Ontwikkeling van (clusters en) campussen in Gelderland. Buck Consultants International Nijmegen, mei 2010

Ontwikkeling van (clusters en) campussen in Gelderland

Buck Consultants International Nijmegen, mei 2010

Inhoudsopgave Blz. Samenvatting

2

1

Inleiding

17

2

Meerwaarde van clusterontwikkeling

24

3

Beeld Gelderse clusters anno 2010

30

4

Meerwaarde van campussen

45

5

Strategie voor Gelderse clusters

50

6

Gelderse innovatieen campusvisie 2010-2020

74

Bijlage 1: Geraadpleegde bronnen

© Buck Consultants International, 2010

95

1

Samenvatting 1

2

In het kader van de Herijking van het sociaal-economische beleid 2011-2015 heeft de Provincie Gelderland Buck Consultants Internationaal (BCI) een onderzoeksopdracht verstrekt. De opdracht betreft onderzoek naar de betekenis van de Gelderse campussen in innovatieen clusterbevordering en de rol die de Provincie hierin kan spelen. Gevraagd is om de primaire focus van de studie te richten op bedrijfshuisvestingsmogelijkheden (incubators, campussen, science & business parks), onderzoeksfaciliteiten (specialistische apparatuur, laboratoriumruimte, cleanrooms) en bereikbaarheidsvraagstukken.


3

In Gelderland zijn hiervoor de volgende campussen onderzocht: z NXP/Novio Tech Campus, Nijmegen z RUN – UMC – Mercator Campus, Nijmegen z WUR Wageningen Food Valley, Wageningen

4

Centrale vragen in het onderzoek z SWOT-analyse campussen en hierbinnen dominante kennisclusters/ technologiegebieden. Hoe kunnen sterkten vergroot en zwakten verbeterd worden? z Hoe kunnen campussen in ontwikkeling ontwikkeld worden tot campussen van nationaal belang? z Wat zou de rol van overheden (Provincie enerzijds, Rijk en gemeenten anderzijds) moeten of kunnen zijn? 2

Samenvatting 5

Een campus wordt gedefinieerd met de volgende 4 kernelementen 1 Fysieke locatie met hoogwaardige vestigingsmogelijkheden & faciliteiten

2 Focus op R&D en/of kennisintensieve activiteiten

Campus 3 Aanwezigheid van manifeste kennisdragers

4 Actieve Open Innovatie

Bron: Ministerie van Economische Zaken/BCI © Buck Consultants International, 2010

3

Samenvatting 6

Tijdens het onderzoek is de uitgangssituatie van de campussen geanalyseerd op basis van deskresearch en persoonlijke interviews met stakeholders en projecttrekkers.

Grootte cluster/netwerk Continuation

Slowdown

Food

7

Het toekomstperspectief van de clusters en campussen is mede bepaald op basis van input van betrokkenen tijdens workshops.

Semiconductors Health

4

3 1

2 Fase

8

Gebleken is dat de verschillende clusters in Gelderland zich in verschillende ontwikkelingsstadia bevinden.


1 2 3 4 5

Seed Start Development Growth Consolidation

Bron: Buck Consultants International

4

Samenvatting 9

Op dit moment kunnen 3 clusters en campussen1) (in ontwikkeling) in Gelderland worden onderscheiden: z Cluster Health & Health Valley: het platform in Oost-Nederland voor bedrijven, overheden, kennis- en zorginstellingen op het snijvlak van gezondheid en technologie z Cluster Semiconductors: het internationale semiconductorcluster rond NXP in Nijmegen z Cluster Food & Food Valley: het (Oost-)Nederlandse platform voor bedrijven, kennis- en opleidingsinstellingen en overheden in Wageningen op het snijvlak van voedselproductie, gezondheid, levensstijl en –kwaliteit en leefomgeving

1)

10 Huidige situatie cluster & campus Health op hoofdlijnen: z Sterke rol RUN en UMCN z Regionaal cluster: 120 leden z Overheidsfinanciering programma loopt af en nieuwe strategie is in ontwikkeling: z

z z

Speerpunten: moleculaire diagnostiek, Devices & Translational Medicin; Care & Cure Robotics; Zorg-op-Afstand New business generation wordt gezien als wezenlijk Nieuw concept: Red MedTech Highway. Versterking samenwerking over de as Enschede - Nijmegen Eindhoven

z Er is op campus Heyendaal huisvesting voor groei & doorstroom nodig

In huidige economisch beleid van de provincie worden alleen campussen in Food Valley en Health Valley onderscheiden © Buck Consultants International, 2010

5

Samenvatting 11 Huidige situatie cluster & campus Semiconductors op hoofdlijnen: z z z

z

z z

Leidende rol NXP Regionaal cluster: ca. 50 (overwegend MKB) bedrijven Nieuwe strategie NXP is vastgesteld met groeimogelijkheden, ook voor regio: High Performance Mixed Signals (HPMS) Plan ligt klaar om gedeelte van huidige NXPsite publiek toegankelijk te maken: Novio Tech Campus, inclusief creatie Novio Tech Innovation Center (voorheen gebouw “M”) Te sluiten productiefaciliteit ICN-5 staat in de belangstelling van een zonnecellenfabrikant Faciliteiten: laboratoria voor micro- en nanoelektronisch onderzoek (gebouw “M”) en volledige productiefaciliteit voor semiconductors ICN-5, incl. 5.000 m² cleanrooms


12 Huidige situatie cluster & campus Food op hoofdlijnen: z z z

Leidende rol WUR, DLO-instituten, WOTinstituten en NIZO Regionaal cluster: ca. 100 leden Food Valley Society Food Valley 2020 gericht op: z z z

z z

Communicatie/acquisitie Kennisvalorisatie Gebiedsontwikkeling

In beperkte mate is bedrijfs-/ labruimte beschikbaar; uitbreiding is wenselijk Beschikbare faciliteiten: meer dan 7 onderzoekslaboratoria en testcentra voor o.m. genomics, tissue cultures, plant protein expression en CAT AgroFood

6

Samenvatting 13 Belang campussen z z z z

Faciliteren van Open Innovatie en kennisuitwisseling Vergroten van de kracht van ‘new technology-based firms’ – kennisintensieve startende bedrijven Natuurlijke habitat voor onderzoeksfaciliteiten en –afdelingen Aantrekkingskracht voor internationale kenniswerkers

Input aanwezige kennis/R&D Input kenmerken van de campus

Throughput open innovatie proces


Output economische meerwaarde

14 Nationaal belang Gelderse campussen: in een studie van het Ministerie van Economische Zaken is de Wageningse Food campus aangemerkt als campus van nationaal belang en zijn Heyendaal en Novio Tech Campus gekarakteriseerd als campussen van potentieel nationaal belang. Hiermee heeft Gelderland de beschikking over interessante innovatieversnellende en economische troeven

7

Samenvatting 15 Werkgelegenheidsbelang Gelderse campussen Werkgelegenheid Campus

Kennisinstellingen Bedrijven campus (fte) (banen)

Spin-off regio (banen)

Health Valley

3.600*

1.300

3.200

Semiconductors

N.v.t.

3.000 # 2.100 ##

Onbekend

5.500**

500-1.000

5.400

Food Valley

* Wetenschappelijk personeel alle faculteiten Radboud Universiteit en UMC Nijmegen 2008 ** Wetenschappelijk en ondersteunend personeel WUR, DLO, WOT en NIZO 2008 # Totaal aantal werknemers NXP 2010 ## Totaal verwacht aantal werknemers NXP 2011 © Buck Consultants International, 2010

8

Samenvatting 16 Strategie Health Valley z z

Behoud & versterking breed ecosysteem Focus op 3 speerpunten: z z z

z z z z

z

Moleculaire diagnostiek, Devices & Translational Medicine Care & Cure Robiotics Zorg-op-Afstand

Integratie Health & Technology Versterking samenwerking over de Red MedTech Highway, de as Enschede – Nijmegen – Eindhoven Intensivering inspanningen om onderzoeksresultaten echt naar de markt te brengen Nijmeegse campussen (Heyendaal én Novio Tech Campus) als fysieke kristallisatiepunten van Open Innovatie en new business generation Deze 2 campussen bieden geavanceerde onderzoeksfaciliteiten/laboratoria en bedrijfsruimte voor hightech ondernemi-gen in alle levensfasen van start tot volwassenheid


17 Strategie Semiconductors z z

z z z

z

Focus op HPMS technologie als kerncompetentie Daarnaast focus op new business initiatives. Toepassing van micro- en nanoelectronica in Health is hierin leidend. Hier liggen kansen voor samenwerking met Health Valley Samenwerking met RUN en regionale semiconductorcluster ligt voor de hand Oude ICN-8 Wafer Fab kan ingezet worden ten behoeve van R&D van NXP en derden in HPMS ICN-5 Wafer Fab wordt gesloten eind 2010. Er is een zonnecellen-fabrikant die geïnteresseerd is in overname van deze faciliteiten Hiermee wordt niet alleen hoogwaardige werkgelegenheid behouden maar ook de basis gelegd voor een mogelijk nieuw speerpunt in Gelderland: Solar Energy

9

Samenvatting 18 Strategie Food z Behoud en versterking ecosysteem z Sterkere focus op speerpunten z z z

