter - goothoogte 3,0 meter

nok 9,0 meter goot 3,0 meter

Kleur Grote vlakken, rustige donkere tinten. Donker hout, passend bij bestaande bouw. Entree Hoofdentree in hoofdgebouw aan de pleinzijde. Achteringang in hoofdgebouw aan zijde van de oprijlaan.

nok 9,5 meter luifel 3,0 meter

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element D

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Opgewaardeerde schuurvormen en bakhuisje. Uitstraling Schuuruitstraling zoals element C. Passend bij element C en bestaande bouw. Representatieve zijde aan het plein. Bakhuisje passend bij het bestaande bakhuisje.

bakhuisje

schuur 4

schuur 3

Positie Gekoppeld aan element C en bestaande bouw. Achterzijde bouwvolume in één lijn met element C. Losstaand bakhuisje, op de plek van bestaand bakhuisje.

C

bestaande bouw

57

Vorm van het gebouw Hoofdvorm L-vormig. Twee accenten middels zadeldak vormgeven. Kap van schuur 3 is kleiner dan de kap van schuur 4. Bakhuisje is rechthoekig. Kapvorm Hoofdvorm: Zadeldak, als accent. De rest van het gebouw heeft een plat dak. Bakhuisje: Zadeldak. Hoogte Goothoogte 3,0 meter. Nokhoogte schuur 3: 6,0 meter. Nokhoogte schuur 4: 7,5 meter. Nokhoogte bakhuisje : 5,0 meter. Platdak: 3,0 meter

Materiaal Gevel voornamelijk hout met glas, glas aan voorzijde plein (=representatieve zijde). Pannen dak. Bakhuisje: bakstenen gevels met pannen dak. Platdak: voorkeur heeft gras-, mos- of sedumdak. Kleur Grote vlakken, rustige donkere tinten. Donker hout, zoals bestaande bouw. Entree Schuur 4: intern ontsloten. Schuur 3: aan pleinzijde. Bakhuisje: aan pleinzijde ter hoogte van het zwembad.

bakhuisje

schuur 4

schuur 3 bestaande bouw C

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element E

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Paviloen Uitstraling Paviljoen met plat dak en luifel rondom, horizontaal gericht. Alle zijden representatief, hart van het grote plein bij bestaande bouw. Positie Op de plek van bestaande bouw.

parkeerkamer

I

59

Vorm Driehoekig gebouw met overstek (max. 2,00m), parallel lopend aan onderbouw. Kapvorm Plat dak. Hoogte 4,0 meter

Materiaal Hout in horizontale lijnen (bijvoorbeeld lamellen) met glasaccenten, entree verbijzonderen met glas en staal. Dak: voorkeur heeft gras-, mos- of sedum-dak. Kleur Grote vlakken, rustige beeld. Donker hout zoals bestaande bouw. Entree Aan twee langste zijden.

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element F

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Koetshuis. Uitstraling Koetshuis met verticale geleding in de gevel. Representatieve zijde aan het zwembad. Positie Parallel aan het zwembad, in één lijn met het driehoekig gebouw.

zwem

bad

parkeerkamer

I

61

Materiaal Hout en glas, steen en stucwerk. Representatieve zijde heeft een verticale geleding. Entree verbijzonderen met glas en staal. Dak: dakpannen of hout.

Vorm Rechthoekig. Kapvorm Zadeldak. Hoogte


Kleur Grote vlakken, rustige beeld. Donker hout zoals bestaande bouw. Entree Aan zwembadzijde.

zwem

bad

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element G

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Dakopbouwen, incl. luifel aan entree Uitstraling Onopvallend, ondergeschikt aan uitstraling van de bestaande bebouwing. Positie Op de drie grootste platte daken tussen de kappen van de bestaande bebouwing. Luifel ter verlenging van entree.

parkeerkamer

I

63

Materiaal Hellingen: dakpannen of zink/titanium Platdak: bitumen of gras-, mos- of sedum-dak. Luifel in de vorm van houten constructie.

Vorm Vorm volgen van de eerste bouwlaag. Kapvorm Hellend dak in voorgevel en achtergevel, overgaand in plat dak.

Kleur Grote vlakken, rustig beeld (natuurtinten, grijs).

Hoogte Hoogte dakopbouwen lager dan de nokhoogte van de bestaande kappen zodat geleding duidelijk aanwezig blijft. Verschil minimaal 0,5 meter.

dakopbouwen

Entree N.v.t. (interne ontsluiting)

nok x nok dakopbouw x - 0,5 m bestaande bouw

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element H

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Schuur Uitstraling Transparant, uitnodigend, informeel, open (passend bij een infocentrm). Representatieve zijde aan de oprijlaan en voorzijde. Positie Bestaande positie. Uitstraling en volume aanpassen.

open oprijlaan

dicht

65

Vorm Rechthoekig

Materiaal Hout en glas (aan de representatieve zijde, oprijlaan). Eventuele plint van baksteen of stucwerk. Dak: dakpannen of zink/titanium.

Kapvorm Zadeldak Hoogte Bestaande situatie


Kleur Grote vlakken, rustig beeld. Donker hout passend bij bestaande bouw. Entree Aan representatieve zijde, oprijlaan.

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element I

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Dokterswoning Uitstraling Gebouw met overwegend horizontale geleding. Entree is hierop een uitzondering met verticale geleding en uitbouw. Representatieve zijde aan de oprijlaan/ Molenweg. Gebouw als hoofdaccent (welkom) bij de entree op het terrein van De Zwaluwhoeve. Positie Bestaande positie handhaven, rooilijn handhaven, verdubbeling footprint aan oostzijde.

bestaande bouw

verdubbeling footprint

67

Vorm van het gebouw Kruising, lengte blijft hetzelfde als bestaande gebouw. Kapvorm Zadeldak in lengte- en breedte-as. Dakkapellen zijn toegestaan mits zorgvuldig ingepast. Hoogte Goothoogte 6,0m Nokhoogte 9,0m

Materiaal Gevels doorzetten met bestaande baksteen, stucwerk en glas. Uitbouw entree voornamelijk glas, met baksteen en stucwerk. Dakkapellen zink of titanium.

Oprijlaan Zwaluwhoeve H

Kleur Grote vlakken, witte tinten. Entree Ter hoogte van het ‘dwarsschip’: Zijde oprijlaan Zwaluwhoeve hoofdingang. Pad naar oprijlaan in één lijn met open ruimte tussen gebouw H en hoofdgebouw, tbv. doorstroming en oriëntatie bezoekers. Achteringang t.b.v. parkeren. Beide zijden representatief.

P

ARCHITECTUUR


omgeving brink

brink

J

element J

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Koppelstukken tussen bestaande gebouwen.

Hoogte Maximaal 3,5 meter, aansluitend op bestaande bebouwing.

Uitstraling Representatieve koppeling tussen bestaande gebouwen. Transparante uitstraling: Hoofdvormen van boerderij en bakhuis moeten duidelijk aanwezig blijven.

