Ontwerp MILIEUBELEIDSPLAN (naar een integraal milieu, natuur en duurzame ontwikkelingsbeleid in Schoten)

Ontwerp MILIEUBELEIDSPLAN 2010 – 2014 (naar een integraal milieu, natuur en duurzame ontwikkelingsbeleid in Schoten) Ontwerp unaniem vastgesteld door Gemeenteraad van 28 januari 2010 (na unaniem gunstig advies van milieuraad van 25 januari en Raadscommissie Milieu en Duurzame Ontwikkeling van 26 januari 2010)

INHOUDSOPGAVE 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.7.1 1.7.2 1.7.3

2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.2.8 2.2.9 2.2.10

2.3 2.4 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 2.5.4

2.6 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 3.1.6 3.1.7 3.1.8

3.2 3.2.1 3.2.2

3.3 3.3.1 3.3.2

3.4 3.5 3.5.1

INLEIDING..................................................................................................................... 6 Woord vooraf ................................................................................................................. 6 Korte historiek van het milieubeleid in Schoten ............................................................ 6 Het lokaal duurzaam gemeentelijk milieubeleid ............................................................ 8 Gewestelijk Milieubeleidsplan ....................................................................................... 9 Provinciaal milieubeleidsplan ...................................................................................... 10 Het gemeentelijk milieubeleidsplan 2010-2014........................................................... 10 Inhoud, opbouw en methodologie van het plan ........................................................... 11 Inhoud ................................................................................................................................................. 11 Opbouw............................................................................................................................................... 11 Methodologie Milieubeleidsplan......................................................................................................... 12

Instrumentarium........................................................................................................... 13 Inleiding ....................................................................................................................... 13 Beschrijving van de bestaande toestand....................................................................... 13 Milieubeleidsplan Schoten .................................................................................................................. 13 Milieujaarprogramma.......................................................................................................................... 13 Gemeentelijke milieudienst (partim Dienst Grondgebiedszaken) ....................................................... 14 Lokaal milieutoezicht.......................................................................................................................... 15 Milieuraad (mina-raad) ....................................................................................................................... 17 Milieu Management en Informatiesysteem (MMIS)........................................................................... 20 Ambtelijk overleg................................................................................................................................ 20 Interne milieuzorg ............................................................................................................................... 21 MiNa-werkers ..................................................................................................................................... 21 Milieubarometer / duurzaamheidsspiegel / ecologische voetafdruk.................................................... 22

Knelpunten ................................................................................................................... 23 Visie ............................................................................................................................. 24 Doelstellingen............................................................................................................... 24 Beleid gaat niet zonder instrumenten!................................................................................................. 24 Handhaven! Elk klacht wordt onderzocht! Vlarem? Iedereen komt aan bod!..................................... 24 Breed maatschappelijk draagvlak uitbouwen!..................................................................................... 25 Evaluatie met de bedoeling beter te doen! .......................................................................................... 25

Acties............................................................................................................................ 25 Milieuverantwoord productgebruik / Afval ............................................................... 29 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden............................................................. 29 Het decreet van 2 juli 1981 betreffende de voorkoming en beheer van afvalstoffen .......................... 29 Het Vlaams Reglement inzake de voorkoming en het beheer van afvalstoffen (Vlarea) .................... 29 Het Uitvoeringsplan Huishoudelijke Afvalstoffen 2007-2011............................................................ 30 Het Milieuvergunningsdecreet van 28 juni 1985 (incluis Vlarem 1, Vlarem 2) ................................. 30 De samenwerkingsovereenkomst “Milieu als opstap naar duurzame ontwikkeling” tussen de gemeente en het Vlaams Gewest......................................................................................................... 30 Subsidiebesluit afvalvoorkoming- en beheer (29 maart 2002)............................................................ 31 Het decreet houdende vermindering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen door openbare diensten in het Vlaamse Gewest (21 december 2001) ....................................................................................... 31 Kerntakenafbakening .......................................................................................................................... 31

Actuele toestand ........................................................................................................... 31 Milieuverantwoord productgebruik..................................................................................................... 31 Afvalstoffen......................................................................................................................................... 34

Knelpunten ................................................................................................................... 41 Milieuverantwoord productgebruik..................................................................................................... 41 Afvalstoffen......................................................................................................................................... 42

Doelstellingen afvalbeleid in functie van “Ladder van Lansink” ................................ 43 Acties............................................................................................................................ 44 Milieuverantwoord productgebruik..................................................................................................... 44

-2-

Milieubeleidsplan Schoten 2010-2014 3.5.2

4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.1.7

4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.2.6

4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5

4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.4.6

4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.5.5 4.5.6

5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.1.7 5.1.8 5.1.9

5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7 5.2.8 5.2.9

Afvalstoffen......................................................................................................................................... 46

Water.............................................................................................................................. 52 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden............................................................. 53 Oppervlaktewater ................................................................................................................................ 53 Integraal Waterbeheer ......................................................................................................................... 54 Erosie .................................................................................................................................................. 55 Waterbodem ........................................................................................................................................ 55 Grondwater.......................................................................................................................................... 56 Samenwerkingsovereenkomst ............................................................................................................. 56 Kerntakendebat ................................................................................................................................... 57

Beschrijving van de bestaande toestand....................................................................... 57 Oppervlaktewater ................................................................................................................................ 57 Duurzaam watergebruik ...................................................................................................................... 69 Integraal waterbeheer .......................................................................................................................... 70 Erosie .................................................................................................................................................. 71 Waterbodem ........................................................................................................................................ 71 Grondwater.......................................................................................................................................... 77

Knelpunten ................................................................................................................... 80 Oppervlaktewater ................................................................................................................................ 80 Erosie .................................................................................................................................................. 81 Integraal waterbeheer .......................................................................................................................... 81 Waterbodem ........................................................................................................................................ 82 Grondwater.......................................................................................................................................... 82

Doelstellingen............................................................................................................... 83 Oppervlaktewater ................................................................................................................................ 83 Duurzaam watergebruik ...................................................................................................................... 84 Integraal waterbeheer .......................................................................................................................... 84 Erosie .................................................................................................................................................. 84 Waterbodem ........................................................................................................................................ 84 Grondwater.......................................................................................................................................... 84

Acties............................................................................................................................ 85 Oppervlaktewater ................................................................................................................................ 85 Watergebruik....................................................................................................................................... 87 Integraal waterbeleid ........................................................................................................................... 88 Erosie .................................................................................................................................................. 89 Waterbodem ........................................................................................................................................ 89 Grondwater.......................................................................................................................................... 90

Natuur, biodiversiteit, groen, landschap. ................................................................... 91 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden............................................................. 91 Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu......................... 91 Vegetatiewijziging .............................................................................................................................. 92 Bermbesluit van 27 juni 1984 ............................................................................................................. 92 Bosdecreet van 13 juni 1990 (diverse malen gewijzigd)..................................................................... 92 Onbevaarbare waterlopen.................................................................................................................... 93 Veldwetboek ....................................................................................................................................... 93 Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) ...................................................................................... 93 Subsidiereglementen ........................................................................................................................... 93 Kerntakendebat ................................................................................................................................... 93

Beschrijving van de bestaande toestand....................................................................... 94 Bodemgebruik ..................................................................................................................................... 94 Landschap (bron: gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Schoten)...................................................... 94 Bosstructuur ........................................................................................................................................ 95 Kleine landschapselementen (KLE’s) ................................................................................................. 97 Gemeentelijke natuurontwikkeling ..................................................................................................... 98 Vlaams Ecologisch Netwerk ............................................................................................................... 99 Natura 2000......................................................................................................................................... 99 De gewenste natuurlijke structuur van Schoten (bron: Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Schoten) ............................................................................................................................................ 101 Gemeentelijke diensten en organisaties............................................................................................. 102 -3-


5.3 5.4 5.5 6 6.1 6.1.1 6.1.2

6.2 6.3 6.4 6.5 7 7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.4 7.1.5

7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4 7.2.5

7.3 7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.3.4 7.3.5

7.4 7.4.1 7.4.2 7.4.3 7.4.4 7.4.5

7.5 7.5.1

8 8.1 8.1.1 8.1.2

8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3

8.3 8.4 8.5 9 9.1 9.1.1 9.1.2

9.2 9.2.1

Gemeentelijke initiatieven................................................................................................................. 103

Knelpunten ................................................................................................................. 107 Doelstellingen............................................................................................................. 108 Acties.......................................................................................................................... 109 Interne Milieuzorg ...................................................................................................... 117 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden........................................................... 117 Waarom een milieucoördinator voor de gemeente? .......................................................................... 117 Decretale bepalingen ......................................................................................................................... 117

Beschrijving van de bestaande toestand..................................................................... 119 Knelpunten ................................................................................................................. 119 Doelstelling ................................................................................................................ 120 Acties.......................................................................................................................... 120 Hinder .......................................................................................................................... 121 Geluidshinder ............................................................................................................. 122 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden .................................................................................. 122 Beschrijving van de bestaande toestand ............................................................................................ 124 Knelpunten ........................................................................................................................................ 127 Doelstellingen ................................................................................................................................... 128 Acties ................................................................................................................................................ 129

Lichthinder ................................................................................................................. 130 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden .................................................................................. 130 Beschrijving van de bestaande toestand ............................................................................................ 131 Knelpunten ........................................................................................................................................ 131 Doelstellingen ................................................................................................................................... 132 Acties ................................................................................................................................................ 132

Geurhinder.................................................................................................................. 133 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden .................................................................................. 133 Beschrijving van de bestaande toestand ............................................................................................ 134 Knelpunten ........................................................................................................................................ 135 Doelstellingen ................................................................................................................................... 135 Acties ................................................................................................................................................ 135

Bodem ........................................................................................................................ 136 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden .................................................................................. 136 Beschrijving van de bestaande toestand ............................................................................................ 137 Knelpunten ........................................................................................................................................ 140 Doelstellingen bodem........................................................................................................................ 140 Acties ................................................................................................................................................ 141

Stralingsproblematiek................................................................................................. 142 Acties ................................................................................................................................................ 142

Mobiliteit...................................................................................................................... 143 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden........................................................... 143 Decreet betreffende de mobiliteitsconvenanten van 20 april 2001.................................................... 143 Samenwerkingsovereenkomst Gewest/gemeente.............................................................................. 143

Beschrijving van de bestaande toestand..................................................................... 144 Wegeninfrastructuur.......................................................................................................................... 144 Openbaar vervoer .............................................................................................................................. 144 Gemeentelijk mobiliteitsplan ............................................................................................................ 144

Knelpunten ................................................................................................................. 145 Doelstellingen............................................................................................................. 145 Acties.......................................................................................................................... 145 Energie ......................................................................................................................... 152 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden........................................................... 153 Samenwerkingsovereenkomst Gewest/gemeente Schoten ................................................................ 153 Energieprestatieregelgeving .............................................................................................................. 153

Beschrijving van de bestaande toestand..................................................................... 154 Energieloket (subsidies en premies).................................................................................................. 154 -4-


Rationeel energiegebruik................................................................................................................... 155

9.3 Knelpunten ................................................................................................................. 158 9.4 Acties.......................................................................................................................... 159 10 Lucht ............................................................................................................................ 163 10.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden........................................................... 163 10.1.1 10.1.2 10.1.3 10.1.4

10.2 10.3 10.4 10.5 11 12 13 14 14.1 14.2 14.3 14.4

De wet van 28 december 1964 op de bestrijding van luchtverontreiniging ...................................... 163 Het KB van 26 juli 1971 richt zones voor speciale bescherming in tegen luchtverontreiniging....... 163 Het KB van 6 januari 1978 ter voorkoming van luchtverontreiniging door stookinstallaties ........... 164 Andere regelgeving ........................................................................................................................... 164

Huidige toestand......................................................................................................... 164 Knelpunten ................................................................................................................. 164 Doelstellingen............................................................................................................. 165 Acties.......................................................................................................................... 165 Duurzame ontwikkeling ............................................................................................. 169 Begroting...................................................................................................................... 171 Verklarende begrippen- en afkortingenlijst............................................................. 172 Bijlagen ........................................................................................................................ 175 Overzichtstabel acties................................................................................................. 175 Documenten Openbaar Onderzoek ............................................................................ 182 Gemeenteraadzitting................................................................................................... 182 Overwegingsnota met bezwaren en opmerkingen ..................................................... 182

-5-

Milieubeleidsplan Schoten 2010-2014

1 INLEIDING 1.1 Woord vooraf Het milieubeleid in Schoten staat niet meer alleen in Vlaanderen en is niet meer beperkt tot de gemeentelijke huishouding, zoveel is zeker! Het milieuthema is alomtegenwoordig in alle mogelijke beleidsmateries. Waar vroeger alle milieukwesties via de milieudienst passeerden (milieu als eiland), wordt de milieu- en natuurreflex spontaan meegenomen in andere beleidsprocessen en voorstellen. Hierdoor is het thema duidelijk geïntegreerd over alle diensten van de gemeente heen, maar ook binnen de werking van alle andere overheden en zelfs van het middenveld. De individuele burgers zijn bovendien mee op de trein gesprongen, eerst om gezinsbudgettaire redenen, maar van langsom ook meer uit pure milieu-overwegingen. De transitie van een curatief milieubeleid (“dweilen met de kraan open”) naar lokale duurzame ontwikkeling is nog volop bezig, maar wordt nu door bijna alle beleidséchelons als dé uitdaging voor de volgende eeuw aanzien. Het is belangrijk dat een lokaal bestuur “globaal denkt” maar daarbij ook nog “lokaal actie voert” om de biodiversiteit, de milieukwaliteit en de grondstoffen- en energiecycli zodanig aan te passen dat de volgende generaties (zonder comfortverlies) hun leven kunnen uitbouwen. Dàt is tenslotte één van de essenties van duurzame ontwikkeling. In deze versie zijn de opmerkingen van de Gemeenteraad, Milieuraad en Raadscommissie Duurzame Ontwikkeling verwerkt. De tekst werd voorgesteld in cursief schrift.

1.2 Korte historiek van het milieubeleid in Schoten Vóór 1987 werd er geen echt structureel milieubeleid in de gemeente gevoerd. Nochtans was het milieu vanaf eind jaren ‘70 – begin jaren ‘80 niet uit de actualiteit te branden. Algemeen wordt aangenomen dat de Vlaamse milieubeweging zijn wortels heeft in de Voorkempen, waarbij Schoten een erg grote rol heeft gespeeld. De eerste 2 grote dossiers van de prille milieubeweging zijn ondermeer het verzet tegen het Duwvaartkanaal (geslaagd) en het behoud van het Peerdsbos (gedeeltelijk geslaagd). Begin jaren ’80 kreeg de politieke aandacht een andere wending. Van de populaire natuurbeschermingsacties kwam de focus meer te liggen op milieuthema’s. Het vilbeluik, de afvalschandalen en afvaloliezwendel kwamen met een regelmaat in het nieuws. Het Schotens Actiecomité Leefmilieu (opgeheven medio jaren ‘90) bestookte het beleid met dossiers. Ook de natuurbeweging kreeg later een tweede adem, met name door de strijd rond Vordenstein (thans Park van het Vlaams Gewest), de List (overwegend verkaveld), en op kleinere schaal De Witte Wilg. Bestuursmatig heeft het gemeentebestuur van Schoten altijd erg pro-actief gereageerd, wat blijkt uit talloze dossiers. Er kan zelfs gesproken worden van een redelijk progressieve aanpak, want archiefonderzoek leert dat Schoten vroeger regelmatig in de media kwam doordat milieuovertreders hard werden aangepakt, ondermeer door bedrijfssluitingen. Op dat moment haalde zo’n maatregelen regelmatig het nationale nieuws. Het gemeentebestuur had echter niet altijd de juridische middelen, de overheidsorganen op hoger échelon waren nog niet uit-6-


gebouwd en parketten reageerden lauw. Dat veranderde zeker met Paul Morrens, die op een gegeven moment milieusubstituut werd en een aantal dossiers in een stroomversnelling bracht. In 1985 werd de nood aangevoeld om binnen het personeelskader van de gemeentelijke technische dienst een deskundige op te nemen. Bioloog Robert Imler (thans duurzaamheidscoördinator Electrabel) werd als BTK-er (Bijzonder Tijdelijk Kader) belast met de opmaak van een laanbomen-inventaris, en wikkelde uiteraard een groot aantal andere milieutaken af. Een jaar later, in 1986, kwam Hilde Slosse (thans gewestelijk milieu-inspecteur Aminal) als BTKster zich bezighouden met ondermeer de biologische en fysico-chemische kwaliteit van de waterlopen, en de opmaak van een inventaris van lozingspunten in waterlopen. En vanaf 1987 werd een vaste kaderfunctie gecreëerd voor een milieuambtenaar. De jaren ‘90 kenmerkten zich door een voor het milieubeleid kernschetsende elementen: - de gestage opgang van het Europese en gewestelijke milieubeleid; - de totstandkoming van de gewestelijke regelgeving, meestal implementaties vanuit Europese Richtlijnen; - het alsmaar toenemende pakket taken en opdrachten die afgewenteld worden op de gemeentebesturen; - de milieuconvenanten, later samenwerkingsakkoorden met Gewest en Provincie; - de grote bewustwording en alertheid van de bevolking voor milieuhinder; - de héél prille duurzaamheidsreflex (vaak toegespitst op een embryonale FairTrade). Vandaar dat vanaf 1989 de milieudienst ook gegroeid is, tot een multidisciplinair team van mensen die bezig zijn rond 6 evenwichtige pijlers: duurzame ontwikkeling, milieubeleid, milieuhygiëne & toezicht, landschapsecologie (biodiversiteit) en openbaar groen, milieu- en natuureducatie en de onvermijdelijke milieuadministratie. Schoten heeft zich, zoals de meeste Vlaamse gemeenten, altijd actief ingeschreven in de milieuconvenanten en samenwerkingsovereenkomsten. Hierbij was Schoten oorspronkelijk één van de eerste gemeenten die een containerpark uitbouwde, en over een goedgekeurd GNOP (Gemeentelijk NatuurOntwikkelingsPlan) beschikte, en één van de eerste gemeenten die de zogenaamde Optie 7 ondertekende. Dit hield in dat er vanaf 1997 een duurzaamheidsambtenaar werd aangeworven, een functie die nu in bijna alle gemeenten wordt ingevuld. Schoten heeft de samenwerkingsovereenkomst “Milieu…als opstap naar duurzame ontwikkeling” ondertekend in niveau 2. Deze overeenkomst liep nog tot 31 december 2007. De doelstelling van deze samenwerkingsovereenkomst is om lokale overheden te stimuleren een meer duurzaam lokaal beleid te voeren, vanuit een ondersteuning van de gemeentelijke milieubeleidsplanning, het voorzien in de verdere uitbouw van een eerstelijns-milieuzorg, het consolideren of verhogen van de milieudeskundigheid op lokaal vlak, de participatie van verschillende doelgroepen (in het bijzonder de bevolking) aan het milieubeleid te bevorderen. Belangrijk hierbij is het milieubeleid infiltreren in de andere beleidsdomeinen. Tenslotte wordt nu verder gewerkt met de verlengde samenwerkingsovereenkomst Gewest/Gemeente, met een looptijd tot en met 31 december 2013. Ook hierin veel aandacht voor duurzame ontwikkeling, maar ook wel meer projectgebonden. De intentie minder administratieve (plan)last te genereren, is niet gelukt maar in elk geval mag niet worden getwijfeld aan het feit dat deze samenwerkingsovereenkomst financieel aantrekkelijker is voor de gemeenten dan vroeger. Alleen, er worden heel strenge eisen gesteld en de controle is bikkelhard. Niet -7-


ten onrechte, maar soms is de vorm blijkbaar belangrijker dan het resultaat van het gevoerde milieubeleid. Men mag hopen dat hier ook nog verandering in komt. Waar we in het vorig milieubeleidsplan nog aanvoerden dat de groei van het milieubeleid was gestopt in Schoten, moeten we nu vaststellen dat er een heel nieuwe dynamiek in het mondiaal, Europees en gewestelijk milieubeleid is gekomen. En de gemeenten moeten daar natuurlijk op anticiperen. Anno 2010 blijkt ook dat het maatschappelijke draagvlak voor milieu- en natuurmaatregelen opnieuw in de lift zit, en de dramatische gevolgen van bijvoorbeeld de klimaatswijziging, broeikast-effect, fijn stof problematiek, gevolgen van milieucalamiteiten voor de volksgezondheid, ozon op lage hoogte,… niet uit de actualiteit te branden zijn. Ze zetten (zelfs in volle economische crisis of de naweeën ervan) het milieubeleid hoog op de politieke agenda. Energie- en grondstoffenbeleid zullen bepalen of de Vlaamse industrie straks met een heuse achterstand op de omliggende landen opgezadeld zit of niet. Juist een “vergroening” van de industrie en de overheden kan andere competitieve nadelen uitvlakken. Dit gaat natuurlijk boven de hoofden van een gemeente heen, maar toch kan ze op lokaal vlak het verschil maken. Door innovatieve beleidsmaatregelen die grote waardering krijgen van de bevolking en doelgroepen, door sensibilisering, een subsidie- en ondersteuningsbeleid, toezicht, controle, natuurwerken, een harmonisch parkbeheer enzovoort. Dit nieuwe beleidsplan tracht hiervoor een aantal hefbomen aan te bieden.

1.3 Het lokaal duurzaam gemeentelijk milieubeleid De weerstand en onwennigheid ten aanzien van een lokaal Agenda 21-beleid is de laatste jaren enorm afgenomen. Uiterààrd is veranderen niet altijd gemakkelijk, maar langzaam maar zeker is er een kentering. Het is trouwens een vastgesteld feit dat een gemeentelijk beleid meer en meer zal evolueren naar een duurzaam beleid. Deze tendens is momenteel dé belangrijkste beleidslijn bij de Wereldbank, de Verenigde Naties, de Europese Unie en het federale en gewestelijke beleid. Het kenmerkt zich ondermeer door: - toepassing van het voorkomingsbeginsel (milieuschade voorkomen); - het voorzorgsprincipe (het milieu in het oog houden bij alles wat je doet); - brongerichte maatregelen in plaats van end-of-pipe oplossingen; - het stand-still principe (de natuur en het milieu mogen niet achteruit gaan); - het beginsel van “de vervuiler betaalt” dat wordt aangevuld met fiscale stimuli voor milieu- en energiemaatregelen, subsidies als ondersteuning, en bepaalde retributies (bijvoorbeeld binnenkort voor rekeningrijden). Belastingen worden bovendien ook afgestemd op milieumaatregelen (bv korting passiefhuizen, verhoogde investeringsaftrek, wegentaks op basis ecoscore wagen, enz). Een lokaal duurzaam beleid gaat verder dan het opmaken van een milieubeleidsplan. Duurzame ontwikkeling dient geïntegreerd in de andere beleidsdomeinen (bijvoorbeeld: geen verkavelingen meer in natuurlijke overstromingsgebieden). Het komt erop neer dat op gemeentelijk vlak wordt gestreefd naar toepassing van de Lokale Agenda 21, zoals die werd afgesproken op de Rio-conferentie. Verhoudingen met arme landen komen in deze visie ook aan bod (bijvoorbeeld: samenwerking met raad voor ontwikkelingssamenwerking ter promotie van FSC-hout en FairTradeproducten).

-8-


1.4 Gewestelijk Milieubeleidsplan Het gemeentelijke milieubeleidsplan dient afgestemd te worden op het gewestelijk en provinciaal milieubeleidsplan (subsidiariteitsbeginsel). Daarom is het belangrijk dat deze hier ook behandeld worden. Voor de teksten verwijzen we naar de respectievelijke documenten of websites. Het Gewest dient zich in zijn beleidsplanning te schikken naar het Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (DABM). Dit decreet omschrijft drie belangrijke doelstellingen: - de duurzame aanwending van grondstoffen; - de bescherming van mens en milieu tegen verontreiniging en onttrekking; - natuurbehoud en bevordering van de biologische en landschappelijke diversiteit. Verder legt het DABM ook 6 basisbeginselen voor het milieubeleid vast, beginselen waarmee we eerder reeds kennis maakten: preventief handelen, het voorzorgsbeginsel, de vervuiler betaalt, brongerichte maatregelen of curatief handelen, stand-still en het integratiebeginsel naar andere beleidsdomeinen toe. Het nieuwe MINA 3+ -plan werd uiteindelijk goedgekeurd en loopt van 2008-2010. Typisch is de thematische benadering van de leefmilieuthema’s: - verdunning ozonlaag; - klimaatverandering en broeikaseffect; - verontreiniging door fotochemische stoffen; - verzuring; - vermesting; - verspreiding milieugevaarlijke stoffen; - verontreiniging bodem; - afval; - water; - hinderproblematiek; - versnippering natuur en groen; - verlies aan biodiversiteit. Verwacht mag worden dat in de loop van 2011 (of zoals we gewoon zijn met de nodige vertraging, iets later ?) een nieuw MINA-plan het daglicht mag zien. Als lokaal bestuur mag dan worden gehoopt dat men voluit gaat voor klimaatmaatregelen omdat halfslachtige intenties enkel ten nadele van bevolking (verdroging, overstroming) en de Vlaamse (energieconsumerende) industrie en KMO’s gaan werken. Doelstellingen van de Vlaamse Overheid leunen dicht aan bij de duurzaamheidsprincipes die voordien werden aangehaald, en ze kaderen binnen het Decreet Algemeen Milieubeleid (DAM): milieubeheer door duurzame aanwending grondstoffen en natuur, bescherming van fauna en flora tegen verontreiniging of onttrekking, veilig stellen van de gezondheid en voedselvoorziening van de bevolking, behoud of uitbreiding van de biodiversiteit met specifieke soorten- of bestemmingsprogramma’s. De beginselen die hier worden gehanteerd zijn eveneens het voorzorgbeginsel, voorkoming, brongerichte maatregelen, stand-still en de vervuiler betaalt. De lange-termijn-doelstellingen lopen tot 2015 en zelfs tot 2030.

-9-


1.5 Provinciaal milieubeleidsplan De provincieraad van Antwerpen keurde op 18 december 2008 zijn derde provinciaal milieubeleidsplan goed. Dit plan geeft voor de periode 2008-2012 aan wat de dienst Milieu- en Natuurbehoud op milieu- en natuurvlak wil bereiken. Wegens de subsidiariteit werd het provinciaal plan afgestemd op dat van Vlaanderen, zodat heel wat doelstellingen uiteraard overeenkomen, en de acties vast en zeker niet tegenstrijdig zijn. De provincie Antwerpen is reeds vanaf 1994 bezig met de opmaak van jaarlijkse milieubeleidsnota’s. Dit heeft in 1998 geleid tot het eerste Provinciaal Milieubeleidsplan 1998 – 2002. De provincie Antwerpen is intensief bezig met milieubeleid in de meest ruime zin van het woord: door het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH), het Provinciaal Instituut voor Milieu-educatie (PIME), het lokaal wateroverleg en deelbekkenbeheersplannen van de dienst waterbeleid, het centrum voor duurzaam bouwen Kamp C, enzovoort. De algemene opbouw van het 3e provinciaal milieubeleidsplan is min of meer gebaseerd op het gewestelijk milieubeleidsplan en de methodologie van de provinciale samenwerkingsovereenkomst met het Gewest (clustermatige aanpak): - ruimte voor water; - natuur, bos, landschap en groen; - duurzaam provinciaal beleid; - mobiliteit; - hinderproblematiek; - gebiedsgericht beleid; - gemeenten en doelgroepen; - instrumenten. De provincie Antwerpen onderschrijft de algemene doelstellingen en beginselen van het milieubeleid zoals bepaald in het DABM, schrijft zich in het gewestelijke beleid terzake in, maar tracht die zaken ook in het bestuursakkoord en het algemene beleidsprogramma te omschrijven. Dit verstevigt het integratiebeginsel. De inhoudelijke krachtlijnen van het provinciaal milieubeleidsplan bepalen tevens de prioriteiten voor de planperiode: - ruimte voor water en duurzaam waterlopenbeheer; - duurzame instandhouding en bevordering van de biodiversiteit; - ondersteuning van het gemeentelijke milieu- en natuurbeleid; - interne milieuzorg voor alle provinciediensten en –instellingen (intern milieuzorgsysteem waardoor de milieu-impact vermindert).

1.6 Het gemeentelijk milieubeleidsplan 2010-2014 De gemeente Schoten heeft in zijn recente geschiedenis (1987- heden) al altijd de traditie gehad om een gemeentelijk milieubeleidsplan op te maken. De gemeente heeft hiervoor altijd getracht om middels openbare onderzoeken, informatie, de (open) milieuraad een breed maatschappelijk draagvlak te creëren. De samenwerkingsovereenkomst 2008-2013 van 21 december 2007 (Vlaamse Regering) verplicht een gemeente niet tot het opmaken van een dergelijk document. Wellicht is dit een ui- 10 -


ting om de planlast van de gemeente te verminderen. Maar daar heeft het schoentje eigenlijk nooit gewrongen, wél in de duizenden pagina’s achtergrondinfo die in veelvoud moet worden opgemaakt en verzonden. Een milieubeleidsplan is een nuttig instrument, en geeft richting aan en is dan ook nog controleerbaar. Wat willen we doen, en wat hebben we gedaan? Belangrijke vraagstelling vanuit beleidsoogpunt. Bovendien heeft de samenwerkingsovereenkomst een belangrijke impact op het gemeentebeleid (ook financieel), zodat het voor zich spreekt dat men nadenkt (samen met de doelgroepen en het beleid) op welke manier de eisen kunnen ingevuld worden. Belangrijke nuance! De samenwerkingsovereenkomst is niet de vlag die de lading van het milieuschip dekt. Een gemeente moet méér doen dan wat wordt voorzien in deze convenant, hetzij om juridische dan wel beleidsredenen. Het is ook jammer dat extra inspanningen op dit vlak, alhoewel nodig, niet kunnen gehonoreerd worden. Anderzijds is de verplichting tot opmaak van een milieubeleidsplan door het Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen van het algemeen milieubeleid geschrapt, maar toch stelt men vast dat wordt opgelegd dat de gemeente zich pro-actief inpast in het Vlaamse en provinciale milieubeleid. Het wordt wel erg moeilijk om zo een ingrijpend proces, met zoveel implicaties met de natte vinger te implementeren. Laat staan dat de burger nog een houvast zou hebben. Daarom is het legitiem om opnieuw werk te maken van een milieubeleidsplan, en bij de voorbereiding van deze nota opnieuw beroep te doen op de raadscommissie, milieuraad en bevolking.

1.7 Inhoud, opbouw en methodologie van het plan 1.7.1 Inhoud Het milieubeleidsplan wordt opgemaakt volgens de methodiek van de samenwerkingsovereenkomst. Er bestaat geen sjabloon voor dit document, en de gewestelijke administratie kan alleen aanraden om de indeling van het milieujaarprogramma te volgen, en daardoor ook alle thema’s aan te raken die zo belangrijk zijn in de samenwerkingsovereenkomst. Door ook de actuele toestand te beschrijven, kan men ook meteen integratie bewerkstelligen met een evaluatie van de vorige planperiode. Alhoewel dit sterk moet gerelativeerd worden: er werd telkens met de opmaak van het milieujaarprogramma teruggekomen op prestaties en eventueel (weinige) acties die niet werden uitgevoerd (en waarom niet).

1.7.2 Opbouw Het milieubeleidsplan is opgebouwd uit een doelformulering, actuele toestand en eventuele knelpunten, en beschrijving van acties. Achteraan het milieubeleidsplan zal ook werk gemaakt worden van een actietabel. Nochtans geven we hierbij voorkeur aan de tabellen die worden uitgewerkt in het milieujaarprogramma.

- 11 -


1.7.3 Methodologie Milieubeleidsplan Aan de opmaak van het milieubeleidsplan ging een vraag vooraf aan de Raadscommissie Milieu & Duurzame Ontwikkeling, de gemeentelijke milieuraad en diverse betrokkenen van andere diensten (indien relevant voor dit plan). De procedure om een milieubeleidsplan vast te leggen, wordt haarfijn door het DABM voorgeschreven. Samengevat: • het College van Burgemeester en Schepenen stelt het ontwerpplan vast en betrekt hierbij de naar haar oordeel meest belanghebbende overheidsorganen, instellingen en privaatrechterlijke organisaties; • het ontwerpplan wordt meegedeeld aan de Vlaamse Regering, de gemeenteraadsleden, de administraties die zetelen in de provinciale milieuvergunningscommissie, de Bestendige Deputatie, en de door het College aangeduide adviesorganen en/of organisaties; • het ontwerpplan ligt 60 dagen ter inzage, en dit volgens een voorgeschreven afhandeling qua aanplakking, bekendmaking; • binnen de 60 dagen onderzoekt de gemeenteraad de ingediende adviezen en bezwaren/opmerkingen, en voegt aan het ontwerpplan een overwegingsnota toe; • de Gemeenteraad legt het milieubeleidsplan vast en stuurt het door voor verder gevolg, waarbij het nog ter inzage wordt gelegd voor het publiek en belanghebbenden. •

Volgend concreet traject wordt voorzien: – 19/01 CBS (aktename en vaststelling ontwerpplan) – 25/01 milieuraad – 26/01 raadscommissie milieu & duurzame ontwikkeling – 28/01 gemeenteraad (vaststelling ontwerp) – 05/02 verzoek tot advies organen en instellingen wordt verzonden – februari – maart openbaar onderzoek (8 maart infovergadering open milieuraad) – onderzoek binnengekomen bezwaren & opmerkingen, verwerking in ontwerpplan – 29/04 gemeenteraad (goedkeuring) (indien onmogelijk in mei of juni) – 30/04 verzending naar Minister Schauwvlieghe (onder voorbehoud)

- 12 -


2 Instrumentarium 2.1 Inleiding Het instrumentarium is jargon in de samenwerkingsovereenkomst voor alle middelen die worden ingezet om het milieubeleid te plannen, uit te voeren, te controleren of te handhaven. Hiervoor is natuurlijk personeel, infrastructuur, inspraak, communicatie, rapportage en handhaving nodig. Het instrumentarium geeft ook aan op welke manier wordt gecommuniceerd of gerapporteerd aan het gewest inzake de samenwerkingsovereenkomst. Ook hier dienen we te vermelden dat het milieu- en natuurbeleid ruimer is dan datgene dat wordt opgelegd in de convenantafspraken. Dat zal ook blijken uit dit milieubeleidsplan. In de planperiode wenst de gemeente als minimum-standaard het onderscheidingsniveau te behalen, en liefst verder te gaan binnen de budgettaire en personeelsmatige mogelijkheden.

2.2 Beschrijving van de bestaande toestand 2.2.1 Milieubeleidsplan Schoten Het eerste milieubeleidsplan van Schoten zag het levenslicht in 1987 (periode tot 1992). Daarna volgden nog milieubeleidsplannen, afgestemd op de toenmalige convenanten en de samenwerkingsovereenkomst. Vanaf 2005 is ook het DABM prominent van toepassing. Via het gemeentelijk milieubeleidsplan wil de gemeente de verdere concretisering van de gewestelijk en provinciaal milieubeleidsplannen uitvoeren, maar dan op lokale schaal met de voor Schoten kenmerkende situaties. Het huidige gemeentelijke milieubeleidsplan werd na een uitgebreide inspraakperiode en hearings goedgekeurd door de Gemeenteraad en loopt tot 31 december 2014. Het is legislatuuroverschrijdend, maar men dient ermee rekening te houden dat het eerste jaar van de legislatuur dan aan een nieuw kan worden geschreven, dat ook de klemtonen zal bevatten van een eventueel nieuwe meerderheid.