Marktgedreven Maatschappelijke thema’s Emerging sciences

z Food Valley Ambitrie 2020 wordt uitgewerkt langs 3 lijnen z z z

Kennisvalorisatie Communicatie/acquisitie Gebiedsontwikkeling

19 Visie op Gelderse Clusterontwikkeling z In alle 3 clusters moet worden gestreefd naar versterking van het brede ecosysteem met enkele (h)erkende speerpunten z Focus in speerpunten en activiteiten van clusterontwikkeling moet leiden tot hogere effectiviteit en toegenomen efficiency

z Mogelijke speerpunten z z z

Food & Health Biobased economy Omgevingsmanagement


10

Samenvatting 20 Visie op Gelderse Campusontwikkeling (1) z Campussen zijn het natuurlijke en voor kenniswerkers en R&D afdelingen aantrekkelijke kristallisatiepunt voor open innovatie en publiek private R&Dsamenwerking. Daarnaast zijn het door de aanwezige kennis en ter beschikking staande geavanceerde onderzoeksfaciliteiten ook innovatieversnellers. De economische kracht van bedrijven op een campus wordt daarmee groter z In de internationale concurrentiestrijd om R&D-centra en kenniswerkers kan het onderscheidende karakter van een goede campus een belangrijk visitekaartje voor Gelderland zijn


11

Samenvatting 20 Visie op Gelderse Campusontwikkeling (2) z De campussen in Gelderland hebben een verschillend karakter •

Health Valley: concentratie op Heyendaal (RU+UMCN); doorgroeimogelijkheden op Novio Tech Campus

•

Food Valley: meerdere kernen, namelijk − − −

Wageningen Science & Business Park Wageningen Campus/De Born Plannen voor Onderwijscampus in Ede en Poultry Campus in Barneveld

Food Valley kent niet één campus maar momenteel 3 concentraties van kennisinstellingen en bedrijvigheid: Wageningen Science & Business park (vnl. bedrijvigheid), Wageningen campus/De Born (vnl. kennisinstellingen) en De Dreijen (bedrijfsverzamelgebouw De Valk). Er zijn ook nog plannen voor ‘campussen’ in Ede en Barneveld. Bedacht moet worden dat campussen concentratiepunten van onderzoekers, faciliteiten en kennisvalorisatie/business generatie zijn. Voor hoogwaardige (onderzoeks)faciliteiten, ontmoeting en samenwerking is voldoende kritische massa nodig. Bij de verdere planvorming rond campussen in Food Valley moet worden gewaakt voor fragmentatie en is concentratie rond De Born en Wageningen Science & Business Park wenselijk •

Semiconductors (incl. zonnecellen): concentratie op NXP-terrein en aansluitend Novio Tech Campus


12

Samenvatting 21 Kennisintensieve bedrijven vragen in verschillende fasen van ontwikkeling verschillende typen huisvesting en shared research facilities z z z

Eerste levensfase: Innovationlabs (Innolabs) in de gebouwen van de kennisdrager. Kantoorruimte: eenvoudig (1-3 jaar) Tweede fase: Incubator (multi-tenant bedrijfsverzamelgebouw) en beschikbaarheid onderzoeksfaciliteiten; kennisdrager op korte afstand (4-7 jaar) Volwassen fase van het bedrijf: grotere, zelfstandige en representatieve huisvesting op een Science, Technology & Business Park (mogelijk single-tenant)

22 Huidige en toekomstige situatie huisvesting op Gelderse campussen Innolabs (in gebouw kennisdrager)

Incubator / Multitenant

Science, Technology & Business Park1)

Nu

Additionele behoefte

Nu


Nu


Health Valley

+

+/++

++

++

0

+/++

Semiconductors

0

0/+

0

+

0

+

Food Valley

+

+

++

++

+

+/++

1) Zelfstandige huisvesting op science park 0 ….. +++ = beschikbaarheid/additionele behoefte © Buck Consultants International, 2010


13

Samenvatting 23 De strategie van Gelderland op het gebied van huisvesting en campussen ten behoeve van de kennisintensieve clusters moet er de komende 10 jaar op gericht zijn dat op élk moment voor de drie typen huisvesting en faciliteiten concrete en geschikte opties aanwezig zijn 24 De rol van de Provincie kan betrekking hebben op 4 terreinen z z z z

Onderzoeksfaciliteiten Huisvestingsmogelijkheden Bereikbaarheid (inclusief digitale) en kwaliteit campus Promotie en acquisitie

25 Waar heeft de Provincie een trekkende rol in de ontwikkeling van Health – Heyendaal i.c.m. Novio Tech Campus z z z z z

Stimulator van projectbureau Health Valley bij de uitwerking en invulling van de nieuwe strategie Ontwikkelingsplanning campus & bedrijfsruimte Heyendaal en combinatie met Novio Tech Campus (doorgroei) Ontwikkeling infrastructuurplan Financiering onderzoeksfaciliteiten Promotie & acquisitie


14

Samenvatting 26 Waar heeft de Provincie een trekkende rol in de ontwikkeling van Semiconductors – NXP/Novio Tech Campus z z z z z z

Stimulator van Oost NV bij ondersteuning van de ontwikkeling en invulling van Novio Tech Campus, met inbegrip van Novio Tech Innovation Center Ontwikkeling en uitvoering van gezamenlijke wervingsactie zonnecellenfabrikant in Nijmegen Ontwikkelingsplanning campus & bedrijfsruimte Novio Tech Campus Ontwikkeling infrastructuurplan Financiering onderzoeksfaciliteiten Promotie & acquisitie

27 Waar heeft de Provincie een trekkende rol in de ontwikkeling van Food Valley z z z z

Ontwikkelingsplanning campus & bedrijfsruimte Ontwikkeling infrastructuurplan Financiering onderzoeksfaciliteiten Promotie & acquisitie


15

Samenvatting 28 De rol van de Provincie voor de komende jaren kan als volgt worden samengevat: z

z

z

z z

Bijdrage aan versterking clusters en financiering onderzoeksfaciliteiten die de clusters Health, Food en Semiconductors (inclusief zonnecellen) duurzaam kunnen versterken en door marktfalen anders niet tot stand komen Vormgeving, planning en implementatie gebiedsontwikkeling (inclusief bereikbaarheid) rondom campussen Health, Food en Semiconductors (incl. zonnecellen) Bijdrage aan financiering van onrendabele top in bedrijfshuisvesting op de onderscheiden campussen in verschillende levensfasen van kennisintensieve bedrijven Provinciaal promotie- en acquisitiebeleid ter versterking van de gekozen speerpuntclusters Opzetten regeling voor financiële ondersteuning van belangrijke potentiële vestigers in de clusters


16

1 Inleiding Herijking sociaal-economisch beleid provincie Gelderland Achtergrond

Herijking sociaal-economisch beleid Provincie Gelderland 2011-2015 (i.s.m. Provincie Overijssel), o.a. gericht op innovatiebeleid

Vraagstelling aan BCI

Onderzoek de betekenis van campussen in innovatieen clusterbevordering en welke rol de Provincie hierin kan spelen

Onderzochte campussen 1 2 3 4 5 1) Over

NXP/NovioTech Campus, Nijmegen RUN/UMC/Mercator Campus, Nijmegen Kennispark Twente, Enschede1) Thales Campus, Hengelo1) WUR Wageningen Food Valley, Wageningen

de Overijsselse campussen wordt in een separaat rapport gerapporteerd (juni 2010)


17

Achtergrond: Gelders beleid z Het onderzoek is uitgevoerd tegen de achtergrond van het Gelderse innovatiebeleid, dat volgens de nota ‘Maak het in Gelderland’ de volgende doelstellingen heeft: •

• •

Verzilveren van kennis en innovatiepositie: Triangle continueren en in hogere versnelling investeren in integrale gebiedsontwikkeling van de valleys om topregio’s te krijgen met een uitstekend woon-werk-leefklimaat Versterken van innovatievermogen MKB breed Ondersteuning van de volgende opbloeiende regionale clusters: − − − −

Energie en Milieutechnologie Biomassa agroketens/biobased economy Maakindustrie/technologie Mode Arnhem

z Ook in de samenwerking met Overijssel zijn de kenniseconomie en het midden- en kleinbedrijf cruciaal. Het Triangle-concept, waarin Health Valley (Midden Gelderland), Food Valley (Wageningen e.o.) en Technology Valley (Twente) beoogt de afzonderlijke valleys te versterken en de onderlinge synergie te stimuleren z De ambities op het gebied van kenniseconomie vormen ook steeds meer onderdeel van integrale gebiedsontwikkeling z In dit onderzoek wordt gesproken over Gelderse clusters, vaak ook in de betekenis van Oost-Nederlandse clusters © Buck Consultants International, 2010

18

Centrale vragen in het onderzoek z SWOT-analyse van de campussen 2, 3 en 5 en hierbinnen dominante kennisclusters/technologiegebieden. Hoe kunnen sterkten versterkt en zwakten verbeterd worden? z Hoe kunnen campusinitiatieven 1 en 4 ontwikkeld worden tot een volwassen campus (van nationaal belang). Zijn daartoe benodigde investeringen verantwoord? z Wat zou de rol van de overheid (provincies enerzijds, Rijk anderzijds) moeten of kunnen zijn?