Materiaal Voornamelijk glas (t.b.v. transparantie en herkenning hoofdvormen boerderij en bakhuis). Plat dak: gras-, mos of sedumdak.

Positie Tussen twee bestaande gebouwen in. Vorm van het gebouw Bestaande gevels doortrekken, nieuwe gevels voldoende terugleggen. Koppeling zo terughoudend mogelijk. Identiteit en vorm bakhuis en boerderij moeten behouden blijven.

Kleur n.v.t. Entree Interne ontsluiting

voormalige woning bakhuisje

Kapvorm Plat dak. koppelstuk


omgeving brink

brink

J

element J2

F

parkeerkamer

69

omgeving brink

G

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Typologie Overkapping van buitenruimte als glazen kas. Uitstraling Representatieve overkapping van ruimte tussen bestaande gebouwen. Transparante uitstraling: Hoofdvormen van boerderij moet duidelijk zichtbaar blijven. Positie Tussen twee bestaande gebouwen in. Vorm van het gebouw Bestaande gevels doortrekken, nieuwe gevels voldoende terugleggen. Identiteit en vorm boerderij en omliggende gebouwen moet behouden blijven. Kapvorm Overkapping krijgt zadeldak.

Hoogte Hoothoogte: 3,5 meter; aansluitend op bestaande bebouwing. Nokhoogte: 6,5 meter; lager dan omringende bebouwing. Materiaal Overkapping voornamelijk glas (t.b.v. transparantie en herkenning hoofdvormen boerderij, bakhuis en andere omliggende gebouwen). Materiaal en sfeer van de vlonder buiten gaat door onder de overkapping. Kleur n.v.t. Entree Interne ontsluiting en aan de zijde van de vlonder buiten.

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Brink en omgeving brink

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Sfeer Herstel van de historische brink. Deze open ruimte heeft een groene uitstraling, is eenvoudig en stoer qua inrichting. Veel grote solitaire bomen en weinig kleine inrichtingselementen bevinden zich in deze groene open ruimte. Rand van de open ruimte omzoomd door laanbomen. Op rotonde 1e orde grootte boom. Beplanting Rand van de groene open ruimte: Inheemse zomereiken in gras, Quercus robur, 1e orde grootte, minimale aanplantmaat 20-25. Midden op de rotonde: Rode beuk in gras, Fagus sylvatica ‘Atropunicea’, 1e orde grootte, minimale aanplantmaat 35-40. In de groene open ruimte: Enkele solitaire bomen in gras, uitheemse soorten, bijzondere bloei, bladtextuur of herfstkleur, 1e orde grootte, minimale aanplant maat 20-25. Bosschages in gras rondom brink (voorplein De Zwaluwhoeve): Rhododendron ponticum, één bloeikleur. Op erfgrens De Zwaluwhoeve: beukenhaag in gras, Fagus sylvativa, dubbele rij, hoogte-breedte 100-70 cm.

71

Materiaal Plangebied De Zwaluwhoeve Ontsluiting entree De Zwaluwhoeve: gebakken klinkers, dikformaat, rood genuanceerd, keperverband. Parkeren (mindervaliden): halfverharding (grijstint). Wandelpaden: gebakken klinkers, waalformaat, rood genuanceerd, halfsteensverband. Plangebied gemeente Harderwijk Ontsluiting rotonde (rijweg en fietspad) in asfalt. Verlichting Combinatie van nostalgische en moderne verlichtingsarmaturen, materiaal gietijzer./rvs Inrichtingselementen Zitbankjes van vnl. hardhout, overige inrichtingselementen passend bij deze zitbanken en verlichtingsarmaturen.

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Houtwallen

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Sfeer Rondom het plangebied zijn op verschillende plekken houtwallen beoogd. Dit om enige privacy te ontlenen maar ook om de bestaande rand van het dorp Hierden te verstevigen, te benadrukken. Vanuit het plangebied wordt zicht op het omliggende enkenlandschap gecreeerd. Door deze zichtlijnen wordt de relatie met het omliggende landschap versterkt. Veelal worden zichtlijnen ingekaderd door onder andere nieuwe houtwallen, als natuurlijke zoom in het landschap. Deze houtwallen worden in de basis gevormd door inheemse boomsoorten, eventueel op een grondwal om het zicht op de auto’s of bezoekers te camoufleren. Door de nieuwe houtwallen te voorzien van onderbeplanting (inheemse heesters/bosplantsoen) of juist geen onderbeplanting ontstaat er een divers beeld. Daar waar geen onderbeplanting in de houtwal wordt aangeplant, heeft de bezoeker van De Zwaluwhoeve onder de boomkronen zicht richting het omliggende enkenlandschap. Beplanting Inheemse gebiedseigen beplanting. Op plangrens in de tuin max. 50% onderbeplanting (in de vorm van heesters/bosplantsoen) ten behoeve van zichtlijnen op het open achterliggende landschap. Om de parkeerkamers op aangebrachte grondwal (0.75 tot 1.00m hoogte): 100% onderbeplanting. Materiaal Grondwal gerealiseerd van gebiedseigen grond (gesloten grondbalans). Inheemse soorten: Corylus, Salix, Sambucus, Quercus robur, Populus, Sorbus aucuparia, Crataegus monogyna/laevigata, Betula, Acacia.

73

Maatvoering Zie afgebeelde schets. Verlichting n.v.t. Inrichtingselementen n.v.t.

100% onderbeplanting

gedeeltelijk aanwezige onderbeplanting

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Parkeerkamers

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Sfeer De eerste indruk van de gasten van De Zwaluwhoeve wordt gevormd door de parkeerkamer. Meer dan 90% van de gasten komt met de auto naar De Zwaluwhoeve en parkeert zijn auto in één van de twee parkeerkamers. Deze verdienen dan ook een functionele, maar vooral groene en sfeervolle uitstraling. De toepassing van kwalitatief duurzame materialen en gezonde bomen en bosplantsoen in grote maten is van belang zodat direct na aanplant een goede indruk ontstaat.

Parkeren in het groen, tegen de houtwal, op halfverharding

Beplanting Inheemse gebiedseigen beplanting. Bomen van de 1e, 2e en 3e orde (25, 15 en 10 meter hoog), afhankelijk van de plek en functie. 1e orde als structuurdragers (min. aanplantmaat 18-20), 3e orde als aankleding (min. aanplantmaat 12-14). Inheemse heesters en bosplantsoen als structurerende onderbeplanting. Bijzondere plekken inrichten met vaste planten, éénjarigen en bollen voor een kleurrijk seizoensbeeld. Materiaal Rijweg: Gebakken klinkers, dikformaat, rood genuanceerd, keperverband. Parkeervakken in halfverharding (grijstint). Stootband of iets dergelijks als parkeervakaanduiding. Overloopterrein: versterkt gras (puin).