2.2.2 Milieujaarprogramma Schoten heeft een lange traditie op het vlak van het opmaken van milieujaarprogramma’s. Lang voor dit verplicht werd, in 1987 om juist te zijn, werd een eerste milieubeleidsplan opgesteld, én onmiddellijk aangevuld met een actieplan voor het eerste werkingsjaar. Met de convenanten en de samenwerkingsovereenkomst werd ingespeeld op de noodzakelijke vormgeving en de opgelegde inhoud. Vanaf 2005 is het DABM ook van toepassing terzake (zie hoger). Het milieujaarprogramma van Schoten omvat ondermeer: - evaluatie van het gevoerde beleid van het jaar voordien (het “jaarverslag”); - een planning voor het betreffende jaar (het “milieujaarprogramma”); - de begroting in functie van de uitvoering van het geplande milieubeleid; - 13 -


- de voorziene subsidies (aparte nota in functie van samenwerkingsovereenkomst); - acties conform het gemeentelijke milieubeleidsplan.

2.2.3 Gemeentelijke milieudienst (partim Dienst Grondgebiedszaken) De milieudienst van gemeente Schoten is een autonoom werkende dienst, die ressorteert onder de Dienst Grondgebiedzaken. De pijlers van deze dienst zijn ruimtelijke ordening, uitvoering, verkeer en milieudienst. De milieudienst rapporteert rechtstreeks aan het College van Burgemeester en Schepenen, en indien gevraagd aan de Gemeenteraad. Om een gecoördineerde inhoudelijke werking af te stemmen, behoort de milieudienst tot het departement grondgebiedszaken, onder coördinatie van het hoofd grondgebiedszaken J. Hoskens, en is er structureel overleg tussen alle hierboven genoemde peilers. Tabel 1: Huidige staf van de milieudienst Functie Diensthoofd – milieuambtenaar Landschapsecoloog Duurzaamheidsambtenaar Milieudeskundige en milieucoördinator B Milieudeskundige (handhaving) Milieudeskundige (administratie) Technisch coördinator afval Administratief opsteller Administratief opsteller (project)

Vast/tijdelijk/ gesco vast kader vast kader Koppeling SO vast kader Koppeling SO startbaan vast kader GESCO GESCO

Niveau

Tijd

Einddatum

A A B B B B C4 C C

VT VT-4/5 VT VT-4/5 VT VT VT VT VT-4/5

nvt nvt 31/12/13 Nvt 31/12/13 31/12/09 Nvt Nvt Nvt

Opmerkingen: - de functies in vetschrift zijn vastbenoemde werkkrachten; - VT betekent voltijds, VT – 4/5 dat het om een voltijds contract gaat met loopbaanonderbreking; - GESCO betekent gesubsidieerd contractueel; - de functie van duurzaamheidsambtenaar is (voorlopig) voor onbepaalde duur, maar aflopend indien er geen nieuwe samenwerkingsovereenkomst wordt ondertekend. Deze functie wordt voor 30.000 euro betoelaagd (los van de acties die deze DA kan ontwikkelen, waarvoor bijkomende middelen worden gegenereerd). Er wordt gezocht naar een structurele inbedding in de personeelsstaf, vermits de gemeente Schoten inmiddels al 13 jaar een duurzaamheidsambtenaar in dienst heeft met telkens beperkte contracten. Deze functie is niet meer weg te denken uit het kader, en de ervaring wordt best in eigen huis gehouden; - nvt: niet van toepassing; - A, B, C is het niveau van tewerkstelling; - de functie van technisch coördinator staat een beetje buiten de milieudienst, vermits deze eigenlijk in het organigram van de Dienst Werken werd opgenomen, en zijn kantoor ook heeft op het gemeentelijke containerpark. Deze situatie zal nog niet uitgeklaard zijn bij het goedkeuren van dit milieubeleidsplan. De milieudienst staat in voor taken die vanuit de vigerende milieu- en natuurwetgeving worden opgelegd, taken in het kader van de samenwerkingsovereenkomst en andere gemeentelijke bevoegdheden. Bovendien wordt uiteraard ook ingespeeld op het algemeen beleid van het gemeentebestuur. - 14 -


Zo staat de milieudienst ondermeer in voor (niet-limitatieve lijst, we verwijzen in deze naar de nota van A. Verhoeven voor het kabinet V. Dua 2003, waarin de kerntaken voor de gemeente op milieu- en natuurvlak worden opgesomd, zie www.vvsg.be): - beleid rond waterlopenbeheer (deelbekkenbeheersplannen, Lokaal wateroverleg, loskoppelingsbeleid,…); - ecologisch bermbeheer; - afvalbeheer; - natuurontwikkeling en –studie; - milieu-en natuureducatie en –sensibilisering; - milieu-en klachtenbehandeling; - advisering Vlarem (Vlaams Reglement betreffende Milieuvergunning ), Vlarebo (Vlaams Reglement betreffende de bodemsanering), Vlarea (Vlaams Reglement inzake de voorkoming en het beheer van afvalstoffen); - landbouwtellingen; - openbaar groen (er is geen groenambtenaar of groendienst, de ploeg in de Dienst der Werken wordt wel als dusdanig vermeld, maar deze doet geen planning en beleid inzake openbare groenzorg); - staalnames; - advisering beleid/diensten in functie van milieu- en natuurmateries; - natuurvergunningen; - dieren, dierenwelzijn, jacht, wildbeheerseenheden; - GNOP; - Enz… Om een goed beeld te krijgen over de taken en opdrachten, kan best het milieujaarprogramma worden geraadpleegd. De functie van zowel milieuambtenaar als duurzaamheidsambtenaar werd, samen met de milieukundigen, technisch coördinator en administratief medewerkers/projectmedewerkers opgenomen in het goedgekeurd personeelsbehoefteplan. Een functie van duurzaamheidsambtenaar werd al ingevuld sedert april 1998. Miv werd ook een lokale toezichter aangesteld (contract bepaalde duur mits subsidiëring in kader handhavingsdecreet).

2.2.4 Lokaal milieutoezicht De bevolking kan beschikken over een meldpunt milieuklachten, en dit 24 op 24 uur. Overdag fungeert de milieudienst als klachtenpunt, na de kantooruren neemt de Politiezone Schoten deze functie over. De milieuambtenaren zijn oproepbaar buiten de normale werkuren en tijdens vakantiedagen om bijstand te verlenen (igv acute hinder). Naast de milieudienst (loket Grondgebiedszaken) kan de burger nog terecht via andere kanalen: - de inspraakambtenaar (die de klacht dan doorspeelt naar Burgemeester, Milieuschepen en de milieudienst); - de electronische meldingskaart via www.schoten.be; - de wijkagenten; - en eigenlijk via bijvoorbeeld erkende wijkcomité’s (die dan op hun beurt de milieudienst contacteren).

- 15 -


Belangrijk hierbij is dat de gemeente zo laagdrempelig mogelijk wil werken, maar tegelijkertijd de rechtszekerheid van alle betrokken partijen wil garanderen. Daarom is een snel en objectief onderzoek altijd het gevolg van een ingediende klacht (met terugkoppeling naar klager). Het zogenaamde handhavingsdecreet van 21/12/2007 ging, na uitvoeringsbesluit en kleine wijzigingen, eigenlijk werkelijk van kracht op 1/5/2009. Het heeft nogal wat impact, want plotseling moet de gemeente naast de milieureglementering ook een oog in het zeil houden voor velddelicten, en uitgebreide toepassingsgebieden als natuur, bos, jacht, CITES, mest enzovoort. In globo blijft het milieutoezicht dus een duale zaak, waarbij de gemeente (milieudienst/politie) de kleinere inrichtingen (relatief begrip echter, door een nieuwe herindeling zijn sommige vroegere klasse 1-inrichtingen verschoven naar klasse 2) en het gewest de grootste inrichtingen, controleert. In de praktijk staat de gemeentelijke milieudienst dichter bij de bevolking en zullen de mensen eerder geneigd zijn om klachten met betrekking tot deze grootste inrichtingen (klasse 1) door te spelen aan de milieudienst. Die zal dan, indien nodig, een beperkt onderzoek uitvoeren en de klachten alsmede de bevindingen doorspelen aan het gewest (milieu-inspectie). In het nieuwe handhavingsdecreet wordt een onderscheid gemaakt tussen milieu-inbreuken en milieumisdrijven. Het bijhorende uitvoeringsbesluit geeft in een bijlage weer wat onder een inbreuk valt en wat als een misdrijf wordt gecatalogeerd. In het eerste geval kan de handhavende institutie aanmaningen tot en met boetes geven, in het tweede geval komt de rechter tussenbeide. Bedoeling van deze wijziging is het rechterlijk apparaat te ontlasten van de bijzonder technische milieudossiers (waardoor er al te vaak werd geseponeerd!), en elke inbreuk toch eventueel in aanmerking te laten komen voor een correctie (hetzij onderrichting, hetzij boete of een combinatie). In de realiteit betekent dit dat milieuverontreiniging minder snel ongestraft zal blijven, met als belangrijkste bedoeling wellicht preventie en remediëring. Voor deze handhaving zijn specifieke procedures voorgeschreven met belangrijke garanties dat een klager werkelijk mag verwachten dat er gevolg zal gegeven worden en een klacht niet zomaar “blijft liggen”. Nu, voor Schoten wijzigt er weinig of niets, behalve dan de vorm van uitvoering. Schoten is, ondanks het erg groene imago als villagemeente, een zeer dicht bevolkte gemeente. Dit betekent ook dat er scherpe scheidingen zijn tussen wonen en werken. De milieugevoeligheid en de toegenomen mate waarin het ongenoegen sneller zal worden vertaald in een klacht, maken toezicht en inspectie tot een zware opdracht. Er mag trouwens niet worden vergeten dat de wetgeving erg moeilijk is, én dat de milieuhandhavers ook moeten rekening houden met vergunningsvoorwaarden die niet altijd even duidelijk zijn, wisselende parameters, bemonsteringen, productieprocessen, enz. Milieutoezicht is een vak apart binnen het milieubeleid. Toezicht op vergunnings- en meldingsplichtige activiteiten is altijd een prioritaire opdracht geweest voor de milieuambtenaren. Het diensthoofd en de twee milieudeskundigen bezitten de Vlarem-artikel 58-bevoegdheid (zie verder!), waardoor de autonome en onafhankelijke mogelijkheid bestaat om milieuovertredingen op te sporen en/of te verbaliseren. In sommige gevallen kan een toezichthoudend ambtenaar overgaan tot sluiting of verzegeling. De mogelijkheid bestaat politie te vorderen om bijstand te verlenen bij inspecties.

- 16 -


Nu is het wel zo dat de zogenaamde artikel 58-ambtenaren in de loop van 2009/2010 een wijziging van hun statuut zullen ondergaan en worden “omgedoopt” tot lokale milieutoezichter. Veel verandert er niet, behalve dat de milieutoezichters ook buiten de gemeentegrenzen mogen optreden (uiteraard op vraag van de naburige gemeente en na aanstelling door het CBS van de desbetreffende gemeente). De gemeente Schoten zal ook trachten om een of twee gesubsidieerde milieutoezichters aan te werven (tot 50.000 euro + een bedrag per gescreend bedrijf!). Wel mag worden verwacht dat, in het licht van deze wijziging en de eisen die aan de subsidie zijn gekoppeld, er veel meer pro-actieve handhaving op het spoor zal gezet worden. In de praktijk wordt zoveel mogelijk samengewerkt met de lokale politie (cel milieu), de federale GDA-Antwerpen, de gewestelijke milieu-inspectie (LNE) en OVAM. In het eerste geval wordt de verbalisering meestal uitgevoerd door de politie, dit na afspraak met de korpschef. Alle klachten worden doorgespeeld aan het parket en gewestelijke milieu-inspectie, en via het MKROS (milieuklachten registratie en opvolgingsysteem) ingegeven. Het handhavingdecreet noopt natuurlijk wél tot nieuwe afspraken die in de loop van 2010 zullen uitgewerkt worden in een nieuw protocol. Het toezicht omvat ook het opsporen van illegaal ontwijkingsgedrag met betrekking tot afvalstoffen en bodem, en zogenaamde vrije velddelicten. Ook controles op bebossing, herbebossing, kapvergunningen, illegale kappingen, e.d. staan op de agenda.

2.2.5 Milieuraad (mina-raad) In 1987 reeds werd de gemeentelijke milieuraad opgericht. De statuten werden pas medio 2004 gewijzigd om maximaal in overeenstemming te zijn met de type-statuten die in het kader van de toenmalige samenwerkingsovereenkomst werden opgelegd. Tegelijkertijd werd er ook een nieuw huishoudelijk reglement opgesteld. De milieuraad heeft altijd een vrij brede samenstelling gehad, ondermeer ook met wijkverenigingen, zodat het een breed maatschappelijk klankbord is. Er is trouwens altijd spreekrecht en openbaarheid van de zittingen geweest, principes die pas begin jaren 2000 opdoken. Men kan wel eens wijzen naar de verplichting van de samenwerkingsovereenkomst, waarbij 1 op 3 stemgerechtigde verenigingen uit de milieubeweging moeten komen. Echter, dit is niet zo eenvoudig te bepalen. Wat doe je bijvoorbeeld met een wijkcomité dat expliciet in haar doelformulering inschrijft dat ze waakt over het leefmilieu van haar inwoners? En een wijkcomité dat een TANDEM-overeenkomst afsluit inzake trage wegen of biodiversiteit. En een andere wijkgroep die zelf een natuurbeheersplan voor de wijk schrijft. Of een wijkcompostering opzet. Hieruit kan besloten worden dat burgerinitiatieven zoals erkende wijkcomités ook een belangrijke rol kunnen spelen als katalysator, antenne, of zelfs organisator binnen het lokale milieubeleid. Overigens werken ze in de meeste gevallen intensief samen met de natuurverenigingen, of voeren ze actie rond bepaalde themata in overleg met regionale verenigingen (bijvoorbeeld ringweg Schoten of goederenspoordossier en Red de Voorkempen). Doordat het milieuthema meer en meer in het dagelijkse leven van de burgers meespeelt, zie je ook dat de tendens om alle acties te concentreren bij de milieubeweging, achterhaald is en dat het middenveld zijn steentje bijdraagt in deze discussie. Overigens heeft het gewest altijd al een lans ge- 17 -


broken om het maatschappelijk draagvlak te verbreden; gemeenten die dit actief deden, mogen dan ook nu niet bestraft worden. Het is bizar dat men omwille van een parameter een aantal actieve verenigingen pro forma het stemrecht zou moeten ontzeggen, enkel en alleen omdat er enkel grote verenigingen in de gemeente actief zijn en geen kleine actiecomités. In de laatste milieuraad van 2009 werd alvast goedgekeurd dat het aantal stemgerechtigden zal worden teruggebracht (wijken maximaal 2 stemmen, onafhankelijk deskundigen geen). Dit wordt verder uitgewerkt in de eerste maanden van 2010. Tabel 2: lijst van de leden van de milieuraad (2009) Naam organisatie Man/Vrouw Functie Paul Staes Red De Voorkempen M Voorzitter Willem Manteleers SCOT M Ondervoorzitter 1 Erik Gintelenberg F.F.F. M Ondervoorzitter 2 Ingrid Denissen De Zeurt V Secretaris Gerd Adriaensen CBS M Schepen Dirk Vercammen Milieudienst M Milieuambtenaar K. Boogaerts Individueel Lid V Gewoon lid Ludo Horemans VMPA M Gewoon lid B. Van Bruggen Tuinpunt M Gewoon lid Christiane Parijs VELT V Gewoon lid Georgette Van Thielen VTB – VAB V Gewoon lid S. D'Joos A.T.B. De Natuurvrienden M Gewoon lid Kris Oorts WBE De Voorkempen M Gewoon lid H. Peiffer VEV / KKHNA M Gewoon lid M. Gheysens AMBS - UNIZO V Gewoon lid P. Robeyns Landelijke Gilde M Gewoon lid Frank Balemans Comité St Cordula M Gewoon lid Kristophe Van Immerseel Sas 6 M Gewoon lid Paul Kimpe Geuzenvelden M Gewoon lid Min De Dycker-Lenière Vereniging Schotenhof V Gewoon lid D. Gadeyne Groen M Gewoon lid Jan Smeele CD&V M Gewoon lid Van den Bogaert Monique SPA V Gewoon lid W. Kerckhofs VLD M Gewoon lid Ghislaine Peleman Vlaams Belang V Gewoon lid G. Huysmans ACV M Gewoon lid Hendrik Meulemans Onafhankelijk deskundige M Gewoon lid Betty Mertens Dierenasiel Schoten V Gewoon lid K. Van den Eede Natuurpunt M Gewoon lid Hilde Marien Elshout V Gewoon lid Guido Jacobs compostmeesters M Gewoon lid Ilse Dekeersmaecker Wijkvereniging Ter Heide V Gewoon lid Filip Baert Wijkvereniging Kasteeldreef M Gewoon lid E. De Decker Wijkvereniging Donk M Gewoon lid

- 18 -


Griet Flour Hilde Goossenaerts

Sportraad Fietsersbond

V V

Gewoon lid Gewoon lid

De milieuraad heeft als taak de gemeente te adviseren over alle thema’s die het leefmilieu aanbelangen, in de meest ruime betekenis. De milieuraad heeft interpellatierecht ten aanzien van het College en mag autonoom adviezen ontwikkelen. De milieuraad wordt juridisch gezien alleszins om advies gevraagd: - over de samenwerkingsovereenkomst (ondertekening, niveau, projecten,…); - bij de opmaak van relevante beleidsverslagen, zoals GNOP, milieubeleidsplan, milieujaarprogramma; - over de begroting (partim natuur & milieu). In de praktijk is het echter zo dat de milieuraad heel wat meer punten op de agenda zet, of om advies wordt gevraagd door het College. De milieuraad vergadert theoretisch 4 keer per jaar, maar afhankelijk van de politieke actualiteit komen daar steeds vergaderingen bij (bijvoorbeeld structuurplan, mobiliteitsplan, …). Er wordt soms ook samen met de GECORO vergaderd om een maximale integratie van milieuen ruimtelijke ordeningszaken te kunnen realiseren. Het dagelijkse bestuur komt samen volgens noodwendigheid, maar steeds 14 dagen voorafgaand aan een zitting. Dit bureau is samengesteld uit de voorzitter, ondervoorzitter, secretaris (alle drie te kiezen uit de stemgerechtigde leden, dus geen politici), de Schepen voor Milieu & Duurzame Ontwikkeling en de milieuambtenaar. De milieuraad reikt ook elk jaar een Milieuprijs voor duurzame ontwikkeling uit. Iedereen kan hier aan meedingen, mits een dossier wordt ingediend dat aan de vormvereisten van het reglement voldoet. Hiermee is een som van ongeveer 500 euro per jaar gemoeid, wat voor kleine lokale verenigingen een extra stimulans kan betekenen. Verder heeft de Milieuraad een subsidiereglement, waarbij het 1.250 euro budget kan verdelen over verenigingen die acties doen op milieu-, natuur- en duurzaam ontwikkelingsvlak. De helft is een basissubsidie, de andere helft volgens een puntenreglement. De milieuraad heeft statuten en een huishoudelijk reglement, en zorgt ervoor dat de uitnodigingen ook voor derden kunnen geraadpleegd worden (incluis voorbereidende documenten). De agenda wordt beschikbaar gesteld ook op elektronische wijze via www.milieuraad.be en www.schoten.be. Elke milieuraad heeft een open karakter met spreekrecht voor het publiek. De milieuraad werkt ook intensief samen met andere raden, zoals voornamelijk de Gecoro, gezinsraad (bv rond specifieke thema’s), de raad voor ontwikkelingssamenwerking (bv FairTrade). Een afgevaardigde van elke raad kan deelnemen aan de milieuraad mits aanmelding. Voorlopig is dit beperkt tot de sportraad. De milieuraad tracht ook gangmaker te spelen binnen IRMA (zie hoger) zodat grensoverschrijdende milieuproblemen ook regionale aandacht krijgen. Hiervoor wordt ook samengewerkt met het Regionaal landschap De Voorkempen.

- 19 -


2.2.6 Milieu Management en Informatiesysteem (MMIS) Het Milieu Management en Informatiesysteem (MMIS) zal ertoe bijdragen dat alle beschikbare en relevante milieugegevens van alle overheidsinstellingen via het internet kunnen worden opgevraagd. Eerlijkheidshalve dient gesteld dat deze beleidsintentie reeds dateert van het eerste milieuconvenant, nu 15 jaar geleden. Via de samenwerkingsovereenkomst heeft de gemeente er zich toe verbonden om aan het MMIS een bijdrage te leveren, waarvoor zij trouwens subsidies genoot. Meer bepaald gaat het hier onder andere over de volgende databanken: - het milieuvergunningenloket eMIL: de gemeente Schoten heeft hiervoor het programma Remmicom aangekocht (zoals tal van gemeenten); - MKROS, de milieuklachtenbank van de gewestelijke overheid; - het natuurvergunningenloket NAV: hieraan is een opvolgingssysteem verbonden, zodat iedereen weet waar een ingevoerd dossier zich in het proces kan bevinden; - het milieuklachten registratie- en opvolgingssysteeem MKROS: hierin worden de klachten opgeslagen, en kan de overheid zien of er iets mee gebeurt; - de gewestelijke rioleringsdatabank RIO: deze databank wordt uitgebouwd door Aquafin en de Vlaamse milieumaatschappij VMM en bestaat uit GIS-gegevens met betrekking tot de rioleringsinfrastructuur RIOREF, het gedigitaliseerde rioleringsnetwerk, en het beheer ervan; - en verder zijn er nog automatische aanmeldingen m.b.t. afgeleverde bouwvergunningen en energie/selectieve sloop enzovoort (elektronisch opvolgingssysteem bouwaanvragen); - ten slotte heeft de gemeente een inventaris risicogronden, inventaris bestrijdingsmiddelen, inventaris sloopafval werken, energieprestatiedatabank te beheren. Alhoewel we het nut van al deze applicaties geenszins in twijfel trekken, vergt het constant invullen van gegevens en de actualisatie een berg werk voor de smalle administratieve staf van de milieudienst.

2.2.7 Ambtelijk overleg Eén van de belangrijkste doelstellingen van het milieubeleid is dat alles gecoördineerd en vooral geïntegreerd zou verlopen. Milieu dient op elk departement, ongeacht de plaats, aanwezig te zijn in het beleid. De milieudienst mag niet op een eiland werken, waar alle milieuaangelegenheden naar worden afgewenteld. Om dit principe in Schoten te kunnen implementeren werd structureel ambtelijk overleg opgestart: - de wekelijkse diensthoofdenvergadering (alle milieudossiers behandeld in het college , inclusief de beleidsbeslissing worden hier besproken); - de wekelijkse beleidscel grondgebonden materies (technische dienst, milieudienst, dienst der werken, en 2 vakschepenen); - het milieuoverleg met betrekking tot containerpark en interne milieuzorg (maandelijks), in aanwezigheid van de milieucoördinator; - het interne bouwteam (met deelname duurzaamheidsambtenaar); - de werkgroep IMAGO en DIFTAR, beiden voor implementatie van een afvalbeleid en omvorming van containerpark en herlocalisatie Dienst Werken naar de oude stortplaats (met deelnemers Ruimtelijke Ordening, Dienst Werken, Milieudienst, Technische Dienst, Schepenen); - 20 -


- het structureel overleg Aankoopdienst/Duurzaamheidsambtenaar om een groen aankoopbeleid op poten te zetten (lastenboeken, technische voorwaarden, …); - er mag dan al een zeer sterke verschuiving zijn naar structurele aanpak, de oplossing van concrete problemen kan niet worden vergeten. Vandaar ad hoc overleg over de diensten heen. - Ambtelijk overleg wordt ook in stand gehouden met de LOGO en de medisch milieukundigen, vermits ook het thema milieu & gezondheid de nodige aandacht vergt, en dit toch een gespecialiseerde materie is.

2.2.8 Interne milieuzorg Interne milieuzorg hangt zeer nauw samen met diverse andere themata, zoals duurzame ontwikkeling, rationeel energiegebruik, groene aanbestedingen, enzovoort. Zowel de duurzaamheidsambtenaar als de milieucoördinator werken hiervoor intensief samen met andere collegeae van andere diensten. Oorspronkelijk was dit een erg moeizaam proces, maar de laatste jaren krijgen ze langs alle kanten enthousiaste medewerking om het gemeentelijke huishouden op ecologisch verantwoorde leest te schoeien. Er is nog een lange weg af te leggen, vermits interne milieuzorg niet stilstaat en in volle evolutie is. Sinds de aankoopdienst operationeel is, wordt er ook hard gewerkt aan groene lastenboeken. Vaak is dit voor sommige producten pionierswerk ondanks bestaande websites van Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen, VIBE en OVAM om er enkele te noemen. Sinds het Presti II-project interne milieuzorg is Schoten toch reeds een eind opgeschoten in de richting van een heus intern milieuzorgsysteem. De duurzaamheidsambtenaar en de milieucoördinator sturen dit proces aan, dankzij de maandelijkse e-zines, de aanbevelingen om steeds de www.milieukoopwijzer.be en www.producttest.be te gebruiken vooraleer tot bestellingen over te gaan, enzovoort. Scandic Swan-papier, FSC-hout, groendaken, spaarlampen, statiegeldflessen, enz… zijn geen vreemde zaken meer in het gemeentelijke huishouden. Voor Schoten gaat interne milieuzorg ook verder dan catering en bureelmateriaal. Stelselmatig worden de vergunningen van de eigen diensten door de milieucoördinator gescreend, en worden investeringen gedaan, ook ondermeer inzake bodemsanering van diverse installaties en gebouwen. Energie speelt hier een belangrijke rol. De wetgever voorziet anderzijds ook meer en meer eisen op dit vlak: denk maar aan EPC-attesten, keuringen allerlei. De opvolging hiervan is een heuse taak, zeker omdat er ook verantwoordelijkheden mee gemoeid zijn (bv bodemcontaminatie).

2.2.9 MiNa-werkers De gemeente Schoten heeft momenteel nog geen MiNa-werkers in dienst. Er zal moeten bekeken worden in hoeverre onze gemeente op deze mogelijkheid voor gesubsidieerde krachten inspeelt. Ze worden nagenoeg volledig betoelaagd, en er zijn zeker nieuwe taken bijgekomen waarvoor deze mensen kunnen ingezet worden: het herbicidenplan, het bermbeheer, het selectief afvalbeheer op het containerpark en de hondenpoepcampagne’s. We weten dat dergelijk krachten niet altijd makkelijk te begeleiden zijn. Anderzijds heeft een lokaal bestuur ook een verantwoordelijkheid om langdurig werklozen misschien de weg naar de arbeidsmarkt te tonen door een gericht aanbod met de nodige begeleiding.

- 21 -


De Mina-raad overigens beveelt gesubsidieerde Mina-werkers aan te stellen en degelijk te begeleiden omdat ze een belangrijke rol kunnen spelen bij natuurbeheer of de actie “gezonderisgezonder”.

2.2.10 Milieubarometer / duurzaamheidsspiegel / ecologische voetafdruk De milieubarometer is al enkele jaren een essentieel beleidsdocument, waarover ook op diverse fora wordt gecommuniceerd. Het verzamelen van duizenden data en het verwerken ervan, mag niet omwille van de verplichting binnen het onderscheidingsniveau van de samenwerkingsovereenkomst worden gezien. Het is wel degelijk een handig beleidsinstrument, waaruit je kan evalueren, leren, voorbereiden, enthousiasmeren, visie ontwikkelen. Daarom ook verwerken we de gegevens van de milieubarometer ook in de duurzaamheidsspiegel (waarvoor Schoten in 2006 nog een prijs in de wacht sleepte). In 2009 bestond de milieubarometer reeds uit 43 (!) indicatoren die jaarlijks worden geëvalueerd of aangepast. Indien relevant zal in de planperiode nog bekeken worden welke nuttige indicatoren kunnen toegevoegd worden aan deze dynamische lijst. Een deel van de gegevens wordt trouwens ook toevertrouwd aan ecolife (www.ecolife.be/milieubarometer) i.f.v. openbaarheid van bestuur, maar ook aan de ecologische voetafdruk (www.wwf.be) wordt actief meegewerkt. Personeel van gemeentelijke administratie en publiek kunnen via een weblink de eigen voetafdruk berekenen. We hebben de indruk dat na de “Big Ask 2008” deze tool welbekend is bij het grote publiek, daar waar het voordien een sluimerend bestaan kende. De voetafdruk is oriënterend maar indien eerlijk ingevuld toch wel een smaakmakend sensibiliseringsinstrument.

405 Schotense gezinnen berekenden tot op heden -via de gemeentelijke website- hun voetafdruk (gemiddelde voetafdruk 3,6 ha) In de planperiode, en voor zover het project verder wordt gezet, werkt de gemeente actief verder aan de duurzaamheidsspiegel. Bedoeling is vooral te communiceren met de bevolking,

- 22 -


en een stuk zelfreflectie te hebben op wat we doen. Maar we willen hierin verder gaan, en de duurzaamheidsspiegel niet enkel zelf invullen maar andere raden en doelgroepen actief laten participeren en meedenken over de vraagstellingen. De hoop is hierbij beter inzicht bij derden te krijgen en het maatschappelijk draagvlak te verbreden. De milieuraad dringt ten andere aan op terugkoppeling van de duurzaamheidsspiegel met de actoren, en hiervoor eventueel stagiairs SKW of milieu-administratie in te zetten onder coördinatie van de duurzaamheidsambtenaar. Verder is ook communicatie over de milieubarometer verder noodzakelijk aldus de milieuraad.

2.3 Knelpunten - Schoten is geen kleine gemeente De gemeente Schoten is niet louter een groene gemeente, maar door de industriële ontwikkeling langsheen het kanaal, de Vaart en in de diverse woonwijken is er knowhow op verschillende terreinen nodig. Met 850 bedrijven die elk minimum 5 werknemers tellen (cijfers GOM), zorgt dit voor een zware vergunnings-en toezichtsagenda. Tegelijkertijd is Schoten één van de meest beboste gemeenten van de provincie, en is er een enorme hoeveelheid openbaar groen (bijvoorbeeld laanbomen). Dit alles vergt bekwame mensen die ervaring kunnen opdoen en voldoende opleiding genieten. - Tijd ontbreekt De informatisering van de diverse systemen is een kalvarietocht, zowel intern als de link met het Gewest. Het e-loket van de milieudienst is relatief goed uitgebouwd, het opvolgingssysteem voor de milieuadministratie van de milieudienst dient op punt gesteld te worden. De administratieve, inhoudelijke en financiële opvolging van de samenwerkingsovereenkomst is een zeer tijdrovende bezigheid. Eigenlijk zou de duurzaamheidsambtenaar veel meer op het terrein moeten kunnen zijn en acties organiseren ipv honderden pagina’s teksten te leveren. De wetgeving is geëvolueerd van “ongelooflijk ingewikkeld” naar “bijna niet meer beheersbaar”. Dit vergt heel wat flexibiliteit van het personeel, dat op zijn beurt dagelijks wordt geconfronteerd met bedrijven die het allemaal niet meer weten. Behoudens politiekers, zal eenieder die dagelijks bezig is met VLAREM en de milieuwetgeving moeten beamen dat het in de media wordt voorgesteld als een vereenvoudiging, maar dat in werkelijkheid niemand nog kan volgen (tenzij gespecialiseerde diensten die bv enkel een bepaald item moeten opvolgen). - Veranderen is niet gemakkelijk Interne milieuzorg is steeds opboksen tegen mythen, vooroordelen, en weerstanden. Een veranderingsproces vergt soms bijkomende energie. Goede communicatie en aanduiding van milieuverantwoordelijken kan helpen. Duurzaam gebruik van energie en grondstoffen is echter de sleutel om het blijvende comfort van deze en volgende generaties te kunnen garanderen. Gelukkig zijn tools als milieubarometer, duurzaamheidsspiegel en ecologische voetafdruk genoegzaam bekend en kan er hiermee gesensibiliseerd worden.

- 23 -


2.4 Visie De gemeente Schoten maakt gebruik van verschillende instrumenten om het milieubeleid te plannen, te concretiseren en uit te bouwen. Samenwerking tussen de diensten en diverse doelgroepen moeten deze doelstelling ondersteunen. De verdere uitbouw van een milieuloket kan de dienstverlening naar de bevolking optimaliseren. Voor de andere diensten en de bevolking is een multidisciplinaire en onafhankelijke milieudienst een voorwaarde om deze 1ste-lijnstaak kwalitatief te kunnen invullen. Milieubeleid mag niet op zich alleen staan, en dient geïntegreerd te worden in alle beleidsdomeinen met het oog op duurzame ontwikkeling op lokaal niveau. De gemeente moet ervoor zorgen dat het leefmilieu maximaal beschermd wordt, en moet tegelijkertijd borg staan voor het behoud of zelfs verbetering van de biodiversiteit op haar grondgebied. Hiervoor zet ze een divers instrumentarium in, gaande van personeel, infrastructuur, samenwerking met andere overheden, enzovoort. Het milieubeleid moet steeds kritisch worden bekeken, daarvoor zijn de milieubarometer en de duurzaamheidsspiegel nuttige instrumenten met een wervende kracht. Maar het milieubeleid moet ook inspelen op maatschappelijke tendensen en evoluties, en indien nodig vérder gaan dan het zogenaamde onderscheidingsniveau van de samenwerkingsovereenkomst. De gemeente blijft voorstander van een milieubeleidsplan en hieruit afgeleide milieujaarprogramma’s, naast de verplichte visienota “gemeentelijk leefmilieu”, waarbij het milieubeleidsplan eigenlijk in het hoofdstuk “Milieu, groen & natuur” kan worden opgenomen.

2.5 Doelstellingen 2.5.1 Beleid gaat niet zonder instrumenten! Met de jaren heeft het gemeentebestuur van Schoten een degelijk instrumentarium uitgebouwd. De milieudienst heeft een volwaardige rol binnen het gemeentelijk bestel als één van de peilers binnen de Dienst Grondgebiedszaken, en werd degelijk uitgebouwd met vakkundig personeel op niveau en rekening houdende met de enorme verscheidenheid die een groene maar toch ook dicht bevolkte en geïndustrialiseerde gemeente herbergt. Er werd altijd ingestapt in samenwerkingsakkoorden met het gewest, maar in veel gevallen heeft de gemeente ook altijd proactief willen inspelen op nieuwe technieken, onderwerpen, maatschappelijke ontwikkelingen. Dat kan enkel met een goede kwalitatieve en kwantitatieve bestaffing, waarbij ervaring en opleiding een heel hoge investering vergen maar een korte terugverdientijd genereren.

2.5.2 Handhaven! Elk klacht wordt onderzocht! Vlarem? Iedereen komt aan bod! Handhaving heeft altijd een prioriteit geweest voor de milieudienst (c.q. gemeente). In de planperiode zal de overgang naar lokale milieutoezichters worden gerealiseerd, en zal verder preventief aan milieuscreening gedaan worden. Hierbij moet voor ogen gehouden worden dat ook het thema groen/natuur wordt bespeeld. - 24 -


2.5.3 Breed maatschappelijk draagvlak uitbouwen! Het scheppen van maatschappelijk begrip en actieve medewerking is in deze tijden een pak gemakkelijker dan decennia geleden. Dat neemt niet weg dat er vanuit de gemeente de nodige ondersteuning en kennis moet geleverd worden om deze dynamiek verder te laten ontplooien. Niet alleen het beleid speelt hier een rol in, ook intermediaire organisaties als de raadscommissie en bijvoorbeeld de open milieuraad. Daarnaast moet het milieubeleid zich ook richten op en naar het middenveld, diverse doelgroepen en de niet-georganiseerde bevolking.