19

Wat is een campus? z Technopolis (2009) heeft een campus als volgt gedefinieerd: • •

•

Een fysieke locatie met hoogwaardig onroerend goed en gemeenschappelijke faciliteiten Die als doel heeft het bevorderen van de oprichting, groei en acquisitie van kennisintensieve bedrijven en kennisintensieve organisaties en hun onderlinge samenwerking Met een actief beleid gericht op het faciliteren van R&D en innovatie en de transfer van kennis, mensen en kapitaal naar en tussen de organisaties op de campus en op het aantrekken van kennisintensieve locaties

z Buck Consultants International voegt aan deze omschrijving toe dat de aanwezigheid van een manifeste kennisdrager (bv universiteit, hogeschool, universitair medisch centrum, grote R&D afdeling van technologiebedrijf) op de campus een voorwaarde is en dat het derde punt vertaald is in termen van een aanwezige organisatie die actief open innovatie stimuleert. Met ‘open innovatie’ wordt de strategie bedoeld waarin bedrijven niet alleen zelf nieuwe produkten ontwikkelen in eigen laboratoria, maar in open samenwerking met kennisinstellingen, spin-offs, technologische instituten, gespecialiseerde MKBbedrijven etc. © Buck Consultants International, 2010

20

z Een campus bestaat aldus uit 4 kernelementen 1 Fysieke locatie met hoogwaardige vestigingsmogelijkheden & faciliteiten

2 Focus op R&D en/of kennisintensieve activiteiten

Campus 3 Aanwezigheid van manifeste kennisdragers

4 Actieve Open Innovatie

Bron: Ministerie van Economische Zaken/BCI © Buck Consultants International, 2010

21

Campussen binnen regionale economie

Regionale economie

Clusterontwikkeling Arbeidspotentieel

Campus

Woon- en leefklimaat

Fysieke vestigingsomgeving

De focus in dit project ligt op campussen. Campussen zijn echter géén geïsoleerde vastgoedontwikkelingen. Er is een duidelijke relatie met clusterontwikkeling en het regionale vestigingsklimaat in brede zin


22

Aanpak studie Fasering A Analyse uitgangssituatie campussen op basis van deskresearch en interviews met projecttrekkers en stakeholders B Bepalen toekomstperspectief van clusters en campussen op basis van workshop met betrokkenen C Opstellen Roadmap Campussen Oost-Nederland 2010-2015, inclusief rol van overheid (m.n. Provincie)


23

2 Meerwaarde van clusterontwikkeling z Voordelen voor bedrijven •

• • • • •

Toegang tot specifieke kennis door netwerk en dedicated R&D instituten Toegespitste infrastructuur, o.a. voor R&D Beschikbaarheid gespecialiseerd personeel Aanwezigheid gespecialiseerde toeleveranciers Extra profilering (‘powered by’) Gezonde concurrentie, die motivatie en innovatie omhoog stuwt

z Voordelen voor regio’s • • • •

•

Hogere productiviteit bedrijfsleven Meer starters/spin-offs met grotere overlevingskans Meer innovatie Mogelijkheden voor specifiek en daardoor effectief stimuleringsbeleid Verhoging attractiviteit voor bedrijven van elders (‘the best businesses want to move in’)



24

Ontwikkelingsstadia clusters Gelderland Grootte cluster/netwerk Continuation

Slowdown

Food Semiconductors Health

4

3 1

2 Fase

1 2 3 4 5

Seed Start Development Growth Consolidation



25

BCI Cluster Clock: om een cluster succesvol te ontwikkelen moet aan 12 voorwaarden worden voldaan Branding/ marketing

Talent Pool Kennis/ opleidingen

Quality of life

Dynamiek/ ondernemers -klimaat

Technologie

Cluster propositie

Rol Overheden

Markten

Shared facilities/incubators/campussen

Netwerken

ConnectiviKapitaal teit

Primaire focus voorliggend project © Buck Consultants International, 2010

26

Toelichting voorwaarden Talent Pool

Beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel (aantal/opleidingsniveau). Kan zowel om kennis als om competenties gaan. Niveau totale werkgeverslasten is van belang in internationaal perspectief

Kennis / Opleidingen

Niveau van het regionale schoolsysteem en de aanwezigheid van universiteiten, hogescholen, gespecialiseerde vakopleidingen. Aantal studenten maar vooral het aantal jaarlijkse afstudeerders is van belang

Technologie

Regionale kracht in onderzoek, ontwikkeling en industriële toepassing van technologie in producten & processen in een bepaald domein. Kracht van zowel kennisinfrastructuur als industriële clusters in de regio en onderlinge samenwerking

Markten

Marktontwikkeling voor het betreffende cluster: locaal, regionaal, nationaal, internationaal; publiek & privaat

Netwerken

Aanwezigheid & kracht van regionale business clusters (speerpunten, compleetheid van de totale sector-waardeketen, omvang, interactie kennisinfrastructuur & autoriteiten)

Kapitaal

Aanwezige financiële ondersteuning voor innovatie & business start-ups (private sector & overheid): venture capital, innovatie- & loonkostensubsidies, zachte leningen, fiscale tegemoetkomingen, capital grants


27

Toelichting voorwaarden Connectiviteit

Bereikbaarheid en communicatieve verbondenheid regio: nabije beschikbaarheid en kwaliteit van (lucht-)haven, snel-, spoor- en vaarwegen, digitale (ICT) infrastructuur

Shared Facilities / Incubators / Campussen

Beschikbaarheid van hoogwaardige onderzoeksfaciliteiten (laboratoria, apparatuur, pilot-productielijnen) en huisvesting voor technologie-gedreven bedrijven in het specifieke cluster, in alle ontwikkelingsfasen van start-up tot volwassen en commercieel zelfredzaam

Overheden

Mate van actieve ondersteuning door regionale & nationale overheden: financieel, wet- & regelgeving, vergunningen, arbeidsmarkt, promotie & acquisitie, faciliteiten

Dynamiek ondernemingsklimaat

Kracht van het regionale ondernemingsklimaat: gedrevenheid tot innovatie, samenwerking & creatie van new business; regionale bereidheid tot investeren in nieuwe initiatieven; concurrentiekracht

Quality of Life

Kwaliteit van leven in regio voor internationale werknemers: huisvesting; fiscaal klimaat; voorzieningen; arbeidswetgeving; klimaat; meertaligheid; omgeving; cultuur

Branding / Marketing

Imago van een regio en bereidheid & capaciteit bij alle stakeholders om imago actief (nog verder) te verbeteren bij potentiële investeerders & werknemers


28

Primaire focus van deze studie z Bedrijfshuisvestingsmogelijkheden – incubators, campussen, science & business parks, mede in het kader van integrale gebiedsontwikkelingen z Onderzoeksfaciliteiten – specialistische apparatuur, labruimte, clean rooms z Bereikbaarheid – via snelwegen, spoorwegen, luchthavens en digitale infrastructuur en daarbinnen de rol van overheden


29

3 Beeld Gelderse clusters anno 2010 A Cluster Health en Health Valley z Health Valley is een platform in Oost-Nederland voor bedrijven, overheden, kennis- en gezondheidszorginstellingen op het snijvlak van gezondheid en technologie z De strategische ambitie van Health Valley is om een goed herkenbare “Piek” te zijn van nationaal en internationaal belang z Activiteiten van Health Valley zijn: • • •

Het verbinden van innovatiepartners uit bedrijfsleven met kennis en zorginstellingen Stimuleren van business en innovaties in de medische en farmaceutische sector in Oost-Nederland (Inter-)nationale promotie van het health cluster in Oost-Nederland


30

Huidige situatie Clusters & Huisvesting & Faciliteiten Health A Cluster

z Sterke rol RUN en UMCN z Ondersteunend cluster regio en daarbuiten in Health Valley: 120 leden en groeiend z Overheidsfinanciering programma loopt af tussen 2010-2012; vervolg wordt gezocht z Nieuwe strategie Health Valley in ontwikkeling: • •

B Campus

Speerpunten: Moleculaire Diagnostiek, Devices & Translational Medicine; Care & Cure Robotics; Zorg-op-Afstand New business generation wordt gezien als wezenlijk

z RUN: • •

15.000 m² bedrijfs-/labruimte beschikbaar in 4 gebouwen (o.a. Mercator); 95% bezet Voor groei & doorstroom aanvullende ruimte buiten Heyendaal nodig

z UMC: •


Er is geen bedrijfs-/labruimte beschikbaar; staat gepland voor Research Toren 2012 (planfase)

31

C Faciliteiten


z Laboratoria en Operatiekamers voor medisch-klinisch onderzoek z Baby Research Center z BSI-laboratorium (Behavioral Science) z Centraal Dierenlaboratorium z Centre for Clinical Malaria Studies z F.C. Donders Centre (fMRI, EEG, MEG) z NMR (Nuclear Magnetic Resonance) laboratorium z High Field Magnet Laboratory (Magnetenlab) z Life Science Trace Gas Facility z Nano Laboratorium Nijmegen z RIVER-laboratorium (virtual reality onderzoek)

32

Plattegrond Campus Heyendaal (Radboud/Mercator/ UMCN)