Bijzondere plekken bijzonder mooi aanplanten met vaste planten, éénjarigen en bollen

75

Maatvoering Zie afgebeelde schets (uitgangspunt is overal haaksparkeren). Verlichting Nostalgisch-moderne verlichtingsarmaturen, materiaal gietijzer/rvs. Armatuur voorzien van avond- en nachtstand, naar beneden gericht (in verband met aanwezige fauna).

6.00m

Inrichtingselementen Indien nodig passend bij de verlichtingsarmaturen in de parkeerkamers. 5.00m

1.50m

2.50m

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Oprijlaan Boerderijensemble

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Sfeer De hoofdentree van De Zwaluwhoeve wordt gevormd door een statige bomenlaan welke het boerderijensemble en de oostelijk gelegen parkeerkamer ontsluit. In de toekomst dient deze laan een groene structuurdrager van het landschappelijk plan te zijn. Beplanting Laanbomen, 1e orde (25 meter hoog), inheemse soort, Quercus robur (zomereik), grote maat aanplanten (minimale aanplantmaat 20-25). Hart op hart plantafstand dient minimaal 8 en maximaal 12 meter te zijn. Materiaal Rijweg: Gebakken klinkers, dikformaat, rood genuanceerd, keperverband. Maatvoering Zie afgebeelde schets.

Toekomstig streefbeeld: monumentale bomenrij

77

Verlichting Nostalgisch-moderne verlichtingsarmaturen, materiaal gietijzer/rvs. Lamp voorzien van avond- en nachtstand (in verband met aanwezige fauna). Inrichtingselementen Indien nodig passend bij de verlichtingsarmaturen in de parkeerkamers.

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Boerenerf

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Borders met groenten

Borderie (moestuin)

Sfeer Achter op het terrein van De Zwaluwhoeve is een nieuw boerderijerf ontworpen. Dit boerenerf grenst aan het huidige agrarische landschap en dient een eenvoudige doch verzorgde groene inrichting te krijgen. Een erf waar naast drie gebouwen eveneens een siertuin, een moestuin en een verlaagd grasveld als overgang naar het landschap aanwezig zijn. Op en rond het grasveld staan wat bomen en vormt een pergola eventueel een verbinding tussen de gebouwen. De sier- en moestuin liggen aan de noordzijde van het boerenerf, zichtbaar voor de gasten van De Zwaluwhoeve. De siertuin dient als terras en rustplek voor de bezoekers van De Zwaluwhoeve. Seizoensbeleving door kleur en aangename geuren passen in deze tuin. De moestuin, oftewel broderie, ligt direct bij de keuken zodat eigen geteelde groenten, kruiden en fruit direct geoogst en verwerkt kunnen worden. Elk seizoen zijn er andere groenten te vinden in deze formele tuin. Het grasveld, met eventueel een enkele solitaire boom, ligt juist aan de zuidzijde en dient als natuurlijke overgang van het erf naar het landschap. Beplanting Rondom het erf: gebiedseigen inheemse soorten als bosschages, passend bij de bestaande en nieuwe houtwallen. De siertuin wordt gekenmerkt door een strak gazon en borders met vaste planten, eenjarigen en bollen. In de broderie zijn groenten, kleinfruit en kruiden te vinden in een formele vorm. Beide sfeertuinen worden omrand door een beukenhaag, als overgang naar de cultuurlijke tuin van De Zwaluwhoeve.

79

Materiaal Natuurlijke, zo veel mogelijk authentieke materialen. Ontsluiting en terrassen van gebakken klinkers, dik- en waalformaat, rood genuanceerd. Maatvoering Ruime open opzet tussen de gebouwen. Tuinen verdienen maat en mogen aanwezig zijn. Orthogonale structuur als basis voor de tuinontwerpen en het ontwerp van het boerenerf. Verlichting Nostaligisch-moderne armaturen, materiaal gietijzer. Hoofdzakelijk aan de gevel bevestigd. Inrichtingselementen Authentieke elementen (bijv. regenton, waslijn) en duurzame materialen (hardhouten banken, stoelen).

moestuin siertuin

grasveld Siertuin

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Vlonder

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Sfeer De overgang van de gebouwen naar de tuin wordt vormgegeven door een grote vlonder. Deze vlonder volgt de vorm van en verbindt de bestaande en nieuwe aanvullende bebouwing en wordt als terras met sierborders ingericht. Deze centrale vlonder ligt overal iets hoger dan het maaiveld. Een grote trap zorgt voor de aansluiting op de tuin. Ook hier wordt een kwalitatief hoogwaardige uitstraling nagestreefd, evenals zicht op de tuin en kleine doorzichten naar het agrarisch landschap. Bestaande bomen uit de huidige tuin blijven gehandhaafd en zullen in het nieuwe ontwerp dus ook door de vlonder ‘groeien’. Door de aanwezigheid van deze bestaande bomen en nieuwe onderbeplanting ontstaan er kleine terrassen en intieme zitplekjes. Bloemrijke borders scheiden de ruimtes waardoor aangename zitplekken ontstaan. Een nieuw gebouw en eventuele vergroting van het westelijk gelegen zwembad (als onderdeel van de vlonder) past bij de country-achtige stijl van de nieuwbouw en de bestaande boerderijen en schuren van de Zwaluwhoeve. Op deze vlonder kan de bezoeker tot rust komen en van de zon en het uitzicht genieten. Beplanting Enkele boomgroepen (bestaande en nieuwe uitheemse soorten met bijzondere bloeiwijzen of herfstkleur). 1e en 2e orde grootte, minimale aanplantmaat 16-18. Grote oppervlakken siergroen in de vorm van heesters, vaste planten, grassen, éénjarigen en bollen (mixed borders in vrolijke felle kleuren). Passende themabeplanting mag geïntroduceerd worden.

81

Materiaal Hardhouten vlonder, zwevend boven maaiveld, naturelle kleur, aansluitend bij de materialisering van de gebouwen. Ter hoogte van bestaande bomen ruime uitsparingen voor de bomen een aanvullend siergroen. Indien gewenst kan rondom het oude zwembad en de bakhuisjes de vlonder in combinatie met gebakken klinkers voorkomen (waalformaat, rood genuanceerd). Maatvoering Zwevende vlonder: exacte hoogte afstemmen op bestaande en nieuwe drempelpeilen. Verlichting Bomen en groot siergroen aanlichten met spots vanuit de vlonder en maaiveld. Nostalgisch-moderne gevelverlichting aan de aanliggende gebouwen. Daar waar nodig bijpassende armaturen en bolderaramturen. Inrichtingselementen Bloembakken, potten, banken, stoelen, tafels en ligbedden sluiten qua materiaal en kleur aan bij de vlonder.

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Cultuurlijk versus landschappelijke tuin

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Sfeer De tuin van De Zwaluwhoeve kent twee sferen, de cultuurlijke tuin (dichtbij de hoofdbebouwing) en de landschappelijke tuin (grenzend aan de enk).