2.5.4 Evaluatie met de bedoeling beter te doen! Het milieubeleid moet met behulp van de milieubarometer, de duurzaamheidsspiegel en de beleidsrapporten voortdurend worden geëvalueerd, liefst niet in eigen kring, maar met de actieve medewerking van het beleid, commissies, milieuraad, andere raden en het middenveld. Enkel zo kan men komen tot een geïntegreerd en dynamisch milieubeleid.

2.6 Acties Actie IN/1 De milieuloketfunctie versterken (meldpunt klachten 24u/24u) Door de synergie en het feit dat de milieudienst sedert eind 2008 over een volwaardig gebouw kan beschikken met dito opvang voor bevolking, leden milieuraad en bedrijfsleiders, is de milieuloketfunctie veel efficiënter geworden. Er wordt gewerkt met één loket Dienst Grondgebiedszaken, maar met een back-office onthaal voor de milieudienst. De beide loketten bevinden zich in aangrenzende lokalen. In de mate van het mogelijke zal in de planperiode worden bekeken in hoeverre de PC een wezenlijk onderdeel kan vormen op een zelfbedieningsloket (met begeleiding). Zo kan bijvoorbeeld een inwoner binnenkort zijn eigen gebouw opzoeken op het GIS en vervolgens een link leggen met gewestplan, bodemkaart of thermografische kaart. De burger kan 24 u op 24 u terecht met een acute milieuklacht (er wordt op gerekend dat een banale klacht zoals sluikafval niet ’s nachts gemeld wordt, maar dat bij een stankvlaag dat bv wél kan) bij hetzij milieudienst, inspraakambtenaar tijdens de werkuren, elektronische melding of de PolitieZone Schoten gedurende de hele dag & nacht. In de realiteit komt een nachtelijke melding maar héél sporadisch voor, zo blijkt uit 23 jaar historiek van de klachtenregistraties. Actie IN/2 Milieu Management Informatiesysteem (MMIS) De gemeente registreert gegevens in de volgende databanken van het Vlaams Gewest: - het milieuvergunningenloket; - milieuklachten, registratie- en opvolgingssysteem (MKROS); - rioleringsdatabank; - natuurvergunningenloket; - risicogronden; - energieprestatiedatabank; - opvolgingssysteem bouwvergunningen; - sloopvergunningen (i.f.v. selectieve afbraak en afvoer + asbestrisico’s uitsluiten).

- 25 -


De gemeente investeert zelf in eigen databeheer, ondermeer door een actualisatie van het Remmicom-programma Milievergunningen, een GIS-databank, een e-loket (verdere uitbouw) en een bodemdatabank (in functie van Vlarebo, bodemattesten, bodemkadaster). Actie IN/3 Lokaal Milieutoezicht In de planperiode zal de milieudienst zich inschakelen in de vormvereisten van het Milieuhandhavingsdecreet (en wijzigingen). Dat betekent dat de milieudienst zo snel mogelijk zal beschikken over één door het gewest betoelaagde lokale milieutoezichter, aangevuld met de omgevormde artikel 58-ambtenaren die via de overgangsmaatregel van het boven vermeld decreet zullen omgevormd worden tot lokaal milieutoezichter. Op die manier kan: - actief aan klachtenonderzoek worden gedaan; - proactief aan handhaving gedaan worden (zonder dat er klachten zijn); - in samenwerking met systeembeheer (e-loket) en politiezone dat toezicht dag en nacht worden gegarandeerd (zie hoger). De milieuambtenaren oefenen toezicht en controle uit over de hinderlijke en gevaarlijke inrichtingen van klasse 2 en 3. Ze doen technische controles van inrichtingen klasse 1, doch in samenwerking met milieu-inspectie wordt ook verder gegaan als vertegenwoordiger van de Burgemeester die moet waken over de veiligheid en gezondheid van de bevolking (Napoleontische decreten). Daardoor worden de milieuambtenaren ook belast met inspecties die los staan van Vlarem. We denken verder ook aan bemiddeling bij hinderproblemen, toezicht op natuurvergunningen, toezicht op het mestdecreet, toezicht op individuele en kleinschalige waterzuiveringsinstallaties (iba’s). Ook CITES en het natuurdecreet en alle binnen de planperiode opgelegde wijzigingen worden natuurlijk meegenomen. Het personeel volgt de nodige opleidingen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van al die taken. Dat gaat ook op voor de milieucoördinator B en de houders van het diploma industriële helpers (EHBO). Verder wordt het personeel ook uitgerust met acurate individuele beschermingsmiddelen en de nodige bemonsterings-en analyseapparatuur. Daarvoor kan worden samengewerkt met het PIH of onafhankelijke erkende deskundige labo’s. Er zal in het eerste jaar van de planperiode, als de gevolgen van het in voege getreden handhavingsdecreet beter gekend zijn, een geschreven protocol worden opgemaakt met de Politiezone Schoten. Momenteel staat de politie in voor verbalisering, en de artikel 58-ambtenaren (lokale milieutoezichters binnenkort) in voor technische ondersteuning. Dit systeem werkt al sedert 1987 erg goed, maar door de opsplitsing misdrijven/inbreuken is wellicht een betere afsprakenregeling noodzakelijk. Het spreekt voor zich dat de gemeente maximale samenwerking vooropstelt met alle andere milieuhandhavers, in de eerste plaats met de gewestelijke milieutoezichters. Waar mogelijk wordt intensief samengewerkt naar sectorgerichte oplossingen (bv asfaltindustrie). Actie IN/4 Samenwerkingsovereenkomsten De gemeente onderzoekt telkens er een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met het Vlaams Gewest voorligt, of zij hierop instapt en in welk niveau. Ook de samenwerkingsovereenkomst met de provincie wordt als dusdanig bekeken. Schoten heeft altijd voor het ambitieus niveau gekozen (onderscheidingsniveau in thans lopende samenwerkingsovereenkomst). Normaal is het de bedoeling steeds in de samenwerkingsovereenkomsten in te stappen, omdat het een minimaal engagement betekent, en er bovendien subsidies worden bekomen voor wat - 26 -


eigenlijk kerntaken zijn (instrumentarium, hinder, water, enz…). Er is ook tewerkstelling van de duurzaamheidsambtenaar (30.000 euro) aan verbonden, en desgevallend twee Minawerkers. Participatie aan de samenwerkingsovereenkomst is ook een garantie én hulpmiddel om de doelstellingen van het milieubeleidsplan te kunnen uitvoeren. Actie IN/5 Interne milieuzorg De duurzaamheidsambtenaar zal, in samenwerking met de milieuambtenaar/milieucoördinator B, de aankoopdienst en de relevante dossierhouders de verdere opzet van het milieuzorgsysteem uitbouwen. Zij communiceert dit met de diensten, plant vergaderingen, en zal afhankelijk van het onderwerp ad hoc werkgroepen oprichten. De gemeente zal zich vooral richten op: - preventie en selectieve inzameling van afval; - duurzaam aankoopbeleid en vergroening aanbestedingen (bureelmaterieel, catering, producten, onderhoudsproducten, wagenpark, …); - duurzaam energiegebruik; - naleving van wettelijke voorschriften van de diensten, inrichtingen en stockageruimten; - duurzaam watergebruik (loskoppeling, buffering, groendaken, spaardouches,…); - screening van bouwplannen gemeentelijke inrichtingen. Actie IN/6 Milieuraad De gemeentelijke Mina-raad (in Schoten meestal gewoon Milieuraad genoemd) bestaat al sedert 1987. Er wordt steeds gestreefd naar een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak, wat betekent dat ook wijkraden met aandacht voor natuur en milieu een significante rol kunnen spelen (om evenwichtsredenen wel beperkt tot een afvaardiging van 6 uit de koepel van wijkcomités). Tevens worden andere doelgroepen actief betrokken bij de werking van de milieuraad en is er plaats voorbehouden voor onafhankelijke deskundigen. De milieuraad is een open raad met spreekrecht voor het publiek. De milieuraad geeft autonoom adviezen en het College of Gemeenteraad kan de milieuraad belasten met adviesvragen. Hiervoor is een huishoudelijk reglement uitgewerkt in aanvulling van de statuten. De milieuraad zal in de planperiode: - werkgroepen opstarten in functie van bepaalde beleidsdossiers, met de bedoeling adviezen uit te werken die het ad hoc niveau overstijgen; - de motor blijven spelen van de IRMA, het regionaal overleg van de milieuraden van Brecht, Schilde, Wijnegem, Brasschaat en Schoten; - verder werk maken van de Milieuprijs en het subsidiereglement milieu- en natuurverenigingen (met werkingssubsidie op basis van punten en een basistoelage); - Een verdere uitbreiding met relevante betrokkenen of doelgroepen; - De gender-verhouding zoveel mogelijk trachten te respecteren. Actie IN/7 Consolidatie staf Milieudienst/ Op punt stellen synergie Grondgebiedszaken Om alle taken en opdrachten te kunnen uitvoeren is behoud van het huidige contingent van de milieudienst een essentiële voorwaarde. Ook de samenwerkingsovereenkomst en het alsmaar grotere takenpakket dat de gemeenten wordt opgelegd, noopt tot kwalitatieve uitbouw van de milieudienst. Vermits duurzame ontwikkeling reeds een decennium lang één van de meest intensieve projecten is voor de milieudienst (naar aantallen dossiers, acties, tentoonstellingen, infoavonden) zal in de planperiode ook worden bekeken hoe het statuut van de duurzaamheidsambtenaar kan worden gebetonneerd in de werking van de Dienst Grondgebiedszaken.

- 27 -


Duurzame ontwikkeling, energie, isolatie, vergroening aanbestedingen, … worden immers de themata voor de volgende decennia. In het kader van synergie wordt bekeken hoe bepaalde procedures verder kunnen vereenvoudigd worden, in het belang van publiek en administratie. Hierbij zal ook de samenwerking m.b.t. vergunningsprocedures voor stedenbouwkundige vergunningen en milieuvergunningen moeten bekeken worden, alhoewel de insteek volledig anders is en de “unieke vergunning” meer een politiek statement is dat een mogelijke realisatie op de werkvloer. Hoe dan ook kunnen bedrijfsleiders op beide diensten een gecoördineerd beroep doen voor begeleiding in de procedures.

- 28 -


3 Milieuverantwoord productgebruik / Afval 3.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 3.1.1 Het decreet van 2 juli 1981 betreffende de voorkoming en beheer van afvalstoffen Het Afvalstoffendecreet omvat ondermeer bepalingen in verband met de doelstellingen van het gewestelijke afvalbeleid, preventie, hergebruik en recuperatie, beheer en verwijdering, sectorale uitvoeringsplannen, veiligheidsmaatregelen, Ovam, milieuheffingen, toezicht- en strafbepalingen. Hierbij krijgt het principe van de preventie van afvalstoffen de voorkeur. De ophaling en inzameling van huishoudelijke afvalstoffen dienen ingevolge artikel 15 van het Afvalstoffendecreet te worden geregeld door een gemeentelijk reglement. De ophaling dient op regelmatige tijdstippen te gebeuren, al dan niet in intercommunaal verband. De gemeente kan niet zomaar alles in 1 zak ophalen, er zijn inmiddels scheidingsregels en een tendens waarbij het principe “de vervuiler betaalt” wordt toegepast. In Schoten wordt samengewerkt met de intercommunale Igean, en enkele private firma’s die instaan voor de verdeling van de computergestuurde containers. Diftar wordt rigoureus toegepast met schitterende resultaten. Sedert 1999 is de groei van de afvalberg gestopt, en zelfs met 20 % gereduceerd. In 2009 ging de gemeente van start met het deprivatiseren van de gemeentelijke afvalophaling. Tot grote verrassing van diverse andere gemeenten en intercommunales. Er werden huisvuilwagens aangekocht, personeel aangeworven en de Diftar-ophaling werd voortaan in eigen beheer opgenomen. Eigen diensten, sneller inspelend op veranderingen, dichter bij de mensen. Uit het eerste jaar mag worden afgeleid dat deze verandering geslaagd is, en goedkoper zal uitvallen voor de gemeentekas. Bovendien blijkt het nog een leerzaam tewerkstellingsproject te zijn ook op lokaal niveau.

3.1.2 Het Vlaams Reglement inzake de voorkoming en het beheer van afvalstoffen (Vlarea) Het Vlarea verenigt een geheel van besluiten inzake afvalbeheer: - de aanvaardingsplicht en terugnameplicht (vaak samenhangend met milieubeleidsovereenkomsten met sectoren, zoals AEAA, banden, batterijen); - de afvalstoffenindeling (een soort rubriekenlijst); - de inzameling, vervoer en verwerking van afvalstoffen; - het gebruik van secundaire grondstoffen; - gebruikscertificaten inzake toepassing afval als grondstof of bodem. Het gemeentebestuur heeft veel te maken met het Vlarea. Niet alleen voor het beheer van de eigen afvalstoffen, maar ook met het voeren van het afvalbeleid. Met het Vlarea dient rekening gehouden te worden voor ondermeer de behandeling van op het recyclagepark selectief ingezamelde afvalstoffen, het verwerken van slib, enz.

- 29 -


T.g.v. de recentste wijzigingen in het Vlarea, (goedgekeurd op 13 februari 2009 en in werking op 1 mei 2009) moet voor elk gebouw dat gesloopt wordt een sloopbestek opgemaakt worden indien het bouwvolume meer dan 1.000 m³ bedraagt. Dit impliceert dat er een sloopinventaris afvalstoffen van alle afbraakmaterialen die vrijkomen, moet opgemaakt worden. Per afvalstof wordt de benaming, de bijhorende EURAL-code, de vermoedelijke hoeveelheid uitgedrukt in kubieke meter en ton, de plaats binnen het gebouw waar de afvalstof voorkomt alsmede de verschijningsvorm aangeduid. T.g.v. de geplande afbraak van het gemeentelijke zwembad, werd deze sloopinventaris voor de eerste keer opgemaakt.

3.1.3 Het Uitvoeringsplan Huishoudelijke Afvalstoffen 2007-2011 De Openbare Afvalstoffenmaatschappij van het Vlaamse Gewest (Ovam) stelt zijn strategie, taakstellingen en acties vast in zogenaamde uitvoeringsplannen. De gemeente (en de intercommunale) moet hierop anticiperen en bijvoorbeeld selectief afval inzamelen, composteren, enzovoort.

3.1.4 Het Milieuvergunningsdecreet van 28 juni 1985 (incluis Vlarem 1, Vlarem 2) Het milieuvergunningsdecreet legt via de uitvoeringsbesluiten een aantal opdrachten op aan de gemeenten. Het Vlaams Reglement betreffende Milieuvergunning (Vlarem 1) stelt vast welke activiteiten meldings-of vergunningsplichtig zijn, stelt de procedures vast hoe openbare onderzoeken worden gevoerd, stelt wie advies moet geven, of er milieucoördinatoren moeten aangesteld worden, legt de termijnen vast waarin dit alles moet gebeuren, en geeft richtlijnen inzake handhaving en op welke manier die wordt uitgeoefend. Het Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunningsvoorwaarden (Vlarem 2) daarentegen legt vast aan welke voorwaarden een bepaalde vergunde, gemelde of niet-ingedeelde activiteit moet voldoen. Deze voorwaarden hebben een algemeen of een sectoraal karakter. Een groot deel van het instrumentarium van de milieudienst kadert in het verlengde van het Milieuvergunningsdecreet en haar uitvoeringsbesluiten.

3.1.5 De samenwerkingsovereenkomst “Milieu als opstap naar duurzame ontwikkeling” tussen de gemeente en het Vlaams Gewest. Vroeger genoegzaam bekend als “het milieuconvenant”, werd enkele jaren geleden iets meer in de richting van een duurzaam beleid aangestuurd. Hieruit kwam de samenwerkingsovereenkomst, die afliep op 31 december 2004, maar die ondertussen door het Vlaams Gewest werd verlengd tot 31 december 2013. Het is de bedoeling dat de gemeente zijn werkzaamheden binnen deze samenwerkingsovereenkomst gewoon verder zet. Door verschillende acties van de samenwerkingsovereenkomst worden gemeenten gestimuleerd om een beleid te voeren dat binnen de volgende doelstellingen kan worden afgebakend: - het stimuleren van het milieuverantwoord gebruik van producten en energie; - het stimuleren van afvalpreventie, hergebruik en selectieve inzameling afvalstoffen (met een minimaal aantal kg restfractie per inwoner);

- 30 -


- het terugdringen van de afvalberg (iets waarin Vlaanderen op dit ogenblik stilaan koploper aan het worden is binnen de EU).

3.1.6 Subsidiebesluit afvalvoorkoming- en beheer (29 maart 2002) Om de gemeenten te steunen bij hun opgelegde taken (afvalstoffendecreet, uitvoeringsplan, samenwerkingsovereenkomst) voorziet de overheid in bepaalde percentages steunmaatregelen: compostvaten, herbruikbare bekers, diftar-systemen (gedifferentieerde tarifering, dus betalen naar aard, gewicht, volume of een samenstelling van deze parameters), aanleg en uitbreiding van containerparken, enzovoort. De gemeente probeert deze subsidies maximaal te innen, maar heeft hierdoor heel wat rapportagewerk.

3.1.7 Het decreet houdende vermindering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen door openbare diensten in het Vlaamse Gewest (21 december 2001) Vanaf 1 januari 2015 moeten alle overheden een nulgebruik van bestrijdingsmiddelen bereikt hebben. De gemeenten volgen hiervoor een draaiboek dat vanaf 1 januari 2004 moet worden gevolgd. De redenen voor dit decreet zijn de carcinogeniteit van veel stoffen, de vermindering van de biodiversiteit, de kans op bodemcontaminatie en de besmetting van grondwaterreserves.

3.1.8 Kerntakenafbakening Gemeenten zijn autonoom bevoegd voor de volledige afvalketen: van preventie over inzameling tot verwerking. De gemeente mag taken laten uitvoeren door een intercommunale of deze uitbesteden aan de private sector. Om de uitvoeringsplannen huishoudelijke afvalstoffen aan te sturen, heeft de provincie een coördinerende rol gekregen, met evocatierecht indien de gemeente nalatig is. De gemeente heeft bepaalde elementen in het afvalbeheer wel afgeleid naar de intercommunale IGEAN. Ook voor de particuliere gemeenschappelijke projecten, wordt gewerkt via de intercommunale (dit zijn ondergrondse diftarcontainers voor aanzienlijke woonentiteiten of bepaalde gemeenschappen in woonparkzones; hiervoor werd een specifieke regeling uitgewerkt waarbij de syndicus alle investeringskosten en extra kosten op zich neemt, maar waarbij de diftarregeling en verplichte aangifte afval behouden blijft).

3.2 Actuele toestand 3.2.1 Milieuverantwoord productgebruik De afgelopen planperiode heeft de gemeente Schoten getracht een proactief beleid te voeren met betrekking tot milieuverantwoord productgebruik. Dit is niet altijd gemakkelijk geweest, omdat er steeds mythevorming bestaat en er om tal van redenen ook nogal weerstanden bestaan om aankoopgedrag te wijzigen. Jarenlang waren de prijzen van ecoproducten ook hoger dan conventionele producten, wat nadelig is in geval van prijsofferten. In 2001 werd echter van start gegaan met een PRESTI II-project (Ovam, VVSG, Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen). Naast een globale inventaris werden er tal van kleinere deelprojecten - 31 -


opgestart met een aantal diensten. Dankzij de communicatie tussen de duurzaamheidsambtenaar, de projectverantwoordelijken en de diensthoofden/werkleiders is er alleszins veel meer begrip ontstaan. Op dit élan werd verder gewerkt, en de huidige duurzaamheidsambtenaar tracht met ad hoc werkgroepen of agendering op vergaderingen het milieuverantwoord productgebruik te stimuleren. De interne e-zine speelt hierin ook een grote rol. We overlopen hierbij een aantal specifieke producten waarvan het gebruik nu algemeen geldend is: 3.2.1.1 FSC (Forest Stewardship Council)-hout en kastanjehout In lastenboeken wordt het gelabeld hout sowieso opgenomen. Er zijn inmiddels reeds veel projecten uitgevoerd. Kastanjehout wordt eveneens toegepast omdat het van nature een hoge duurzaamheidsindex heeft, en geen regelmatige nabehandeling nodig heeft. Ook in de screening van bouwprojecten en dergelijke wordt FSC-hout maximaal gepromoot. De FSC-mededelingen worden ook structureel gemeld aan de Dienst der Werken, en er zijn tevens opleidingen. Schoten organiseerde in samenwerking met PIH, WWF en VIBE in 2004 nog een door tal van gemeenten druk bijgewoonde infosessie over het gebruik van FSC-hout in openbare bestekken. 3.2.1.2 Schoonmaakproducten Naar aanleiding van het Presti-project II werd een volledige screening van alle mogelijke schoonmaakmiddelen gedaan in zeer nauwe samenwerking met de bedrijfsarts. Hieruit kwam duidelijk dat de producten van Ecover op elk vlak (ergonomie, hygiëne, afbreekbaarheid, samenstelling, arbeidsveiligheid, opleiding) met kop en schouders boven de andere producten uitstaken. Dit heeft geleid tot stelselmatige aankoop van Ecover, maar vermits er toen geen industriële verpakkingen bestonden, werd hier van afgestapt. Nochtans ging men verder met de aankoop van verantwoorde schoonmaakmiddelen: wc-reiniger op basis van azijnzuur, geen wc-blokjes meer, ecoline producten (Froggy), opnieuw reinigen met bruine zeep, soda, enz. In 2008 werd aan het voltallige gemeentelijke poetspersoneel een opleiding ‘ecologisch schoonmaken’ gegeven door BOMA. Daarnaast werd een bevraging van het spersoneel georganiseerd. Beide acties dienen het draagvlak voor een algemene omschakeling naar ecologische schoonmaakmiddelen te vergroten. Uit de evaluatie van de opleiding en de bevraging blijkt dat het merendeel van de schoonmaaksters positief staat tov het gebruik van ecologische schoonmaakmiddelen. Tot slot stelde BOMA een ecologische schoonmaakaudit op met als doel, de huidige situatie van de gemeentelijke schoonmaak mbt ecologie, ergonomie, efficiëntie en economie in kaart te brengen. Begin 2009 werd een centrale aankoopdienst opgericht. De vergroening van het schoonmaakgamma was een werkpunt in het eerste werkjaar, leidende tot een groen bestek (gedeeltelijk eigen programma, gedeeltelijk afgestemd op andere gemeenten, provincie en OVAM). In het najaar van 2009 werden de inschrijvingen voor dit bestek ontvangen. Begin 2010 zal de opdracht (na evaluatie met behulpt van het programma producttest van OVAM) toegewezen worden.

- 32 -


3.2.1.3 Catering FairTrade & Bioproducten worden algemeen gebruikt wanneer de milieudienst of andere diensten bepaalde activiteiten (ook grootschalige!) organiseert. Los daarvan heeft Schoten ook altijd gekozen voor een milieuvriendelijke catering: thermossen, melk in glazen flessen, suikerklontjes in plaats van suikerzakjes, echte koppen en servies, water en frisdranken in glazen flessen. In geval van hearings en informatieavonden wordt tegenwoordig beroep gedaan op de plaatselijke Oxfam-wereldwinkel, die brengt dan biofruitsappen e.d. mee. 3.2.1.4

Secundaire grondstoffen

- Compost met het Vlaco-label wordt algemeen gebruikt en wordt betrokken van de DRANCO-installatie van Igean. Houtsnippers worden overal in het openbaar groen en op speelterreinen toegepast. - Bij wegeniswerken wordt indien mogelijk COPRO-gecertificeerd recuperatiemateriaal gebruikt. - Bestrijdingsmiddelen worden milieuverantwoord gebruikt en drastisch verminderd. Er is een goedgekeurd plan opgemaakt in het kader van de samenwerkingsovereenkomst (met afwijkingsplan tot 01/01/2015) en er bestaat een begeleidingswerkgroep. Alternatieve bestrijdingsmethoden worden ruim toegepast, maar er wordt ook gewerkt aan een bewustmakingscampagne. Er wordt gecommuniceerd over “onkruidbeheersing” in plaats van onkruidbestrijding. Bovendien wordt de verantwoordelijkheid van elke Schotenaar ingeroepen om, conform het politiereglement, de stoep onkruidvrij te houden zonder gebruik van herbiciden. - Sloopafval van eigen diensten wordt (na melding aan OVAM via EURAL) selectief afgevoerd naar erkende verwerkingsinstallaties, en waar nodig wordt COPRO-gekeurd puin gebruikt in funderingen (via lastenboeken!). 3.2.1.5 Diversen - Dierlijk afval Schoten was (samen met Gent) de eerste gemeente om dierlijk afval selectief in te zamelen op het containerpark. Hiervoor werd een koelinstallatie aangekocht, zodat verkeersslachtoffers, huisdieren door burgers kunnen binnengebracht worden. Hierdoor wordt vermeden dat de krengen in de tuin of in bossen worden begraven. - Festivalafval Er wordt getracht om zoveel mogelijk afval te voorkomen (bv herbruikbekers uitlenen), of te zorgen voor afvaleilandjes. I.g.v. buurtfeesten worden verschillende containers ter beschikking gesteld. Er is een specifiek intern reglement waar alle organiserende diensten zich aan houden, weliswaar nog met de nodige knelpunten. - Wegwerpluiers Deze werden tot 1 september 2009 gewoon bij het GFT+ gevoegd, maar worden voortaan geweigerd omwille van de moeilijkheidsgraad om de erin verwerkte chemische stoffen (waterabsorberende korrels) te kunnen composteren. De gemeente Schoten betreurde deze beslissing van de werkgroep OVAM/producenten, omdat de lokale overheid hierbij het slachtoffer zal worden van een uitblijvend duurzaam grondstoffengebruik. Schoten (en daarin gevolgd - 33 -


door de VVSG) zijn van oordeel dat de producenten het C2C-principe moeten toepassen, waarbij een product samengesteld is uit recycleerbare (liefst herbruikbare) grondstoffen zonder dat er extra afval ontstaat. De beslissing zal uiteraard een nefaste invloed hebben op het cijfer afval/inw/jaar (dat we al jaren naar beneden trachten te krijgen!). Alternatieven als de wasbare luier blijven jammer genoeg een relatief bescheiden leven leiden. De gemeente neemt de handschoen op en zal hiervoor sensibiliseren (met het nodige realisme). Er werd reeds een succesvolle info-avond georganiseerd, en de bedoeling is dit om de 9 maanden te herhalen zodat iedereen steeds op de hoogte kan zijn van het nut van herbruikluiers. Met de geboortepremie van de gemeente kan een startpakket herbruikluiers worden aangekocht. - Textiel Schoten werkt met OXFAM in functie van de kledingcontainers en inzameling op het containerpark. Oxfam heeft een keurmerk SolidAir, wat kadert in FairTrade. Vanaf 2010 zal echter een wijziging aangebracht worden aan deze exclusieve samenwerking, omdat dan ook huisaan-huis ophaling mogelijk gemaakt wordt. Aannemers zullen wél moeten bewijzen dat ze milieu- en sociale voorwaarden naleven.

3.2.2 Afvalstoffen 3.2.2.1 Sensibilisatie en preventie Tot en met 1998 verliep het afvalbeleid niet op een structurele manier. Enerzijds waren er wel de onverdroten inspanningen naar afvalpreventie toe, met regelmatige publicaties, gidsen, affiches, voordrachten, enzovoort. Bovendien bouwde Schoten in 1989 een relatief groot containerpark (Recyclagepark “De Breker”) uit. Anderzijds was er nog een historisch gegroeide mistoestand, waarbij elk Schotens gezin per week 5 vuilniszakken gratis mocht meegeven (goed voor meer dan 350 kg gemengd huisafval). Hierdoor was het afvalbeleid, ondanks de zeer goede intenties, gedoemd om te mislukken. Ten dele ook ten gevolge van kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s), alsook inwoners van Antwerpen (vanaf 01/04/1998 werd de dure vuilniszak in voege gesteld in de Stad Antwerpen) die misbruik maakten van dit systeem. Het restafvalcijfer voor de gemiddelde Schotenaar bedroeg 354 kg/jaar! 1 januari 1999 werd het beleid met betrekking tot de inzameling van resten GFT-afval volledig omgegooid. De resultaten waren ongezien goed: - van 354 kg restafval/jaar/inwoners naar minder dan 100 kg (later iets gestegen wegens economische hausse en grotere bevolking!); - een reductie van de totale afvalberg van om en bij de 20 % (nog steeds zo!); - een vermindering van de fractie gemeentevuil (sluikstort, zwerfvuil) met meer dan 40%; - vermindering fractie restafval scholen met 76 % (dit in de marge, omdat het eigenlijk om bedrijfsafval gaat, zie VLAREA); Al deze spectaculaire cijfers werden overigens gehomologeerd door Ovam in het kader van de evaluatie van de milieujaarprogramma’s. Op 1 januari 2009 werd het Diftar-project verder gezet, gelet op de jarenlange positieve ervaringen. Na een Europese aanbesteding werd opnieuw PlasticOmnium belast met het servicepakket, stockbeheer en digitale opvolging, maar ditmaal in samenwerking met de gemeentelijke huisvuilophaaldienst (deprivatisering doorgevoerd vanaf 2009)..

- 34 -

Tabel 3: Afvalinzameling 1998-2008: Rest/groen/totaal en vergelijking met gewest. 1998 244 kg 153 kg

1999 62 kg 141 kg

2000 70 kg 136 kg

2001 73 kg 126 kg

2002 73 kg 123 kg

2003 76 kg 118 kg

2004 78 kg 118 kg

2005 78 kg 116 kg

2006 79 kg 115 kg

2007 80 kg 117 kg

2008 80 kg 116 kg

1998 55 kg 55 kg

1999 79 kg 57 kg

2000 77 kg 60 kg

2001 70 kg 58 kg

2002 67 kg 56 kg

2003 62 kg 50 kg

2004 63 kg 54 kg

2005 60 kg 51 kg

2006 58 kg 49 kg

2007 57 kg 49 kg

2008 56 kg 46 kg

Totale hoeveelheid afval Schoten Vlaams gemiddelde

1998 711 kg 531 kg

1999 504 kg 544 kg

2000 530 kg 560 kg

2001 491 kg 558 kg

2002 530 kg 555 kg

2003 527 kg 535 kg

2004 537 kg 554 kg

2005 533 kg 545 kg

2006 534 kg 537 kg

2007 563 kg 555 kg

2008 547 kg 545 kg

Terminaal te verwijderen afval Vlaams gemiddelde

1998 353 kg 216 kg

1999 95 kg 202 kg

2000 112 kg 191 kg

2001 105 kg 180 kg

2002 104 kg 169 kg

2003 103 kg 160 kg

2004 104 kg 159 kg

2005 104 kg 157 kg

2006 109 kg 153 kg

2007 115 kg 156 kg

2008 111 kg 153 kg

Huisvuil/inwoner Schoten Vlaams gemiddelde

1998 100,00 % 100,00 %

1999 25,41 % 92,16 %

2000 28,69 % 88,89 %

2001 29,92 % 82,35 %

2002 29,92 % 80,39 %

2003 31,15 % 77,12 %

2004 31,97 % 77,12 %

2005 31,97 % 75,82 %

2006 32,38 % 75,16 %

2007 32,79 % 76,47 %

2008 32,79 % 75,82 %

GFT+/inwoner Schoten Vlaams gemiddelde

100,00 % 143,64 % 140,00 % 127,27 % 121,82 % 112,73 % 114,55 % 109,09 % 105,45 % 103,64 % 101,82 % 100,00 % 103,64 % 109,09 % 105,45 % 101,82 % 90,91 % 98,18 % 92,73 % 89,09 % 89,09 % 83,64 %

Totale hoeveelheid afval Schoten Vlaams gemiddelde

100,00 % 70,89 % 74,54 % 69,06 % 74,54 % 74,12 % 75,53 % 74,96 % 75,11 % 79,18 % 76,93 % 100,00 % 102,45 % 105,46 % 105,08 % 104,52 % 100,75 % 104,33 % 102,64 % 101,13 % 104,52 % 102,64 %

Terminaal te verwijderen afval Vlaams gemiddelde

100,00 % 100,00 %

Huisvuil/inwoner Schoten Vlaams gemiddelde

GFT+/inwoner Schoten Vlaams gemiddelde

26,91 % 93,52 %

31,73 % 88,43 %

29,75 % 83,33 %

- 35 -

29,46 % 78,24 %

29,18 % 74,07 %

29,46 % 73,61 %

29,46 % 72,69 %

30,88 % 70,83 %

32,58 % 72,22 %

31,44 % 70,83 %

3.2.2.2 Hergebruik Zoals de samenwerkingsovereenkomst het voorschrijft, heeft Schoten een overeenkomst afgesloten met de Kringwinkel voor het hergebruik van afvalstoffen. Wegens het grote succes werd in 2002 zelfs een filiaal geopend in Schoten (Venstraat). De winkel trekt nog altijd een breed publiek uit alle sociale groepen aan, en is anno 2010 nog “trendy”. Natuurlijk ook ten gevolge van de economische crisis, waarin recycling en hergebruik erg zinvol zijn. 3.2.2.3 Selectieve inzameling In 2008 bedroeg de totale hoeveelheid huishoudelijke afvalstoffen voor Schoten ongeveer 547 kg, tegenover 545 kg voor Vlaanderen (cijfer Ovam). Daartegenover staat dat het totaal selectief ingezamelde afval 451 kg bedraagt, daar waar Vlaanderen het grosso modo moet stellen met 392 kg. De fractie terminaal te verwijderen afval bedraagt in Schoten dan ook 111 kg, tegenover 153 kg voor Vlaanderen. Deze cijfers zijn opmerkelijk omdat een groot gedeelte van Schoten eigenlijk erg verstedelijkt is. De centrumwijken (Centrum en Deuzeld) zijn qua bevolkingssamenstelling erg vergelijkbaar met de stad Antwerpen. Tegenover de buurgemeenten doet Schoten het erg goed, hoewel het volledig gratis zijn van het recyclagepark wellicht in de nabije toekomst niet kan worden volgehouden. Alle buurgemeenten (met uitzondering van Stad Antwerpen) hebben ook het diftar-systeem voor het containerpark ingevoerd. Er kan dus gevreesd worden voor afvaltoerisme naar Schoten toe (dat is zeker zo voor de niet recycleerbare kunststoffractie die geen PMD is, en waarvoor Schoten wellicht de enige gemeente in de provincie is die deze inspanning doet). Tabel 4: Terminaal verwijderen huishoudelijke afvalstoffen Vlaanderen versus Schoten. 400 350 300 250 Terminaal te verwijderen afval

200

Vlaams gemiddelde

150 100 50 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

3.2.2.4 Afvalinzameling burgers Tot en met 1998 kon elke Schotenaar wekelijks gratis 5 vuilniszakken van 60 liter op de stoep zetten. Bovendien werd er elke maand een grofvuilophaling georganiseerd. Dit alles voor een erg lage forfaitaire huisvuilbelasting (toen 1.500 BEF voor een gezin, 750 BEF voor een alleenstaande). Deze huisvuilbelasting was discriminerend (sommige alleenstaanden produceren meer afval dan een milieusparend huishouden van 4), en ook niet erg sociaal. Want wie moeite deed om afval te voorkomen, werd niet beloond. Bovendien was de toegelaten hoe- 36 -


veelheid afval ongezien hoog. Geen wonder dat het afvalbeleid, ondanks de jarenlange inspanningen op het vlak van sensibilisering e.d. onbeheersbaar was geworden. Vanaf 1 januari 1999 werd van start gegaan met het zogenaamde Diftar-regeling. Concreet krijgt elke Schotenaar 2 recipiënten, een groene container voor GFT+ (de + slaat op luiers en niet-recycleerbaar papier) en een bordeaux container voor restafval, en wel te kiezen uit een 6-tal verschillende volumes. De volumebepaling werd vooraf thuis bij elk gezin (12.500!) afgesproken met een enquêteur. Die bracht ook de boodschap dat afvalpreventie veel belangrijker is dan afvalselectie. Elke container werd uitgerust met een lees/schrijf-chip. Voor de inzameling huis-aan-huis werd gekozen voor gescheiden inzameling van GFT+ en restafval. Deze fracties worden om de week alternerend opgehaald, waarmee de aanbevelingen van Ovam terzake worden gevolgd. Telkens een burger een container op de stoep zet, wordt er van uitgegaan dat de container volledig gevuld is. Dit systeem, de combinatie frequentie/volume, heeft een aantal ontegensprekelijke voordelen: - van logistieke aard: er moeten minder recipiënten opgehaald worden wat het financiële plaatje van de gemeente ten goede komt; - mensen kiezen het kleinste formaat van container, en als ze een volume hebben, vermijden ze meer afval te produceren dan ze kwijt kunnen; - er wordt sneller overgegaan tot thuiscompostering; - er hoeft niet worden gewogen en geijkt, er is geen discussie mogelijk met burgers die hun afval afwegen op een niet-geijkte huisweegschaal.