33

B Cluster Semiconductors z Rond NXP in Eindhoven (hoofdkantoor, R&D) en Nijmegen (productie, R&D) is een internationaal semiconductor cluster ontstaan. Dit cluster is verweven met de Oost- en Zuidoost-Nederlandse kennisinfrastructuur z NXP heeft onlangs de nieuwe strategie voor de toekomst – met daarin een belangrijke rol voor de vestiging in Nijmegen – bepaald: ontwikkeling van NXP tot een wereldwijd leidende onderneming in High Performance Mixed Signal (HPMS) technologie z HPMS componenten en systemen kunnen gezien worden als de sensoren van moderne computersystemen: de “ogen en oren”. Zowel NXP als de regio hebben op dit gebied een sterke positie opgebouwd. Deze strategie biedt daarom kansen voor samenwerking met zowel het regionale en internationale bedrijfsleven en de kennisinfrastructuur. Uitwerking van de strategie vindt op dit moment plaats door NXP © Buck Consultants International, 2010

34

z NXP is één van de belangrijkste private investeerders in R&D in Nederland met een derde plaats op de ranking in 2010 z In 2009 investeerde NXP 237 M€ in R&D in Nederland z In Nijmegen vindt 2/3 van de NXP-inspanningen in onderzoek en ontwikkeling plaats

R&D Uitgaven Personeel in NL (NL) (miljoen euro)

Nr. Bedrijf

Stad

1 Philips

Eindhoven

707

4269

2 ASML

Veldhoven

426

2288

3 NXP

Eindhoven/Nijmegen

237

1400

4 DSM

Geleen/Delft

233

1460

5 Océ 6 Unilever

Venlo Vlaardingen

153 149

826 1190

120

1474

7 KPN/Getronics 8 Corus

IJmuiden

76

487

9 Thales

Hengelo

75

910

10 AkzoNobel

Arnhem

48

490

Bron: Technisch weekblad, april 2010


35

Huidige situatie Cluster & Huisvesting & Faciliteiten A Cluster

z Leidende rol NXP z Ondersteunend cluster regio (overwegend MKB): 50 bedrijven z NXP kijkt weer vooruit: nieuwe strategie en speerpunten z Application & Development in samenwerking met andere domeinen, w.o. health, is nog niet ontwikkeld

B Campus

z NXP-site: • •

Eigen vastgoedstrategie en –herziening nog in ontwikkeling Investering & herziening gebouw “M” (Novio Tech Innovation Center) in planfase (financiering onduidelijk)

z Novio Tech Campus: •


De stap naar financiering, implementatie, ontwikkeling moet nog door NXP en partners gezet worden

36

C Faciliteiten

z Laboratoria voor micro- en nano-elektronisch onderzoek (gebouw “M “ en verschillende gebouwen op de NXP “Core-site” en toekomstige publieke Novio Tech Campus z Volledige infrastructuur (gebouwen, leidingen, opslag & voorzieningen voor krachtstroom, chemicaliën, gezuiverd water, lucht & gassen) voor semiconductor cleanrooms. Bijv. ICN-5: • • •

Klasse 10.000 Klasse 100 Klasse 10

(4.000 m²) (1,000 m²) (250 m²)

Deze classificatie geeft aan hoe schoon de lucht in de cleanrooms is, dat wil zeggen, het maximale aantal stofdeeltjes in rust per m³ dat toegestaan is. Ter vergelijking: op een droge dag in een stedelijk milieu zou de classificatie van de buitenlucht 1.000.000 zijn. Condities kunnen aangepast worden voor alternatieve toepassingen


37

Plattegrond Semicon cluster op NXP-site/Novio Tech Campus BY

BZ

Fifty-twodegrees

Beoogd: publieke Novio Tech Campus M

ICN 8

•

Publiek te ontsluiten deel van nu volledig private terrein van NXP

•

Novio Tech Campus aangegeven in kleur

•

Gebouw “M” betreft het beoogde Novio Tech Innovation Center

ICN-5

Overzicht overkoepelende NXP-site •

Gesloopte gebouwen: volledig doorgekruist

•

Geplande sloop: gestippelde kruisen

•

Gebouw ICN-5: interesse zonnecellenfabrikant © Buck Consultants International, 2010

38

C Cluster Food en Food Valley z Food Valley is een platform voor bedrijven, kennis- en opleidingsinstellingen en overheden op het snijvlak van voedselproductie, gezondheid/lifestyle/livelihood en leefomgeving z De strategische Ambitie Food Valley 2020, Voedingsbodem voor grenzeloze innovaties is de Gelderse Vallei versneld te laten doorgroeien tot Europese topregio voor innovaties op het gebied van gezonde en duurzame voeding z Activiteiten van stichting Food Valley zijn: • • • • •

Stimuleren van innovatieprojecten (bijeenkomsten, food innovation link, projectontwikkeling, etc.) Bevorderen van nieuwe bedrijvigheid (start-ups, acquisitie) (Inter)nationale promotie van Nederland als Food Valley Netwerkvorming (Food Valley Society netwerk) Optimaliseren van backoffice


39

z Kracht van cluster food: ‘Wageningse aanpak’ = interdisciplinaire aanpak op basis van disciplinaire competenties • • • • • •

Crop yield & pest management: o.a. veredeling en modificatie, bestrijding van planteziekten Food & nutrition: o.a. verbetering van voedingsmiddelen, bestanddelen en kenmerken (smaak, geur, textuur, houdbaarheid) Animal health & livestock perfomance: diagnose en bestrijding dierziekten, opbrengstvermeerdering Health & medicine: o.a. nutro-genomics en allergiegevoeligheid Bioprocessing: o.a. scheidingstechnologie, productie van biomaterialen en bioenergie Agrologistiek: o.a. tracking & tracing systemen


40

z Wageningse aanpak: kennis, kunde én kassa •

Onderzoek − −

−

•

Onderwijs − − −

•

Fundamenteel: WUR Strategisch: DLO-instituten (Alterra, Food & Biobased Resarch, Wagening UR Lifestock Research, Biomedical Research, LEI, IMARES), WOT-instituten (RIKILT, CVI, CBO, etc.) Toegepast: Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, NIZO Academisch: WUR HBO: Van Hall Larenstein, CHE, HAN, Aeres Groep (inclusief STOAS Hogeschool en in toekomst HAS Den Bosch, plus MBO) Post-initieel: academisch en HBO

Valorisatie − − −

Kennistransfer werkeenheden Wageningen Business School Dafne (ondernemerschap)


41

Huidige situatie Cluster & Huisvesting & Faciliteiten A

Cluster

z Sterke rol WUR, DLO-instituten, WOT-instituten en NIZO z Ondersteunend cluster regio en daarbuiten in Food Valley Society: circa 100 leden en groeiend z Overheidsfinanciering programma afkomstig van EFRO, EZ, provincie en gemeenten z Nieuwe strategie Food Valley Ambitie 2020 drie lijnen: • • •

B

Campus

Communicatie/acquisitie Kennisvalorisatie Gebiedsontwikkeling

z Agro Business & Science Park •

25.000 m2 bedrijfs-/labruimte beschikbaar in 4 gebouwen; bezettingsgraad 65-100%

z De Dreijen •

2.000 m2 bedrijfs-/labruimte in gebouw De Valk

z Wageningen Campus/De Born • © Buck Consultants International, 2010

Nog geen bedrijfs-/labruimte voor bedrijven, maar wel in planning 42

C Faciliteiten


z z z z z z z

Wageningen Genomics Facility Plant Protein Expression Centre Unifarm/Biologisch Proef- en Leerbedrijf Droevendaal Wageningen Tissue Culture Centre Verpakkingslaboratorium Restaurant van de Toekomst CAT AgroFood

43

Campussen ‘Food Wageningen’

= Lokatie © Buck Consultants International, 2010

44

4 Meerwaarde van campussen z Bij de bevordering van R&D/innovatie spelen (zoals eerder opgemerkt) tal van factoren een rol: van talentontwikkeling tot beschikbaarheid van onderzoeksfaciliteiten en van venture capital tot publiek-private onderzoekssamenwerkingsprogramma z De rol van een campus is vooral het open innovatieproces faciliteren Input aanwezige kennis/R&D Input kenmerken van de campus


Throughput open innovatie proces

Output economische meerwaarde

45

z ‘De grootste meerwaarde van campussen ligt op het terrein van kennisuitwisseling’, zo concludeert Technopolis (2009) in een overzichtsrapportage. Onderzoeken in Zweden en Italië laten echter ook zien dat ‘new technology based firms’ op science parks beter presteren in termen van omzetgroei, werkgelegenheidsgroei, intensiteit van relaties met universiteiten en adoptie van nieuwe technologieën z Het belang van een campus is breed • • •

Een campus faciliteert open innovatie, wat een kernelement in de versnelling van innovatie in Nederland is Een campus is een natuurlijke habitat voor onderzoeksfaciliteiten en onderzoeksafdelingen Een aantrekkelijke campus is uitnodigend voor internationale kenniswerkers, die immers ook (internationale) keuzemogelijkheden hebben


46

z In tegenstelling tot de omringende landen kent Nederland nog maar weinig echt volwaardige campussen. In het nationale beleid krijgen campussen de laatste tijd steeds meer aandacht, als ruimtelijke omgevingen voor de ontwikkeling van specifieke ‘pieken’. In een studie van het Ministerie van Economische Zaken (zie volgende bladzijde) worden de Gelderse campussen als volgt gepositioneerd: • •