Sfeer culturlijke tuin

Cultuurlijke tuin (gelegen aan de vlonder): Deze tuin kenmerkt zich door slingerende paden, rhododendrongroepen (clumps), bijzondere solitaire bomen en strakke grote gazons zodat voldoende mogelijkheid tot recreëren aanwezig is. Deze kenmerken verwijzen naar de Engelse landschapsstijl. Een ontwerpstijl uit de 19e/20e eeuw waarbij “verdwijnen en verschijnen” een belangrijk thema is. Door de kronkelende paden en de specifieke situering van de bomen en de clumps ontstaan zichtlijnen op terrasjes, objecten in het landschap en een eventuele waterpartij. Door de slingerende paden zijn deze elementen op het ene moment zichtbaar en een aantal meter verder niet meer zichtbaar. Ook de kleine suanahuisjes worden op deze manier in dit deel van de tuin opgenomen. Coulissenwerking is een gegeven. Intensieve verzorging is nodig bij dit sfeerbeeld. Landschappelijke tuin (gelegen rondom het het boerenerf): De landschappelijke tuin staat in sterke relatie met het omliggende landschap door zichtlijnen. Verschillende sferen in de landschappelijke tuin, in de vorm van verschillende vegetaties (bloemrijke mengsels), zorgen voor een divers en afwisselend beeld voor de bezoeker. Door het afgraven van de grond kan, indien nodig voor de waterberging, een natdrasgebied aangelegd worden waardoor andere vegetatiesoorten een welkome afwisseling zijn. Deze natuurlijke overgang van bloemenweide naar akkergrond kan subtiel aangegegeven worden door paal en draad.

83

Beplanting In de cultuurlijke tuin zijn strakke gazons met grote solitaire uitheemse bomen of boomgroepen met bijzondere bloei, grote groepen bloeiende heesters, vaste planten en éénjarigen zichtbaar. Een eventuele folievijver kan aangelegd worden. De natuurlijke tuin bestaat uit bloemrijk grasland met maaipaden. Indien nodig om privacy en doorzichten te waarborgen zijn enkele boomgroepen (inheemse soorten, passend bij de bosschages en houtwallen) gewenst. Om snel een aangenaam beeld te creëren dient beplanting van grote maat of bestaande bomen aangeplant te worden. Materiaal De paden in de cultuurlijke tuin dienen, indien technisch haalbaar, in halfverharding (grijstint) uitgevoerd te worden. Daar waar nodig kan een houten brug/vlonder over de waterpartij gerealiseerd worden. Toepassing van natuurlijke en duurzame materialen staat ook hier centraal. Maatvoering Wandelpaden dienen minimaal 2 meter breed te zijn. Verlichting Dichtbij de bestaande bouw en vlonder, nostalgische verlichtingsarmaturen (gietijzer). In de tuin toepassing van passende bolderarmaturen. Inrichtingselementen Banken, stoelen en ligbedden in hardhout of staal.

Sfeer landschappelijke tuin

LANDSCHAP & TUIN


omgeving brink

brink

J

Overgang Zwaluwhoeve - Openbare ruimte

omgeving brink

G F

parkeerkamer

H

vlonder

J E

J2

I

houtwal

D

houtwal

C cultuurlijke tuin

overloopterrein

parkeerkamer

jla

an

B op ri


houtwal

A

boerenerf


Sfeer Aan de dorpse zijde dient een duidelijke, groene overgang van openbaar gebied naar de gronden van De Zwaluwhoeve gerealiseerd te worden. Een eenduidige en stevige grens geeft direct het eigendom van De Zwaluwhoeve weer. Aan de landschappelijke zijde dient de overgang natuurlijk te verlopen. Beplanting Dorpse zijde: Fagus sylvativa (beukenhaag), 80 cm hoog en 70 cm breed. Bij entrees eventueel aangevuld met gemetselde poeren en een poort. Landschappelijke zijde: bloemrijke graslanden en bosschages gaan subtiel over in akkerbouw. Daar waar nodig kan een hekwerk van houten palen en prikkeldraad voldoende zijn. Daar waar toegestaan zijn de houtwallen en bosschages (zoals reeds omschreven) ook geschikt.

Beukenhaag

85

Materiaal Beukenhagen bij entree verbijzonderen en verduidelijken middels gemetselde poeren (hetzelfde materiaalgebruik als bij de bebouwing), eventueel aangevuld met gietijzeren of houten poort. De rasters aan de landschappelijke zijde bestaande uit houten palen en draad, zijn nauwelijks zichtbaar voor de boeren en de voorbijgangers op de Lokhorsterweg.

Beukenhaag aan dorpse zijde

Maatvoering n.v.t. Verlichting n.v.t. Inrichtingselementen n.v.t.

Paal en draad aan landschappelijke zijde

8 RESUME In de visievorming voor de uitbreiding van De Zwaluwhoeve wordt ingezet op het duurzaam verankeren van het Wellness-resort in zijn omgeving; het dorp Hierden en het achterliggende landschap. Door het vrij maken van het voorterrein van De Zwaluwhoeve en het betrekken van deze ruimte bij de nieuw vorm te geven cultuurhistorische brink ontstaat een natuurlijke verbinding tussen Wellnessresort en dorp. Ook de situering en architecturale vormgeving van de uitbreiding van De Zwaluwhoeve in de vorm van een boerderijensemble aan de rand van de enk sluit aan bij de bestaande structuur van het landschap. De landschappelijke vormgegeven tuin loopt langzaam over in het enkenlandschap. Tenslotte verbindt het recreatieve wandelpad De Zwaluwhoeve met het Veluwse landschap. In deze visie op de nieuwe ontwikkelingen van De Zwaluwhoeve ontstaat een landschap wat visueel, ruimtelijk en functioneel gezien kan worden als onderdeel van het omringende landschap en zo een bijdrage levert aan de toekomst van Hierden. Voorliggend plan voor de uitbreiding van De Zwaluwhoeve kan gezien worden als een ruimtelijk kwaliteitsplan waarin aan de in het streekplan en regiovisie aangegeven koers vorm wordt gegeven. Dit ruimtelijke kwaliteitsplan dient te worden besproken en te worden afgestemd met de gemeente Harderwijk, het regioverband en de provincie Gelderland. Tevens dient dit document als bijlage van het bestemmingsplan en wordt hoofdstuk 7, het Beeldkwaliteitsplan, vastgesteld in de vorm van een welstandsnota.