- 37 -


Tabel 5: Overzicht uitgezette liters per fractie, in relatie tot aantal opgehaalde recipiënten (situatie eind oktober 2009) rekening houden met: aantallen in dienst variëren in min of meer met als gevolg dat aantal ledigingen en % aanbiedingen ook in min of meer komen te staan.

Restafval Aantallen in dienst Uitstaande liters Aantal ledigingen % aanbieding t.o.v. uitstaande hoeveelheden

GFT+ Aantallen in dienst Uitstaande liters Aantal ledigingen % aanbieding t.o.v. uitstaande hoeveelheden

Inhoud container (in liter) 60 80 40 3650 3087 2909 146000 185220 232720 1715 1831 1899

120 2880 345600 1824

180 629 113220 441

240 733 175920 475

500 54 27000 43

750 45 33750 24

65,28%

63,33%

70,11%

64,80%

79,63%

53,33%

Inhoud container (in liter) 40 60 80 3761 2235 1067 150440 134100 85360 1339 1062 466

120 2271 272520 880

180 185 33300 76

240 251 60240 114

500 14 7000 2

750 1 750 2

38,75%

41,08%

45,42%

14,29%

200,00%

46,99%

35,60%

59,31%

47,52%

43,67%

Totaal uitstaande liters (GFT+ en rest)

- 38 -

1100 Totaal 11 13998 12100 1.271.530 1 8253 9,09%

58,96%

1100 Totaal 0 9785 0 820.651 0 3941 0,00%

40,28% 2.092.181


Uiteraard worden er nog andere fracties huis-aan-huis of ten minste per wijk ingezameld, met name: - papier en karton (huis-a-huis); - Snoeihout (huis-a-huis, éénmaal per jaar); - Kerstbomen (huis-a-huis, éénmaal per jaar); - PMD (huis-a-huis). Deze inzamelingen zijn voorlopig nog gratis (uitz. PMD). Tabel 6: overzicht ophaling papier en karton (soort per gewicht uitgedrukt in ton)

P & K huis-a-huis

1998 913

1999 1251

2000 1318,68

2001 1270,94

2005 1410,52

2006 1411,2

2007 1500,86

2008 1493,62

2002 1203,5

2003 1263

2004 1394,3

3.2.2.5 Afvalinzameling op het containerpark Het containerpark “Recyclagepark De Breker” werd in 1989 geopend, en daarna regelmatig uitgebreid. In 2004 – 2005 is een zeer structurele aanpassing van het containerpark van start gegaan. Als een van de weinige gemeenten beschikt Schoten over een tijdelijke deponie voor veegzand. Het veegzand wordt afgevoerd naar een erkende verwerker, en afhankelijk van de analyses wordt een bestemming gezocht (secundaire grondstof, recyclage, sanering). Deze installatie, die eigenlijk weinig te maken heeft met huishoudelijk afval maar toch een significante afvalstroom is binnen het gemeentelijk bedrijf, omvat nog een zandvang en nazuivering. Bedrijfsafvalstoffen worden (op selectief schoolafval na) niet op het containerpark toegelaten. Dit kan eventueel in de loop van de planperiode, maar dan zal er eerst werk moeten gemaakt worden van een herlocalisatie van de Dienst Werken en herinrichting containerpark (met ediftargedeelte). De druk om gedurende deze planperiode een diftar-regeling in te voeren voor bepaalde probleemafvalstoffen is groot, temeer omdat in alle buurgemeenten (uitz Antwerpen) de containerparken gedeeltelijk betalend zijn gemaakt. Afvaltoerisme moet voorkomen worden. En anderzijds is het niet langer meer te verantwoorden dat burgers met een zeer grote tuin en mogelijkheid tot compostering en houtstapels (of versnippering) al hun groenafval op kosten van de gemeenschap laten verkleinen en composteren. De afvoer van deze biomassa kan in veel gevallen ook een verlies aan biodiversiteit en bodemkwaliteit veroorzaken.

- 39 -


Tabel 7: de volgende afvalstoffen (in gewicht of stuks) worden selectief aanvaard op het containerpark. 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Grof vuil 3030 746 1075,22 954,77 859,22 756 760,08 692,32 816,81 Gem.vuil 521 314 320,6 278 339,05 292 302,35 364,25 324,7 Glas CP Bont 64 96 108,1 97,205 111,125 112 125,96 128,54 137,29 Glas CP Wit 71 127 148,2 121,23 140 141 145,72 149,9 138,69 Vlakglas CP 0 37 43 39,59 46,12 38 41,48 35,06 42,16 CP Papier/Karton 790 1144 1204 947,2 1097 1037 1066,3 1074,22 1080,3 Metaal 224 366 386,95 394,36 352,91 326 268,62 256,64 246,6 AEEA 181,74 213,562 224,78 Kunststoffen 279 609 584,2 568,48 586,22 516 393,96 417,1 421,3 PMD 0 0 0 0 0 83 297,8 306,18 310,42 Hout 1119 925 919,4 962,59 1021,34 993 1039,37 1075,66 1048,44 Steenpuin 2036 1973 1773,3 1809,09 1979,27 3101 2113,32 2069,97 2124,31 cement-gebonden as0 0 0 0 0 0 3,3 32,6 35,08 best Tuinafval 3500 3167 3451,5 2651,3 3665,4 2862 3622,85 3391,45 3313,55 Grond 2109,88 Veegvuil 0 Piepschuim 0 5 7,95 9 9,45 14 14,6 8,95 8,79 Kringloop 35 92 141,01 197,899 236,328 228 265,7 347,94 366,606 Autobanden 9 4 13,34 8,34 10,64 8 7,9 23,26 7,26 Textiel 116 193 191,37 203,11 210,66 223 201,22 176 203,66 Dierlijk Afval 0 0 0 0,06 2,33 2,44 1,65 3,17 1,08 KGA 86 112 123,75 127,391 129,057 124 129,75 133,01 130,52 Tetra-pak 11 24 23,4 24,438 22,32 14 0 0 0 11891 9934 10515 9394 10818 10870 10984 10900 13092 Totaal Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Grof vuil => huis-a-huis + containerpark. Vanaf oktober 2003 ook electrische en electronische toestellen ingezameld! - 40 -

2007 942,08 296,15 133,00 137,00 47,40 1062,48 243,20 227,38 448,62 324,12 1161,02 2460,98

2008 791,18 291,15 114,58 121,84 35,92 947,68 210,24 235,35 419,39 412,14 1127,00 2457,76

50,26 3508,15 531,42 1202,08 9,00 471,56 7,00 192,54 1,35 129,98 0,00 13587 Ton

42,54 3303,80 599,22 632,84 9,93 515,94 6,59 196,72 0,79 121,39 0,00 12594 Ton

3.2.2.6 Afval van gemeentelijke diensten Elke dienst of ten minste elke cluster van diensten heeft zelf de beschikking over een minicontainerparkje. Vooreerst wordt er getracht om zo weinig mogelijk afval te produceren (interne milieuzorg, catering). Verder worden volgende fracties door de Dienst der Werken ingezameld: papier & karton (eenzijdig bedrukt wordt wel nog als kladpapier gebruikt!), batterijen, GFT, kroonkurken, glas, metalen. Voor bepaalde diensten is er ook nog een specifieke inzameling, zoals voor de milieudienst: laboafval. En uiteraard hebben de gemeentelijke diensten ook hun afvalstoffen: grond, steenslag, schroot, wrakken, groenafval, enzovoort. Hiervoor wordt zoveel mogelijk gewerkt via erkende ophalers en het containerpark. 3.2.2.7 Afval van derden (niet-burgers) Afval van middenstanders (lees: winkeliers) is het voorwerp van een convenant dat werd afgesloten tussen de gemeente en de lokale winkeliersvereniging AMBS. Anno 2009 is gebleken dat dit geen onverdeeld succes was, en dat er zeker een nieuwe overeenkomst boven de doopvont moet gehouden worden. Afval van bedrijven (in de zin van “bedrijfsafvalstoffen”) wordt niet opgehaald door de gemeente. Die doet natuurlijk wél toezicht conform het Afvalstoffen- en Milieuvergunningsdecreet. We verwijzen hier ook naar de tekst m.b.t. het containerpark (zie boven). 3.2.2.8 Illegaal ontwijkingsgedrag Verschillende interne onderzoeken hebben reeds uitgewezen dat het met het illegaal ontwijkingsgedrag wel meevalt. De invoering van diftar in de huisvuilophaling heeft de gemeenschap geresponsabiliseerd. Misbruiken worden snel gemeld. Het zwerfvuil en gemeentevuil is met 40 à 45 % gedaald. Hiervoor werden natuurlijk wél ludieke sensibiliseringsacties op touw gezet, werd geverbaliseerd (in afspraak met het parket en de politiezone), en werden aanpassingen aangebracht aan de 200 vuilnisbakjes die her en der op het grondgebied werden geïnstalleerd. Een project met Aminal Bos en Groen (Park Vordenstein) verliep erg positief. De vuilnisbakjes werden allemaal uit het park gehaald, grote borden werden opgericht (“Wandelaars laten alleen voetstappen achter”), met de bedoeling dat elke wandelaar zijn afval gewoon mee naar huis neemt. Dit bleek een succes, geen afval meer in het park, en minder zwerfvuil! De laatste jaren is de gevoeligheid rond dit thema ook toegenomen. Buurtbewoners pikken het bijvoorbeeld niet meer dat een bewoner zijn gazonafval deponeert op een onbebouwd perceel, dat door de influx aan stikstof dan snel evolueert tot een brandnetelhoop. Er wordt véél sneller klacht ingediend, en men komt vaak vanuit wijkraden met oplossingen (bv wijkcompostering, gezamenlijke snipperdag, ….).

3.3 Knelpunten 3.3.1 Milieuverantwoord productgebruik Milieuverantwoord productgebruik is zeker één van de hoofddoelen binnen de lokale duurzame ontwikkelingsstrategie. Maar hoezeer deze intentie ook van belang is vanuit econo-

- 41 -


misch, ecologisch en sociaal doel, het is niet makkelijk om één en ander om te zetten in beleidsdaden: - er is niet altijd een alternatief beschikbaar; - de milieuvriendelijkheid kan pas worden aangetoond na een zeer intensieve studie van de productfiche, R/S-zinnen of het lezen van een keurmerk (en daar zijn er veel van); - de prijs was vroeger sowieso nadelig, tegenwoordig is dit uitgevlakt (en soms heeft een milieuvriendelijk alternatief ook minder product voor eenzelfde resultaat), maar in prijsvergelijkingen is de prijs veelal trendbepalend; - het maken van een vergroend lastenboek is niet eenvoudig, vaak is het pionieren of breien aan bestaande teksten en diverse websites (OVAM, VIBE, Milieukoopwijzer, SenterNovem,…); - personeel is niet altijd gewoon om met een alternatief product te werken; - en ten slotte is er de aangeboren scepsis t.a.v. al wat maar enigszins als “groen” wordt ervaren. Nochtans is hier het laatste jaar een enorme kentering in gekomen (mede te danken aan de structurele samenwerking aankoopdienst-Schependuurzaamheidsambtenaar).

3.3.2 Afvalstoffen 3.3.2.1 Afvalpreventie Afvalpreventie is niet altijd voldoende, en wanneer de hogere overheid dan ook nog nalaat een preventief grondstoffen- en verpakkingsbeleid te voeren, zijn de gevolgen (ook budgettair) in grote mate voor de gemeenten (en de burgers). Preventie doen op het vlak van PMD is bijvoorbeeld niet eenvoudig, omdat de communicatie over het Fost+ logo niet eenduidig is. Alhoewel een oplossing simpel lijkt (PMD voor blauwe zak? Blauwe bol op verpakking!), blijft men maar onduidelijkheid scheppen over wat wel en niet in de PMD-zak mag. Het gevolg is een vrij grote hoeveelheid sluikstort, waarvoor de kosten worden omgeslagen naar de participerende besturen en intercommunales. We begrijpen als lokaal bestuur niet waarom hier niet drastisch wordt ingegrepen. Handhavingsmatig is het ook onmogelijk de eigenaar van een blauwe zak te vinden, en diftarcontainers worden niet toegestaan. Het grootste gedeelte van het sluikstort bestaat daarenboven uit verpakkingsafval, zonder dat de verantwoordelijke sector zijn verantwoordelijkheid opneemt (bv op wetenschappelijke basis de kost berekenen en terugbetalen aan de gemeenten). Ondanks de sensibilisering van anti-reclamestickers en de Robinsonlijst, is het gebruik ervan beperkt gebleven tot ongeveer 15 % van de postbussen (ongeveer 2.000 op 12.000 bussen). Dit genereert een grote hoop oud papier (en jammer genoeg ook niet geopend drukwerk zodat de kunststoffen wikkels tussen het oud papier verzeilen), waarvoor de gemeente moet instaan qua ophaling en verwerking. De financiële return voor de gemeente van oud papier is beperkt en dekt niet de lading. Ook hier dient gedacht te worden aan een stap verder. Eind 2009 werden de eerste marktverkenningen op het getouw gezet m.b.t. een soort retributie, naar analogie van buurgemeenten. Waar ook heel veel inspanningen naartoe gaan is de promotie van het nuttig gebruik van groenafval in de eigen tuin. De compostmeesters hebben een dynamische kern, de uitgaven van de gemeenten propageren gebruik van takken en snippers, maar toch komen er nog mon- 42 -


sterachtige hoeveelheden groenafval (gazon, snoeihout) naar het containerpark toe. Steekproefsgewijze blijkt dit afval dan nog vooral uit wijken met grote tuinen te komen, daar waar deze mensen alle ruimte hebben om ergens bladeren, grasafval of snoeihout op ecologische manier te verwerken, zonder dat ze er zelfs maar hinder of esthetisch nadeel van kunnen hebben. De opheffing van de zogenaamde bladkorven is dan ook een meer dan verdedigbare maatregel gebleken. In de planperiode zal worden bekeken welke impact proefprojecten als wijksnipperdagen, compostmeesterwerking, wijkgerichte assistentie zullen hebben. Daarover meer in de volgende hoofdstukken. Meer beperkte knelpunten zijn: - Ontwijkingsgedrag op het containerpark(zwartwerkers, familieleden die afval uit buurgemeenten aanbrengen, tuinafval van tuinaannemers, …); - Het gebruik van herbruikbekers op de grote festivals Festival Folklore en Parkhappening breekt niet door, ondanks het succes bij jeugdverenigingen en de uitleenservice van de jeugddienst. Grootste hinderpaal is het feit dat de vrijwilligersploegen niet willen weten van afwassen, alhoewel er nu goed functionerende afwasmachines bestaan (jammer genoeg heeft het park op die plaats geen rioleringsnet); - en het feit dat interne milieuzorg een langdurig en intensief proces blijft, maar waar de laatste jaren enorme vorderingen in gemaakt zijn. 3.3.2.2 -

-

Knelpunten afvalinzameling Vuilnisbakjes (straatmeubilair) wordt soms illegaal gebruikt voor het dumpen van huishoudelijk afval (ondanks het feit dat het gemeentevuil met diftar voor 44 % is gedaald t.o.v. 1998). Het convenant met de middenstanders verloopt stroef. Kmo-afval komt wellicht nog wel eens terecht op het containerpark zonder dat ervoor wordt betaald. Er wordt veel te veel groenafval naar het containerpark gebracht (gelukkig neemt het volume en dus gewicht kg/inw GFT wel af). Restafval in PMD-zak wegens slechte communicatie Fost+ (verpakkingen met groene punt mogen in een aantal gevallen niet in de blauwe zak).

3.4 Doelstellingen afvalbeleid in functie van “Ladder van Lansink” Het Schotens afvalbeleid tracht in de eerste plaats het principe van “de vervuiler betaalt” strikt toe te passen. Nochtans worden de kosten helemaal niet voor de 100 % gedekt door de huur van de containers en de ledigingsprijs per liter. Het Diftar-systeem wordt verder gezet, met het oog op een verdere afname van de afvalberg. Er wordt vanuit gegaan dat het beste afvalbeleid alleen kan worden bereikt door een maximale afvalpreventie, zowel wat betreft organisch als restafval. Preventie mag dan beter zijn dan selectie, er wordt de volgende 5 jaar wél verder gewerkt aan de optimalisatie van het containerpark. De gemeente blijft een voorbeeldrol vervullen met betrekking tot het milieuverantwoord product, en zal dit implementeren door ondermeer een intern milieuzorgsysteem verder uit te bouwen. In deze planperiode zal bijzondere aandacht worden besteed aan de probleemafvalstoffen puin & bouwafval en aan tuinafval. De hoeveelheden die hiervan worden ingezameld op het containerpark zijn megalomaan, terwijl er anderzijds alternatieve verwerkingsmethodi bestaan - 43 -


zonder dat de burger comfortverlies zou ondervinden. Er zal verder bekeken worden in hoeverre hierop kan ingespeeld worden met een (gedeeltelijke invoering van ) diftarregeling voor sommige fracties op het containerpark.

3.5 Acties 3.5.1 Milieuverantwoord productgebruik Actie MVP 1 Aankopen centraliseren en “vergroenen” De centrale aankoopdienst is sedert 1/1/2009 een feit. Er wordt intensief en op structurele wijze samengewerkt met de duurzaamheidsambtenaar, ondermeer door opstelling van diverse duurzaamheidscriteria, “vergroende” technische fiches, de verwerking van erkende keurmerken bij de lastvoorwaarden (energie-efficiëntie, fairtrade, FSC, blauwe engel, Europese margriet, …), en er wordt aandacht besteed aan het feit of de leveranciers kunnen aanleveren in hervulbare recipiënten en hun (herbruikbaar) afval terugnemen. De “vergroening” gebeurt op een realistische basis, en wordt afgestemd op de ervaringen van gewest, provincie, andere gemeenten en hulpmiddelen als websites VIBE, milieukoopwijzer (www.milieukoopwijzer.be), OVAM, Senternovem, enzovoort. Voor duurzaamheidscriteria wordt in de eerste plaats gekeken naar de relevantie, wetenschappelijke onderbouwing en economische haalbaarheid. De screening van lastenboeken op deze criteria is een erg complex en vaak nog innovatief werk dat in team wordt uitgevoerd. De duurzaamheidsambtenaar heeft hierin een toonaangevende rol te spelen en dient daarom de markt nauwgezet in het oog te houden. Uit voorgaande blijkt ook dat een op het eerste zicht wat duurder ecologisch product na gebruik goedkoper blijkt wegens spaarzamer en efficiënter gebruik! Daarom ook dat de milieudienst er via de vormingsdienst op aandringt dat specifieke opleidingen (liefst op de werkvloer!) worden gegeven. Zeker wanneer in het groot wordt aangekocht, kunnen milieuvriendelijke producten concurrentieel zijn. Voor een aantal producten wordt sowieso gekozen voor gelabelde producten, we denken hier bijvoorbeeld aan FSC-hout, omdat dit samenhangt met de basisverplichtingen onder het thema milieuverantwoord productgebruik van de samenwerkingsovereenkomst. Er kan gestreefd worden naar een papierloze werkomgeving, maar dit is nog niet zo evident als in bepaalde privé-sectoren. Ondertussen dient bureelmateriaal te worden afgestemd op een meer afval- en milieuvriendelijke oriëntatie. Ook voor andere aankopen zal de duurzaamheidsambtenaar de nodige research doen om milieucriteria te adviseren. Wat milieuvriendelijke verven en vernissen betreft, dient waar mogelijk gebruik worden gemaakt van natuurverven, in toepassingen waar dit niet mogelijk is opteert men voor verven op waterbasis, vervolgens kiest men voor high-solids en pas in laatste instantie voor solventrijke verven. De gemeente kan in het kader van haar voorbeeldfunctie projecten met natuurverven uitwerken en hieraan een sensibilisering van de inwoners koppelen. Om het gebruik van solventhoudende stoffen binnen de gemeente te beperken (white spirit, thinners, lijmen, verven en vernissen, solventhoudende kuis- en reinigingsproducten, enz.) is het interessant een oplosmiddelboekhouding op te stellen. Hierbij wordt elk product met relevante solventen in een logboek genoteerd met VOS- en Vaste stofgehalte. Elk jaar kan dan de evolutie gevolgd worden hoe de verhouding VOS t.o.v. vaste stof daalt. - 44 -


Een overzicht: - cateringproducten: statiegeldflessen, drank, voeding, …; - schoonmaakmiddelen en –benodigdheden; - kantoormaterieel: recyclagepapier of papierproducten geproduceerd met vezels afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, opbergmateriaal, gommen, printers, PC’s, copiers, faxen, hervulbare toners, schrijfgerief, correctiemiddelen,…; - materialen voor groenonderhoud: mulching, snoeihout, biologische smeerolie, Vlacocompost, minimalisering bestrijdingsmiddelen, biologische zaai- en plantgoed, o.a. biobloembollen in openbaar groen, inheems groen, biologische bomen (http://biologischeteelt.verzamelgids.nl), sierplanten, wilde planten en fruit (http://www.organicseeds.com), één- of meerjarige bloemen (http://www.bolster.nl), …; - bouwen onderhoudsmaterialen: puin met COPRO-keuring, FSC-hout, verven, vernissen, houtbehandeling voorkomen door kastanjehout te gebruiken, …; - hout (FSC) en verduurzaamheidsproducten; - gemeentelijke wagenpark: verbetering ecoscore; - werkkledij. Actie MVP 2 Reductie bestrijdingsmiddelen De gemeente voert het programma voor de reductie van chemische bestrijdingsmiddelen uit. Vanaf 2015 moet dit leiden tot een nulgebruik. We verwijzen hierbij naar het draaiboek dat door de milieudienst werd opgemaakt. Sedert 2004 werd er ook brongericht gehandeld om onkruidgroei te voorkomen: fietspaden, voetpaden enzovoort worden voegloos aangelegd. (Het reductieplan herbiciden is een aparte nota, goedgekeurd door gemeenteraad en milieuraad en apart opvraagbaar bij de milieudienst.) Actie MVP 3 Bevolking sensibiliseren voor “vergroening huishouden” Het gemeentebestuur streeft als openbaar bestuur naar een voorbeeldgedrag, maar het is evident de bevolking ook stappen onderneemt om het leefmilieu te verbeteren. Veel van bovenstaande acties kunnen ook op het niveau van de particuliere burger gestart worden, vaak met een meer gezonde woonomgeving tot gevolg. Vandaar dat verder zal worden gesensibiliseerd. Deze sensibilisatie kan gebeuren via o.a. het uitwerken van infostanden en het voeren van de nodige communicatie via de gemeentelijke infokanalen. In sommige gevallen worden een aantal maatregelen ook voorzien in het politiereglement. Om een voorbeeld te noemen, zo is het verplicht de stoep vrij van niet gewenste kruiden te houden, maar hiervoor mogen geen herbiciden gebruikt worden. Zowel milieuraad als Raadscommissie Milieu & Duurzame ontwikkeling vragen expliciet te blijven inzetten op afvalpreventie. Kan de gemeente geen productbeleid voeren, de mensen op de hoogte brengen van levenscyclusanalyse’s e.d. kan wél. Peuken recipiënten aan overheidsgebouwen, blauwe containers voor papier en karton, “tip van de maand” op website en infoschoten zijn allemaal hulpmiddelen die deskundig en gericht moeten ingezet worden. Actie MVP 4 Opstarten Schotense biomarkt In het verleden werd reeds een poging ondernomen om een biomarkt te integreren in de wekelijkse gemeentelijke markt. Deze is toen mislukt omwille van diverse redenen (hoofdreden: onvoldoende interesse van marktkramers). Gelet op het ruimere aanbod en de positieve communicatie rond bioproducten werd in 2008 een nieuwe poging voor de opstart van een Schotense biomarkt ondernomen. De marktcom- 45 -


missie verleende alvast haar goedkeuring en het marktreglement werd aangepast zodat er een specifieke zone werd voorbehouden voor biohandelaars. Jammer genoeg werden, ondanks de intensieve zoektocht (schriftelijk en telefonisch), slechts 2 handelaars bereid gevonden periodiek op de markt aanwezig te zijn. Gelet op het maatschappelijke belang dient een dergelijk project echter naar de toekomt toe zeker verder uitgewerkt te worden.

3.5.2 Afvalstoffen 3.5.2.1 Afvalpreventie Actie AF 1 Niet-geadresseerd drukwerk Inwoners worden aangemoedigd om ongewenste reclame te vermijden door een antireclamesticker op de brievenbus te bevestigen. De gemeente geeft stickers “Geen reclamedrukwerk” uit, de verenigde uitgevers van de lokale bladen een sticker “Geen reclamedrukwerk uitgezonderd Bode en Belleman” uit. De sector betaalt deze stickers die de vrije keuze van de burger maximaal houden. Uit een telling blijkt dat er ongeveer 2.000 bussen werden voorzien van één van deze stickers. Dit aantal zou fors de hoogte in kunnen. Het aantal klachten over het niet-respecteren van deze zelfklevers is fel gedaald, maar ook hier kan nog vordering gemaakt worden. Verder zou het Robinsonbestand grotere bekendheid moeten krijgen. Regelmatig wordt in uitgaven van de gemeente naar deze lijst verwezen. Mensen die een klacht indienen over ongeadresseerd drukwerk (ondanks sticker) worden verder doorverwezen naar deze Robinsonlijst. De gemeente neemt dan ook stappen naar de bedeler of uitgever van dit drukwerk. In de zomer van 2009 werd weliswaar een studie gemaakt over de eventuele invoering van een retributie op het bedelen van reclamedrukwerk. De gemeenten mogen hier echter geen gebruik meer van maken vermits ze een terugbetaling krijgen van de samenwerkingsovereenkomst Gewest/Sector, zodat dit voornemen alvast van de baan is. Actie AF 2 Restfractie verminderen door preventie en selectieve inzameling/ophaling De restfractie van de gemiddelde Schotenaar ligt de laatste jaren rond de 110 kg. In acht genomen dat Schoten grotendeels verstedelijkt is, moet het toch mogelijk zijn om op termijn beneden 95 kg uit te komen. Dit kan in de hand gewerkt worden met een verdere selectie (nu komt er nog wel GFT+ in de bordeaux container terecht), een goede splitsing tussen bedrijfsen huishoudelijk afval, en vooral de promotie van afvalvriendelijk winkelgedrag. De gemeente zit wel reeds binnen de normen die opgelegd zijn in het Optimalisatieplan Huishoudelijke Afvalstoffen. We nemen daar echter om ecologische én budgettaire redenen geen genoegen mee. Gemeente Schoten is er zeker van dat op het vlak van bijvoorbeeld GFT nog heel wat “rek” aanwezig is, zeker wanneer ook kan gedacht worden aan wijkprojecten (zodat tuinafval minder in de groene container gaat). Een wijkcompostering voor GFT (met nadruk op GF) zien we niet zo zitten vanuit hygiënisch oogpunt, een centrale plaats om snoeihout en grasafval te composteren dan weer wel. Er zijn trouwens wijkgroepen die vragende partij zijn (locatie vinden is nog het moeilijkste detail). Natuurlijk, het is wel zo dat de impact van de wegwerpluiers (tot voor kort in GFT+ fractie) nog zal moeten worden ingecalculeerd. Gaan we ervan uit dat een gezin 50 % van de “pampers” in de restafval deponeerden (c.q. zo werd alles elke week afgevoerd!), dan zal dat nu verhogen tot 100%. Dit heeft natuurlijk ook wel wat gevolgen voor de ophaling (langere rest- 46 -


fractieronde, extra overslag?). De milieudienst zal zeker promotie voeren voor herbruikluiers (o.a. organisatie van infoavonden op regelmatige basis), eventueel in samenwerking met gezins- en gezondheidsraad, maar maakt zich anderzijds ook geen illusies. Hopelijk kunnen enkele bekende Schotenaren op basis van de eigen positieve ervaringen met wasbare luiers zorgen voor enthousiasme. Overigens zijn die moderne wasbare luiers in niets meer te vergelijken met de vroegere Tetradoeken-miserie! De jonge moeders hiervan overtuigen zal niet gemakkelijk zijn. De restfractie blijft natuurlijk ook laag doordat er verder selectief zal worden ingezameld (ophaalronde, containerpark, kringwinkel, chemocar). Fracties zijn ondermeer: glas, papier, karton, puin, grof vuil, asbestplaten (gefixeerd!), elektrisch en elektronisch afval, PMD, niet-pmd kunststofafval, dierlijk afval, metaal (ferro/non-ferro), snoeihout, grasafval, bladeren, batterijen, klein gevaarlijk afval, TL-lampen, rest, GFT+, piepschuim, kroonkurken, frituurvet, afbraakmateriaal, afvalolie, textiel, kleine hoeveelheden bodem (van werkjes), … (actuele lijst zal steeds op website www.schoten.be staan). In de planperiode zullen zeker de volgende beleidselementen aan bod komen: - de uitbreiding/herlocalisatie van het containerpark in relatie tot de geplande verhuis van de Dienst Werken naar de voormalige breekinstallatie, - de eventuele inrichting van een gedeeltelijk diftar-containerpark (al dan niet in beheer van de intercommunale IGEAN die vragende partij zijn). De milieuraad heeft al aangegeven geen voorstander te zijn van een betalend containerpark. Actie AF 3 Groenfractie verminderen door compostmeesterwerking De gemiddelde Schotenaar scheidt erg goed het afval. Toch blijkt dat nog veel te veel groenafval uiteindelijk door het gemeentebestuur moet verwerkt worden. Grote tuinbezitters brengen soms megalomane hoeveelheden bladeren, gazon en snoeihout, en dit dient tegen hoge prijzen met algemene middelen verkleind, afgevoerd en verwerkt te worden. Nochtans kan in elk tuintje, hoe klein ook, een hoekje worden uitgespaard om te composteren. Er kan bovendien creatief worden omgesprongen met snoeihout, terwijl dit zelfs een positieve impact kan hebben op de plaatselijke biodiversiteit. Een en ander moet ook zoveel mogelijk wijkgericht worden aangepakt. De gemeente ondersteunt de compostmeesters door: - de organisatie en inhoudelijke begeleiding door de afvalcoördinator (avondvergaderingen, jaarlijks etentje, vorming, informatie, beheer van hun website); - de ter beschikking stelling van kledij in functie van herkenbaarheid bij het publiek, bv op markten, het containerpark, begeleiding wijkgroepen, verenigingen, infostands; - de ter beschikking stelling van een grote aanhangwagen boordevol educatief materiaal en een volwaardige grote professionele vouwtent/marktkraam, een houtversnipperaar, educatieve borden; - vorming voor de compostmeesters (cursus, vlaco, …); - de verdere uitbouw van de demonstratieplaats compostering op het containerpark, met een permanentie voor het publiek (alle mogelijkheden die tuinbezitters hebben voor het verwerken van snoeihout, bladeren en gras worden hier visueel toegelicht). De compostmeesterwerking zal maximaal worden uitgebouwd, vertrekkende vanuit de groep compostmeesters en de centrale demo-plaats. Huisbezoeken en wijkgerichte acties zullen worden opgezet. Speciale aandacht gaat ook uit naar afvalvriendelijke tuinaanleg en – onderhoud. - 47 -


De compostmeesters zijn nu ook opgenomen in de milieuraad als een autonome milieuwerkgroep. Het enige verschil met natuurverenigingen is dat ze niet betoelaagd worden met het subsidiebesluit omdat ze volledig financieel en materieel worden ondersteund door de gemeente. Actie AF 4 Herbruikbekers en afvalarme evenementen Het organiseren van evenementen is “in”, ook op kleinere schaal. Betrachting is er niet alleen afvalarme activiteiten van te maken maar ook milieuvriendelijke (nadruk vooral op beperking burenlast en geluidsemissies). Hiervoor zijn specifieke afspraken gemaakt onder diverse diensten. Wat afval betreft is het zo dat de wijken, verenigingen, openbare marktbeheerders of festivalorganisatoren ervoor moeten zorgen dat er zo weinig mogelijk restafval wordt geproduceerd. Ze krijgen daarvoor materiële steun door het ter beschikking stellen van containers en afvaleilandjes. Enkel de fractie restafval is betalend, de andere gescheiden fracties worden afgevoerd naar het containerpark en dat is dan een gratis incentive. Jongeren en verenigingen kunnen voor hun feesten e.d. duurzame herbruikbekers gratis lenen bij de jeugddienst. Hiervan wordt veel gebruik gemaakt. De provincie Antwerpen kan bijspringen indien de vraag het aanbod overstijgt. Zoals eerder gezegd blijven de grote evenementen (Folklore, Scheldeprijs, ParkHappening) ondanks inspanningen van vooral de laatste organisatoren nog wat achterwege. Ook sponsorring maakt het dossier erg complex, alsook afhakende vrijwilligerpools indien er moet afgewassen worden. We verwachten in de planperiode echter vooruitgang, temeer omdat alle grote festivals nu afvalarme initiatieven nemen, en we daar zeker uit kunnen leren als gemeente. Een reglement terzake wordt geactualiseerd in het eerste jaar van de planperiode. Actie AF 5 Kringwinkel De gemeente Schoten blijft samenwerken met de Kringwinkel Schoten, en ondersteunt deze organisatie financieel door een vergoeding te geven die de prijs van de normale ophaling zou vertegenwoordigen. De prijzen worden afgestemd op de richtlijnen terzake van Ovam. Door de groene 0800-94039-lijn worden de burgers die bellen voor ophaling van groot vuil, zoveel mogelijk verwezen naar de kringwinkel. 3.5.2.2 Afvalinzameling Actie AF 6 Selectieve inzameling van afvalstoffen bij doelgroepen Momenteel worden er grote inspanningen gedaan om bij twee doelgroepen selectief afvalstoffen in te zamelen: de scholen en de middenstanders. Het scholenconvenant blijft een succes, 18 van de 19 scholen hebben ondertekend. De restfractie is in die scholen met 76 % gedaald! Dit houdt voor de gemeente uiteraard ook een hele besparing in. Anderzijds is het ook zo dat door tijdsgebrek een individuele begeleiding van de scholen onmogelijk is. Hierdoor zijn er erg grote verschillen tussen de ene en de andere school. Hier moet een grotere responsabilisering opgezet worden! De gemeente is er zich van bewust dat schoolafval conform het VLAREA eigenlijk “met huisvuil gelijkgesteld bedrijfsafval” is. Toch wenst de gemeente inspanningen te doen: - 48 -


- omdat de jeugd de volwassenen van morgen zijn en sensibilisering vanaf jeugdige leeftijd kan borg staan voor een structurele gedragsverandering; - omdat het scholenconvenant in veel gevallen een opstap is gebleken naar MOS (milieuzorg op school), sommige groene vlag-scholen zelfs op internationaal niveau (FEEEcoschools); - omdat het meeste schoolafval per slot van rekening werd “aangekocht” in het gezin, we denken dan aan drankverpakkingen; - en we ten slotte zien dat veel scholen verregaande inspanningen doen om wegwerpflesjes of blikken te weren, promotie te voeren voor de brooddoos (of deze zelfs te verplichten), enzovoort. Het middenstandsconvenant is nooit goed aangeslagen, ondanks het feit dat middenstand en gemeente samen de overeenkomst hebben opgesteld. Blijkbaar valt het tekort aan opslagruimte voor afvalstoffen wel mee, en doen de middenstanders liever beroep op een private ophaler. Papier & karton worden gratis opgehaald met de gewone huis-aan-huis papierinzameling. In elk geval kan het niet de bedoeling zijn dat het gemeentebestuur instaat voor de afvalverwerking van bedrijven (laat staan dat ze hiertoe vergunning zou hebben). Indien bepaalde fracties toch ingezameld worden, moet bekeken worden in hoeverre hier ook het systeem van “de vervuiler betaalt” en de principes terzake van het Vlarea worden toegepast. Het kan ook niet de bedoeling zijn dat de gemeente in de plaats van de privé-bedrijven op de markt zou treden. Het accepteren van bepaalde afvalstromen vanuit de KMO en middenstand is ook pas mogelijk wanneer er een gescheiden registratie mogelijk is, bijvoorbeeld door inrichting van een (gedeeltelijk) diftar-gestuurd containerpark. Een andere doelgroep die toonaangevend is in het afvalbeleid zijn de wijkgroepen. In andere acties wordt er dieper ingegaan op de specifieke activiteiten inzonderheid wijkcompostering, compostmeesterwerking, snipperdagen, bladcontainers, enzovoort. In sommige gevallen organiseren ze ook festiviteiten (zie apart hoofdstukje). Actie AF 7 Zwerfvuil- en sluikstortenproblematiek / opruimen achtergelaten afval Ondanks de structurele afname van de fractie gemeentevuil, blijft zwerf- en sluikstortenproblematiek natuurlijk een bekommernis van het gemeentebestuur en de buurtbewoners. Rond zwerf- en sluikstorten bestaat een beleid, waardoor vrij repressief wordt opgetreden, en het is ook de bedoeling met de nieuwe administratieve boete (GAS) actief op te treden in geval van sluikstorting. Elk jaar moet de DDW minder volume zwerfvuil ophalen, er is dus zeker en vast beterschap! De voornaamste klacht betreft nu nog hondenpoep, maar dit is een erg moeilijk probleem omdat verschillende buurtbewoners daar zélf voor verantwoordelijk zijn en het op heterdaad betrappen een quasi onmogelijke taak is. Sensibilisering binnen de wijken is het enige wat men kan doen (met de GAS als repressief sluitstuk). Het feit dat het meeste zwerfvuil bestaat uit verpakkingsafval blijft de gemeente Schoten hoog zitten. Een gebrek aan een statiegeldsysteem genereert deze problematiek. Kinderen zouden hun blikje niet op een vensterbank achterlaten of hun sportdrankflesje in de berm kieperen als ze er nog een 0,5 euro voor zouden krijgen. Dat wordt duidelijk bewezen in de VS, Nederland of Scandinavië. Hier moet OVAM ook productgerelateerde initiatieven nemen om de verantwoordelijken mee te laten betalen voor de kosten die gemeenten dragen voor saneringen.