WUR/ Wageningen/Food Valley als campus van nationaal belang aangemerkt RUN-UMC-Mercator (‘Health Valley’) en NXP/Novio Tech Campus als campussen van potentieel nationaal belang

z Gelderland heeft daarmee interessante innovatieen economische troeven. Een campus is immers niet alleen het natuurlijke en voor kenniswerkers en R&D afdelingen aantrekkelijke kristallisatiepunt voor open innovatie en publiek-private R&D-samenwerkingsmogelijkheden, maar is door zijn onderscheidend vermogen en inspelend op nationale prioriteiten ook een innovatieversneller © Buck Consultants International, 2010

47

Ontwikkelingsfase en belang campussen Oost-Nederland (per medio 2009)

Naam

Passend in Manifeste Omvang nationaal Open Campus (technolo- bedrijvigkennisdrager innovatie ja/nee heid gie)beleid

Campus van nationaal belang ja/nee

Locatie

Fase

Enschede

Volwassen

Ja

Ja

Ja

Ja

Groot

Ja

Thales Campus

Hengelo

Idee

Ja

Nee

Nee

X

X

X

NXP/ Novio Tech Campus

Nijmegen

Opstart

Ja

Ja

Ja

Ja

Beperkt

Mogelijk

RUN - UMC Mercator

Nijmegen

Groeifase

Ja

Ja

Ja

Ja

Beperkt

Mogelijk

Wageningen Volwassen

Ja

Ja

Ja

Ja

Groot

Ja

Kennispark Twente

WUR Wageningen/ Food Valley

Bron: BCI/Ministerie Van Economische Zaken, 2009 © Buck Consultants International, 2010

48

Inschatting werkgelegenheidsbelang Gelderse campussen Werkgelegenheid Campus

Kennisinstellingen (fte)

Bedrijven campus (banen)

Spin-off regio (banen)

Health Valley

3.600*

1.300

3.200

Semiconductors

N.v.t.

3.000 # 2.100 ##

Onbekend

5.500**

500-1.000

5.400

Food Valley

* Wetenschappelijk personeel alle faculteiten Radboud Universiteit en UMC Nijmegen 2008 ** Wetenschappelijk en ondersteunend personeel WUR, DLO, WOT en NIZO 2008 # Totaal aantal werknemers NXP 2010 ## Totaal verwacht aantal werknemers NXP 2011


49

5 Strategie voor Gelderse clusters A Health Valley B Semiconductors C Food Valley


50

A Health Valley z Health Valley heeft begin maart jl. de hoofdlijnen van haar nieuwe strategie naar buiten gebracht (op basis advies BCI) •

Behoud + versterking breed ecosysteem, dwz een omgeving waarin medewerkers van kennisinstellingen, bedrijven en overheidsorganisaties elkaar treffen, gezamelijk ideeën ontwikkelen, projecten uitvoeren en bedrijven starten

•

Meer focus op drie speerpunten

•

Versterking samenwerking met hightech bedrijven en instellingen in Eindhovense regio (Red MedTech Highway)

•

Intensivering van de inspanningen om onderzoeksresultaten en prototypes echt naar de markt te brengen

z Definitieve vaststelling strategie en nadere uitwerking heeft nog niet plaatsgevonden (april 2010)


51

Visie Health Valley 2010-2015

Moleculaire Diagnostiek, Devices & Translational Medicine

Health Valley Speerpunten Care & Cure Robotics

Health Valley Ecosysteem

Zorg-opAfstand

Molecule- to-Man E-Health Medical Devices en Regeneratieve Geneeskunde

Sport, Voeding & Levensstijl

= Health Valley project © Buck Consultants International, 2010

52

Toelichting speerpunten 1

Moleculaire diagnostiek, devices & translational medicine

z Beeldvorming van het menselijk lichaam op biomoleculair niveau in combinatie met de ontwikkeling van nieuwe medicijnen

2

Care & cure robotics

z Ontwikkeling van mechatronische en robotische instrumenten en besturing en hulpmiddelen t.b.v. minimaal invasieve chirurgie en ondersteuning van revalidatie

3

Zorg op afstand

z Ontwikkeling van nieuwe zorgconcepten voor patiëntondersteuning met behulp van telemedicine-technologieën als telemonitoring, lab-on-a-chip, digitale patiëntdossiers en internet-gebaseerde interactie met de polikliniek


53

Het nieuwe concept Health Valley

Red MedTech Highway

z z z z z

Humaan Bio-moleculair Translationele R&D Klinisch-medisch Interventie & therapie

z z z z z

Imaging & diagnostics Monitoring Medical devices Robotics ICT & nanotechnology

z z z z z

Verbinden Dynamiek Koppeling Netwerk Snelheid

Dit concept is in opdracht van Health Valley door Buck Consultants International ontwikkeld. Op 17 maart 2010 is het door de Voorzitter van Health Valley op het Health Valley Event 2010 aan de healthcare community gepresenteerd en aangeboden aan de Minister van Economische Zaken © Buck Consultants International, 2010

54

Red MedTech Highway


55

Wat onderscheidt de Red MedTech Highway? z Logische locatie voor bedrijven, zorg- en kennisinstellingen in health, maar ook de bakermat van topclusters in geavanceerde technologieontwikkeling z Bewezen track record op het gebied van samenwerking tussen bedrijfsleven, universiteiten en zorginstellingen in health-projecten maar eveneens een indrukwekkende historie waar het gaat om geïntegreerde technologieprojecten z Ideale voedingsbodem voor de integratie van Health & Technology in Nederland


56

Rol Campus in Red MedTech Highway z Op de Heyendaal campus in Nijmegen bevinden zich de Radboud Universiteit (RUN) en het Universitair Medisch Centrum St. Radboud (UMCN), mede-oprichters van Health Valley in Oost-Nederland z RUN en UMCN behoren tot de belangrijkste kennisinstellingen in de regio in gezondheidszorg, medische technologie en farmacie. Het UMCN is het enige universitaire medische centrum op de Red MedTech Highway z Op de campus zijn ca. 100 spin-off bedrijven van RUN en UMCN gevestigd waarvan een groot deel actief is in de Health-sector z De campus is het fysieke kristallisatiepunt op het gebied van Health & Technology in Gelderland. Op en rond Heyendaal wordt: • • • • •

R&D – van fundamenteel tot toegepast – geïnitieerd, uitgevoerd en/of ondersteund wetenschappelijke begeleiding geboden aan onderzoekers business coaching geboden aan startende ondernemers klinisch onderzoek verricht samenwerking tussen onderwijs, wetenschap, gezondheidszorg en bedrijfsleven gestimuleerd en gefaciliteerd


57

z De campus biedt bovendien geavanceerde onderzoeksfaciliteiten en laboratoriumruimte en eenvoudige bedrijfsruimte aan studenten, wetenschappers en (startende) ondernemingen, onmisbare faciliteiten die voor startende ondernemers in Health veelal onbetaalbaar zijn


58

Complementariteit Campussen op de Red MedTech Highway z Op de Red MedTech Highway liggen 3 zwaartepunten met campussen: Enschede, Nijmegen, Eindhoven z Deze kernen vertonen gedeeltelijk overeenkomsten op het terrein van Health & Technology, maar hebben nadrukkelijk verschillende eigen kerncompetenties. In Nijmegen zijn dat bijvoorbeeld translational medicine, neurocognitieve wetenschappen en organische chemie z De strategie moet erop gericht zijn enerzijds de eigen competenties (incl. researchfaciliteiten) te versterken en anderzijds de complementariteit op te zoeken en meerwaarde te ontwikkelen


59

Actie Campus Heyendaal z Een nieuwe strategie op hoofdlijnen voor Health Valley 2010-2015 met inbegrip van het Red MedTech Highway-concept ligt nu klaar z De nieuwe strategie moet worden verankerd in het nationale innovatieen ruimtelijk-economisch beleid (o.a. toekomstige Pieken in de Delta programma) z De strategie moet worden uitgewerkt en vertaald in een actieplan met 4 zwaartepunten 1 2 3 4

Technologie & speerpunten Geografische samenwerking Fysieke infrastructuur & onderzoeksfaciliteiten Organisatie & financiering


60

Aanjagers van de Acties z Bij Technologie & Speerpunten (1) dienen de gekozen speerpunten in detail te worden uitgewerkt. Een technologie-ontwikkelingsplan voor de komende vijf jaar moet worden opgesteld: Health & Technology Road Map 2015: op welke gebieden en op welke wijze gaan de bedrijven en kennisinstellingen de gekozen ambities in Health & Technology realiseren. Deskundigen uit bedrijfsleven, kennisinstellingen en zorginstellingen ontwikkelen gezamenlijk deze roadmap gezamenlijk de hoofdrol in het schrijven van dit strategisch hoofdstuk. Bureau Health Valley kan dit proces coördineren


61

z Bij de andere 3 zwaartepunten speelt de provincie Gelderland een belangrijke rol. Zij zal in belangrijke mate (mede-)vormgever moeten zijn van: z De intensivering van de samenwerking tussen steden en regio’s over de as van de Red MedTech Highway (2) z Inventarisatie, planning en financiering van de fysieke infrastructuur en onderzoeksfaciliteiten die nodig zijn op en rond Heyendaal en elders in de provincie om de geformuleerde ambities in 2015 en verder te kunnen realiseren (3) z Ontwikkeling en financiering van een optimale organisatie c.q. samenspel van organisaties die de realisatie van de Red Med Tech Highway-ambities moet helpen realiseren en faciliteren (4)