87

Oosterwolde

Wezep

Elburg

BIJLAGE 1 BELEID Biddinghuizen

Oostendorp

Oldebroek

Hattem

89

’t Loo

Wapenveld

Hooge Enk Doornspijk

Nunspeet

In deze bijlage wordt ingegaan op het vigerende beleid dat van toepassing is op de ontwikkelingswensen van De Zwaluwhoeve. Achtereenvolgens is gekeken naar Rijks, Provinciaal, Regionaal en lokale beleidsambities en doelstellingen die kansen bieden dan wel beperkingen opleggen voor de in dezeHeerde rapportage gepresenteerde ontwikkeling en groei van De Zwaluwhoeve. Rijksbeleid Het rijk stimuleert particulier initiatief als het gaat om ruimtelijke ontwikkelingen. De meeste ruimtelijke afwegingen spelen op het schaalniveau van (samenwerkende) gemeenten en provincies. Zij vervullen dan ook een belangrijke rol in de regiefunctie bij de ruimtelijke ontwikkeling.

Hulshorst

Harderwijk

’t Harde

Hierden

Provinciaal Beleid

Epe

Veessen

Den Nul

Oene Welsum

Streekplan Vierhouten

Ermelo

Elspeet

Gelderland, december 2006 Algemeen De ruimtelijke dynamiek in Gelderland is groot. De diverse maatschappelijke trends en ontwikkelingen zijn complex, vele hiervan beïnvloeden de ruimtelijke Emst ontwikkelingen in Gelderland. Via het ruimtelijk beleid wordt de maatschappelijke dynamiek gestroomlijnd. Het streekplan geeft (vanuit provinciaal perspectief) in hoofdlijnen aan waar welke ontwikkelingen gewenst zijn. In het streekplan zijn ruimtelijke kenmerken en kwaliteiten geformuleerd. Daarbij komenNijbroek kwetsbare kwaliteiten aan de orde die bescherming behoeven. Maar het gaat ook om het geleiden van hoogdynamische ontwikkelingen om de kansen op maatschappelijke meerwaarde te vergroten en nieuwe kwaliteiten Vaassentoe te voegen. Voor het plangebied zijn de ruimtelijke kenmerken en kwaliteiten van Noord-Veluwe van

Olst

Terwolde

Uitsnede uit Streekplan Gelderland, Beleidskaart ruimtelijke ontwikkeling

Putten

Uddel

Teuge Garderen

Twello

belang. Harderwijk vormt het regionale centrum van dit gebied. Het gebied heeft een sterk toeristisch-recreatief potentieel.

liefst in regionale samenwerking, hoe ze de aanwezige kenmerken waarderen, hoe daar mee om te gaan en welke nieuwe kwaliteiten gewenst zijn.

De traditioneel sturende rol van de landbouw en de van oudsher op rust georiënteerde verblijfsrecreatie staan als wezenlijke economische dragers onder druk; ontwikkelingsruimte voor verbetering van de leefbaarheid wordt in het gebied als beperkt ervaren.

De Zwaluwhoeve is wel gelegen in de zoekzone van de landschappelijke versterking. Volgens de streekplanuitwerking van de provincie Gelderland mogen nieuwe bouwmogelijkheden in de zoekzones alleen worden toegestaan indien deze gepaard gaan met investeringen in het landschap door de initiatiefnemer (verevening). Uitgangspunt van dit beleid is dat er alleen ‘rode’ functies mogen worden toegevoegd indien dit gepaard gaat met landschappelijke versterking. Op basis van een op te stellen gebiedsplan moet duidelijk zijn hoe, waar en in welke vorm deze verevening geregeld is.

Landschap Gelderland omvat een grote variatie aan landschappen met een rijke cultuurhistorie. Vanuit deze rijkdom is er zorg over de toenemende verstedelijking. In het streekplan worden de volgende doelen gesteld voor de Gelderse landschappen: • instandhouding van de aanwezige variatie; • behouden van openheid van karakteristieke open landschapseenheden; • versterken van de samenhang in karakteristieke landschappen; • verbeteren van de kwaliteit en toegankelijkheid van het landschap; • ruimtelijke ontwikkeling moet niet alleen worden afgestemd op aanwezige landschapskenmerken, maar er ook toe bijdragen dat de landschappelijke samenhang verbeterd. In het streekplan zijn de waardevolle open gebieden en de waardevolle landschappen aangegeven. Stedelijke ontwikkelingen in deze gebieden zijn beperkt of niet mogelijk. De Zwaluwhoeve ligt niet in één van deze gebieden. Buiten de waardevolle landschappen biedt het streekplan ruimte voor vernieuwing van het landschap met zorgvuldige inbedding van lokale en regionale kwaliteiten op het vlak van beleving, aardkunde en cultureel erfgoed. De gemeenten bepalen,

Recreatie en toerisme Toeristische en recreatieve activiteiten zijn in het algemeen sterk gebonden aan landschappelijke kwaliteiten en specifieke gebiedskenmerken. Initiatieven voor toeristisch-recreatieve voorzieningen dienen daarom te worden beoordeeld op de mate van aansluiting bij de regionale gebiedskenmerken en hun bijdrage aan de kwaliteitsverbetering van het regionaal toeristisch-recreatieve product. Ten aanzien van intensieve verblijfs- en dagrecreatie geldt dat initiatieven voor intensieve vormen van recreatie en toerisme in beginsel mogelijk zijn. Het is hierbij van belang dat de gemeenten de verkeersafwikkeling en de mate van (boven)lokale uitstraling op mens en milieu in ogenschouw nemen. Daarnaast dient de relatie te worden gelegd met de omgevingskenmerken en de bijdrage aan het regionaal toeristisch-recreatieve product. De Zwaluwhoeve ligt niet binnen het in het streekplan aangegeven krimpgebied voor verblijfsrecreatie. Direct zuidelijk van het plangebied is een gebied gelegen

Kampen

Edam

Zalk

Lelystad

De Zande

91

Purmerend Volendam

Hattemerbroek

Oosterwolde

Wezep

Elburg

Biddinghuizen

Monnickendam

Oostendorp

dat juist is aangegeven als zoekgebied voor dag- en verblijfsrecreatie. De Zwaluwhoeve heeft wel een verkeersaantrekkende werking, bij groei van het Almere-buiten bedrijf is aandacht voor de verkeersafwikkeling noodzakelijk.

Conclusie Op basis van het streekplanbeleid kan gesteld worden dat de ontwikkeling van De Zwaluwhoeve mogelijk is mits wordt voldaan aan de genoemde uitgangspunten Almere-stad t.a.v. landschap, recreatie en toerisme. Het plangebied ligt niet in een binnen het Amsterdam streekplan aangewezen beperkinggebied. De ontwikkeling dient uiteraard wel bij Diemen te dragen aan de versterking van de ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit van Almere-haven het gebied. Uitgangspunten en ambities voor ontwikkeling dienen in samenspraak met de gemeenten en de regio te worden vastgesteld. Het gebiedsplan, opgesteld endrecht door Bosch Slabbers, is hier het resultaat van.

n

Wilsum

Dronten

Regionaal beleid

Oldebroek

Hooge Enk ’t Harde

Doornspijk

H

Nunspeet Hulshorst

Epe

Hierden

Harderwijk

Vierhouten

Zeewolde Emst

Huizen

Ermelo

Weesp

Elspeet

Bussum Regioparagraaf

Abcoude

Streekplan Noord-Veluwe De regionale samenwerkingsverbanden van gemeenten hebben op verzoek van Nederhorst Blaricum Den Berg de provincie in 2004 bouwstenen aangereikt voor het gebiedsspecifiek beleid in Laren het streekplan. De hier opgenomen ambitiesEemneszijn aanvullend op de hierboven Spakenburg Hilversum opgenomen algemene ambities uit het streekplan.