- 49 -


Brongerichte acties zijn eveneens noodzakelijk, vuilnisbakjes met kleine vulopening, acties naar de verpakkingssector, sensibilisering voor afvalvriendelijke verpakkingen, enz. Ook de fractie groenafval dient ondermeer door een ver doorgedreven sensibilisering aangepakt te worden: al te vaak storten buurtbewoners hun gazon- en bladerafval op onbebouwde bospercelen. Vandaar ook de nood aan wijkgerichte acties. Zeer specifiek zijn achtergelaten industriële afvalstoffen. Het komt maar heel sporadisch voor, maar de impact op het leefmilieu en het budget kan erg groot zijn. Wanneer dergelijke partijen op de openbare weg worden gevonden, worden deze onmiddellijk weggehaald en tijdelijk gestockeerd aan de breker. Daar staan ze droog en veilig van vandalisme. De partij wordt dan bemonsterd voor eventueel passend gevolg (verwijdering, vernietiging, KGA indien onschuldig). Er zal altijd pv worden opgemaakt, en de procedure zoals voorzien in de samenwerkingsovereenkomst zal dan worden gehanteerd. De gemeente heeft afspraken met brandweer, dienst der werken en civiele bescherming gemaakt indien zich zo’n gevallen voordoen. De politie is ook vaak betrokken partij wanneer het bv gaat om afvalstoffen uit de drugsproductie. Actie AF 8 Diftar-project huisvuil. Straks ook containerpark? In december 2008 liep het 10-jarige contract af met de aannemer PlasticOmnium die nu zorgt voor het containerbeheer, chipstoepassingen, groene lijn, enz… Na een Europese aanbesteding, en evaluatie door een externe jury, bleef de opdracht bij deze firma. De gemeente deprivatiseerde wel de huisvuilophaling, en haalt sedert 1/1/2009 zelf het GFT en de restafval op bij de 12.700 aansluitingspunten. Om één en ander gecoördineerd te laten verlopen is er een maandelijks diftar-overleg met milieudienst, dienst werken, facturatiedienst (belastingen & retributies) en PlasticOmnium. Daar komen ook de vragen van de gratis 080094039 afvallijn aan bod, en worden er adviezen aangereikt aan het College van Burgemeester en Schepenen. De rapportage over de uitgezette liters, ophalingen, zwarte lijst, herstellingen, oproepen is zéér volledig en conform de lastvoorwaarden. In de planperiode zal ook moeten bekeken worden of er een gelijkaardige regeling wordt geïmplementeerd voor het containerpark (voor bepaalde fracties). De milieuraad heeft ook al aangegeven geen voorstander te zijn van een betalend containerpark. Actie AF 9 Private initiatieven ondersteunen De compostmeesterwerking, VELT, EcoTeam, ... zijn verenigingen die een erg positieve bijdrage leveren met het oog op afvalpreventie. Vandaar dat ze worden ondersteund in hun werking, hetzij door een materiële, publicitaire of financiële input. Ook de milieuraad bijvoorbeeld heeft budgetten in het kader van de werkingssubsidies (1.239 euro), terwijl deze raad ook elk jaar instaat voor een Milieuprijs (500 euro). Verder bestaan er ook wijksubsidies, gekoppeld aan de wijkbeleidsplannen en gecoördineerd door de inspraakambtenaar. Meer en meer sensibilisering wordt trouwens ook opgezet vanuit een wijkgerichte benadering, gelet op de heterogene ruimtelijke ordeningsstructuur van Schoten. 3.5.2.3 Industrieel afval Actie AF 10 Handhaving mbt afvalbeleid Door invoering van het Diftar-systeem werd zeer veel KMO-afval geweerd. De vroegere huisvuilzakken waren niet controleerbaar en alleszins ook niet traceerbaar. Dit neemt echter niet weg dat tijdens diverse bedrijfsbezoeken nog altijd blijkt dat bedrijfsafval soms wordt - 50 -


meegegeven met de huisvuilophaling. Dit is in strijd met het gemeentelijke reglement terzake, maar ook met het Vlarea. Tijdens inspecties wordt het afvalgebeuren binnen een bedrijf of inrichting dan ook steeds afgetoetst, eventueel in overleg met Ovam (dienst meldingen). We verwijzen hier echter naar het omvangrijke hoofdstuk instrumentarium/deel lokale milieuhandhaving door milieutoezichters.

- 51 -


4 Water 70 % van het aardoppervlak bestaat uit water. Daarvan is slechts 0,5 % geschikt als potentieel drinkwater, maar niet altijd gemakkelijk beschikbaar. Water is dus een schaars goed, zeker wanneer het wordt bekeken op mondiaal niveau. Nochtans vormt verdroging nog steeds een van de belangrijkste milieuproblemen in Vlaanderen, leidende tot verzilting, uitdroging, sterfte van fauna en flora tot en met erosie toe. In Schoten doet verdroging zich vooral op macroschaal gevoelen door daling van de drinkwaterpeilen, verdroging van de bossen en op microschaal vooral bij warme zomers in tuinen (sterfte beuken,…). Het weinige water dat we hebben, is ook slecht van kwaliteit. Gelukkig kunnen we in Schoten nog bogen op enkele relatief propere oppervlaktewateren, zoals de Laarsebeek en de Kempense Vaart (Kanaal Schoten – Dessel). De kwaliteit van vele andere waterlopen gaat er ondanks de miljoeneninvesteringen niet erg op vooruit. Er mag worden gehoopt dat het loskoppelingsbeleid, de aansluiting van missing links in het rioleringsstelsel en de installatie van iba’s (installaties voor individuele afvalwaterbehandeling) hun effect niet missen, en dat het gewest ook wat doet aan de overstortenproblemantie, tertiaire zuivering én een gericht mestbeleid. Enkel dan zal Vlaanderen de Europese norm kunnen halen. Natuurlijk is de problematiek niet eenvoudig, omdat Vlaanderen héél erg versnipperd is en we ons decennialang gewenteld hebben in “niks doen”. Enerzijds hebben we té weinig water dat té vuil is, anderzijds vormt datzelfde water soms een probleem in geval van lange regenperiodes of zware onweders met piekimmissies. Overstromingen zijn echter het gevolg van het rechttrekken van waterlopen, het dumpen van grachten en sloten, en het verharden van oppervlakten (ook in de private sfeer). Overstromingen brengen heel wat menselijke ellende voort, zorgen voor smurrie en bodemcontaminatie, en kunnen voorkomen worden. Het waterbeleid dient – daarin expliciet gesteund door de Raadscommissie - dus afgestemd op: - een reductie van het waterverbruik; - het minder toepassen van drinkwater voor minder hoogwaardige doeleinden (bijvoorbeeld wc spoelen); - het minimaliseren van de watervervuiling; - het maximaal zuiveren; - het maximaal hergebruiken in de natuur. Uitdagingen voor de toekomst zijn ondermeer ook de (resten of verbindingen met) hormonen in het water, het wegwerken van hindernissen voor vismigratie, complexe chemische verbindingen en zuurstofgehalte (klimaatswijziging!). Dit alles zit op bovengemeentelijk beleidsniveau.

- 52 -


4.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 4.1.1 Oppervlaktewater 4.1.1.1 De wet van 26 maart 1971 (BS 1 mei 1971) op de bescherming van de oppervlaktewateren tegen verontreiniging Deze wet en haar uitvoeringsbesluiten vormen de basis voor de werking en bevoegdheden van waterzuiveringsmaatschappijen, de lozingsvoorwaarden voor afvalwater, de preventieve maatregelen die door de wetgever kunnen worden opgelegd. Ter uitvoering van deze wet werden in Vlarem II milieukwaliteitsnormen voor oppervlaktewateren opgenomen, alsook lozingsnormen. 4.1.1.2 Codes van goede praktijk De inhoudelijke eisen voor het aanleggen en verbeteren van niet-prioritaire rioleringen worden beschreven in de “Code van goede praktijk voor de aanleg van openbare rioleringen en individuele voorbehandelingsinstallaties”, uitgegeven op 16/07/96. Dit document bevat de richtlijnen inzake het door elk openbaar bestuur te volgen rioleringsbeleid. Aansluitend op de “Code van goede praktijk voor rio en iba’s” werd ook een “Code van goede praktijk voor de herwaardering van grachtenstelsels” en de “Code van goede praktijk voor de aanleg van hemelwaterputten en infiltratievoorzieningen” op 23/03/99 uitgebracht. Die laatste werd decretaal bekrachtigd door het Besluit van de Vlaamse Regering van 1 oktober 2004 (BS 8/11/04) houdende vaststelling van een gewestelijke stedenbouwkundige verordening inzake hemelwaterputten, infiltratievoorzieningen, buffervoorzieningen en gescheiden lozing van afvalwater en hemelwater. Op 24 oktober 2002 is de Code van goede praktijk voor het ontwerp en gebruik van droogweer-afvoersystemen uitgebracht. 4.1.1.3 Gemeentelijke politieverordening De gemeente heeft in haar politiereglement een aantal reglementeringen opgenomen die betrekking hebben op het lozen van afvalwater in grachten, waterlopen en rioleringen. 4.1.1.4 Grachtenverordening Een grachtenverordening heeft de intrinsieke bedoeling afspraken te maken met betrekking tot de aanleg, behoud, beheer en handhaving van het complexe maar toch nog quasi volledige grachtenstelsel in Schoten.

- 53 -


4.1.1.5 Structuurkenmerken: vismigratie 4.1.1.6 Verdrag van Bonn inzake de bescherming van trekkende wilde diersoorten van 23 juni 1979 (Ratificatie 27 april 1990). 4.1.1.7 Verdrag van Bern inzake het behoud van wilde dieren en planten en hun natuurlijk leefmilieu in Europa van 19/09/79 (Ratificatie 20 april 1990)

4.1.1.8 Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschap inzake instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna van 21/05/92.

4.1.1.9 Beschikking van het Comité van Ministers van de Benelux Economische Unie inzake de vrije migratie van vissoorten in het hydrografische stroombekken van de Beneluxlanden van 26 april 1996.

4.1.1.10 Decreet van de Vlaamse Regering betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu van 21 oktober 1997 Al deze hierboven vermelde regelgeving is in Schoten van toepassing, omdat de Laarsebeek door de Vlaamse Regering werd aangeduid als zogenaamd Habitatrichtlijngebied omwille van het voorkomen van de rivierdonderpad en de kleine modderkruiper. Verder bestaat er een in opmaak zijnde Provinciaal plan met betrekking tot het natuurherstel van Laarsebeek en Klein Schijn. In 2010 zou werk gemaakt worden van de verbinding Klein Schijn met het Albertkanaal, zodat niet moet gewacht worden op de kanaalverbreding.

4.1.2 Integraal Waterbeheer 4.1.2.1 Decreet van 9 juli 2003 betreffende het integraal waterbeleid, bekkenbeheerplannen en deelbekkenbeheerplannen In dit decreet worden de principes, doelstellingen en structuren vastgelegd conform de bindende bepalingen van de Europese Kaderrichtlijn Water. Integraal waterbeheer houdt in dat er duurzaam wordt omgesprongen met water, dat er een structurele aanpak is met betrekking tot waterkwaliteit en waterkwantiteit, en hoe dit beheer omgezet wordt in een beleid dat zal worden uitgestippeld in stroomgebieden. Die worden op hun beurt opgedeeld in bekkens (met bekkenbeheerplannen tegen 2006) en deelbekkens (met deelbekkenbeheerplannen eveneens tegen 2006). Al deze plannen werden gerealiseerd en worden nu stap voor stap uitgevoerd. De watertoets is een belangrijk instrument binnen de implementatie van dit decreet op het terrein, en moet voorkomen dat nog wordt gebouwd of verkaveld in recent overstroomde of natuurlijke overstromingsgebieden.

- 54 -


Gemeente Schoten neemt voor de regio een mandaat in de technische begeleidingscommissie deelbekkenbeheerplannen op, en tracht proactief in te spelen op de acties bij verschillende overheden en instanties. 4.1.2.2 Code van goede praktijk voor een duurzaam lokaal waterbeleid Hierin worden de genoegzaam gekende deelbekkenbeheerplannen opgevoerd, waarvan stand van zaken en de bijhorende documenten, zoals het ontwerp van de doelstellingennota, terug te vinden zijn op www.provant.be/waterbeleid. De algemene doelstelling wordt vertaald in 7 sporen: - maximale retentie (infiltratie, berging en vertraagde afvoer) van hemelwater aan de bron; - sanering afvalwaterlozingen; - bewaking en verbetering van de kwaliteit van de riolerings- en zuiveringsinfrastructuur; - voorkomen en beperken van diffuse verontreiniging; - voorkomen en beperken van erosie en sedimenttransport naar de waterloop; - kwantitatief, kwalitatief en ecologisch duurzaam waterlopenbeheer; - duurzaam (drink)watergebruik.

4.1.3 Erosie 4.1.3.1 Besluit van de Vlaamse Regering van 7 december 2001 houdende de subsidiëring van kleinschalige erosiebestrijdingsmaatregelen die door de gemeente uitgevoerd worden. Niet relevant voor Schoten, wegens een gebrek aan reliëf en landbouwgronden. Er wordt wél aandacht aan besteed om de oevers van waterlopen duurzaam te beheren, de grachten degelijk te onderhouden, zodat op termijn ook minder vervuild slib op de waterbodems moet verwijderd worden.

4.1.4 Waterbodem 4.1.4.1 Wet van 28/12/67 betreffende de onbevaarbare waterlopen Volgens deze oude wet worden de waterlopenbeheerders belast met het onderhoud (baggeren) van de waterloop tot op de vaste bodem, het wegruimen van aanspoelingen op de bolle oevers en uitspringende hoeken, het reinigen van inbuizingen. Er worden ook 3 categorieën waterlopen vastgesteld. Deze wetgeving is nog van toepassing maar dient gekaderd in de huidige hydrologische en ecologische inzichten. Zo is deze wet voor een gedeelte verantwoordelijk voor het rechttrekken van waterlopen, daar waar tegenwoordig meandering terug in de hand wordt gewerkt. Bovendien is er ook nog het Vlarebo en Vlarea waarmee rekening wordt gehouden. Bij alle ingrepen aan onbevaarbare waterlopen (2de en 3de categorie en waterlopen van de oude atlas) dient machtiging van de bestendige deputatie te worden bekomen. Voor de uitvoering van acties in verband met onbevaarbare waterlopen moet steeds overleg worden gepleegd met de verantwoordelijke waterloopbeheerders (2de categorie provincie; 3de categorie gemeente). - 55 -


4.1.4.2 Decreet van 22 februari 1995 betreffende de bodemsanering (Vlarebo) De gemeente/provincie moet vermijden dat verontreinigde ruimingspecie de aanpalende percelen kan contamineren, want dan lopen deze kans opgenomen te worden in het Register van potentieel verontreinigde gronden. Het is niet de bedoeling dat de gemeente bijvoorbeeld bij het ruimen van beken de waterbodem saneert, doch de contaminanten verplaatst naar de oevers. 4.1.4.3 Decreet van 2 juli 1981 betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen

4.1.4.4 Vlaams Reglement betreffende de afvalvoorkoming en -beheer Vlarea (datum, BS 16/04/98) Bagger- en ruimingspecie worden gerangschikt als een bijzondere afvalstof die in aanmerking komt als secundaire grondstof (gebruik als bodem of bouwstof). Afhankelijk van de analyses en het bestemmingstype van het gebied waar de specie terechtkomt, geldt in het Vlarea een specifieke regeling. Bedoeling is dat op termijn het Vlarea wordt afgestemd op Vlarebo, want er is niet altijd synergie tussen deze regelgevingen.

4.1.5 Grondwater 4.1.5.1 Decreet van 24 januari 1984 houdende maatregelen inzake grondwaterbeheer en uitvoeringsbesluiten 4.1.5.2 Decreet van 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning en zijn uitvoeringsbesluiten (Vlarem 1 en 2) 4.1.5.3 Decreet van 23 januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging door meststoffen Schoten werd hierbij ingedeeld als een witte zone, waarbinnen nog transport van dierlijke mest kan gerealiseerd worden. De milieudienst organiseert de landbouwtelling (9 landbouwers).

4.1.6 Samenwerkingsovereenkomst 4.1.6.1 Samenwerkingsovereenkomst tot 31/12/2013 Reeds 15 jaar lang wordt het gemeentelijk milieubeleid aangestuurd door zogenaamde convenanten. De eerste convenanten kostten de gemeenten meer geld dan ze opbrachten, bij de laatste generaties is dit omgekeerd, mits aan alle voorwaarden wordt voldaan. Het thema Water van de samenwerkingsovereenkomst houdt volgende doelstellingen in: - maximale aanwending aan de bron van hemelwater; - sanering van afvalwater in de buitengebieden (niet-gerioleerde gebieden); - bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de riolerings- en waterzuiveringsinfrastructuur; - beperken van het gebruik van waterschadelijke producten;

- 56 -


- beperken van diffuse verontreiniging, erosie of sedimenttransport naar de waterloop; - duurzaam waterlopenbeheer; - duurzaam watergebruik. Schoten maakt deel uit van het deelbekken van de Beneden-Schijn (deelbekkennummer 0405) en het deelbekken van de Boven-Schijn (deelbekkennummer 04-06). De DULOwaterplannen werden geïntegreerd, maar er is nog altijd een ad hoc werking rond bepaalde projecten mogelijk (bv overstromingsgebied Peerdsbos).

4.1.7 Kerntakendebat 4.1.7.1 Kerntakendebat met betrekking tot water Op deelbekkenniveau worden voornamelijk de bevoegdheden behandeld die zijn toegewezen aan de gemeenten: waterlopen 3de categorie, rioleringen, subsidiëring hemelwaterputten, kleinschalige en individuele waterbehandeling, milieuvergunningen, rattenbeheer, erosiebestrijding, drinkwatervoorziening, waterzuivering (tot 2.000 inwonersequivalent). Kleinschalige waterzuiveringsinstallaties (KWZI’s) met een capaciteit van 20-2000 I.E. behoren tot de bevoegdheid van de gemeenten in die zin dat gemeenten dergelijke installaties kunnen bouwen of aanleggen met gewestelijke subsidie. Installaties tussen 20 en 500 I.E. moeten door de gemeenten worden gebouwd, maar installaties vanaf 500 I.E. kunnen echter ook door Aquafin NV worden gebouwd. Eind 2008 werd een zoneringsplan goedgekeurd waarin de zones zijn afgebakend waar riolering moet komen, of IBA’s. Aan de hand van deze (dynamische) plannen wordt het gemeentelijk rioleringsbeleid verder uitgevoerd gedurende de volgende planperiode.

4.2 Beschrijving van de bestaande toestand 4.2.1 Oppervlaktewater 4.2.1.1 Kwaliteit De waterkwaliteit van Schoten wordt voor een heel groot gedeelte bepaald door de buurgemeenten. Het Klein Schijn is reeds verontreinigd wanneer het in het Domein La Garenne binnenkomt. Dit 450 ha grote natuurpark (natuurgebied, bosgebied, parkgebied volgens het Gewestplan) draagt bij tot een elementaire natuurlijke zuivering. Het water in de Laarsebeek mag dan niet onberispelijk zijn, de waterkwaliteit is er nog goed genoeg om een zeldzame populatie rivierdonderpadden en kleine modderkruipers in leven te houden. Wellicht is er ook een positieve invloed vanwege het effluent van de vijver van het Fort van Schoten (ook Habitatgebied, maar dan omwille van de Ingekorven vleermuis) en de verbindingsgracht langsheen de Laarsebeekdreef. De andere waterlopen zijn toch nog altijd niet zoals ze moeten zijn. Er zijn nog diffusie lozingen, er is de invloed van de overlopende septische putten in villaparken, en vooral van een aantal verspreide overstorten. Die maken visleven totaal onmogelijk door de zuurstofval die de inwerkingtreding van zo een overstort teweegbrengt. - 57 -

Prati index volgens zuurstof voor de gemeente Schoten Rivier Meetpunt 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Wijnegembaan1.3 0.8 1.5 1.8 1.3 1.8 2.1 1.1 2.1 2.1 2.4 1.5 1.9 1.8 1.0 1.2 0.9 0.6 kanaalpad, tgo Kanaal van "Houthandel Dessel naar Segers" Schoten Zwaan, Vaartdreef, opw. 1.9 1.7 2.2 2.7 2.4 1.7 1.5 2.0 1.1 1.4 zwaaikom; sas 6, L.O. Legende (het zoekresultaat levert telkens een tabel met intervalwaarden en een beoordeling van de kwaliteit in kleur) PI Kleur Beoordeling 0.1-1 niet verontreinigd >1-2 aanvaardbaar >2-4 matig verontreinigd >4-8 verontreinigd >8 zwaar verontreinigd

- 58 -


- 59 -

Algemeen gezien is het Vlaamse beleid inzake de waterkwaliteit beschamend in vergelijking met de buurlanden, zeker wanneer men kijkt hoeveel financiële middelen erin worden gestoken. Er is thans een inhaaloperatie bezig, maar het zal nog lang wachten zijn vooraleer alle waterlopen op de kaartjes “blauw” kunnen ingekleurd worden. De actualisering van een verkennende inventaris van de chemische kwaliteitsindex van de Schotense waterlopen Doelstelling Elke 2 jaar worden stalen genomen ifv ruiming watelopen 3de catg en beken.. In het totaal gaat het om 21 stalen verspreid over de beken Klein Schijn, Laarsebeek, Brakkenbeek, HorsteEethuisbeek, Braambeek en de kunstmatige waterlopen Schotense Vaart en Anti-tankkanaal. De monsternames en de analyses gebeurden volgens dezelfde methodologie die bij de vorige inventarisaties werd gebruikt. De bekomen resultaten worden vergeleken met de waterkwaliteit van de vorige jaren. Hierbij moet wel vermeld worden dat mogelijk een vertekend beeld kan worden verkregen, mits de vorige staalnamen ofwel in het voorjaar ofwel in het najaar gebeurden en niet in de zomertijd zoals in 2004. Algemene bespreking van de resultaten Het bekomen beeld van de verschillende beken is divers. De Horste-Eethuisbeek en het laatste deel van het Klein Schijn vertonen een zeer slechte waterkwaliteit en zijn dus verontreinigd. Verklaringen liggen hier voor de hand: de beken fungeren hier als een afwateringsgracht voor huishoudelijk afvalwater. Voor de Horste-Eethuisbeek is er al een oplossing gevonden, voor het laatste deel van het Klein Schijn nog niet. Veel betere resultaten worden bereikt voor de Laarsebeek, de Schotense Vaart en het Antitankkanaal en het eerste deel van het Klein Schijn. Deze waterlopen hebben een matige tot zeer goede waterkwaliteit. Hier moet worden toegezien op het behoud van deze gunstige situatie naar de toekomst toe. Enkel voor het eerste deel van het Klein Schijn zou men ook moeten trachten een oplossing te vinden, mits de waterkwaliteit daar matig is. 4.2.1.2 Openbare riolering en kleinschalige waterzuiveringsinstallaties (KWZI) De gemeente Schoten heeft een rioleringsgraad van 89 %, waarmee toch goed wordt gescoord. Plaatsen waar geen rioleringen werden aangelegd, situeren zich voornamelijk in het buitengebied, dat zich kenmerkt door een lage inwonersequivalent per strekkende meter openbare weg. In vele wijken is de afstand tussen de verschillende villa’s erg groot, en bevinden er zich nog (potenties om) grachten (aan te leggen of opnieuw te openen). Het afvalwater kan in dit soort wijken best op kleinschalige of individuele wijze worden gezuiverd, op voorwaarde dat er een loskoppelingsbeleid wordt gevoerd. De gemeente kan ook kleinschalige waterzuiveringsstations aanleggen, maar deze beleidsoptie is geen evidente zaak. De bouwgronden zijn erg duur om ze op te offeren aan een KWZI, laat staan dat de gemeente financiële middelen zou hebben om dergelijke percelen aan te kopen. De laatste jaren is er ook meer aandacht gekomen voor persleidingen die aangesloten worden op een bestaand rwzi. Maar ook hier moet er sprake zijn van loskoppeling en aanleg van persleidingen met beperkte diameter. Voorbeeld is bv Sas 6, daar waar eerst door de ge-

- 60 -


westelijke overheid werd gedacht aan een iba-gebied. Toch blijkt uit het meest recente zoneringsplan dat in buitengebied massaal voor de iba-optie wordt gekozen. Verder heeft de gemeente een stringent beleid met betrekking tot de zones waarin al dan niet tot aanleg van rioleringen zal worden overgegaan.

Figuur 1: zuiveringssituatie in Schoten.

- 61 -


Bron: geoloket VMM zoneringsplan, geraadpleegd op 29 december 2009

- 62 -


Figuur 2: zuiveringsgebieden in Schoten.

- 63 -

4.2.1.3 Overzicht bestaande en uit te bouwen rioleringsstelsels te Schoten A. Centrale gebied (oranje zone op het zoneringsplan) a. Er is een riolering in de straat die aangesloten is op een openbare (grote of kleinschalige) RWZI. De riolering betreft een gescheiden stelsel of een semi-gescheiden stelsel. Alice Nahonlei - (semi-gescheiden) Asbroeklaan (gescheiden) Bredabaan - (gescheiden) Beatrijslaan (semi-gescheiden) Botermelkdijk - van Lariksdreef tot nr. 248 (semi-gescheiden) Elegastlaan (semi-gescheiden) Elshoutbaan (semi-gescheiden) Halwijnlaan (semi-gescheiden) Junolaan (semi-gescheiden) Kromvendreef (semi-gescheiden)

Lariksdreef (semi-gescheiden) Louis Vervoortlaan (gescheiden) Malpertuuslaan (semi-gescheiden) Minervalaan (semi-gescheiden) Nelelaan (semi-gescheiden) Smederijstraat Sparrenlaan (semi-gescheiden) Tijllaan (semi-gescheiden) Wildhof (gescheiden) Zagerijstraat

b. Er is een riolering in de straat die aangesloten is op een openbare (grote of kleinschalige) RWZI. De riolering is gemengd (er is momenteel geen aparte afvoer van hemelwater mogelijk) Brakkensteeg Brechtsebaan - van Kopstraat tot Elshoutbaan Calesbergdreef Cederlaan Churchilllaan Commissaris Hubersstraat Constant Neutjensstraat Cornelius De Vosstraat Curielaan Dalialaan David Teniersstraat della Faillelaan Dennenlei Dennenweg Deurnevoetweg Deuzeldlaan Deuzeldvoetweg Doncklaan Distelweg Edgar Tinellaan Edisonplein Eduard De Backerstraat Eduard Steursstraat Eethuisstraat Eikenlei

Adriaan Brouwerstraat Akkerlaan Albert Dineurlaan Alfons Heulensstraat Alfons Servaislei - van Villerslei tot Taxanderlei Alfons Verdijckstraat Alpenroosbaan Amerlolaan André Ullenslei Anjerstraat Anton Van de Veldelaan Antoon Van Dijckstraat Antoon Wolfsstraat Arthur Verhoevenlaan August Jonckersstraat Beemdenlaan Begonialaan Berkenlei Binnenweg Bloemendaallaan Boekenborglei Boekweitstraat Borgeindstraat Borkelstraat Braamstraat - 64 -


Emiel Blangenoisstraat Eugeen De Bocklaan Eugeen Verbiststraat Eksterdreef - van Brechtsebaan tot Paalstraat Frans De Ceusterlei Ferdinand De Schutterstraat Filip Bourletstraat Fortbaan Frans Breugelmansstraat Fluitbergstraat Guido Gezellestraat Gelmelenstraat Geraniumlaan Geuzenveldenstraat Goudvinkendreef Graaf Joseph de Pretstraat Grasperkdreef Grote Singel - van Alfons Servaislei tot Kanaallei Grote Singel – van Vijverlei tot Alice Nahonlei Hagenlei Hans Memlingstraat Heidebloemlei - van Heikantstraat tot Grote Singel Heideweg Heikantstraat Hendrik Geertsstraat Hendrik Consciencestraat Hendrik Van Antwerpenstraat Henri Dunantlaan Hoogmolendijk Horstebaan – van Bredabaan tot verbindingsweg Jan Van Puyenbroecklaan Horstebaan – van Vordensteinstraat tot Amerlolaan Houtduivendreef Hyacintenlaan Industriepark Brechtsebaan Invalidenlaan Jacob Jordaensstraat Jan Van Eyckstraat Jan Van Puyenbroecklaan Jozef Gijselsstraat Jozef Verhaegenstraat Jozef Cogelslei – van Deuzeldlaan tot S. Schollaertstraat Jozef Jennesstraat - 65 -

Jozef Van Craenstraat Jozef Hendrickxstraat Kalstraat Kanaaldijk Kanaallei Karel Selsstraat Kasteeldreef Klaprooslaan Kneuterlei Koekoekdreef Koloniestraat Kopstraat Korenbloemlaan Korte Braamstraat Korte Kopstraat Kraaienlei Krokuslaan Kruiningenstraat Kruispadstraat Kuipersakkerstraat Kuipersstraat Lodewijk De Weerdtstraat Laaglandlei Latyrusplein Leonard Gorisplein Leo Van Hullebuschstraat Liebiglaan Lijsterstraat Lindenlei Listdreef – van Edgar Tinellaan tot Lode Vleeshouwerslaan Lodewijk Janssensstraat Lodewijk Verheijenstraat Lode Vleeshouwerslaan Lodewijk Weijtenstraat Lossingstraat Lotuslaan Lusthofdreef Maurits Luyckxstraat Marialei Markt Marsstraat Mastendreef Meeuwenlei Merelstraat Metropoolstraat Molenbaan Nachtegalenlei - tussen Vinkenlei en Lusthofdreef Narcislaan


Nationale Werf Neerhoeve Olmenlei Oudstrijderslaan Peter Benoitstraat Pieter Breughelstraat Paalstraat Papenaardekenstraat Pasteurlaan Pastoor Meeusenlaan Patappeltorenweg Plantijnlei Pletterijstraat Plutostraat Quinten Matsijsstraat Ransuildreef Ridder Karel Van Praetstraat Ridder Walter Van Havrelaan Rodeborgstraat Rosveldstraat Rozenlaan Rubensstraat Salvialei Schijndallei Schijnparklaan Schotenhofdreef Seringenlaan Silveer Schollaertstraat Sint-Amelbergalei - van Wijnegembaan tot Sint-Benedictusdreef Sint-Benedictusdreef Sint-Maria-ten-Boslei – van Dennenlei tot Kunstlei Sluizenstraat Spoorwegbaan Sint-Cordulastraat Sint-Cordulaplein Stanislas Meeuslei Sterrestraat Tarwestraat Taxanderlei