62

B Strategie Semiconductors NXP’s nieuwe strategische koers is verdere ontwikkeling van het bedrijf tot een wereldwijd leidende onderneming in High Performance Mixed Signal technology z High performance mixed signal (HPMS) componenten en systemen zijn de ‘ogen en oren’ van computersystemen over de hele wereld (onderstaand schematisch in groen aangegeven) z Dit is een sector waarin NXP een leidende positie bekleedt met een uitstekende staat van dienst en world class technologische expertise


63

NXP is in Nederland goed gepositioneerd in HPMS z Het is één van de sleutelcompetenties van het bedrijf in R&D z In Nijmegen zijn grote onderzoeksgroepen op dit gebied werkzaam: • • • •

Draadloze basisstations Power Management IC’s Audiosystemen voor auto’s Specifieke IC - ondersteunende infrastructuur (QAS)

z Deze onderzoeksgroepen zijn geïdentificeerd als de sleutelfactoren voor het toekomstige succes van NXP in Nijmegen z ICN-8 (een Wafer Fab in Nijmegen) is één van de overgebleven NXPfabs in Europa. De HPMS-strategie biedt kansen om van juist deze fab de levensduur verder te verlengen


64

z Tegelijkertijd wordt in Nijmegen in 2010 Wafer Fab ICN-5 gesloten waarbij werkgelegenheid verloren gaat. Dit zijn de laatste stappen in het afbouwen van de oude strategie van NXP z De beeldvorming rondom NXP in Nijmegen is om deze redenen ambivalent: •

•

Het bedrijf slankt af als gevolg van het afbouwen en aanpassen van de oude strategie en dit leidt onder meer tot een voor de regio onwenselijk verlies van werkgelegenheid De nieuw gekozen strategie leidt er echter toe dat de resterende bedrijfsonderdelen al goede bedrijfsresultaten boeken en de verwachtingen voor de toekomst positief zijn, ook in de samenwerking met bedrijfsleven en kennisinstellingen in Nijmegen. De hiermee gemoeide werkgelegenheid zal geconsolideerd worden en op termijn mogelijk groeien


65

Kans - Zonnecellenfabricage z Er is interesse voor overname van ICN-5 door een zonnecellenfabrikant. ICN-5 is een Wafer Fab (productiefaciliteit voor semiconductors) met 5.000 m² cleanrooms z Semiconductor- en zonnecellenfabricage vertonen overeenkomsten in benodigde faciliteiten en gespecialiseerd arbeidspotentieel z De Radboud Universiteit beschikt over onderzoeksgroepen die hun sporen in de ontwikkeling van zonnecellen verdiend hebben. Samenwerking en clustervorming ligt voor de hand z In Limburg werkt men sinds enkele jaren aan de opzet van een grootschalige productiefaciliteit van silicium (TSM, The Silicium Mine) t.b.v. zonnecellenfabricage. De komst van een grote afnemer in de nabijheid zou beide initiatieven kunnen versterken


66

Kans - Herinzet van oude Wafer Fab z Wafer Fabs als ICN-5 zijn zeer specifieke en kostbare productiefaciliteiten vanwege de gespecialiseerde geïntegreerde productie- en R&D-faciliteiten als cleanrooms en procesinfrastructuur z In de wereldwijde semiconductorsector is een trend gaande om Wafer Fabs in Europa te sluiten en deze te verplaatsen naar Azië z Vanwege het specifieke karakter van de gebouwen is het moeilijk om nieuwe gebruikers voor de oude Wafer Fabs te vinden. De veelal in goede staat verkerende, grote gebouwen komen daarom vaak leeg te staan. Dit is in heel Europa op een groot aantal plaatsen het geval z Dat er een kandidaat-koper voor ICN-5 beschikbaar is die niet alleen een vergelijkbare productieomgeving nodig heeft maar ook een deel van de werknemers goed zou kunnen inzetten, is dan ook een mooie kans z Verdere ontwikkeling van zonne-energie past in de provinciale ambitie op het gebied van energie- en milieutechnologie © Buck Consultants International, 2010

67

Bedreiging wordt Kans z Het aantrekken van een zonnecellenfabrikant naar de Novio Tech/NXP Campus heeft twee grote voordelen: • De campus krijgt twee technologische speerpunten in plaats van één en wordt dus minder afhankelijk van (markt-)ontwikkelingen in één sector. De markt voor zonne-energie is bovendien een sterke groeimarkt met vele mogelijkheden voor innovatie en werkgelegenheidsgroei • De regio krijgt naast Health, Food en Semiconductors een vierde (potentieel) speerpunt aangereikt: zonne-energie. Dit betekent dat er acquisitie gepleegd kan gaan worden in een sector die tot op heden voor de regio geen aanknopingspunten bood


68

Actie & Aanjagers z Het verdient het dan ook sterk de aanbeveling om op korte termijn met alle stakeholders (w.o. nationale, provinciale & locale overheid, NXP, Radboud Universiteit) te onderzoeken of en hoe deze investeerder naar Nijmegen gehaald kan worden z De Provincie Gelderland heeft al het initiatief genomen voor een eerste bijeenkomst met alle stakeholders om deze actie vorm te geven en in gang te zetten


69

C Strategie Food Valley Nieuwe strategie ‘Food Valley Ambitie 2020’ (2009) wordt momenteel uitgewerkt langs drie lijnen: z Kennisvalorisatie • •

•

Food Valley: virtueel én fysiek netwerk uitbreiden Æ verbinden en ontmoeten Kennisvalorisatie: brede (maatschappelijke vraagprogrammering onderwijs en onderzoek) én smalle insteek (benutting aanwezige kennis via innovatieketen) Strategie: verbinden & ontmoeten en versterken basisfaciliteiten

z Communicatie • •

Promotie Acquisitie: m.n. gericht op gespecialiseerde satellieten van internationaal opererende bedrijven en kennisintensieve start-ups vanuit Wageningen en elders

z Gebiedsontwikkeling: ontwikkelingsas met zes ontwikkelingsgebieden: • • • • • •

Kennislandschap: landschap van instituten, faciliteiten en ontmoetingsfaciliteiten Kennispoort: variatie van kantoorontwikkeling t.b.v. ondersteunende dienstverlening Ede-Oost Nieuwe hart van Wageningen HOV-lijn Groene long


70

Food Valley 2010-2020 z Ook nieuwe strategie WUR is in ontwikkeling en wordt in september 2010 gepresenteerd. Centrale elementen: •

•

Behoud en versterking breed ecosysteem −

Disciplinaire competenties

−

Interdisciplinaire aanpak (voeding en voedselproductie, gezondheid, lifestyle en livelihood, en leefomgeving)

Meer focus via speerpunten −

Marktvensters/business driven (kennisvalorisatie)

−

Maatschappelijke thema’s (strategisch onderzoek)

−

Emerging sciences (fundamenteel onderzoek)


71

Voorstel BCI voor strategie Food Valley 2010-2020 Vo

or

ste l

BC

I

Food &

Food Valley Speerpunten

Health Biobased economy

Food Valley Ecosysteem


Omgevingsmanagement

Nutrition & food Livestock performance & animal health Crop yield &

Bioprocessing/

pest management

materials

72

Toelichting speerpunten 1

Food & health

z Duurzame en veilige voedselproductie, gezondheidsaspecten van voeding en levensstijl

2

Biobased economy

z Gebruik van biomassa voor energie- en materialenproductie en winning van nuttige stoffen via bioprocessing

3

Omgevingsmanagement

z Zorgvuldig beheer van natuur, landschap en water, inclusief biodiversiteit en duurzaam beheer en productie van natuurlijke hulpbronnen


73

6 Gelderse innovatie- & campusvisie 2010 - 2020 z

Zoals in hoofdstuk 1 al aangegeven is er een duidelijke relatie tussen campussen en clusters. Anders gezegd, een campus kan alleen succesvol worden als ook het betreffende technologiecluster zich goed ontwikkelt

z

Tegen deze achtergrond komen in dit hoofdstuk 3 thema’s aan de orde: A Custerontwikkeling B Campusontwikkeling C Rol (provinciale) overheid in campusontwikkeling

z

Vanwege de wisselwerking campussen-clusters spreken we hier ook over het semiconductorcluster (inclusief zonnecellen), ook al is dit in het Gelderse innovatiebeleid (nog) geen erkend cluster


74

A Clusterontwikkeling z In alle 3 clusters moet een strategie worden nagestreefd waarbij een versterkt breed ecosysteem wordt gecombineerd met enkele (h)erkende speerpunten z Noodzaak voor meer focus: •

•

Meer focus in de speerpunten en activiteiten van clusterontwikkeling leidt tot hogere effectiviteit en toegenomen efficiency: −

Kwalitatief betere en sneller groeiende speerpuntclusters door gerichte ondersteuning

−

Betere, meer zichtbare en meetbare resultaten per geïnvesteerde euro

Tijd & geld worden verdeeld tussen: −

Ontwikkeling van ‘ecosysteem’ in de breedte als broedplaats voor innovatie en nieuwe bedrijvigheid