Vaassen

Putten

Uddel

Teuge

Bunschoten

Garderen

Kwaliteitsbeeld Nijkerk De ruimtelijke structuur van de regio wordt gekenschetst door de deelgebieden van het Veluwemassief, de flanken Baarn langs het Veluwemassief met oude cultuurlandschappen, de Randmeerkust met open lage gronden en de Nijkerkerveen NieuwLoosdrecht

Soest

Breukelen

Amersfoort

’t Loo

Hoog-Soeren

Apeldoorn

Uitsnede Streekplan Gelderland > beleidskaart ruimtelijke structuur Kootwijk

Hoevelaken

Voorthuizen

Stroe

Zwartebroek Terschuur Beekbergen

Kootwijkerbroek

Maartendijk

Utrecht

Vleuten

Lieren

Barneveld

Bilthoven

Achterveld Soesterberg

Harskamp

Leusden

Loenen

Wekerom

De Bilt

Zeist

Hoenderloo

Otterlo

Eerbe

IJsselvallei. De landschappen van de Noord-Veluwe tonen onderling grote en sterke contrasten, variërend van het aanééngesloten bosgebied van het Veluwemassief gevuld met cultuurhistorie, de half-besloten en kleinschalige landschappen van zowel de smalle west- als de brede oostflank en het open en ruime landschap van de Randmeerkust en de IJsselvallei. Met name de flanken van het Veluwemassief kennen voor wat betreft het ruimtegebruik een sterke verweving tussen natuur, landbouw, recreatie en bebouwing. Op deze flanken neigen de ruimtelijke ontwikkelingen naar verrommeling. De Zwaluwhoeve is gelegen op de flanken van het Veluwemassief, op de overgang naar de open Randmeerkust. Het regionale netwerk van de Noord-Veluwe bestaat uit grote dorpen en kleine historische steden, gelegen op de flanken van het Veluwemassief, met een goed voorzieningenniveau en een levendige lokale economie. Het netwerk draagt bij aan een aantrekkelijk toeristisch-recreatief product. Harderwijk neemt in de regio een centrale plaats in. Traditionele waarden gecombineerd met nononsense ondernemerschap tekenen de regio. Ambitie In de regionale structuurvisie Noord-Veluwe wordt de volgende hoofddoelstelling gehanteerd:”zorg dragen voor leefbare gemeenschappen in een hoogwaardige omgeving, waarbij natuur en landschap èn leefbaarheid vanuit wederzijds respect met elkaar in evenwicht zijn”. De regio heeft vijf sturingswensen opgesteld die de komende jaren veel aandacht vragen om deze hoofddoelstelling te bereiken. Op de uitbreiding van De Zwaluwhoeve zijn drie van de vijf sturingswensen van toepassing: • Er moet richting gegeven worden aan de onzekere toekomst van het

landelijk gebied. Concrete wensbeelden moeten worden gedefinieerd, met de daarbij behorende sturingsmiddelen om het gewaardeerde landschapsbeeld te behouden en te versterken; • De recreatieve ontwikkeling dient een stevige en gebiedseigen impuls te krijgen om deze sector vitaal in het zadel te houden; • Voldoende ontwikkeling in de lokale bedrijvigheid dient behouden te blijven. Hiermee kan leegstroming van dorpen voorkomen worden en de sociale participatie op peil blijven. De regio benoemd verder de zogenaamde zwermgebieden: gebieden waar in de loop van de tijd menging is ontstaan van agrarisch gebruik, natuur en landschappelijke elementen, wonen ,werken, recreatie en sport. Er is relatief veel bebouwing die verspreid in het gebied is gelegen (zwerm), waarbij de verspreide bebouwing onderdeel is gaan uitmaken van de karakteristiek van het gebied. Stad-land-menggebieden met een hoge concentratie van gebouwen en functies, veelal oude linten en gehuchten in de nabijheid gelegen van kernen worden getypeerd als intensieve zwermgebieden. Het oude dorp Hierden kan getypeerd worden als een dergelijk zwermgebied. Versterken van de ruimtelijke kwaliteit van deze gebied middels herstructurering en nieuwe rode activiteiten wordt nadrukkelijk gekoppeld aan een kwaliteitsimpuls voor water, natuur en landschap, landbouw, cultuurhistorie en leefbaarheid middels het opstellen van ruimtelijke kwaliteitsplannen (rood voor kwaliteit). Conclusie De beleidsuitgangspunten zijn van belang bij de totstandkoming van de ontwikkelingsvisie als nieuwe uitbreiding van De Zwaluwhoeve. Er dient zorgvuldig omgegaan te worden met het aangrenzende landschap, bestaande en toe te voegen

93

bebouwing dient landschappelijk ingepast te worden en er dient een directe relatie gelegd te worden tussen de bij De Zwaluwhoeve horende landschapstuin en het aangrenzende enkenlandschap. De Zwaluwhoeve neemt een belangrijke plaats in in de recreatieve sector in de regio met een directe uitstraling naar verwante andere recreatieve en toeristische functies. De Zwaluwhoeve kent als bedrijf een voornamelijk lokaal personeelsbestand en maakt gebruik van lokale leveranciers. Groei van De Zwaluwhoeve draagt bij aan versterking van de lokale bedrijvigheid.

belangrijkste toeristische gebieden van Nederland. De kracht ervan zijn de rust en de ruimte. Maar het gebied is kwetsbaar. Veluwe 2010 beoogt de kwaliteiten van de Veluwe te behouden, geeft de Veluwe economisch en ecologisch een kwaliteitsimpuls en beoogt de positie en kwaliteit van de Veluwe als toprecreatiegebied verder te versterken. Dit laatste is hard nodig: de marktpositie staat onder druk. Bedrijven hebben ontwikkelruimte nodig om te kunnen investeren in kwaliteit en om een eigentijds recreatieproduct te kunnen bieden.