Theofiel Van Cauwenberghslei Thuretstraat Toekomstlaan Tulpenlaan Valkenlaan van Beethovenlei Van Immerseelstraat Varenweg Veldenlei Venstraat Venusstraat Verbertstraat Victor Adriaenssensstraat Victor Despallierstraat Victor Frislei Victor Nelisstraat Vijverlei Villerslei - van brug 14 tot Grasperkdreef Vinkenlei - van Alfons Servaislei tot Nachtegalenlei Vlinderlei Voorkempenlaan Voorschotenlaan Vordensteinstraat Vuurkruisenlaan Wezelsebaan - van brug 13 tot Alice Nahonlei Wijnegembaan Wijnegemlei Wijngaardlaan Wijtschotbaan Wilgendaalstraat Winkelstap Zaatstraat Zamenhoflaan Zandstappenstraat Zonnedauwlaan Zwaluwenlei Zwanebloemlaan

B. Collectief geoptimaliseerd buitengebied C. Collectief te optimaliseren buitengebied (groene zone op het zoneringsplan) a. Er is een gescheiden riolering in de straat. De riolering wordt in de toekomst aangesloten op een RWZI. Woongebied met landelijk karakter, wijk Ter Heide - 66 -


Boomgaarddreef Jagersdreef b. Er is een gemengde riolering in de straat. De riolering wordt in de toekomst aangesloten op een RWZI. Melkerijstraat Wasserijstraat Industrielaan c. Er is geen riolering. Er komt riolering (gescheiden) en verbinding met een RWZI. Acaciadreef (uitgezonderd Acaciadreef 11, 12 en 9: IBA) Albertdreef Alfons Servaislei – van Taxanderlei tot Alice Nahonlei Amazonendreef Ambiorixlei Arthurdreef Astriddreef Beukendreef Bosnimfdreef Bosschaert de Bouwellei Botermelkbaan (uitgezonderd Botermelkbaan 27, 29, 35, 39 en 41) Botermelkdijk - van nummer 248 tot Botermelkbaan Boudewijndreef Bremdreef Columbuslei Distelvinklei Eburonenlei Edelweissbaan Eduard Belpairelei Eekhoornlei Elfenbankdreef Elzendreef Erasmuslei Erikadreef Esdoorndreef Frans Reinemundlei Grimbertlaan Groenendaallei Grote Singel - van Kanaallei tot Vijverlei Hanekamdreef Hazendreef Henri Engelslei Hermelijnlaan - 67 -

Heidebadlaan Heidebloemlei - van Grote Singel tot Alfons Servaislei Hoefzwamdreef Hofstraat Horstebaan – van Amerlolaan tot Peerdsbosbaan (oneven zijde) Horstebaan – van Peerdsbosbaan tot Bredabaan (even zijde) Horstebaan – van Amerlolaan tot Borkelstraat Houthakkersdreef Jachthoorndreef Jachtwachtersdreef – van Ruitersdreef tot Elzendreef Kanteklaarpad Kapellei Kastanjedreef Kempensedreef Klein Eikendreef Koningshoflei Kunstlei Kwikstaartlei Laarsebeekdreef (uitgezonderd Laarsebeekdreef 22, 12, 20 en 4: IBA) Laurentdreef Leeuwerikenlei Leopolddreef Lijsterbesdreef Madonnadreef Meibloemlei Nachtegalenlei - van Lusthofdreef tot Alice Nahonlei Nerviërslei Oude Brug Patrijzenlei Plataandreef


Priorijlaan Reinaertlaan Rosierslei Ruitersdreef (enkel oneven zijde, even zijde: IBA) Ruusbroecklei Ruusbroeckplein Sint-Amelbergalei - van Benedictusdreef tot Victor Frislei Sint-Maria-ten-Boslei – van Kunstlei tot Kapellei Spreeuwenlei Struikenlei

Terheidedreef Trevierenlei Vaartdreef Veerhuisdreef Villerslei - van Grasperkdreef tot rond punt Vinkenlei - van Nachtegalenlei tot Grote Singel Wezelsebaan - van Alice Nahonlei tot Botermelkbaan Wouwersdreef Zandstraat Zilverstraat

D. Individueel te optimaliseren buitengebied (Rode zone op het zoneringsplan) Botermelkbaan 27, 29, 35, 39 en 41 Botermelkdijk - van Botermelkbaan tot domein La Garenne Brechtsebaan – vanaf Elshoutbaan tot Kempensedreef Bremdonckdreef Buizerddreef Eksterdreef - van Brechtsebaan tot Hertendreef Elshoutbaan - van Varenweg tot Laarsebeekdreef Fazantendreef Gaaiendreef Gagelbaan Ganzendreef Gazellendreef Hertendreef Horstebaan - van Peerdsbosbaan tot verbindingsweg Jan Van Puyenbroecklaan Houtvesterdreef Jachtwachtersdreef – van Brechtsebaan tot Ruitersdreef Jozef Cogelslei – van Silveer Schollaertstraat tot Metropoolstraat

Kempensedreef Kievitdreef Klamperdreef Korhoendreef Laarsebeekdreef 22, 12, 20 en 4 Legerbaan Listdreef - van Horstebaan tot Edgar Tinellaan Listdreef - van Lode Vleeshouwerslaan tot Paul Gilsonlaan Ooievaarsdreef Parklaan Paul Gilsonlaan Pauwendreef Peerdsbosbaan Pelikaandreef Reebokdreef Reigersdreef Sint-Hubertusdreef Sint-Jobsebaan Spechtendreef Zeurtebaan Zilvervosdreef Zwanendreef

Immissies Het meetnet oppervlaktewater wordt beheerd door de VMM en heeft ondermeer als doel de waterkwaliteit aan de hand van bepaalde parameters vast te leggen. Dit is de officiële versie van het onderzoek dat ook reeds door de milieudienst wordt uitgevoerd. Het meetnet is echter niet fijn, en beperkt zich tot enkele meetpunten. Het zal opvallen dat de VMM-gegevens overeenkomen met het eigen onderzoek, en dat er niet onmiddellijk kan worden besloten dat de waterkwaliteit in Schoten van onberispelijke - 68 -


kwaliteit is. De situatie is op een aantal plaatsen verbeterd, maar een verder loskoppelingsbeleid enerzijds en doorgedreven (gesubsidieerde) aanleg van Individuele behandelingsinstallaties voor afvalwater (iba’s) anderzijds kunnen de waterkwaliteit van het oppervlakte- en grondwater ten goede komen.

Bron: databank website VMM, geraadpleegd op 29 december 2009 MAP-meetnet Schoten is geen landbouwgemeente, vandaar dat dit element van minder belang is voor het Schotense milieubeleid. Uit eigen analyses is echter herhaaldelijk gebleken dat de nitraat- en nitrietgehaltes in putwater boven de WHO-norm voor drinkwater liggen. Wellicht zijn lekkende septische tanks hiervoor de belangrijkste reden, alsook insijpeling vanuit de Kempen via het freatische vlak. 4.2.1.4 Structuurkenmerken De structuurkenmerken van de twee belangrijkste waterlopen zijn nog in goede staat. Dat wil zeggen dat de Laarsebeek en het Klein Schijn nog kunnen en mogen (!) meanderen, waardoor er veel biodiversiteit aanwezig is. Bovendien heeft dit ook zijn voordelen op het vlak van de afremming van de afstroomsnelheid. De provincie Antwerpen, dienst waterbeleid en Aminal zijn in het najaar van 2004 alleszins van start gegaan met het opmaken van nota’s die de natuurlijkheid van de waterlopen moeten in kaart brengen en moeten verbeteren.

4.2.2 Duurzaam watergebruik Inwoners van Schoten worden gestimuleerd om hemelwater op duurzame wijze te gebruiken, ondermeer door een premie. Bovendien wordt de loskoppeling RWA en DWA bij alle nieuwbouw en structurele verbouwingen opgelegd waar technisch mogelijk. We zien ook een steeds - 69 -


populairder worden van groendaken, een maatregel die ook een positief effect heeft als natuurlijke buffer van niet-gecontamineerd hemelwater. Dit beleid is belangrijk omdat: - drinkwater een schaars goed is; - verdroging kan worden tegengegaan door infiltratie of lozing hemelwater in oppervlaktewater; - de druk op de rioleringen vermindert; - de kans op overstromingen en overstorten verkleint; - de ontvangende RWZI efficiënter kan werken. Tabel 8: overzicht goedgekeurde subsidies hemelwater & iba’s sinds de invoering in 2001 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* Aantal subsidies 8 6 8 5 7 4 9 11 5 hemelwater 16 19 7 7 56 9 6 8 8 Aantal subsidies iba *stand op 29 december 2009

4.2.3 Integraal waterbeheer De gemeente Schoten behoort tot het Benedenscheldebekken, en heeft waterlopen in het benedenSchijn- en boven-Schijn-deelbekken. Twee beken zijn erg structuurbepalend, namelijk de Laarsebeek (habitatrichtlijngebied) en het Klein Schijn (in provinciaal structuurplan natuurverbindingsgebied). Integraal waterbeleid vertrekt vanuit een antropogene invalshoek, en daar is vanuit ecologisch perspectief niets mis mee. Overstromingen veroorzaken veel menselijk leed, maar zijn anderzijds ook het gevolg van het slechte ecologisch beleid van de laatste decennia. Het ongebreideld rechttrekken van waterlopen, te veel verhardingen, geen buffering, enzovoort, hebben ertoe geleid dat de natuur zware neerslag van langdurige regenperiodes of zomeronweders niet aankan. Dit kan worden geanticipeerd door: - duurzaam watergebruik (zie hoger); - het waterbergend vermogen te verhogen; - te zorgen voor oppervlaktewater met goede kwaliteit; - het beperken van erosie (ook al is dit fenomeen in Schoten werkzaam op microschaal); - het beschermen en ruimte geven aan de beken in de valleigebieden; - water als ordenend principe te erkennen bij de ruimtelijke (structuur)planning en het verlenen van stedenbouwkundige vergunningen.

- 70 -


De gemeente is erg actief om deze doelstellingen ook in het veld te (laten) doorwerken, ondermeer door de input in de bekkencomité’s, waterschappen-in-oprichting, lokaal wateroverleg, dulomi-stuurgroepen, enzovoort.

4.2.4 Erosie Erosie is geen probleem in Schoten. Er moet alleen op microschaal mee rekening gehouden worden, door bijvoorbeeld aandacht te besteden aan milieuvriendelijke oevers, zandvangen, enz… Een vermindering van slib en detritus kan ook financieel een voordeel blijken te zijn, vermits de analyse en verwerking van slib bergen geld kost. Natuurlijk zal de ruiming van grachten en waterlopen normaliter leiden tot een sanering van de onderwaterbodems, waardoor deze factuur op termijn zou moeten verminderen. Vandaar dat ook handhaving in deze erg belangrijk kan zijn.

4.2.5 Waterbodem 4.2.5.1 Meetnet gemeente De verontreiniging van oppervlaktewater heeft onvermijdelijk repercussies op de kwaliteit van de waterbodem, vaak ruimings- of baggerspecie genoemd. Nochtans is de onderwaterbodem ook ecologisch gezien erg belangrijk, ondermeer als leefgebied voor talloze organismen, maar ook als substraat voor bacteriën die instaan voor het zelfreinigende vermogen van oppervlaktewateren. Vroeger werd er sowieso vanuit gegaan dat een slibruiming gelijk stond aan een verbetering van de afwatering, maar nieuw wetenschappelijk onderzoek gekoppeld aan hydronautstudies, wijzen uit dat er andere maatregelen moeten genomen worden om overstromingen te vermijden. Vandaar dat overheden ook gerichter en minder zullen ruimen, en dat er meteen ook zorgvuldiger te werk wordt gegaan. Ruimen stond in het verleden al te vaak voor het uitdiepen van waterlopen, met alle nadelen voor de gemeente en zijn inwoners (versnelde afvoer, verwerking slib) en alle voordelen voor aannemers. Het Vlarea en Vlarebo hebben ook gerealiseerd dat gemeenten op een verantwoorde manier slibruimingen plannen en ook na analyses weten waarheen ze met het slib naartoe kunnen. Het typische uitspreiden op de oevers, veroorzaakt niet alleen bodemverontreiniging, maar ook de opmars van ruderale planten (brandnetel en distels). Bij de triadekwaliteitsbeoordelingen – die verplicht worden uitgevoerd – wordt op basis van een fysico-chemische, ecotoxicologische en biologische beoordeling bekeken of het slib verontreinigd is. In Schoten is dit meestal het geval, ook zelfs in afgelegen woonparken en groendomeinen. Hiervoor zijn enkele redenen, zo ondermeer niet functionerende septische putten (die niet tijdig geruimd worden, maar ook niet losgekoppeld zijn van hemelwater), historische verontreiniging door kleinschalige lozingen (afvalolie, oxiderende chroomversieringen wagens, sleet autobanden en remschoenen, diffuse lozingen, massaal gebruik kunstmeststoffen, biociden, mosdoders met koper, enz.…). De kosten voor de gemeente zijn erg hoog, en mits een meer milieusparend huishouden en een goede milieuhandhaving zouden op termijn de onderwaterbodems stelselmatig gesaneerd moeten geraken.

- 71 -


Het onderhouden van het grachtenstelsel en de waterlopen in de gemeente is van cruciaal belang voor een goede duurzame waterhuishouding. Een aantal kwetsbare gedeelten wordt manueel geruimd om het aquatisch leven niet te vernietigen.

- 72 -

Deponie op de oever1

meetpunt

monster

Vrij gebruik als bodem BT I

BT II-V

Gebruik als bouwstof2

Gebruik buiten de vijfmeterzone

Zonder studie oever Met gebruikscertificaat Bestemmingstype (s)

Met studie oever Met gebruikscertificaat Bestemmingstype (s)

Met gebruikscertificaat


BT I

BT II-V

Vrij gebruik als bodem

Studie ontvangende grond Met gebruikscertificaat Bestemmingstype(s)


Zuytbeek3 3.07.2-A (Zuytbeek t.h.v. de Bremdonckdreef) 3.07.2-B (Zuytbeek t.h.v. bospad aan Peerdbosbaan 3.07.2-C (Zuytbeek t.h.v. de Pauwendreef 3.07.2-D4 (Zuytbeek t.h.v. de Zeurtebaan-Gazellendreef) 3.07.2-EE (Zuytbeek t.h.v. de Zeurtebaan opw Gagelbaan) 3.07.2-F (Zuytbeek t.h.v. de Legerbaan)

262068

Ligt niet in BT I

Nee

II-V

-

Nee

Nee

II-V

Na bepaling uitloogbaarheid

262069

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262070

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262063

Nee

Nee

Nee

III-V

Nee

Nee

III-V


262065

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262006

Nee

Nee

II-V

-

Nee

Nee

II-V

Nee

262064

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262003

Nee

Nee

II-V

-

Nee

Nee

II-V


262002

Ligt niet in BT I

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

Bloemendaalbeek5 3.07.21-A (Bloemendaalbeek thv de Zeurtebaan 3.07.21-B (Bloemendaalbeek thv Industriepark Brechtsebaan) 3.07.21-C (Bloemendaalbeek thv de Sparrenlaan) 1

Voor de ligging van de verschillende trajecten wordt verwezen naar de zoneringsplannen als bijlage 2 Voor gebruik als bouwstof bevatten waterbodems waarschijnlijk te hoge gehaltes aan grof organisch materiaal (o.a. bladeren en takken) 3 t.h.v. punt 3.07.2-A bevat de waterbodemvan de Zuytbeek een verhoogd gehalte aan Zink. Na toepassing van de toetsingsmethodiek (zie bijlage 4, toetsingsmethodiek normen) kan de ruimingsspecie vrij gebruikt worden binnen bestemmingstypes I-V 4 Punt 3.07.2-D kan mogelijks verder afgebakend worden (zie bijlage 2, Zoneringsplan Zuytbeek) 5 t.h.v; punt 3.07.21-B bevat de waterbodem van de Bloemendaalbeek een verhoogd gehalte aan cadmium en lood. Na toepassing van de toetsingmethodiek (zij bijlage 4, toetsingmethodiek normen) kan de ruimingsspecie vrij gebruikt worden binnen bestemmingstypes I-V. 2

- 73 -



meetpunt

monster


BT II-V




Met studie oever Met gebruikscertificaat Bestemmingstype(s)



BT I

BT II-V




Horstebeek 3.10-A8 (Horstebeek t.h.v. de Stanislas Meeuslei) 3.10-B (Horstebeek thv de Calesbergdreef-Eduard Steursstraat

262235

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

262236

Ligt niet in BT I

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

3.10-C (Horstebeek stroomopwaarts de Calesbergdreef)

262237

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

III-V

Nee

Nee

III-V

3.10-D (Horstebeek thv de Asbroeklaan

262037

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

III-V

Nee

Nee

III-V

3.10-E (Horstebeek thv de Amerlolaan –Wijngaardlaan

262066

Ligt niet in BT I

Nee

II-V

-

Nee

Nee

II-V

3.10-F (Horstebeek thv de Kopstraat aan parking Vordenstein)

262072

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

IV-V

Nee

Nee

IV-V

3.10-G9 (Horstebeek thv de Kopstraat-Thuretstraat)

262071

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

262238

Ligt niet

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Na bepaling uitloogbaarheid Na bepaling uitloogbaarheid Na bepaling uitloogbaarheid Na bepaling uitloogbaarheid Na bepaling uitloogbaarheid

Brakkenbeek 3.11.2-A (brakkenbeek thv 6

Voor de ligging van de verschillende trajecten wordt verwezen naar de zoneringsplannen als bijlage 2 Voor gebruik als bouwstof bevatten waterbodems waarschijnlijk te hoge gehaltes aan grof organisch materiaal (o.a. bladeren en takken) 8 Punt 3.10-A kan mogelijk verder afgebakend worden (zie bijlage 2, zoneringsplan Horstebeek) 9 Punt 3.10-G kan mogelijk verder afgebakend worden (zie bijlage 2, zoneringsplan Horstebeek), de kans op een verdere afbakening is kleiner op dit punt dan op 3.10.A 7

- 74 -

Na bepaling

Milieubeleidsplan Schoten 2010-2014 de Sluizenstraat 18) 3.11.2-B (Brakkenbeek thv de Akkerlaan 26) 3.11.2-C (Brakkenbeek stroomafwaarts de Wijtschotbaan) 3.11.2-D (brakkenbeek thv de Wijnegembaan)

in BT I

uitloogbaarheid

263100

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

262239

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

262240

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee



meetpunt

monster


BT II-V




Met studie oever Met gebruikscertificaat Bestemmingstype(s)



BT I

BT II-V




Kromvenbeek12 3.11.3-A (Kromvenbeek thv de Dennenlei-Kunstlei 3.11.3-C (Kromvenbeek thv Alice Nahonlei-afw. Madonnadreef 3.11.3-D (Kromvenbeek thv de Victor Frislei, opw Priorijlaan 3.11.3-E (Kromvenbeek thv de Victor FrisleiAmazonendreef

262001

Ligt niet in BT I

Nee

Nee

III-V

Nee

Nee

III-V


262005

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262007

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262008

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

10

Voor de ligging van de verschillende trajecten wordt verwezen naar de zoneringsplannen als bijlage 2 Voor gebruik als bouwstof bevatten waterbodems waarschijnlijk te hoge gehaltes aan grof organisch materiaal (oa bladeren en takken) 12 Punt 3.11.3-B(zie offerte) is niet genomen. Het traject van de Kromvenbeek tussen punten 3.11.3-A en 3.11.3-C is helemaal ingebuisd, de bemonstering van dit traject was niet mogelijk. 11

- 75 -


Waterloop 3.11.5 3.11.5-A (Waterloop 3.11.5 in domein Botermelk) 3.11.5-B (waterloop 3.11.5 thv de Acaciadreef) 3.11.5-C (waterloop 3.11.5 stroomafwaarts de Wouwersdreef)

263510

Ja

Ligt niet in BT II-V

261999

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262004

Ligt niet in BT I

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

262241

Ja

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

-

-

Ja

Ja

-

Ja

Braambeek 3.11-7 (Braambeek stroomopwaarts de Metropoolstraat)

- 76 -

4.2.6 Grondwater 4.2.6.1 Infiltratie Schoten en het Gewest verlenen een premie voor het duurzaam gebruik van hemelwater en infiltratievoorzieningen, die kunnen bestaan uit putten, grachten, vijvers enzovoort. Door de aanleg van retentiebekkens kan voorkomen worden dat teveel hemelwater té snel afvloeit naar de oppervlaktewateren of de rioleringen. 4.2.6.2 Grondwatervoorraden en –winning Schoten participeert aan de watermaatschappij PIDPA, die een gedeelte van het potentieel drinkwater wint in een waterwingebied dat zich uitstrekt over een gedeelte van Schotenhof/Koningshof. Er zijn echter weinig gegevens bekend over de voorraden en de evolutie, hoewel globaal kan worden gesteld dat de verdroging (en daling van het grondwaterpeil) doorgaat. Duurzaam gebruik van water is de enige mogelijkheid om deze tendens te keren. Het aantal industriële grondwaterwinningen is erg beperkt, en wordt door het gemeentebestuur zoveel mogelijk tegengegaan. Er wordt in vergunningsaanvragen steeds opgelegd (klasse 3 en 2) of geadviseerd (klasse 1) om de Best Beschikbare Technieken (BBT) toe te passen, en indien technisch mogelijk, gebruik te maken van gesloten circuits. Aanvragen voor grondwaterbemalingen worden alsmaar meer geconfronteerd met de expliciete eis om gebruik te maken van retourbemaling, iets wat vooral voor de HSL-werken erg belangrijk was omwille van de enorme debieten en de aanwezigheid van kwetsbare biotopen (Habitatgebied). Tabel 9: grondwaterwinningen van de afgelopen 5 jaar met het maximale debiet Jaartal 1999

Aantal 2

2000

7

2001

8

2002

7

2003

2

Waar Terheidedreef Zilvervosdreef Botermelkbaan Brechtsebaan Amerlolaan Theofiel van Cauwenberghslei Brechtsebaan Bredabaan - Peerdsbosbaan - Hertendreef - Fazantendreef - Ooievaarsdreef Route HSL Heideweg Kapellei Elegastlaan Ridder Walter van Havrelaan Lusthofdreef Fazantendreef Wezelsebaan E19 Merksemsebaan Salvialei E19 Heikantstraat Erikadreef Papenaardekenstraat - Deurnevoetweg Wasserijstraat Sluizenstraat Vijver Cogelspark - 77 -

Max.Debiet 1000 m³/j onbekend (bouw) 832m³/j 7000m³/j 960m³/dag 6250 m³/j 9600 m³/j 500m³/dag 500 m³/dag onbekend (bouw) onbekend (bouw) onbekend (bouw) 30 000m³/j 500m³/j 500m³/j onbekend (bouw) 500m³/dag 1000 m³/j onbekend (bouw) 500m³/dag onbekend (bouw) onbekend (bouw) 80m³/u 693 200 m³/j 440 m³/j 500 m³/j


2004

4

2005

10

2006

10

2007

9

2008

13

2009 (stand 11 september)

3

Paalstraat Leeuwerikenlei Jachtwachtersdreef Brechtsebaan Dennenlei 4 Botermelkbaan 72 Victor Frislei 2 Wouwersdreef 57 Spechtendreef 3 Theophiel Van Cauwenberghslei 76-78 Laurentdreef 9 Hoek Zaatstraat-Fluitbergstraat Wasserijstraat Calesbergsedreef Sint-Cordulastraat 8-14 Lariksdreef 18A Liebiglaan 12 Verbertstraat 18A Kapellei 1 Victor Frislei 2 Eethuisstraat 3 Ruitersdreef 2-28 Hendrik Consciencestraat KFC Schoten Bremdreef 34 Legerbaan 5 Struikenlei 13 Wijk Sint-Filippus Eksterdreef 10 Churchilllaan 16 Jozef Cogelslei 52 Metropoolstraat 33 Junolaan 1 Kneuterlei 14 Alfons Servaislei 100 Ruitersdreef Kasteelvijver Gemeentepark Kneuterlei 12 Legerbaan 5 Nachtegalenlei 3 Botermelkbaan 14 Houtduivendreef 6 Paalstraat 188-226 Bloemendaal Theophiel Van Cauwenberghslei 110 Brechtsebaan 459 Henri Engelslei 19 Botermelkbaan 4-6 Botermelkbaan 4-6

onbekend (bouw) onbekend (bouw) 500m³/j 800m³/j Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) 350.000 m³/j 500 m³/j onbekend (bouw) onbekend (bouw) onbekend (bouw) onbekend (bouw) onbekend (bouw) (bouw) onbekend (bouw) onbekend (bouw) 30.000 m³/j Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) onbekend (bouw) onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) 30.000 m³/j Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) 30.000 m³/j Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) 30.000 m³/j 30.000 m³/j Onbekend (bouw) Onbekend (bouw) 28.000m³/j

De weinige natuurlijk gebleven restgebieden in Schoten kenmerken zich door een overwegend nat voorkomen. ’t Asbroek, tot nu toe het enige erkende natuurreservaat in Schoten, heeft er zijn waardevolle status aan te danken. Andere wetlands die belangrijk zijn voor de biodiversiteit in deze gemeente zijn ondermeer de valleigebieden, het Fort van Schoten, Na- 78 -


tuurpark La Garenne – Den Botermelck, het Wytschot (natuurgebied). Anderzijds zijn er erg veel kasteeldomeinen en groengebieden met forse aantallen beuken en vochtminnende struwelen. Een lokaal beleid dient hier rekening mee te houden. 4.2.6.3 Grondwaterkwetsbaarheid

beige kleur = zeer kwetsbaar Figuur 3: grondwaterkwetsbaarheidskaart van Schoten. In Schoten is de risicograad van verontreiniging van het grondwater zodanig dat voor de kwetsbaarheidsgraad ‘zeer kwetsbaar’ wordt vastgesteld. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van een zandig milieu enerzijds en alluviale gronden anderzijds. 4.2.6.4 Putwater Reeds jarenlang bestaat de mogelijkheid om putwater door de milieudienst te laten analyseren (ijzer, zuurtegraad, geleidbaarheid, nitraat en nitriet). Enerzijds werd door het jarenlange werk bewezen dat de nitraat- en soms nitrietgehaltes van zodanig peil waren, dat ze boven de WHO-drinkwaternormen uitkwamen. De meeste woningen zijn thans voorzien van een drinkwateraansluiting, maar voor de weinige afgelegen huizen zit de schrik er genoeg in om geen putwater meer te gebruiken als drinkwater. Deze mensen kunnen ook putwater volledig laten analyseren door het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (24,79 euro voor een eerste woning). Waarom zijn de nitraatgehalten in Schoten zo hoog? Hiervoor kunnen een aantal redenen worden aangeduid: - de insijpeling vanuit vele verborgen sterfputten; - septische tanks die niet naar behoren functioneren (geen loskoppeling hemelwater); - diffuse lozingen in sterfgrachten en baangrachten; - 79 -


- invloed grensoverschrijdende (landbouw)problematiek; - overbemesting gazons villaparken; - diffuse bronnen (zout wegen,…). 4.2.6.5 Meststoffenproductie door landbouwers Er is in Schoten geen noemenswaardig mestprobleem. Er moet wel over gewaakt worden dat er geen illegale deponies op de schaarse graslanden en akkers worden toegelaten. Op het enige landbouwareaal in Schoten (Natuurpark La Garenne – Den Botermelck) wordt nauwelijks gemest om een verscheiden grasland te kunnen realiseren. Regelmatig wordt bij de mestbank gecontroleerd of bepaalde uitrij-activiteiten vergund zijn. Onoordeelkundig uitspreiden van mest heeft erg negatieve gevolgen voor het grondwater en de biodiversiteit. Tabel 10: landbouwtellingen in Schoten vanaf 1999 1999 2000 2001 12 12 11 Telplichtigen Opp. cultuurgrond 93 ha 46 a 90 ha 02 a 89 ha 17 a

Telplichtigen Opp. cultuurgrond

2005 9 193 ha 01 a

2006 9 133 ha 01 a

2002 7 86 ha 2 a

2007 9 192 ha 51 a

2003 2004 8 9 94 ha 90 a 182 ha 89 a

2008 7 139 ha 94 a

2009 7 189 ha 09 a

4.3 Knelpunten 4.3.1 Oppervlaktewater De zuiveringsgraad is nog niet 100 % (87,3 %). Er bestaan wellicht nog veel huizen met een sterfput. Septische putten worden niet beheerd zoals het zou moeten, ze zijn meestal nog aangesloten op daken en verhardingen, waardoor het effluent tijdens piekmomenten haast ongezuiverd in baangrachten terechtkomt. Goed nieuws is dat we zowel wat riolerings- als zuiveringsgraad betreft boven het gemiddelde van de Provincie Antwerpen en van het Gewest zitten. Tabel X: Huidige rioleringsgraad13 en zuiveringsgraad14 en vergelijking t.o.v. het provinciaal en Vlaams gemiddelde (bron zoneringsplan Gewest 2008) Graad (%) Gemeente Provincie Gewest Zuiverings87,3 % 79,0 % 63,7 % graad Riolerings87,6 % 86,7 % 86,3 % graad In de gemeente Schoten zijn 2 overstorten, één van de de RWZI-Schoten naar het Albertkanaal en één van de Sluizenstraat op de Brakkebeek. Beiden vallen onder de bevoegdheid van Aquafin. Die overstorten betekenen een zware belasting van het oppervlaktewater, en vaak 13

verhouding (uitgedrukt in procenten) tussen het aantal inwoners die zijn aangesloten op de riool en het totaal aantal inwoners 14 verhouding (uitgedrukt in procenten) tussen het aantal inwoners die zijn aangesloten op de zuiveringsinstallatie en het totaal aantal inwoners - 80 -


ook het afsterven van heel wat waterorganismen. In juli 2009 zorgde een onweer nog voor de overstroming van de ecologische velt-tuintjes. Dat er overstorten moeten bestaan is evident, tenzij men alle hemelwater van het rioleringsstelsel af zou kunnen halen. In de praktijk is een totale vervanging van alle riolen, gelet op de historische situatie in de dorpskernen waar geen grachten of waterlopen aanwezig zijn, sociaal, technisch en budgettair onmogelijk. De gemeente ijvert er wel voor dat de rioolbeheerder een overstort steeds zou verbinden aan een retentiebekken met bijvoorbeeld rietzuivering. In het licht van de werken aan de HSL werden op dit vlak heel wat resultaten bereikt met betrekking tot de run-off van de sporen en de E19. Er zal moeten bekeken worden of deze bekkens inderdaad ook geruimd worden en of ze überhaupt wel beheerd worden door Infrabel. Planning RIO. De gemeente heeft weinig vat op de investeringsprioriteiten van VMM/Aquafin, ook al wordt aan de diverse fora en commissies geparticipeerd. Vaak gebeurt het dat voorziene projecten in de zesmaandelijkse herziening worden geschrapt of uitgesteld. Dit brengt ernstige planningsproblemen met zich mee, omdat er ook gemeentelijke werken aan gekoppeld zijn die dan niet kunnen doorgaan. Het is ook niet altijd uit te leggen aan de bevolking. Lozingen op oppervlaktewater. Een aantal bedrijven lozen op oppervlaktewater. Er is onvoldoende mankracht om (door de milieudienst of milieu-inspectie) nauwlettend toe te zien op de naleving van de lozingsnormen. Meestal wordt handhaving opgezet wanneer er een melding is van calamiteiten of duidelijk waarneembare problemen (stank, schuim, olie,…). We stellen vast dat ook niet altijd wordt gewerkt met een vetvang, waardoor de riolering soms verstopt en er een overstort is naar oppervlaktewater toe. In het kader van het nieuwe handhavingsdecreet en de invulling van de lokale milieutoezichters zal meer proactief worden gecontroleerd voor zover binnen de bevoegdheid van de gemeente.

4.3.2 Erosie Schoten is niet erosiegevoelig. Dit neemt niet weg dat er zich op microschaal problemen kunnen manifesteren, ondermeer door de oude gewoonte om bermen bijvoorbeeld vrij te harken. Dit is soms nog een klassieke beheersvorm in villawijken. Bij zware regenval spoelt veel zand uit naar de grachten en waterlopen. Dit zand sedimenteert en vormt een door de gemeente te verwijderen sliblaag, die vaak verontreinigd is door het overmatige gebruik van mossendoders, herbiciden en kunstmeststoffen.

4.3.3 Integraal waterbeheer Het integraal waterbeheer mag dan decretaal worden gestuurd (Waterrichtlijn, Decreet Integraal Waterbeleid), het blijft een erg moeizaam proces. Onder druk van de gevolgen van de zware overstromingsproblematiek van 1998 en later, werden heel wat initiatieven door de hogere overheden genomen. Die hebben tot nu toe geleid tot doelstellingennota’s, maar niet tot structurele grootschalige maatregelen. Het beleid van de Vlaamse Regering neemt ook flink gas terug. Nochtans is er wetenschappelijke zekerheid dat de klimaatswijziging voor bijkomende problemen zal zorgen. Indien geen werk wordt gemaakt van een doorgedreven loskoppelingsbeleid en de aanleg van retentie- en bufferbekkens, is het wachten op de volgende overstromingsramp. Het is een goede zaak dat de provinciale waterdienst en Schoten alleszins het voortouw trachten te nemen.

- 81 -


Deelbekkenbeheersplannen. Deze plannen zitten in de pijplijn, maar vergen (voor Schoten) de aanleg van enkele grootschalige overstromingsgebieden langsheen de Laarsebeek. Deze situeren zich echter in terreinen die geen gemeente-eigendom zijn. Gelet op de grensoverschrijdende positieve effecten (zie hydro-geografische en aquanautstudies in kader deelbekkenbeheersplannen en lokaal wateroverleg) zullen hier door de hogere overheid onteigeningsprocedures moeten worden opgestart. Er zijn ook zeer veel openbare besturen bij betrokken, wat eventuele procedures zal bemoeilijken. Voor het Klein Schijn situeren enkele voorstellen zich op grondgebied van de naburige gemeenten Schilde en Wijnegem. Er zijn in 2009 ook verschillen in visie opgemerkt tussen de provinciale waterdienst en bijvoorbeeld Aminal Bos & Groen. Waar het voor de ene interessant zou geweest zijn een overstromingsbekken te installeren in het Peerdsbos, was dit voor de andere partij een brug te ver. Wegens niet afgestemd op voorhand, is er door die verschillende visie weeral een lange tijd achterstel opgetreden. Men bouwt bij dergelijke projecten best de natuurreflex voorafgaand in aan ontwerpplannen. Het gaat tenslotte om integraal waterbeleid.

4.3.4 Waterbodem Ruimingspecie van de meeste waterbodems in waterlopen, vijvers en grachten kan volgens de wettelijke bepalingen (Vlarea) niet worden gebruikt als secundaire grondstof, waardoor de verwerking erg duur is. De bemonstering neemt ook heel wat tijd in beslag.

4.3.5 Grondwater Infiltratievoorzieningen zijn gemeengoed geworden bij nieuwbouw, gemeente en bedrijven. Het implementeren van deze techniek bij particulieren is niet altijd eenvoudig, zeker niet in dichte gemeentecentra. Een waterdoorlatende parking kan positief zijn voor de infiltratie van regenwater, maar er dient over gewaakt dat hierdoor geen bodemverontreiniging door koolwaterstoffen wordt veroorzaakt. Het is handhavingsmatig onmogelijk om illegale grondwaterwinningen bij particulieren op te sporen. Bij nog te veel industriële processen wordt nog geen BBT toegepast, en koeling door bijvoorbeeld gesloten circuits staat soms nog veraf. In geval van klasse 1 vergunningen kan de gemeente hier alleen adviserend op inspelen, zonder garantie dat de hogere overheid hiermee zal rekening houden. Diffuse verontreinigingsbronnen (mazouttanks bijvoorbeeld) hebben een negatieve impact op het grondwater, maar het is op dit ogenblik nog onmogelijk om een sluitende databank uit te bouwen. Veel particulieren zijn zelfs niet op de hoogte dat er ergens in hun tuin een brandstoftank ligt. In elk geval heeft de Actie Tankslag van de gemeente Schoten i.s.m. IGEAN reeds heel wat tijdbommen kunnen verwijderen: de laatste jaren werden er 165 mazouttanks na sanering verwijderd of opgevuld met inert materiaal !