−

Gerichte ontwikkeling van de internationaal onderscheidende speerpunten


75

Voorlopige speerpunten z Speerpunten Health Valley • • •

Moleculaire diagnostiek, devices & translational medicine Care & cure robolics Zorg-op-afstand

z Voorlopige speerpunten Food Valley (volgens BCI) • • •

Food & health Biobased economy Omgevingsmanagement

z Speerpunt Semiconductors • •

High performance mixed signals Zonnecellen


76

B Campusontwikkeling z Campussen zijn - zoals eerder geconcludeerd - niet alleen het natuurlijke en voor kenniswerkers en R&D afdelingen aantrekkelijke kristallisatiepunt voor open innovatie en publiek private R&Dsamenwerkingsmogelijkheden, maar zijn door hun onderscheidend vermogen en inspelend op nationale prioriteiten ook innovatieversnellers. In de internationale concurrentiestrijd om R&Dcentra en kenniswerkers kan een goede campus een belangrijk visitekaartje voor Gelderland zijn z Door de nabijheid van onderzoekers en kennisinstellingen en het ter beschikking zijn van researchfaciliteiten versnelt een campus open innovatie. De economische kracht van bedrijven op een campus wordt daarmee groter


77

z De campussen in Gelderland hebben een verschillend karakter •

Health Valley: primaire concentratie op Heyendaal (RU+UMCN), secundaire concentratie op Novio Tech Campus

•

Food Valley: meerdere kernen, namelijk − − −

•

Wageningen Science & Business Park Wageningen Campus/De Born Plannen voor Onderwijscampus in Ede en Poultry Campus in Barneveld

Semiconductors: concentratie op NXP-terrein en aansluitend Novio Tech Campus

z Novio Tech Campus kan op termijn dus twee speerpunten ‘bedienen’: • •

Semiconductors (incl. zonnecellen) Health Valley-bedrijvigheid (voor zover niet - meer - passend op Heyendaal)


78

z Kennisintensieve bedrijven vragen in verschillende fasen van ontwikkeling verschillende typen huisvesting en shared research facilities •

Eerste levensfase: intensieve ondersteuning (wetenschappelijk & business coaching) en fysieke nabijheid van kennisdrager is nodig evenals gebruik van haar hoogwaardige onderzoeksfaciliteiten. Gevraagde type huisvesting: Innovationlabs (Innolabs) in de gebouwen van de kennisdrager. Kantoorruimte: eenvoudig (1-3 jaar)

•

Tweede fase: bedrijf is gegroeid en begint commerciële levensvatbaarheid te tonen. Afhankelijkheid van kennisdrager neemt af maar samenwerking en coaching is nog steeds cruciaal. Gevraagde huisvesting: Incubator (multi-tenant bedrijfsverzamelgebouw) en beschikbaarheid onderzoeksfaciliteiten; kennisdrager op korte afstand (4-7 jaar)

•

Volwassen fase van het bedrijf: economisch en strategisch-commercieel zelfstandig. Behoefte aan zelfstandige huisvesting eventueel met eigen onderzoeksfaciliteiten of mogelijkheid facility sharing. Huisvestingsbehoefte: grotere, representatieve huisvesting op een Science, Technology & Business Park (mogelijk single-tenant)


79

Ontwikkeling spin-offs Bedrijfsomvang, mate van zelfstandigheid en stadium van ontwikkeling

Doorstart

5 Neergang

4

Huisvestingsbehoefte

3 1

2

Innovation lab Fase

Consolidatiefase

Groeifase

Ontwikkelfase

Startfase

Kiemfase


Incubator – Multitenant Science, technology & business park 80

Huisvesting Gelderse clusters Innolabs (in gebouw kennisdrager) Nu


Health Valley

+

Semiconductors

Food Valley

Incubator / Multitenant

Science, Technology & Business Park1)

Nu


Nu


+/++

++

++

0

+/++

0

0/+

0

+

0

+

+

+

++

++

+

+/++

1) Zelfstandige huisvesting op science park 0 ….. +++ = beschikbaarheid/additionele behoefte


De strategie voor de clusters moet voor wat betreft campussen zijn dat de komende 10 jaren op elk moment voor de 3 typen huisvesting & faciliteiten concrete en geschikte opties aanwezig zijn © Buck Consultants International, 2010

81

C Rol overheid in campusontwikkeling Inzet van overheden kan betrekking hebben op 4 terreinen1) 1 2 3 4

Onderzoeksfaciliteiten Huisvestingsmogelijkheden Bereikbaarheid (inclusief digitale) en kwaliteit Promotie en acquisitie

z De taakverdeling tussen provinciale en landelijke overheid is nog onduidelijk. Naar het zich laat aanzien gaat de landelijke overheid zich concentreren op een beperkt aantal clusters/pieken en daaraan gerelateerde campussen. Welke dat voor Gelderland zijn, is op dit moment nog onbekend z Los hiervan kunnen er zich (nieuwe, groeiende) clusters vormen, die nog niet van groot (inter)nationaal belang zijn, maar met het oog op de toekomstkracht van de Gelderse economie wel interessant zijn 1) Mede gebaseerd op BCI-studie voor Ministerie van Economische Zaken, 2009 © Buck Consultants International, 2010

82

1 Realiseren en ter beschikking stellen van geavanceerde onderzoeksfaciliteiten Waarom: marktfalen z Geavanceerde apparatuur is vanwege hoge kapitaalintensiteit niet bereikbaar voor veel (MKB) bedrijven, terwijl ze wel topfaciliteiten nodig hebben om te excelleren z Bezettingsgraad van faciliteiten moet groeien, waardoor in de eerste jaren exploitatieverliezen ontstaan z Hoge risico’s, omdat niet op voorhand duidelijk is of de met nieuwe apparatuur ontwikkelde oplossingen ook commercieel toepasbaar zijn Welke onderzoeksfaciliteiten? z Apparatuur voor wetenschappelijk onderzoek/toegankelijkheid voor bedrijven (open innovatie) z Faciliteiten die een rol spelen in het traject van onderzoek naar product-ketendenken (bijv. prototyping, testen van producten) © Buck Consultants International, 2010

83

2 Beschikbaar maken van vestigingsmogelijkheden Waarom: marktfalen z Het realiseren van huisvestingsmogelijkheden (innolabs, incubators, eigen gebouw en laboratoria op science parks) vergt investeringen die door hun omvang, complexiteit (bijv. realiseren onderzoeksfaciliteiten als clean rooms) en grillig uitgiftepatroon zodanig zijn dat ze via een normale marktconforme, commerciële exploitatie niet betaald kunnen worden. Door een tegemoetkoming in de huren worden onevenredig hoge financiële drempels weggenomen

Voorwaarden z Het ‘extra/niet-reguliere’ van het gebouw/park moet voor de doelgroep duidelijk zijn (bijv clean rooms)


84

3 Verbeteren bereikbaarheid en kwaliteit van de campus Waarom: kwaliteitsimpuls z Het realiseren of versnellen van investeringen die - tegen de achtergrond van de internationale concurrentie om R&D-activiteiten en onderzoekers - op lokaal niveau de kwaliteit en duurzaamheid van de campus verhogen z ‘Connectivity’ is een belangrijk onderscheidende factor voor clusters/pieken. Dat betekent niet alleen internationale bereikbaarheid, maar ook bereikbaarheid op lokaal niveau voor auto en openbaar vervoer en een snelle digitale bereikbaarheid (glasvezel)


85

4 Promotie en acquisitie Waarom: versnelling van economische meerwaarde z Het promoten van clusters en het acquireren van bedrijven voor campussen wordt in binnen- en buitenland als een taak van de overheid (soms in PPS-vorm) gezien. Het economisch belang (investeringen, werkgelegenheid) kent immers geen private eigenaar. Uitgaven voor promotie en acquisitie zijn bovendien zeer lastig te verhalen op andere partijen z De provinciale overheid (met haar uitvoeringsorganisatie Oost NV) heeft een geschikt geografisch werkingsniveau om promotie- en acquisitie-activiteiten van de afzonderlijke clusters te stimuleren en te coördineren, met tevens de link naar ‘Den Haag’ (NFIA – Ministerie van Economische Zaken)


86

Ontwikkeling Gelderse campussen Actielijnen 1 Technology Road Map & Onderzoeksfaciliteiten (op welke technologische domeinen richt de campus zich en welke onderzoeksfaciliteiten zijn daarvoor nodig?) 2 Vestigingsmogelijkheden 3 Bereikbaarheid & Kwaliteit Campus 4 Promotie en acquisitie


87

Roadmap Campus Radboud/UMCN/ Mercator 1

Health & Technology Road Map en Onderzoeksfaciliteiten z Uitwerking strategie & actieplan Health Valley/Red MedTech Highway (2010/11 – Provincie Gelderland belangrijk als deelnemer en sponsor) z Investeringsplan in onderzoeksfaciliteiten op de campus is hiervan een wezenlijk onderdeel

2

Vestigingsmogelijkheden z Inventarisatie innovatielabs, incubators, hightech bedrijfsruimte benodigd voor realisatie Health & Technology-ambities (2010/11 – Provincie Gelderland één van de deelnemers) z Ontwikkelingsplanning campus en bedrijfsruimte 2011-2015 (2010/11 – Provincie Gelderland één van de trekkende deelnemers) in relatie ook tot integrale gebiedsontwikkeling