Veluwe 2010 De Veluwe is het grootste aaneengesloten natuurgebied en één van de

Voor Veluwe 2010 zijn in totaal tien doelen gesteld. Het meest concrete project is het project ‘Hierdense Poort’. De Hierdense poort ligt tussen Harderwijk en Nunspeet, net ten oosten van Hierden. De poort ligt deels in de landinrichting Harderwijk-Elburg. In de poort stroomt de Hierdense beek, één van de mooiste laaglandbeken van Nederland. De beek ontspringt in het Veluwemassief en loopt naar het Veluwemeer. Het beekmilieu is zeer divers, omdat de beek door verschillende landschappen stroomt. Geconcludeerd kan worden dat de geformuleerde projecten voortkomend uit het beleidsstuk ‘Veluwe 2010’, waarbij het project ‘Hierdense Poort’ het dichtst bij De Zwaluwhoeve is gelegen, geen belemmering vormt voor de uitbreiding van De Zwaluwhoeve. De Zwaluwhoeve valt binnen het strategisch actiegebied NoordVeluwe, maar de concrete projecten hebben vooral betrekking op het landschap en niet zozeer op het dorp Hierden en de directe omgeving. Wel suggereert de op de kaart aangegeven zone “strategisch actiegebied” dat hier (ruimtelijke) initiatieven mogelijk zijn welke passen binnen de in het kader van Veluwe 2010 gestelde doelen.

Uitsnede Plangebied Veluwe 2010

Wellness+, warm aanbevolen door de regio Het initiatief van het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme om de wellnesssector op de Veluwe te versterken mondt uit in het beleidsstuk ‘Wellness+, warm aanbevolen door de regio’, in samenwerking met de Regio Bureaus voor Toerisme en ondernemers uit de regio van de Veluwe. De deelnemende partijen, waaronder De Zwaluwhoeve, willen een nieuw wellness-concept opzetten waarin kleine en grotere ondernemingen samenwerken en elementen uit de regio opgenomen kunnen worden. De initiatiefnemers geven aan dat de ligging van de Veluwe veel kansen biedt door de situering tussen de randstad en het Duitse Ruhrgebied. Deze regio heeft

nog de rust en de ruimte en de landschappelijke kwaliteiten om een kwalitatief hoogwaardige wellness aan te bieden. Zij zijn daarmee een tegenhanger voor het westen van het land. Wellness biedt de mogelijkheid voor de regio om een andere kant te laten zien. Het streekeigene van de regio biedt een meerwaarde om de gasten kennis te laten maken met de omgeving waarin ze zich bevinden. Tevens zien de initiatiefnemers een groei van deze markt door de ontwikkelingen in de samenleving (vergrijzing, verharding, aandacht voor de gezondheid, etc.). Wellness is een prachtige manier om nieuwe bezoekers naar de regio’s te trekken. Het is een kans voor de regio’s om nu ook bekend te worden om de kwalitatief hoogwaardige wellness mogelijkheden. Het aantrekken van andere doelgroepen, nieuwe inkomstenbronnen, en spreiding en verhoging van de toeristische bestedingen zijn de voornaamste redenen voor het starten van dit project. Ook ter voorkoming van wildgroei is deze samenwerking in het leven geroepen. Het begrip ‘wellness’ geldt niet voor bedrijven met enkel een sauna of een voedingsbegeleidings-programma. Een bedrijf kan pas bestempeld worden als ‘wellness’-onderneming wanneer een bedrijf méérdere wellnessactiviteiten, zoals sauna, actief, beauty, voeding of spiritualiteit aanbieden. De Zwaluwhoeve biedt al meerdere wellness-facetten (sauna en beauty) aan, maar wil de activiteiten uitbreiden, zodat een compleet wellness-programma kan worden aangeboden en er een economische stimulans voor de omgeving/regio wordt gegenereerd. Ook is er door deze aanpak sprake van een kruisbestuiving tussen ondernemingen, doordat ondernemingen actief samenwerken over de regiogrenzen heen. Door de regio’s op de wellness-trend in te laten haken wordt er een spreiding van het toeristisch seizoen en dus ook de bestedingen gerealiseerd. Bovendien

Hierdense beek

95

trekt het nieuwe aanbod een nieuwe doelgroep aan die meer te besteden heeft en meer wil uitgeven voor hoogwaardig kwalitatieve producten. De kleinere plattelandsondernemingen en de regio krijgen hiermee een bredere economische basis. Door de toeneming van de toeristische bestedingen zal ook het aantal arbeidsplaatsen toenemen. Conclusie De uitbreidingsplannen voor De Zwaluwhoeve passen bij dit initiatief. Ook de provincie staat positief ten opzichte van het wellness-initiatief. De lokale kleine ondernemingen profiteren, het aantal bezoekers neemt toe, het aantal arbeidsplaatsen stijgt en de Veluwe wordt als wellness-regio verder versterkt. Gemeentelijk beleid Bestemmingsplannen De gronden van De Zwaluwhoeve zijn gelegen binnen de bestemmingsplan Hierden-Dorp en Buitengebied. Beide bestemmingsplannen worden binnen afzienbare tijd door de gemeente Harderwijk herzien. Bestemmingsplan Hierden-Dorp 2001 (under construction) Binnen de richtlijnen van dit bestemmingsplan is het voor De Zwaluwhoeve niet mogelijk om verder te groeien. In het vigerende bestemmingsplan is de bestaande Zwaluwhoeve planologisch mogelijk gemaakt binnen de bestemming “Dorpsgebied” met de voorwaarde dat het complex de openheid van de achter gelegen Hierdense Enk niet mag aantasten. Het maximale bebouwingspercentage van de gronden is in de huidige situatie reeds ingevuld.

De afgelopen jaren zijn er bij de gemeente Harderwijk een aantal verzoeken ingediend om medewerking te verlenen aan het toevoegen van één of meerdere woningen op diverse percelen in het dorp. Normaal gesproken wordt een bestemmingsplan eens in de 10 jaar herzien, dus pas in 2012. B&W hebben echter besloten, gelet op het aantal verzoeken tot wijziging, een (partiële) herziening al eerder te laten plaats vinden. Bestemmingsplan Buitengebied (under construction) Het grootste deel van de gewenste uitbreiding van de Zwaluwhoeve ligt binnen bestemmingsplan Buitengebied. Dit bestemmingsplan hanteert zeven deelgebieden. De gronden van De Zwaluwhoeve liggen in deelgebied “de Hierdense Enk”. In dit deelgebied wordt het primaat bij de landbouwfunctie gelegd. De openheid en het reliëf worden als belangrijk kenmerk beschouwd. Natuur is in dit gebied een ondergeschikte functie. Het landschap vormt daarentegen een hoofdfunctie, juist met het oog op het versterken van de landschapskwaliteit. Afgestemd op de landbouw en andere functies wordt het beplantingspatroon in het gebied hersteld of aangepast. Herstel van houtwallen is mogelijk maar het is niet de bedoeling om de vroegere volledigheid na te streven. De bebouwing is vooral geconcentreerd langs de randen van de Enk, zoals de Zuiderzeestraatweg, voor de centrale delen van de Enk wordt openheid nagestreefd. Ten aanzien van dagrecreatie stelt het bestemmingsplan dat nieuwe grootschalige ontwikkelingen geen schade mogen toebrengen aan de aangegeven hoofdfuncties landbouw en landschap. Deze ontwikkelingen kunnen derhalve enkel middels een planherziening tot stand komen. Binnen de gronden met bestemming Natuur-en bosgebied zijn dagrecreatieve ontwikkelingen uitgesloten.