- 82 -


4.4 Doelstellingen 4.4.1 Oppervlaktewater De zuiveringsgraad (niet te verwarren met de rioleringsgraad!) moet omhoog. Hiervoor wordt een beleid verder gezet naar loskoppeling, (stimulering en opleggen van) inidividuele waterbehandelingsinstallaties (iba’s) en zelfs kleinschalige waterzuiveringsstations, én waar economisch haalbaar en ecologisch wenselijk uitbreiding of vervanging van het (gescheiden) rioleringsnet. Semi-gescheiden rioleringsnetten worden enkel aangelegd waar technische onmogelijkheid is om tot volledige scheiding over te gaan, maar zelfs dan blijven randmaatregelen als infiltratie, regenwaterputten, e.d. noodzakelijk. Het concept “vasthouden – bergen – afvoeren” zorgt ervoor dat wateroverlast niet wordt afgewenteld op stroomafwaarts gelegen gebieden. In de eerste plaats pakt dit concept het probleem van wateroverlast bij de bron aan, en in de tweede plaats voorkomt het verdroging. De volgorde van de drie strategieën geeft aan welk beheer de voorkeur geniet. In een eerste fase komt het er op aan de neerslag zoveel en zo lang mogelijk vast te houden waar het valt. Bij de strategie “vasthouden” is het zeer belangrijk het water voldoende mogelijkheden te bieden om in de bodem te sijpelen. Wanneer water in de bodem infiltreert, vult het de grondwatertafel aan of stroomt het ondergronds naar waterlopen (dat gaat veel trager dan bovengronds). Door infiltratie neemt de kans op overstroming af. Een bijkomend voordeel van de verhoogde infiltratie is dat het de oppervlaktewaterkwaliteit ten goede komt, omdat de riooloverstorten minder vaak in werking treden en omdat het rioleringswater efficiënter gezuiverd kan worden. Infiltratie zorgt ook voor minder erosie en toevoer van sedimenten, waardoor minder slib in de waterlopen terechtkomt en er bijgevolg minder geruimd en gebaggerd moet worden. Het ingesijpelde water vult de grondwaterlagen aan, en dat voorkomt verdroging. Meer infiltratie kan door allerlei maatregelen gerealiseerd worden: minder verharde oppervlaktes, infiltratievoorzieningen (bijvoorbeeld wadi’s), behoud en herstel van kleine landschapselementen, bodembedekkers op akkers, …Ook in de waterlopen zelf komt het er op aan om waar mogelijk de afvoer te vertragen, onder andere door herstel van de structuurkwaliteit (bijvoorbeeld door hermeandering), minder intensieve (kruid)ruimingen, vernatting en actief peilbeheer, … Bij het begrip bergen is ‘ruimte voor water’ het sleutelbegrip. Het betekent in de eerste plaats dat er optimaal gebruik moet gemaakt worden van de bergingscapaciteit van de valleigebieden. Valleigebieden moeten daarom bouwvrij blijven. Het is vaak wenselijk en/of noodzakelijk om de bergingscapaciteit van valleien te herstellen door dijken en/of verhoogde oeverwallen naast de waterlopen te verwijderen. Wanneer dit niet volstaat kunnen gecontroleerde overstromingsgebieden of wachtbekkens gecreëerd worden. Enkel wanneer beide voorgaande oplossingen niet toereikend zijn, moet het water zo vlot mogelijk naar zee afgevoerd worden. In gebieden verder af van zee is het – meer dan in andere stroomgebieden van Vlaanderen – noodzakelijk dat maximaal voor vasthouden en bergen gekozen wordt. Plaatselijk kan afvoeren noodzakelijk blijven. Het is belangrijk dat het concept “vasthouden – bergen – afvoeren” van bron tot monding wordt toegepast. Dit betekent meteen dat alle waterbeheerders hun verantwoordelijkheid moeten opnemen om wateroverlast in het volledige stroomgebied tot een minimum te beperken.

- 83 -


De biodiversiteit van de waterlopen moet behouden, of zelfs versterkt worden. Respect voor de structuurkenmerken, een voorzichtig ruimingsbeleid, de aanleg van vistrappen, de rechtstreekse aansluiting van bijvoorbeeld het Klein Schijn op het Albertkanaal, zijn maatregelen die de natuurlijkheid van onze valleigebieden kunnen veilig stellen. De valleigebieden van Laarsebeek en Klein Schijn zijn niet alleen dragers van de gemeentelijke biodiversiteit, maar ze zijn ook vanuit landschappelijk en recreatief oogpunt erg belangrijk. De structuurkenmerken dienen te allen tijde behouden en versterkt te worden. Ook het Kempens Kanaal speelt op dit vlak een grote rol, ondermeer door de aanwezigheid van watergebonden recreatie (blauwe vlag marina Schoten Yacht Club).

4.4.2 Duurzaam watergebruik Naast sensibiliseren en informeren van de bevolking, wordt het principe van duurzaam watergebruik geïntegreerd in de dagelijkse werking van het gemeentebedrijf en vergunningenbeleid. Hiervoor wordt ook verder gewerkt met aanmoedigingspremies voor ondermeer duurzaam gebruik hemelwater, infiltratiezones en groendaken.

4.4.3 Integraal waterbeheer De belangrijkste doelstellingen zijn: - het principe van “droge voeten”; - meer ruimte voor water; - creëren van natuurlijke en gecontroleerde overstromingsgebieden; - aanleg van vistrappen; - duurzaam beheer waterlopen en grachten; - meer biodiversiteit in en aan het water; - en bovenal een betere kwaliteit van het oppervlaktewater.

4.4.4 Erosie Erosie is een haast onbestaand probleem in Schoten. Dit neemt niet weg dat werk moet gemaakt worden van een milieuvriendelijk beheer van de oevers en bermen langsheen grachten en waterlopen. Hierdoor kan beperkte erosie worden vermeden, en daardoor ontstaat minder te ruimen (vervuild) slib.

4.4.5 Waterbodem De waterbodems worden stelselmatig gesaneerd omdat zowel waterlopen als grachten regelmatig worden geruimd. Afhankelijk van staalnames, wordt bekeken waarheen het slib kan worden afgevoerd. De diffuse lozingen die in het water en zo in de waterbodem terechtkomen, moeten worden voorkomen, desnoods door middel van handhavingsactie’s.

4.4.6 Grondwater Het grondwaterbeleid speelt zich grotendeels op grotere schaal (overheden) af, wat niet belet dat de gemeente hierrond een beleid kan voeren: - doorvoeren van het loskoppelingsbeleid; - 84 -


- prioriteit geven aan het principe van eerst bufferen en infiltreren, dan pas afvoeren; - een degressief vergunningenbeleid inzake waterwinningen; - inzicht verwerven in het grondwater, ondermeer door opvolging MER’s, vergunningen, drinkwaterbedrijven, peilbuizen black points en reservaten; - duurzaam watergebruik promoten.

4.5 Acties 4.5.1 Oppervlaktewater Actie W 1 Aansluitingen op de riolering Er zijn gezinnen die kunnen aansluiten op de openbare riolering, maar dit om een of andere manier niet wensen of willen doen. Zij gebruiken nog septische putten of, erger nog, sterfputten. Deze woningen moeten worden aangesloten om verdere oppervlaktewater- of bodemvervuiling te vermijden. Er wordt vanuit gegaan dat wie moet betalen voor riolering, er ook gebruik van zal willen maken, we denken dan ook dat de rioleringsrechten de mensen zullen aanzetten om eindelijk die aansluiting te maken. In gevallen van opvallende contaminatie van beken en grachten of bij klachten kan ook gemakkelijker worden opgetreden nu er een zoneringsplan bestaat. Actie W 2 Lozingen in iba-zone/niet-gerioleerd gebied aanpakken De gemeente moet rekening houden met het door de Minister bevolen zoneringsplan. Dit neemt niet weg dat de gemeente de zachte weg zal volgen: informeren, studieavonden, postersessies, on-site bezoeken, overleg met buurtraden en bewoners, ter beschikking stelling vergelijkende onderzoeken, en zelfs substantiële financiële ondersteuning van iba’s (of desgevallend kwzi’s). Het aantal woningen die tijdig een Vlarem-melding klasse 3 gedaan hebben voor bestaande septische putten, zijn eerder beperkt. Dit alles betekent dat er uitzicht is op zuivering van alle afvalwaters in Schoten. Natuurlijk dient een en ander ook budgettair bekeken te worden. Projecten staan of vallen meestal met de subsidies. Met persleidingen kan misschien op meer plaatsen vermeden worden dat het wegdek moet opengebroken en vervangen worden, zodat met zelfde budgetten meer rioleringen kunnen aangelegd worden. Er zal altijd ook ontkoppeling hemelwater in het oog moeten gehouden worden. Actie W 3 Premies en controle iba’s De gemeente Schoten geeft ongewoon hoge premies voor een iba. In de planperiode zullen deze uiteraard beperkt zijn tot de iba-zone zoals bepaald in het door de Minister vastgelegde zuiveringszonebesluit. Vermits er al jaren subsidies in dezelfde grootteorde worden gegeven, moet ook worden bekeken in hoeverre geen andere duurzame bouwmaterialen in aanmerking moeten komen voor subsidies en waarbij deze voor iba’s langzaamaan uitsterven. Uiteindelijk kan een omvormingsbeleid m.b.t. waterzuivering niet eeuwig worden gerokken, en dient het tegen 2012 gerealiseerd, om zo tegen 2015 aan de Europese normen te kunnen voldoen en alle effluent gezuiverd is volgens de normering! Mbt de IBA’s wil de milieuraad een fundamentele keuze tussen overname van PIDPA van alle installaties, ofwel de zorgvuldige opvolging van de deadlines (2015) en handhaving. De eventuele premie wordt sinds 2008 ook gekoppeld aan het BENOR-keurmerk dat de installatie heeft gekregen bij het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek(VITO) of een - 85 -


ander erkend Europees keurmerk (TNO, TUV,…). Hieromtrent zal de markt verder worden verkend. Een premie wordt niet alleen gekoppeld aan een keurmerk, er wordt ook een controle en een staalname ter plaatse verricht. De milieudienst analyseert het staal wat de parameter COD (Chemical Oxygen Demand) betreft en verleent enkel een subsidie indien de vooropgestelde norm wordt gehaald. Steekproefsgewijs kunnen later check-ups worden ingepland, hiervoor kan desgevallend ook het milieulabo van het PIH worden ingeschakeld. De milieudienst doet in eigen beheer onderzoek naar enkele parameters. Blijkt een bepaald emissiepunt voor chronische problemen te zorgen, dat wordt dit een handhavingsmatige actie met officiële staalname. Ten slotte moest tijdens de planperiode blijken dat RIANT/AWW de iba’s zou overnemen (en de slecht werkende exemplaren zou vervangen), dan sterft het systeem van subsidies uiteraard uit. De gemeente is vragende partij om in de ganse regio op een gelijkaardige manier te werken rond iba’s, inzonderheid keurmerk, technische keuring, onderhoud(scontracten) en periodieke emissiemetingen. De gemeente stimuleert ook waterzuiveringsinfrastructuur op de ligboten die thans in het kanaal Schoten-Dessel voor anker liggen. Actie W 4 Verdere uitbouw RIO Het is evident dat alle energie niet naar niet gerioleerde zuiveringszones moet gaan, maar dat de nodige zorg dient besteed aan het gros van de lozingspunten die zich situeren in rioleringsgebied. Vandaar dat op basis van de aquanautstudies verder wordt gewerkt aan de optimalisering van het rioleringsnet, met de nadruk op een maximaal loskoppelingsbeleid. Probleem is wel dat de gemeente weinig vat heeft op de prioriteiten van VMM en Aquafin. Dit kan veranderen door de nakende wijziging van het waterzuiveringsbeleid in Vlaanderen, waarbij de gemeenten een grotere rol dienen te spelen binnen het gebeuren. Actie W 5 Handhaving Bedrijven en in mindere mate, particulieren kunnen ambtshalve of na klachten van omwonenden betrokken worden in een handhavingsactie. Hierbij wordt zoveel mogelijk gewerkt binnen een harmoniemodel met een repressief sluitstuk. De artikel 58-ambtenaren (in de nabije toekomst lokale milieutoezichters) zijn gemachtigd om erkende staalnames uit te voeren. Actie W 6 Evaluatie waterkwaliteit oppervlaktewater De VMM controleert op diverse plaatsen de kwaliteit van de oppervlaktewateren. De gegevens zijn bruikbaar voor het Vlaamse beleidsniveau, maar geven weinig of geen beeld op lokaal vlak. Vandaar dat de milieudienst, eventueel in samenwerking met het PIH, verder gaat met de monitoring van waterlopen en enkele andere oppervlaktewateren, zoals de Vaart, grote plassen en vijvers, en enkele significante grachten die ’s zomers niet droogvallen. Uit de gegevens kan worden afgeleid of het Habitatgebied niet bedreigd wordt, wat de evolutie is van de waterkwaliteit en of het zuiveringsbeleid wel werkt. Actie W 7 Herbicidenreductie door pesticidentoets en risicoanalyse Het gereduceerde gebruik van herbiciden (zie herbiciden-reductieplan, goedgekeurd door Aminal) zal ook een positief effect hebben op de waterkwaliteit. Niet alleen openbare besturen moeten hiervoor gevoelig gemaakt worden, ook particulieren. Informeren, sensibiliseren en de compostmeesterwerking moeten helpen om deze ongenode chemische stoffen uit ons milieu (en onszelf!) te weren. - 86 -


De gemeente zal ook in deze planperiode het gebruik van herbiciden dus verder terugdringen, en voert een risicoanalyse door. Dit gebeurt aan de hand van de lijst met gedoogde producten die de Vlaamse Overheid jaarlijks aanpast en publiceert op www.zonderisgezonder.be. De gemeente volgt het gebruik van bestrijdingsmiddelen nauwgezet op aan de hand van de jaarlijks bijgewerkte rapportering en inventaris van de gebruikte bestrijdingsmiddelen. De gemeente gebruikt GEEN herbiciden in beken, sloten en vijvers (met uitzondering van gif voor ratten in speciale dozen die niet kunnen uitspoelen!). Kruidruimingen gebeuren machinaal of (in buurt van kwetsbare gebieden) manueel door een sociale werkplaats. In het kader van het nieuwe uitvoeringsbesluit van december 2008 bij het pesticidendecreet dienen gemeentes vanaf 2009 te rapporteren over uitgevoerde omvormingsprojecten van de openbare ruimte. De pesticidentoets is hierbij een belangrijk instrument. Om het pesticidenvrij beheer efficiënter te laten verlopen en betaalbaar te houden, is een heraanleg of omvorming van het openbaar domein vaak aangewezen. Dit kan zich beperken tot het aanbrengen van voegvulmiddelen maar kan ook de heraanleg van een volledig terrein inhouden. Alle ontwerpen dienen getoetst te worden aan de pesticidentoets. Verder wordt onderzocht of voetpaden in buitengebied die amper worden gebruikt kunnen worden afgeschaft. Actie W 8 Aquanaut- en andere studies In het kader van het integraal waterbeleid zijn studies noodzakelijk. Een ingreep kan negatieve effecten hebben op een ander aspect van het deelbekken. Vandaar dat de aquanautstudie e.d. desgevallend wordt geactualiseerd in functie van de beleidsnoodwendigheden. Binnen de deelbekkenbeheersplannen zullen relevante gegevens worden vertaald naar de Schotense situatie. Schoten beschikt nu reeds over een erg volledige aquanautstudie die zijn diensten bewijst bij het waterlopen-, riool-en grachtenbeheer. De milieudienst zorgt verder (zoals gesteld) ook nog voor onderwaterbodemstudies, biotische index, chemische index. Dit gebeurt niet meer jaarlijks omwille van budgettaire redenen, en het feit dat de kwaliteit gestaag verbetert. We zijn binnen de planperiode wél benieuwd naar de impact van de HSL/E19 (via de bekkens) op de Laarsebeek.

4.5.2 Watergebruik W 9 Duurzaam watergebruik stimuleren Deze actie loopt van sensibilisering, over subsidies tot en met handhaving. Dit thema kwam uitvoerig aan bod in de knelpunten en de doelstellingen. De gemeente speelt als overheid haar voorbeeldrol met betrekking tot hergebruik van hemelwater (sanitair), groendaken, recuperatiewater, enz. Ze probeert dit uit te dragen naar de bevolking. Actie W 10 Watertoets en wateraudit bij nieuwbouw en verbouwingen De watertoets wordt nu reeds door de technische dienst gedaan bij stedenbouwkundige vergunningsaanvragen in watergevoelige gebieden zoals recent overstroomde gebieden of natuurgebieden. De watertoets houdt in dat de vergunningverlenende overheid bij het verlenen van een vergunning of het goedkeuren van een plan of programma, nagaat of er geen schadelijke effecten ontstaan voor het watersysteem of ervoor zorgt dat deze zoveel mogelijk worden beperkt of gecompenseerd. Bronnen voor de watertoets zijn de kaarten van recent - en natuurlijke overstromingsgebieden, archiefonderzoek, enzovoort. - 87 -


De bouwcel (structurele samenwerking bevoegde mensen technische dienst en duurzaamheidsambtenaar) houdt rekening met deze actie bij alle realisaties. Dit betekent in concreto waterput, spoeling toiletten met hemelwater, spaarknoppen WC’s, spaardouchekoppen, infiltratie, enz… Deze service kan worden uitgebreid naar particulieren en/of bedrijven als die erom verzoeken. Ook het publiek zal worden aangespoord om de wettelijke desiderata inzake bouwen en verbouwen na te leven; bovendien krijgen bouwheren ook een heel pakket tips m.b.t. duurzaam bouwen (waarin de fractie waterbeheer uiteraard prominent aanwezig is).

4.5.3 Integraal waterbeleid Actie W 11 Uitvoeren deelbekkenbeheersplannen De doelstellingen van de deelbekkenbeheersplannen worden onderschreven door de gemeente. Vrij vertaald komt het erop neer dat het hoofdprincipe “droge voeten” blijft, maar dat verder de waterlopen meer ruimte moeten kunnen krijgen om hun hydrologische en ecologische functies te kunnen uitoefenen. De gemeente zet zich actief in voor participatie aan: - de in oprichting zijnde besturen van de waterschappen; - de technische werkgroepen die de deelbekkenbeheersplannen sturen en/of begeleiden; - het lokaal wateroverleg, dit wordt meestal op ad hoc basis georganiseerd door de provinciale waterdienst; - het (deelbekken)comité; - Dit betekent ook dat de gemeente actief zal meewerken om de diverse acties op het terrein te implementeren. De gemeente zal ook alles in het werk stellen om het niet bij planning te houden. Er wordt tijdens de planperiode verder gewerkt aan het totale rioleringsplan, het herwaarderen van het grachtenstelsel, het voorzien van infiltratiebekkens en opvangvoorzieningen waar nodig, het nodige studiewerk (Aquanaut), enz. Actie W 12 Ecologische functies waterlopen en oevers versterken In het structuurplan Schoten wordt vooropgesteld dat het GNOP dient uitgevoerd. Dit gemeentelijk natuurontwikkelingsplan heeft als voorwerp vooral de valleigebieden in Schoten. Het is evident dat de ecologische versterking van de waterlopen (beken én grachten) ook bijdraagt tot een landschappelijke en hydrologische verrijking. In het GNOP worden diverse acties uiteengezet. Er zal ook over worden gewaakt dat de zone non aedificandii langsheen de waterlopen (5 meter) niet wordt aangetast. Ruiming en verwerking zal vakkundig en conform de vigerende wetgeving (Vlarea, Vlarebo) worden uitgevoerd, in een aantal gevallen wordt deze ruiming beperkt in tijd en middelen (handmatige ruiming in kwetsbare gebieden). Wat zijn de oeverzones die prioritaire aandacht verdienen? - de structuurbepalende elementen in de Klein Schijnvallei, met meanderende beek waarlangs waardevolle beekbegeleidende streekeigen bossen groeien met een specifieke ondervegetatie van muskuskruid, heksenkruid, en een zomerfacies van ruderale planten. Hier leven nog nachtegaal, grasmus, wielewaal, ijsvogel, grote gele kwikstaart!; - de volledige vallei van de Europees beschermde Laarsebeek. Hier ook grote gele kwikstaart, ijsvogel, bonte vliegenvanger als meest tot de verbeelding sprekende soorten, maar vooral ook een interessante visfaune (kleine modderkruiper, rivierdonderpad, stekelbaars,…); - 88 -


- de oever langsheen het natuurreservaat ’t Asbroek (Amerloo), die dringende aanpassing nodig heeft (wegwerken stuwwal t.g.v. decennialange machinale ruimingen). Actie W 13 Knelpunten in verband met wateroverlast oplossen Uit de aquanautstudie en latere opvolging door de technische dienst, zijn nog diverse knelpunten aan de orde gekomen. De zogenaamde ‘missing links’ worden in de mate van de budgettaire ruimte opgelost. Dit kan door een bypass te creëren, een gracht te graven, een overtromings- of retentiebekken, tot zelfs het verleggen van waterlopen in een ecologische bedding. In samenwerking met de provinciale waterdienst worden ook illegale bouwsels en wateraftappingen gesaneerd. In de loop van de planperiode zou moeten onderzocht worden in hoeverre de occasionele overstromingen van de VELT-tuintjes kunnen vermeden worden d.m.v. een extra retentiebekken, verbreding van de bedding van de Brakkenbeek, betere afstelling overstort,… Er moet bovendien rekening gehouden worden met het feit dat eventueel water van het overstort later rechtstreeks in het Albertkanaal terechtkomt.

4.5.4 Erosie Actie W 14 Erosiemaatregelen nemen Schoten kent geen erosieproblematiek, het is natuurlijk wel een feit dat er zich op microschaal problemen kunnen voordoen. Hiervoor worden specifieke acties ondernomen. In geval van meandering in de valleigebieden worden (indien geen woningen, of openbare wegen in het gedrang zijn) geen maatregelen genomen, omdat dit proces de structuurkenmerken van de waterlopen kan verbeteren. Op kleinere schaal wordt een sensibiliseringsactie opgezet naar particulieren toe om oevers van grachten en waterlopen conform het bermbesluit te beheren. Voor de gemeente en andere besturen is dit reeds een verplichting. Het vrijmaken van grachtenoevers zorgt telkens in geval van zware regenval voor uitspoeling van de bodem. Eens gesedimenteerd, vormt dit zand dan later een door de gemeente te ruimen slibspecie. Door overmatig gebruik van biociden (mosverdelgers bijvoorbeeld) lopen residu’s ook in de gracht, waar ze accumuleren in het slib. Sensibilisering naar boordeigenaren zal worden opgezet om de mensen op de hoogte te brengen van het nut van oeverstroken. Ook oeververstevigingen (die helaas hier en daar in woonparkzones noodzakelijk zijn), kunnen op milieuvriendelijke wijze aangelegd worden (we verwijzen hier ook graag naar het hoofdstuk duurzame bouwmaterialen en meer bepaald het topic FSC-hout).

4.5.5 Waterbodem Actie W 15 Ruiming van grachten en waterlopen Ruiming van grachten en in mindere mate waterlopen is een steeds terugkerende activiteit van de gemeente, waarvoor trouwens verplichtingen gelden inzake categorie 3. De teneur van integraal waterbeleid mag dan zijn dat men eerst water moet ophouden en dan pas afvoeren, het is echter zo dat in een erg beboste gemeente ruimingen noodzakelijk zijn om geen overstromingen in bewoond gebied te veroorzaken. Elke herfst komen grote pakketten bladeren in de grachten terecht, en die kunnen door uitspoeling natuurlijk altijd ergens een opstopping veroorzaken. Riant staat in voor deze taak, en er wordt ook van boordeigenaars verwacht dat ze af en toe eens een oogje werpen op het al dan niet verstopt zijn van inbuizingen ter hoogte van hun perceel.

- 89 -


Waterlopen 3de categorie worden niet meer zo drastisch als vroeger geruimd. Het is contraproductief om bijvoorbeeld meer weg te halen dan het slib, en de bodem te verstoren. Dat zorgt voor ecologische structuurschade, maar ook voor een erg oplopende factuur. Het heeft geen zin om zand af te voeren naar een slibverwerker (tenzij er indicaties voor sanering zouden zijn). Meer en meer – in navolging van wetenschap en het provinciebestuur – gaat men er ook vanuit dat minder ruimen geen negatief effect heeft op de evacuatie van water, en dat men dit dan ook best beperkt tot een aantal saneringen “wanneer noodzakelijk”. Hier kan ook veel geld mee uitgespaard worden, en natuurlijk een pak verstoring van de biodiversiteit. Hiervoor maakt de technische dienst een ruimingsplan op, waarbij de aan te pakken zones worden ingekleurd afhankelijk van de gemeten waarden. De analyses gebeuren door het PIHAntwerpen, in het kader van een afgesloten samenwerkingsovereenkomst gemeente/provincie. Het ruimen en verwerken van slib gebeurt uiteraard nadien conform de vigerende wetgeving. Toezicht op aannemers is cruciaal omwille van budgettaire en ecologische redenen. Sommige (delen van) waterlopen kunnen ook handmatig geruimd worden indien hiervoor ecologische indicaties zijn. Zo loopt al enkele jaren een project t.h.v. het natuurreservaat ’t Asbroek.

4.5.6 Grondwater Actie W 16 Duurzaam gebruik grondwater afdwingen Voor zover het juridisch kan worden afgedwongen (Stedenbouwkundige wetgeving, Vlarem bijvoorbeeld), zal de gemeente trachten om de grondwaterreserves te beschermen. Op microschaal tracht de gemeente in de mate van het mogelijke retourbemaling op te leggen. Tijdens handhavingsacties wordt ook inspectie gedaan op eventuele grondwaterpompen. Natuurlijk zullen de infiltratie-bekkens en het aanleggen van verhardingen waarbij de (voorgezuiverde ) run-off in de bodem terechtkomt, ook een positief effect hebben op het grondwater.

- 90 -


5 Natuur, biodiversiteit, groen, landschap. Alhoewel gelegen onder de “rook” van de grootstad Antwerpen, is Schoten nog erg groen gebleven. Er zijn de villaparken met soms tot de verbeelding sprekende laanbeplantingen, de openbare domeinen en particuliere kasteelparken. Neem daarbij nog de 2 valleigebieden, waarvan 1 een provinciaal natuurverbindingsgebied is, en de andere zelfs Europese bescherming geniet als habitatgebied, en er kan stellig gezegd worden dat ook op het vlak van de biodiversiteit de gemeente vele troeven in handen heeft. Uitdaging voor deze planperiode is de principes van het gemeentelijk structuurplan te eerbiedigen (intact houden van de groene gordel en groengebieden), en de biodiversiteit trachten positief te sturen (het zgn. “standstillprincipe” – behouden wat er nog is – is in een ambitieus milieubeleidsplan de lat té laag leggen). De laatste decennia kenmerken zich hoe dan ook door een toenemende aantasting van de open ruimte, natuur- en bosgebieden en een zeer sterke achteruitgang van de biodiversiteit. In Vlaanderen zijn in de loop van deze eeuw honderden inheemse planten en diersoorten uitgestorven, en meer dan één derde van de inheemse fauna is bedreigd. In het natuurdecreet krijgen gemeenten een uitdrukkelijke taak toegewezen binnen het gebieds- en soortengericht beheer, het doelgroepenbeleid en de natuureducatie. Het GNOP (gemeentelijk natuurontwikkelingsplan) is een document met weinig of geen juridische basis, maar het blijft in het raam van de lokale zorg voor de biodiversiteit van erg groot belang. Het vormt tevens de basis van de meer “groene” stukken in het goedgekeurd gemeentelijk ruimtelijk structuurplan.

5.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 5.1.1 Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu. Dit decreet wijzigt bijna volledig de oudere Wet op het natuurbehoud van 12 maart 1973. Met het natuurdecreet wordt samen met het Decreet houdende Algemene bepalingen inzake het Milieubeleid (DABM) van 5 april 1995 gepoogd het natuurbeleid in andere sectoren te integreren. In het natuurdecreet worden op eenduidige wijze de doelstellingen van het natuurbehoud vastgelegd, en dit volgens enkele krachtlijnen: - horizontale maatregelen die overal, dus ook buiten de specifiek voor de natuur beschermde gebieden, kunnen worden genomen; - het vrijwaren van een ecologische milieukwaliteit, bovenop de basismilieukwaliteitsdoelstellingen; - gebiedsgericht natuurbeleid (VEN en IVON) en het creëren van reservaten; - doelgroepenbeleid door middel van voorlichting en sensibilisering, in functie van het creëren van een breed maatschappelijk draagvlak voor natuurbehoud. Het natuurdecreet sluit ook perfect aan bij de beginselen van het DABM, ondermeer door:

- 91 -


-

toepassen standstill-principe; toepassen ‘de vervuiler betaalt’ (schadevergoedingen, boscompensaties…); het invoeren van de ‘zorgplicht’; het “voorkomingsbeginsel”; ‘voorkeur voor brongerichte maatregelen‘; en het ‘integratiebeginsel’.

5.1.2 Vegetatiewijziging Het Besluit van de Vlaamse Regering van 23 juli 1998 is het eerste uitvoeringsbesluit van het natuurdecreet en vervangt het eerste vegetatiebesluit van 16 juli 1996. Bedoeling is de achteruitgang van kleine landschapselementen (KLE) en de wijziging van vegetaties te voorkomen, of te regelen door middel van de Natuurvergunning.

5.1.3 Bermbesluit van 27 juni 1984 Het bermbesluit legt aan openbare besturen op om een natuurvriendelijk bermbeheer te voeren, door aangepaste maaischema’s en aangepast materieel. Belangrijk is het expliciete verbod biociden te gebruiken op bermen en taluds van wegen, waterlopen en spoorwegen.

5.1.4 Bosdecreet van 13 juni 1990 (diverse malen gewijzigd) Ter vervanging van het boswetboek, werd het bosdecreet ingevoerd dat op alle bossen in Vlaanderen (ongeacht de gewestplanzone) van toepassing is. Het erkent en regelt de verschillende bosfuncties en maakt een deskundig en educatief beheer van bossen mogelijk. Kernwoord hier is multifunctionaliteit, terwijl dit vroeger exclusief bosbouw was. Voor de gemeente is het bosdecreet een belangrijk juridisch kader: - er bestaat een moratorium op het kappen van bossen (dat kan alleen nog voor aantoonbaar algemeen belang!), tenzij voor woongebieden, industriegebieden en hiermee gelijkgestelde gebieden (het zogenaamde achterdeurtje van artikel 90 bis); - openbare en privéparken vallen onder toepassing van het bosdecreet (artikel 4 bis); - bossen zijn openbaar tenzij anders aangeduid (algemene toegankelijkheid); - toepassing bosdecreet voor bossen kleiner dan 5 ha werd gedelegeerd naar de gemeente (hoofdstuk 3); - oprichting bosgroeperingen. Het bosbeheer moet in de toekomst duurzamer, planmatiger, en er worden subsidies voor dit alles voorzien. Vier nieuwe besluiten van de Vlaamse Regering van 27 juni 2003 staan hier borg voor. Ze hebben een belangrijke impact op de gemeente! Kritische kanttekening hierbij is dat de gemeente Schoten (ondermeer op uitdrukkelijke vraag van de gemeentelijke milieuraad) heeft aangekaart dat een kapping van bospercelen op woongebied/villapark/… die wordt “gecompenseerd” (= een soort betaling om elders in Vlaanderen bossen aan te planten) niet houdbaar is en dat oorspronkelijk groene villaparkzones als het ware worden leeggekapt met alle gevolgen vandien.

- 92 -


5.1.5 Onbevaarbare waterlopen De basiswet van 28 december 1967 betreffende de Onbevaarbare Waterlopen werd in 1983 aangevuld met het Decreet Ruiming Onbevaarbare Waterlopen (21 april 1983). De gemeenten staan in voor het waterlopenbeheer, de bescherming van de oevers, voor zover zij volgens de Waterlopenatlas worden ingedeeld bij de categorie 3. De laatste jaren is deze ruiming natuurlijk ook afgestemd op Vlarebo, Vlarea en principes van duurzame ontwikkeling (ondermeer DULO-waterplannen).

5.1.6 Veldwetboek Het veldwetboek bevat een aantal regelingen die binnen een gemeentelijke administratie dagelijkse kost zijn, zoals de wettelijke afstandsregels met betrekking tot hoogstammige bomen, enzovoort.

5.1.7 Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) van 24 september 1997 vormt de basis voor het ruimtelijke beleid in Vlaanderen tot en met 2009. Het werd opgemaakt ingevolge het Decreet van 24 juli 1997 houdende de ruimtelijke planning. Een van de hoofddoelstellingen van het RSV is de uitbouw van een duurzame natuurlijke structuur (meer ruimte voor natuur). In het kader van het RSV heeft de provincie Antwerpen ook een provinciaal structuurplan opgesteld, en heeft de gemeente ondertussen een eigen ruimtelijk structuurplan.

5.1.8 Subsidiereglementen De verwerving van natuurterreinen kan gebeuren door de overheid (Gewest, Provincie en Gemeenten) of door terreinbeherende verenigingen. Deze regeling is geregeld ??? door het uitvoeringsbesluit van de Vlaamse Regering van 29 juni 1999. Door het Vlaamse Gewest worden ook aan gemeentebesturen premies gegeven voor de aankoop of inrichting van natuurgebieden. Het beheer kan geschieden door middel van beheersovereenkomsten. Die bestaan voor diverse doelgroepen zoals landbouwers, natuurverenigingen, gemeenten, wildbeheerseenheden, bosgroepen. In Schoten werd van deze regeling gebruik gemaakt voor ondermeer ’t Asbroek, het Wytschot, den Dnjepper (2 nieuwe percelen ’t Asbroek), Borgeind (maar teruggestort wegens geen finalisering dossier), enzovoort. In 2010 wordt voorzien in bijkomende aankoop percelen aan het Merksemse Bouckenborghppark. Dit zal als project worden ingediend bij het Gewest, maar werd ondertussen wel overgenomen door District Merksem (in onderhandeling).