3

Bereikbaarheid & Kwaliteit Campus z Waarborgen goede bereikbaarheid (2010/11 – trekkende rollen voor Provincie Gelderland en Gemeente Nijmegen). Betreft overigens meer algemene bereikbaarheid van Nijmegen dan specifiek Heyendaal z Ontwikkeling doorgroeimogelijkheden voor health-bedrijven op Novio Tech Campus


88

4

Promotie en acquisitie z Ontwikkeling van een promotie- & acquisitieplan, inclusief vormgeving uitvoeringsorganisatie (bestaand, nieuw of samenspel van huidige organisaties) dat enerzijds de ontwikkelingsdoelstellingen van Health Valley helpt realiseren (acquisitie) en anderzijds Health Valley en Red MedTech Highway nationaal en internationaal duurzaam op de kaart zet (2010/11 – trekkende rol Provincie Gelderland)


89

Roadmap Novio Tech Campus / NXP Site 1 Technology Road Map en Onderzoeksfaciliteiten z Semiconductors: • •

opstellen clusterontwikkelingsplan met medeneming van nieuwe HPMS-strategie NXP, zodanig dat samenwerking met MKB en nieuwe bedrijvigheid tot stand komt Inventarisatie beschikbare onderzoeksfaciliteiten (ook voor derden) en opstellen investeringsplan onderzoeksfaciliteiten t.b.v. optimale clusterontwikkeling 2010-2015

z Zonnecellen: • •

uitvoeren gezamenlijke acquistitieactie zonnecellenfabrikant (2010 – Provincie Gelderland één van de trekkende deelnemers) opstellen clusterontwikkelingsstrategie 2011 – 2015 en –actieplan 2010/11 (2010/11 Provincie Gelderland één van de trekkende deelnemers)

2 Vestigingsmogelijkheden z Inventarisatie innovatielabs, incubators, hightech bedrijfsruimte benodigd voor realisatie Semiconductor & Zonnecellen-ambities (2010/11 – Provincie Gelderland één van de deelnemers) z Ontwikkelingsplanning campus en bedrijfsruimte 2011-2015 (2010/11 – Provincie Gelderland één van de trekkende deelnemers)


90

3

Bereikbaarheid & Kwaliteit Campus z Waarborgen bereikbaarheid (2010/11 – trekkende rollen voor Provincie Gelderland en Gemeente Nijmegen). Met uitzondering van nieuwe spoorstations betreft dit overigens meer algemene bereikbaarheid van Nijmegen dan specifiek Novio Tech Campus

4

Promotie & acquisitie z Ontwikkeling van een promotie- & acquisitieplan, inclusief vormgeving uitvoeringsorganisatie (bestaand, nieuw of samenspel van huidige organisaties) dat enerzijds de ontwikkelingsdoelstellingen van de clusters helpt realiseren (acquisitie) en deze anderzijds nationaal en internationaal duurzaam op de kaart zet (2010/11 – trekkende rol Provincie Gelderland)


91

Roadmap Campussen Wageningen/Vallei 1 Technology Road Map & Onderzoeksfaciliteiten z Uitwerking actieplan voor implementatie van nieuwe strategie WUR en Food Valley Ambitie 2020, gericht op kennisvalorisatie, gebiedsontwikkeling (inclusief campusontwikkeling) en promotie & acquisitie (september 2010 – Provincie Gelderland één van de deelnemers) z Investeringsplan in onderzoeksfaciliteiten is hiervan een wezenlijk onderdeel

2 Vestigingsmogelijkheden z Inventarisatie innovatielabs, incubators, hightech bedrijfsruimte benodigd voor realisatie Food Valley-ambities (2010/11 – Provincie Gelderland één van de deelnemers) z Ontwikkelingsplanning campussen en bedrijfsruimte 2011-2015 (2010/11 – Provincie Gelderland één van de trekkende deelnemers) z Food Valley kent niet één campus maar momenteel 3 concentraties van kennisinstellingen en bedrijvigheid: Wageningen Science & Business park (vnl. bedrijvigheid), Wageningen campus/De Born (vnl. kennisinstellingen) en De Dreijen (bedrijfsverzamelgebouw De Valk). Er zijn ook nog plannen voor ‘campussen’ in Ede en Barneveld. Bedacht moet worden dat campussen concentratiepunten van onderzoekers, faciliteiten en kennisvalorisatie/business generatie zijn. Voor hoogwaardige (onderzoeks)faciliteiten, ontmoeting en samenwerking is voldoende kritische massa nodig. Bij de verdere planvorming rond campussen in Food Valley moet worden gewaakt voor fragmentatie en is concentratie rond De Born en Wageningen Science & Business Park wenselijk © Buck Consultants International, 2010

92

3 Bereikbaarheid & Kwaliteit Campus z Ontwikkeling infrastructuurplan dat ambities geformuleerd in 1 en 2 ondersteunt en mogelijk maakt, waarbij belangrijke rol weggelegd voor HOV-bereikbaarheid van campussen in Wageningen (2010/11 – trekkende rollen Provincie Gelderland en gemeenten in Food Valley

4 Promotie en acquisitie z Ontwikkeling van een promotie- & acquisitieplan, gericht op nationale en internationale markt (trekkende rol Provincie Gelderland)


93

Rol Provincie inzake campussen i.s.m. bedrijfsleven, kennisinstellingen, gemeenten z Bijdrage aan versterking clusters en financiering onderzoeksfaciliteiten die de clusters Health, Food en Semiconductors (inclusief zonnecellen) duurzaam kunnen versterken en door marktfalen anders niet tot stand komen z Vormgeving, planning en implementatie gebiedsontwikkeling (inclusief bereikbaarheid) rondom campussen Health, Food en Semiconductors (incl. zonnecellen) z Bijdrage aan financiering van onrendabele top in bedrijfshuisvesting op de onderscheiden campussen in verschillende levensfasen van kennisintensieve bedrijven z Provinciaal promotie- en acquisitiebeleid ter versterking van de gekozen speerpuntclusters z Opzetten regeling voor financiële ondersteuning van belangrijke vestigers in de clusters


94

Bijlage 1 Geraadpleegde bronnen Literatuur z Achtergrondstukken provincie Gelderland z Buck Consultants International (2009), Fysieke investeringsopgave voor campussen in nationaal belang; in opdracht van Ministerie van Economische Zaken z Buck Consultants International (2010), Road to Health Valley 2.0.; in opdracht van Health Valley z Jaarverslagen Health Valley z Ontwikkelingsplannen Novio Tech Campus z Sectorrapporten Health, Semiconductors, Food, Solar z Strategiepresentaties NXP z Technopolis (2009), Campusvorming


95

Geïnterviewde personen z RU/UMCN/Mercator • • • • • •

Anton Franken, vice-voorzitter college van bestuur RU Ine van den Heuvel, hoofd strategie & ontwikkeling RU Antoine Fraaij, directeur BV Campus Hein van der Pas, directeur Mercator Incubator Hendrik-Jan Vos, directeur valorisatie UMCN Jan Jonker, directeur Health Valley

z Novio Tech Campus • •

Johan Kluitmans, senior manager new business initiatives NXP René Penning de Vries, chief technology officer NXP

z Campussen Wageningen e.o. • • • •

Ab Groen, directeur Onderzoek en Onderwijs WUR Jeff Gielen, directeur BioScience Center Wageningen Roger van Hoesel, directeur stichting Food Valley Arnoud Leerling, beleidsadviseur Regio De Valley


96

Deelnemers workshop Nijmegen 26 maart 2010 z z z z z z z z z z z z z z z

Anton Franken, VVz CvB Radboud Universiteit Hendrik-Jan Vos, Directeur Valorisatie UMC St. Radboud John van Sambeek, Projectmanager Valorisatie UMC St. Radboud Bert Ravelli, Economisch Strateeg Provincie Gelderland Henk Kielenstein, Hoofd Economische Zaken Gemeente Nijmegen Cees Timmer, Economische Zaken Provincie Overijssel Johan Kluitmans, Senior Manager New Business Initiatives NXP Jack Schalken, Directeur-eigenaar NovioGendix Antoine Fraaij, Directeur BV Campus Hein van der Pasch, Directeur Mercator Incubator Jan Jonker, Directeur Health Valley Theo Föllings, Manager Bedrijfsontwikkeling Oost NV Roland Nordbeck, Economische Zaken Provincie Gelderland René Buck, Directeur Buck Consultants International (voorzitter) Ben Engel, Senior Adviseur Buck Consultants International


97

Deelnemers workshop Wageningen 30 maart 2010 Ab Groen, Directeur Onderzoek en Onderwijs WUR Jeff Gielen, Directeur BioScience Center Wageningen Arnoud Leerling, Beleidsadviseur Regio De Vallei Edo Muller, Projectleider Onderwijscampus gemeente Ede Jurgen Sonneborn, Projectmanager Investeringsbevordering Oost NV Gitte Schober, Projectleider Dafne, WUR Bastiaan Pellikaan, Lid College van Bestuur Aeres Groep José Kosters, Economische Zaken, Beleid & Strategie MERO Provincie Gelderland z Bert Ravelli, Economisch Strateeg Provincie Gelderland z René Buck, Directeur Buck Consultants International (voorzitter) z Berry Roelofs, Senior adviseur Buck Consultants International z z z z z z z z

10-007 © Buck Consultants International, 2010

98

Ontwikkeling van (clusters en) campussen in Gelderland. Buck Consultants International Nijmegen, mei 2010

Recommend Documents