Gebiedsplan Hierden-Dorp (Bureau Bosch Slabbers) Het gebiedsplan Hierden-Dorp geeft in essentie aan waar nieuwe bouwmogelijkheden zijn toegestaan indien deze gepaard gaan met investeringen in het landschap. Van belang is daarbij hoe, waar en in welke vorm deze verevening plaats vindt. Een belangrijke rol hierbij is weggelegd voor particuliere initiatieven, zoals De Zwaluwhoeve. Voor dergelijke ontwikkelingen geeft het gebiedsplan duidelijke randvoorwaarden en spelregels mee, specifiek vanuit het landschap. Beleid, milieuwetgeving e.d. spelen hierbij geen rol. Voor De Zwaluwhoeve geldt dat er kansen liggen om de beplantingsstructuur en de recreatieve betekenis te versterken. Daarnaast wordt in het gebiedsplan ook aangegeven dat er ter hoogte van De Zwaluwhoeve een rood-voor-groen-opgave ligt, welke inhoudt dat er een groter bedrag beschikbaar komt door bouw (rood) om de landschappelijke kwaliteit van de plek (groen) een impuls te geven. Door het versterken van de randzone door middel van robuuste erfbeplanting en het zorgvuldig plaatsen van hoogwaardige bebouwing krijgt het dorp, inclusief de dorpsrand, meer kwaliteit.

van De Zwaluwhoeve is duidelijk gemaakt hoe de ontwikkeling zich verhoudt tot dit landschap.

Conclusie De gewenste uitbreiding van De Zwaluwhoeve past niet binnen het vigerende bestemmingsplanbeleid. Binnen bestemmingsplan Hierden-Dorp is de grens van groei bereikt en binnen de bepalingen van bestemmingsplan Buitengebied is de uitbreiding van deze functie zonder planherziening niet mogelijk. Er is besloten om voor de ontwikkeling van De Zwaluwhoeve een apart bestemmingsplan op te stellen. De Zwaluwhoeve ligt op de rand van de Hierdense Enk. Instandhouding van de openheid en de karakteristiek hiervan is een vereiste voor alle ontwikkelingsinitiatieven in dit gebied. In de ontwikkelingsvisie voor de uitbreiding Visiekaart Gebiedsplan Hierden-dorp Bureau Bosch Slabbers

97

Beleidsvisie en businessplan Harderwijk Toerisme en Recreatie Deze beleidsvisie en het businessplan van de gemeente Harderwijk (opgesteld door DHV) zet in op het all-year-round-principe. In dit kader wordt het ‘merk’ Harderwijk geïntroduceerd met een driekleur van gouden (cultuurhistorie en binnenstad), groene (Veluwegebied en Hierden) en blauwe (Waterfront en kustlijn) kwaliteiten, zodat elk moment in het jaar leisure wordt aangeboden in Harderwijk en omgeving.

leisure terwijl concentratiegebieden meerdere soorten van leisure of zelfs één of meerdere cluster(s) van leisure bevatten. Deze clusters en concentratiegebieden krijgen een etiket waardoor voor de consument herkenbaar is/wordt wat voor leisure-activiteiten op een bepaalde locatie verwacht mogen worden. Voorbeelden van deze etiketten zijn: retail (shopping), sportfaciliteiten (sports & games), natuurbeleving (nature experience), ontspanning (health & wellness) en attracties (waterworld)

De Zwaluwhoeve wordt als een belangrijke toeristisch-recreatieve trekker gezien binnen het all-year-round-principe in Harderwijk. Verblijfsrecreatie wordt niet gestimuleerd, dagrecreatie des te meer, al wil Harderwijk zich wel onderscheiden van de massa. De Zwaluwhoeve wordt als kans bestempeld, het belang en de positie van De Zwaluwhoeve wordt onderkend.

Cluster ‘Health & wellness’. Clustering rond het dorp Hierden. Het Sauna & Beautycentrum ‘De Zwaluwhoeve’ trekt met name mensen die zoeken naar rust en ontspanning. Dit cluster is uit te breiden met voorzieningen die daar aan bijdragen. De voorzieningen moeten zo goed mogelijk in het landschap worden ingepast. Het gaat er dan met name om dat activiteiten bijdragen aan de kwaliteit van het gebied. Te denken valt aan fietsverhuur, paardenmanege/verhuur, wandelcentrum, pitch&putt, campings, bed & breakfast en dergelijke. Doelgroep: recreatief met name 30+.

Nota Leisure De gemeente Harderwijk is bezig met het opstellen van een stadsvisie. In deze visie wordt weergegeven welke richting Harderwijk als stad opgaat tot het jaar 2030. Een onderdeel van deze stadsvisie is de component “leisure”. Voor de inwoners van Harderwijk/Hierden (hierna: de gemeente) betekent het opwaarderen van de leisuresector een positieve impuls voor zowel de werkgelegenheid als de eigen ontspanningsmogelijkheden. Het belang van leisure voor de inwoners van de gemeente raakt daarmee aan 2 belangrijke aspecten van de taken van de gemeente, te weten werken en welzijn. Om synergie effecten te stimuleren wordt leisure gebundeld in clusters en concentratiegebieden. Clusters zijn bundelingen van gelijksoortige vormen van

Geconcludeerd kan worden dat De Zwaluwhoeve als toeristische functie past binnen het beleid van de gemeente. Om er voor te zorgen dat De Zwaluwhoeve haar positie binnen de Wellnesssector kan behouden, wat één van de doelstellingen van de gemeente Harderwijk is aangezien het een belangrijke toeristische drager voor de gemeente vormt, is het noodzakelijk dat De Zwaluwhoeve kan blijven investeren.

COLOFON Arcadis Landschapsarchitectuur Het Rietveld 59a Postbus 673 7300 AR Apeldoorn 055 - 581 58 25 www.arcadis.nl/landschapsarchitectuur Projectteam: Leonieke Heldens, Landschapsarchitect BNT (projectleider ontwikkelingsvisie) Mieke Latijnhouwers, Landschapsontwerper E02041.000020 Opdrachtgever: Wellnessresort De Zwaluwhoeve Zuiderzeestraatweg 108 3849 AJ Harderwijk T 0341 - 45 19 93 F 0341 - 45 29 21 I www.zwaluwhoeve.nl Contactpersoon: Harald van Panhuis Met dank aan: Gemeente Harderwijk, Martijn den Braven Roordink Architecten, Henk Roordink Arcadis Apeldoorn, Erwin van Bostelen en Maurice Gemmeke Witpaard, Benjamin Brest en Caroline van Bedem en Esther van der Vloet en Jitze Terpstra

Apeldoorn, december 2009

DE ZWALUWHOEVE Wellnessresort

ONTWIKKELINGSVISIE uitbreiding De Zwaluwhoeve

Recommend Documents