5.1.9 Kerntakendebat De gemeenten hebben in het kader van het kerntakendebat volgende bevoegdheden gekregen: - controle en handhaving van het bosdecreet (die bossen waarvoor gemeenten bevoegd werden verklaard);

- 93 -


-

initiatieven met betrekking tot speelbossen; beheer van bossen en parken (artikel 45 bosdecreet); stadsbossen; groenbeheer; natuurvergunningen, vegetatiebesluiten, reliëfwijziging, ontbossingen, …; kapvergunningen; enz…

5.2 Beschrijving van de bestaande toestand 5.2.1 Bodemgebruik De totale oppervlakte van de gemeente omvat 2955,5 hectare. De gemeente is erg heterogeen van samenstelling: dichte verstedelijkte wooncentra, worden afgewisseld met uitgestrekte kasteeldomeinen en woonparken. De meerderheid van de bevolking woont echter in het Centrum en De Deuzeld. 5.2.2

Landschap (bron: gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Schoten)

De landschappelijke structuur van de gemeente wordt grotendeels overheerst door de bossen en kasteeldomeinen. Hiertussen zijn er aantal sterke lijninfrastructuren die de gemeente verdelen. Meer dan 40% van de totale oppervlakte van de gemeente is bebost. Toch werd er de opmerking gemaakt dat de gebieden die aansluiten bij Antwerpen sterk versneden zijn door residentiële bebouwing. Naar het oosten toe van de gemeente komen er veel kleinere versnipperde bosgebieden voor. In het noordwesten zijn er meer bosgebieden terug te vinden: rondom het Fort van Schoten en het grootste bos van Schoten namelijk het Peerdsbos met het domein “Vordenstein”. Toch worden deze beide gebieden doorsneden door de hoofdweg E19/A1 en naar de toekomst toe spoorwegen (gewone lijn en HST langsheen de E19/A1). Rondom de westen zuidzijden van de kern van Schoten snipperen de bosgebieden uit naar het noorden toe in verschillende domeinen en parken. Tabel 11: beschermde monumenten, landschappen en dorpsgezichten in Schoten. DeelgegoedkeuBeschermde landschappen meente ring Schoten 31/07/1936 Landschap gevormd door het “Peerdsbos” (Ook te Brasschaat) 11/09/1968 Landschap gevormd door het kasteel, duiventil en ingangspoort met omliggend park (uitgezonderd sportterreinen, stadion en speelplein) 30/12/1993 Anti-tankgracht (ook te Antwerpen, Brasschaat, Brecht, Kapellen, Ranst, Schilde, Stabroek) DeelgegoedkeuBeschermde monumenten meente ring Schoten 11/09/1968 Kasteel met duiventil en ingangspoort 13/09/1978 Listdreef 18: Kasteel “De List” 16/12/1991 St.-Cordulaplein: Parochiekerk St.-Cordula 16/12/1991 Orangerie van Domein Vordenstein 16/12/1991 Frans Reinemijndelei 17: Villa Castellamare - 94 -


16/12/1991 03/04/1995 03/04/1995 03/04/1995 15/09/1997

Deelgemeente Schoten

30/07/1998 30/07/1998 30/07/1998 13/02/1998 06/12/2005 goedkeuring 07/03/1994 30/07/1998

30/07/1998 30/07/1998

Villerslei 135: Oude delen van het Hof van Villers, modo Schotenhof Bredabaan 1175 Bredabaan 1177 Distelvinklei 9: woonhuis met atelier van Lode Vleeshouwers en Angèle Simonart Sluizenstraat : Schotenvaart tussen sas 10 en 9: klipperaak Tijl Uilenspiegel (anno 1896) Gemeentehuis Churchilllaan 1 Pastorij van Sint-Cordula, Verbertstraat 23 Bibliotheek, Sint-Cordulaplein 13 Fort van Schoten Hof ter Beuken, Priorijlaan 31 Beschermde dorpsgezichten Kasteel Kijckuit met onmiddellijke omgeving, omwatering, bijgebouwen en dreef van het kasteel naar het kanaal Hotel Wenduyne en Westende , Heikantstraat 152, 160, deel van het kanaal inbegrepenbrug en brugwachterswoning, gelegen Wezelsebaan 2 Gelmelenhof, Gelmelenstraat 16 en de woningen, Gelmelenstraat 81-83 Pastorij met tuin, Verbertstraat 23, bibliotheek, Sint-Cordulaplein 13 en de woningen Sint-Cordulastraat 17, 19, 21, 34

Verder wordt er gewerkt aan de bescherming van het schoolgebouw Kindsheid Jesu en de kasteeldomeinen Amerloo, de List, Calixbergh, Withof, Villers, Borgeind, Vordenstein, Schijndael, Wetschot, Horst, kapel Horstebaan en woningen aan overzijde, Botermelk en la Garenne en Belvédère.

5.2.3 Bosstructuur Schoten is een relatief goed beboste gemeente, dankzij de aanwezigheid van enkele uitgestrekte groendomeinen.

- 95 -


- 96 -


Tabel 12: de belangrijkste boscomplexen in Schoten. Naam Eigenaar ‘t Asbroek openbaar Verbindingsgebied Amerloopenbaar Vordenstein Domein Amerlo privé Wijngaard Amerlo privé Vordenstein openbaar Vordenstein-hof privé De List - Bonte Hanek privé Peerdsbos openbaar Elshoutbos openbaar Molenbos privé Kleine Zeurt privé Goed Michielsen privé Elshoutheide privé Fort van Schoten openbaar Torenbos privé Geyskensbos privé La Garenne privé Waterwinning openbaar Schijndael privé Ransuildreef privé Domein Van Havre privé natuurgebied ‘het Wijtschot’ openbaar Gemeentepark openbaar Borgeind privé Calixberg privé

Oppervlakte 11 ha 3 ha 16 ha 15 ha 105 ha 26 ha 40 ha 66 ha te Schoten 64 ha te Schoten 20 ha 7 ha 50 ha 110 ha 72 ha 7 ha 16 ha 400 ha (grensoverschrijdend) 60 ha 6 ha 20 ha 35 ha 5 ha 23 ha 21 ha 29 ha

5.2.4 Kleine landschapselementen (KLE’s) Kleine Landschapselementen (KLE’s) zijn erg belangrijk als biotoop en stapsteen voor natuurverbinding. Sommige kleine landschapselementen zorgen voor een mooie landschapsstructuur, en bezorgen heel wat organismen fourageergronden en beschutting. Schoten is nochtans geen landbouwgemeente, zodat het aantal KLE’s van enige omvang, erg beperkt is. De natuur situeert zich vooral in de uitgestrekte en aaneengesloten bosgebieden. Dit neemt niet weg dat er specifieke aandacht kan bestaan voor: - alleenstaande bomen (kapreglement); - hoogstammige bomenrijen (hiervoor bestaat een laanbomenstructuurplan); - knotbomen (landschap Wytschot); - houtkanten (wordt aandacht aan besteed in open ruimte en bij de aanplant van nieuwe bossen); - hagen (van belang in woonparken, laten in tegenstelling tot hekwerk toe dat kleine dieren zich van perceel naar perceel kunnen begeven); - wegbermen (er bestaat een bermbeheersplan dat wordt uitgevoerd; is minder van toepassing in de woonparken).

- 97 -


In 2001 werd naar aanleiding van een actiepunt in het milieujaarprogramma door het PIH een bermbeheersplan opgemaakt voor Schoten. Zoals verwacht is de conclusie van dit bermbeheersplan dat de bermen in Schoten voedselrijk zijn en dringend verschraald moeten worden om ze soortenrijker te maken. Door het maaisel consequent af te voeren neemt de voedselrijkdom af waardoor het aandeel aan grassen afneemt en het aandeel aan kruiden toeneemt. Verder zijn een aantal bermen vrij breed waardoor een gefaseerd maaibeheer mogelijk wordt. Hierdoor creëren we een grotere structuurvariatie waardoor de soortenrijkdom eveneens toeneemt en de bermen interessanter worden voor tal van insecten. In de planperiode moet het gevoerde bermbesluit worden geëvalueerd, en het PIH zal (indien de begroting wordt goedgekeurd) belast worden met een update van het bermbeheersplan. In totaal werd ongeveer 40 km berm geïnventariseerd waarbij er 132 vegetatieopnames gemaakt werden. Er werden 18 bermtypes onderscheiden, waarbij het Zevenblad-Ridderzuringtype duidelijk dominant is (53 keer als hoofdtype, 17 keer als subtype) en kenmerkend voor stikstofrijke bodems met een relatief dikke strooisellaag. Uit de inventaris blijkt dat heel wat bermen ecologisch waardevol zijn en nog sterk in waarde zullen toenemen mits gepast beheer. Op basis van de inventarisaties werd een beheersadvies per straat opgemaakt met overzichtelijke kaarten ter verduidelijking. Samengevat kunnen er in Schoten drie beheerstypes onderscheiden worden: - vegetaties die vanwege hun voedselrijkdom best tweemaal gemaaid worden, en dit op andere tijdstippen dan de data van het bermbesluit, namelijk half mei en eind september; - vegetaties die volgens het bermbesluit gemaaid moeten worden; - vegetaties die éénmaal per jaar gemaaid worden, eind september of later. Vooral deze laatste bermen zijn ecologisch interessant en brengen, gelet op de eenmalige maaibeurt minder kosten met zich mee. De overige bermen zullen na verloop van tijd, mits correcte uitvoering van het bermbeheersplan (dus met afvoer van het maaisel) ook evolueren naar deze meer soortenrijke en arbeidsarme bermtypes.

5.2.5 Gemeentelijke natuurontwikkeling Schoten beschikt reeds lang over een Gemeentelijk NatuurOntwikkelingsPlan (GNOP); het was trouwens het eerste dat in Vlaanderen door het Gewest werd goedgekeurd. Sindsdien heeft het GNOP niets van zijn actualiteit verloren, én vormt het nog steeds een belangrijk beleidsinstrument voor: - het Ruimtelijk Structuurplan Schoten; - de DULO-waterplannen (de valleigebieden zitten vervat in het GNOP en de aanduiding van potentiële overstromingsgebieden werd afgestemd op de inventarisaties en kennis van het terrein); ondertussen zijn die min of meer geïntegreerd in de (deel)bekkenbeheerplannen, - het nemen van diverse maatregelen (vistrappen, aankoop percelen,…). Het gemeentelijke natuurontwikkelingsplan is geen statisch werkstuk geworden, dat na goedkeuring in een kantoorlade terecht kwam. Er werd reeds gesteld dat het GNOP erg belangrijk was binnen het proces van het gemeentelijk structuurplan. Maar het werd ook voortdurend (op basis van terreinbezoek) geactualiseerd. Deze kennis kwam erg ten goede voor de motivatie - 98 -


van bijvoorbeeld mitigerende maatregelen in het kader van de aanleg van de HSL, maar ook voor het verzet tegen het goederenspoor. Het GNOP heeft aandacht voor natuurkerngebieden, maar ook voor de noodzakelijke verbindingen. Ontsnippering is één van de grootste uitdagingen van de komende jaren om de biodiversiteit in de gemeente Schoten te kunnen behouden, of zelfs te versterken. Gedurende de vorige planperiode werd er wel degelijk aandacht besteed aan “ontsnippering”: - de meest tot de verbeelding sprekende (en wellicht meest succesvolle) ingreep was het verbieden van gemotoriseerd verkeer in het tweede deel van de Zeurtebaan. Elk jaar kwamen hier tientallen dieren om het leven (en zonder paddenoverzetactie zelfs honderden padden en kikkers), waaronder reeën, vos, egels, enzovoort. Door deze afsluiting en degradatie tot “trage weg” voor fietsers en voetgangers is het Goed van Michielsen verbonden met een relictbos langsheen de Brechtsebaan en de ecologische infrastructuur in en rond het sportpark De Zeurt; - het dossier ecoduct dat 5 jaar lang gecirculeerd heeft, en hopelijk deze planperiode een positief uitsluitsel krijgt (zit er misschien meer in als de Bonte Hanek zou worden overgedragen aan de gemeente, waarbij één uniforme beheersentiteit kan ontstaan met Peerdsbos – Bonte Hannek – Vordenstein, in aansluiting met de groene gordel?); - behaagacties (want het inrichten van ecologische puntinfrastructuur in woonzones is ook belangrijk als “stapstenen” voor diverse organismen).

5.2.6 Vlaams Ecologisch Netwerk Het VEN of Vlaams Ecologisch Netwerk omvat enkele onderdelen: - de Grote Eenheden Natuur (GEN), dit zijn gebieden die natuurelementen over een oppervlakte van minstens de helft van het gebied bevatten, ofwel gebieden waarin een specifiek natuurelement met hoge natuurkwaliteit is; - de Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO), zijn gebieden met aanwezigheid van natuurelementen met een kleinere oppervlakte, aanwezigheid van belangrijke faunaen flora-elementen waarvan het bestaan moet worden ondersteund door maatregelen inzake het grondgebruik, en terreinen die natuurontwikkeling mogelijk maken. Naar onze mening is het VEN (op enkele natuurreservaten in Vlaanderen na) een dode letter gebleven met een mank lopende invulling. In Schoten moeten we het dus qua “ecologisch netwerk” hebben van: - de Habitatrichtlijngebieden Fort en Laarsebeek; - de vallei van het Klein Schijn (provinciaal natuurverbindingsgebied); - de aaneengesloten serie groen- en natuurgebieden (groene gordel); - de 2 erkende natuurreservaten.

5.2.7 Natura 2000 Natura 2000 omvat een Europees netwerk van beschermde gebieden, die worden aangeduid als Vogelrichtlijngebied of Habitatrichtlijngebied. In Schoten werden geen Ramsar- of vogelrichtlijngebieden afgebakend, maar wel twee Habitatrichtlijngebieden:

- 99 -


- het Fort van Schoten (omwille van het voorkomen van vleermuizen, in casu de ingekorven vleermuis); - de loop van een gedeelte van de Laarsebeek (kleine modderkruiper/rivierdonderpad).

- 100 -


5.2.8

De gewenste natuurlijke structuur van Schoten (bron: Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Schoten) De groengordel die vanaf het Anti-Tankkanaal tot aan de wijk “Deuzeld” doordringt moet versterkt worden. Deze gordel kan eveneens de twee fortengordels rondom Antwerpen verbinden. De groengordel fungeert als “riem” die de verschillende delen van Schoten verbindt tot een samenhangend geheel waar het groen overheerst. Deze groengordel bevat m.a.w. zowel effectieve groenelementen (parkgebieden, natuurgebieden, beekvalleien,...), als recreatieve elementen (wandelen, fietsen,...) maar ook woonelementen (woonparken, wijken, verspreide bebouwing,...). Men moet er echter wel rekening mee houden dat de bossen gedeeltelijk van bovenlokaal belang zijn waarvoor de gemeente in dit verband suggesties kan maken naar de hogere overheden.

Figuur 4: de groengordel in Schoten. Binnen de groengordel rondom het centrum van Schoten vormen de groene linten langsheen de Laarse Beek en de Klein Schijn 2 belangrijke ecologische corridors op het grondgebied van Schoten. Zij vormen een groene gemeentegrens in het zuidoosten en het noordwesten. Deze beekvalleien dienen bijgevolg als zodanig bewaard en versterkt worden, bijvoorbeeld door het te vrijwaren van verdere bebouwing. Natuurlijke elementen krijgen binnen deze gebieden de absolute voorrang en worden ook in die hoedanigheid beschermd. Deze beekvalleien dragen mee het concept van het versterken van de groengordel rondom de kern van Schoten. Naast de functie als dragers van de ecologische en natuurlijke structuur binnen de groengordel, vormen de beekvalleien eveneens de basis van een geïntegreerd waterbeleid. Dit wil o.a. zeggen dat natuurlijke overstromingsgebieden de kansen krijgen om effectief te kunnen overstromen. Ook de E10-plas is een belangrijk “waterelement” binnen de gemeente. Gelet op de risico’s naar overstromingen toe ten gevolge van het beperken van de natuurlijke overstromingsgebieden van de beken en rivieren (verharding, bebouwingen...) in het verleden, is het noodzakelijk dat er gecontroleerde overstromingsgebieden worden afgebakend. De lokalisatie van mogelijke overstromingsgebieden is tot stand gekomen door het samenleggen van de veldkennis van de milieudienst, het GNOP, de biologische waarderingskaarten, reliëfkaarten, de bodemkaart (alluviale gronden) en het Gewestplan. Bovendien werd kort na de wateroverlast van september 1998 een roundup gemaakt in het kader van de ROG-kaarten.

- 101 -


Overstromingsgebieden langsheen de E10-plas en Peerdsbos zullen in de volgende planperiode worden uitgewerkt. Studies wezen uit dat ze een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren om bepaalde wijken droog te houden, met als neveneffect dat de natuur er wel kan bij varen. Het is wel zo dat bij de eerste plannen voor een overstromingsgebied in het Peerdsbos weinig of niet rekening werd gehouden met erg waardevolle droge bosecosystemen, zodat hier ook een nieuwe ecologische afweging dient te gebeuren in 2010. Voor het Klein Schijn mag een gelijkaardig scenario worden verwacht, nu de provincie een specifiek beheersplan zal opstellen (de beek werd als natuurverbindingsgebied opgenomen in het provinciaal structuurplan), maar hier moet meer op de buurgemeenten worden gerekend (Schilde en Wijnegem). Binnen het GRS worden de gecontroleerde overstromingsgebieden bevestigd en visiegebonden verder uitgewerkt. De regionale milieuraad IRMA (Schoten, Schilde, Brasschaat, Wijnegem) bracht medio 2009 een advies in deze zin uit, een advies dat op zijn beurt werd opgepikt door het Regionaal Landschap De Voorkempen. Figuur 5: overstromingsgebieden in Schoten Uiteraard hebben ook de natuur- en groenelementen gelegen in het centrumgebied, omsloten door de groengordel, een belangrijke functie: hetzij als stapsteen-element naar de groengordel toe, hetzij als groen rustpunt in de verstedelijkte omgeving. Ook hier moeten de aanwezige natuurlijke entiteiten kansen krijgen om uit te breiden en verder te ontwikkelen, en dit in samenwerking met de bevolking. Aansluitend aan de lokale groenelementen zijn er de kleine landschapselementen: hier wordt er voorgesteld om de bestaande te behouden en mogelijks te versterken. Daar waar er nieuwe mogelijk zijn, kunnen er bijkomen. Gedurende de afgelopen planperiode heeft de landschapsecoloog ook fiches gemaakt met betrekking tot de waarde van restpercelen in Schotenhof/Koningshof, alsook een overzichtskaart. Hieruit blijkt overduidelijk dat het verkavelen van soms 1 perceel een desastreus effect kan hebben op het “wezen” van deze wijken, vandaar ook dat de plaatselijke Vereniging Schotenhof /Koningshof zelf ook vragende partij is voor specifieke aandacht (opgelet: een gemeente kan niet zomaar bouwvergunningen weigeren, en is soms veroordeeld te onderhandelen waarbij een maximaal behoud van het groen het voorwerp van onderhandeling moet blijken). Gelukkig zijn er nog instrumenten binnen de ruimtelijke ordening om bepaalde gebieden te kunnen bewaren. We prijzen ons dan ook gelukkig met de goede samenwerking tussen ruimtelijke ordening en landschapsecoloog binnen de afdeling grondgebiedszaken.

5.2.9 Gemeentelijke diensten en organisaties Binnen de gemeentelijke administratie wordt natuurbehoud en natuurontwikkeling behandeld door de landschapsecoloog van de milieudienst (statutaire functie, diploma bosbouwkundig ingenieur). Deze functie kan worden vergeleken met de zogenaamde groenambtenaar die in de meeste gemeenten aanwezig is, maar die in het kader van de gemeente Schoten ontbreekt.

- 102 -


De landschapsecoloog doet echter veel meer dan een groenambtenaar in de enge zin van de betekenis, en is ook belast met de natuurlijke entiteiten in de gemeente, soortenbeschermingsprojecten, natuurbeheer, commissies en raden met betrekking tot het beheer van natuurreservaten, GNOP, enzovoort. Men zou kunnen stellen dat de landschapsecoloog de lokale taken uitvoert die bij het Gewest verdeeld werden tussen de Aminal afdeling Bos & Groen en afdeling Natuur. Overigens gebeurt de uitoefening van deze functie in nauw overleg met deze gewestelijke administraties, maar ook met de collegaea van de cel ruimtelijke ordening van de afdeling Grondgebiedzaken. In Schoten zijn nog een aantal verenigingen actief binnen het beleidsdomein Natuurlijke Entiteiten: - de natuurvereniging Natuurpunt Antwerpen-Noord kern Schoten, die de gemeentelijke natuurgebieden ’t Asbroek (erkend als natuurreservaat) en Het Wytschot beheert, maar ook actief is op het ganse grondgebied met specifieke projecten zoals Groene Stapstenen (herpetofaunaplan); - de wildbeheerseenheid De Voorkempen die actief is op de domeinen Michielsen, La Garenne – Den Botermelck en enkele tussenliggende bosgebieden, - en natuurlijk het in 2009 opgerichte Regionaal landschap De Voorkempen als trekker voor de landschapszorg en voorbereider van een breed maatschappelijk draagvlak. De gemeentelijke milieuraad reikt elk jaar ook een Milieuprijs uit, waarbij regelmatig projecten van lokale natuurverenigingen in de prijzen vallen (Fauna Flora Fotoclub, Vereniging Ecologische Leef- en Teeltwijzen). Er is een sterke natuurgidsenwerking actief in de gemeente (CVN/VMPA De Schotense Natuurgidsen), met diverse kalender- en aangevraagde wandelingen in talloze domeinen in Schoten. Een nieuw element in het natuurbeheer zijn de wijkcomités die, vanuit een oprechte bezorgdheid voor “hun” leefmilieu en het uitzicht van de wijk in het bijzonder, natuuracties opzetten. In 2008 -2009 hebben enkele wijkraden een natuurbeheersplan ingediend, TANDEMovereenkomsten ondertekend, of acties op het getouw gezet zoals “paddenoverzetactie” en “behaag- en compostactie wijkpleintje Atheneum”. Vaak wordt er intensief samengewerkt met verenigingen, natuurclubs of de gemeentelijke milieudienst. Het voordeel is dat dan telkens een netwerk ontstaat rond een bepaalde actie.

5.2.10 Gemeentelijke initiatieven De gemeente Schoten neemt haar verantwoordelijkheid op met betrekking tot de instandhouding van de biodiversiteit in Schoten. In de mate van het mogelijke tracht de milieudienst linken te leggen met andere disciplines, zoals integraal waterbeheer, groenzorg, structuurplanning, enzovoort. 5.2.10.1 Structurele initiatieven In het structuurplan wordt de afwerking en de realisatie van de groene gordel, het behoud van de typische kasteeldomeinen, het creëren van overstromingsgebieden in de GNOP-gebieden, als prioritair gezien binnen de wenselijke ruimtelijke structuur. Er wordt ook gewerkt met bijzondere plannen van aanleg om bepaalde gebieden te vrijwaren.

- 103 -


De gemeente is ook vragende partij om kapvergunningen (die niet door de gemeente worden afgeleverd) zeer te beperken in de boszones; een nieuw reglement wordt voorzien in de nieuwe planperiode. 5.2.10.2 Soortenbescherming Ondanks de structurele maatregelen, moet de biodiversiteit van een gebied ook worden verstevigd door soortgerichte acties. Er worden specifieke soorten gezocht, waarvoor acties noodzakelijk zijn die alleen op gemeentelijk uitvoeringsniveau kunnen gepland en uitgevoerd worden. In de mate van het mogelijke wordt hiervoor een breed draagvlak gezocht, en is er een goede samenwerking met natuurverenigingen en/of buurtbewoners nodig. Vaak lukt dit wel erg goed, omdat de soorten tot de verbeelding spreken. Het zijn veelal soorten die een belangrijke signaalfunctie hebben, omwille van hun zeldzaamheid kunnen zelfs kleine negatieve maatregelen tot het verdwijnen van de soort leiden. Het is jammer dat soortenbescherming vaak meewarig wordt bekeken, hoewel het een erg belangrijk gemeentelijk beleidspunt is waarvoor meestal ook snel resultaat kan bereikt worden met erg beperkte middelen. In Schoten coördineert de milieudienst ondermeer volgende soortbeschermingsprogramma’s: 5.2.10.2.1 Rivierdonderpad en kleine modderkruiper Beide vissoorten vallen onder de habitatrichtlijnbescherming waarvoor te Schoten een habitatrichtlijngebied werd afgebakend in de Laarsebeek. Om de vismigratie te verbeteren werden in het verleden 2 vistrappen aangelegd door de provincie in overleg met de gemeente naar aanleiding van suggesties uit het GNOP. Migratieknelpunten worden stelselmatig doorgegeven aan de provincie. Verder wordt de bevolking geïnformeerd via recent vernieuwde infopanelen langs de beek. 5.2.10.2.2 Vleermuizen Het fort te Schoten is net zoals andere forten in de fortengordel rond Antwerpen een zeer belangrijke habitat voor vleermuizen en werd dan ook aangeduid als habitatrichtlijngebied. Het fort is een belangrijke vindplaats voor de zeer zeldzame ingekorven vleermuis. Recent kreeg Natuurpunt toelating van het ministerie van defensie en Arohm, afdeling Monumenten en Landschappen om in het fort aanpassingswerken uit te voeren in functie van de aanwezige vleermuizen met als voorwaarde dat de aanpassingswerken te allen tijde ongedaan kunnen worden gemaakt en bestaan uit wegneembare zaken. De resultaten hiervan worden afgewacht. Vleermuizen in Fort van Schoten: fragmentarisch voorbeeld van schitterende biodiversiteit! (2 habitatrichtlijnsoorten! De Meervleermuis was echter niet te gast in 2009) Bron: Natuurpunt Antwerpen-Noord, Dirk Swaenen 2009-08-27

Fort Schoten Watervleermuis Baardvleermuis Meervleermuis Franjestaart

Myotis daubentonii Myotis mystacinus/brandtii Myotis dasycneme Myotis nattereri - 104 -

23/01/09 114 42 0 107


Ingekorven vleermuis Myotis ongedetermineerd Grootoorvleermuis Dwergvleermuis Ongedetermineerd Totaal

Myotis emarginatus Myotis spec Plecotus austriacus/auritus Pipistrellus pipistr/nathusii Species

22 4 6 6 0 301

5.2.10.2.3 Bonte & grauwe vliegenvanger Zowel de bonte als de grauwe vliegenvanger zijn holenbroedende zomergasten die leven in oude open bossen, bosranden, parken en tuinen. Om de kansen van de vliegenvangers in Schoten te vergroten werden er dertig nestkasten aan geïnteresseerde burgers met geschikte tuin bezorgd. Deze bewoners worden jaarlijks gecontacteerd met de vraag naar het broedsucces in de nestkast en de specifieke bewoners van de nestkast. Tevens wordt er een brochure ter beschikking gesteld via de infobalie van het gemeentehuis en de milieudienst en worden tips gegeven over de vogelvriendelijke inrichting van tuinen. 5.2.10.2.4 Kerkuil De stand van zaken betreffende de kerkuil wordt grondig opgevolgd door de kerkuilenwerkgroep. In overleg met deze werkgroep werden de toren van de kerk en de zolder van het gemeentehuis voorzien van een nestbak. Ook het zoldertje van de pas gerenoveerde Valkentoren in het gemeentepark werd voorzien van een nestbak: een speciale opening werd tijdens de renovatie al aangebracht. De belangrijkste broedplaats voor de kerkuil blijft het Fort van Schoten (in de gangen van het Fort is altijd wel een plekje te vinden). 5.2.10.2.5 Gierzwaluwen Analoog aan het vliegenvangerproject werden, verspreid over Schoten op geschikte locaties, nestkasten opgehangen bij geïnteresseerde bewoners van de centrumwijken. Deze bewoners worden jaarlijks gecontacteerd met de vraag naar het broedsucces in de nestkast en de specifieke bewoners van de nestkast. Tevens wordt er een brochure ter beschikking gesteld via de infobalie van het gemeentehuis en de milieudienst. 5.2.10.2.6 Huismus Gelet op de algemene achteruitgang van de mussen in Vlaanderen worden de bewoners van Schoten jaarlijks aangespoord om mee te doen met de jaarlijkse mussentelling. Tevens worden tips gegeven voor de inrichting van een vogelvriendelijke tuin, worden mussennestkasten en bouwschema’s ter beschikking gesteld en werden in de omgeving van de mussenkolonie aan de serres van de groendienst recent nog een twintigtal mussenpotten opgehangen om de kolonie nog meer kansen te geven. Dit project wordt jaarlijks opgevolgd. In 2009 werden 2 smaakmakende projectjes op het getouw gezet in samenwerking met de bewoners/eigenaars: - aan café Den Trol werden mussenpotten opgehangen. Hier zit een zeer grote relictpopulatie huismussen, en alhoewel ze voldoende broedgelegenheid hebben in een majestueuze klimop, werden de potten zeer zichtbaar voor het publiek geïnstalleerd. Ze moeten de mensen aanzetten tot een gelijkaardig initiatief tegen eigen gevel; - in de Seringenlaan werd een aanzienlijk populatie huismus vastgesteld. De bewoners die het wensen krijgen een mussenflat of mussenpot. Andere mensen, waar mussen le- 105 -


ven in spouwmuren of achter goten, werden met een brochure op de hoogte gebracht, met verzoek aandacht eraan te besteden i.g.v. renovaties (alternatief voorzien) of het dichten van gaten (indien toch, na broedperiode). De reacties van de bevolking zijn altijd erg enthousiast, vaak zijn ze het mussengetsjirp zo gewoon dat ze er geen aandacht meer aan besteden. 5.2.10.2.7 Phegea In het privé-domein Botermelck-La Garenne werd in 1990 reeds een onderzoek uitgevoerd omtrent de vlinder Syntomis phegea waarvan op dat moment het voorkomen beperkt was tot twee gebieden: een in de provincie Limburg, een ander ten noorden van Antwerpen. Daar de gekende vliegplaats nabij Antwerpen sterk bedreigd was, werden een aantal eitjes en rupsen uitgezet o.a. in La Garenne te Schoten. De gemeente wil de resultaten van dit onderzoek verder opvolgen. Natuurpunt heeft in 2009 kunnen bevestigen dat de Phegea nog steeds in Schoten leeft, en dat er zich een tweede vaste populatie heeft gevormd aan de brug van de Peerdsbosbaan. 5.2.10.2.8 Bermflora Naar aanleiding van het bermbeheersplan van Schoten en volgens de beheerssuggesties ervan wordt het maaibeheer van de ecologisch meest interessante bermen uitbesteed aan een aannemer zodat ze na verloop van tijd, zullen evolueren naar nog meer soortenrijke en arbeidsarme bermtypes. Dit bermbeheerplan wordt in 2010 geactualiseerd. 5.2.10.2.9 Padden en Reeën (Tandem-project) In 2004 werd het Tandemproject ‘Natuur Kleurt de Zeurt’ opgestart: een natuurproject samen met de wijkvereniging De Zeurt. Naar aanleiding hiervan plaatste de gemeente wildspiegels in de Zeurtebaan en Eksterbaan om regelmatige aanrijdingen van reeën terug te dringen. Ondertussen werd (het tweede deel van) de Zeurtebaan ook afgesloten voor doorgaand verkeer zodat de overstekende dieren in alle rust en veiligheid kunnen oversteken. Gelet op het jaarlijkse fenomeen van platgereden padden tijdens de paddentrek wordt in de wijk De Zeurt ook een onderzoek uitgevoerd naar de amfibiepopulatie. Hiervoor worden vrijwilligers uit de wijk onder deskundige begeleiding van Natuurpunt ingeschakeld. Tijdens de paddentrek plaatst de gemeente tijdelijk borden die het verkeer hierop attent maken. De wijkvereniging staat ook in voor de paddenoverzetactie die zich sinds de afsluiting van de Zeurtebaan voornamelijk concentreert op de Gazelledreef. In 2010 moet worden bekeken of er geen draaiende wildspiegels kunnen geïnstalleerd worden in de Eksterdreef. In elk geval heeft de ontsnipperingsmaatregel (omvormen Zeurtebaan tot “trage weg”) al positieve effecten gehad op het bestand ree, vos, egel en herpetofauna. De milieuraad dringt er ook op aan om ook minder populaire soorten aan bod te laten komen in biodiversiteitsacties, zeker wat betreft dieren waar nogal wat vooroordelen over bestaan.

- 106 -


5.2.10.3 Natuureducatie Schoten heeft geïnvesteerd in een steunpunt Lokaal NME – dat staat voor natuur- en milieueducatie, alhoewel meer en meer de term “duurzaamheidseducatie” wordt gebruikt. Hiervoor werd een heuse ecotuin ingericht, een staalkaart van de Voorkempense biotopen. Verder een hoogstamboomgaard die aansluit op de open ruimte van de Patappeltorenweg, en een educatief natuurgebied Het Wytschot (bestaat uit het zgn. Reebos en de vroegere zandwinning. Na natuurbouwwerken werd dit in beheer gegeven van Natuurpunt Antwerpen Noord - kern Schoten). Verder werd een Ecoklas ingericht nabij het containerpark, dat met de nodige educatieve hulpmiddelen (10 binoculairs, verrekijkers, loupes, bodem- & waterkoffers, enz) gratis ter beschikking wordt gesteld van scholen en verenigingen. Het lokaal, ingepakt in FSC-hout en voorzien van extensief groendak, doet ook dienst als bezoekerscentrum voor de ecotuin en Het Wytschot, en regelmatig wordt er in vergaderd door natuurverenigingen. In de planperiode zal de ecoklas wellicht een andere plaats krijgen in functie van de herinrichting van de Dienst der Werken en het containerpark. Het zal dan nog dichter bij VELT en de ecotuin worden gepositioneerd. 5.2.10.4 Beheersplannen De milieudienst wordt op een actieve manier betrokken bij de totstandkoming van beheersplannen voor de natuurreservaten Wytschot en ’t Asbroek, en rond grote bosecosystemen. Zowel als raadgever voor particulieren als voor de hogere overheid, worden de dossiers op de voet gevolgd. Voor het eigen parkdomein werd niet alleen een natuurgerichte heraanplanting (na de orkaan) uitgevoerd, maar werd ook een visieplan opgesteld dat de krachtlijnen weergeeft voor de belangrijkste structuren en verder te ontwikkelen aandachtszones. Het gemeentedomein wordt aanzien als de wieg van het “harmonisch parkbeheer”, wat nog extra klank kreeg toen in 2009 de kasteelvijver op ecologische leest werd geschoeid. 5.2.10.5 Vergunningenbeleid Alle burgers werden via de gemeentelijke informatiekanalen (Info Schoten en de gemeentelijke website) op de hoogte gebracht van het natuurdecreet, de zorgplicht en de reglementering omtrent de natuurvergunning. De privé-eigenaars van belangrijke groengebieden kregen tevens een informatiepakket toegezonden om de procedure van vergunningsaanvraag verder toe te lichten. Daar heel wat werken vaak kaderen binnen een goedgekeurd beheersplan bleef de aanvraag van natuurvergunningen in Schoten tot op heden zeer gering. Jaarlijks worden zo’n 150 tot 200 kapvergunningsaanvragen behandeld door de milieudienst. Vaak wordt van een plaatsbezoek ook gebruik gemaakt om te pleiten voor minder gazon, en meer biodiversiteit. Dat blijkt ook uit de communicatie van de gemeente met de burger.

5.3 Knelpunten Versnippering van ecosystemen gaat verder door verkavelingen, bebouwing percelen, infrastructuurwerken (HSL, goederenspoor), ook op microschaal (omheiningen tuinen). Dit is wel- 107 -


licht de grootste bedreiging van de biodiversiteit voor deze groene gemeente. Jammer genoeg heeft de gemeente of hogere overheid niet altijd de rechtsmiddelen om een aanslag op het natuurareaal te kunnen vermijden. Dit neemt niet weg dat respect bestaat voor de eigenaars, maar dat het vaak wél een oplossing kan zijn om te onderhandelen over maximaal behoud groen op een verkaveling (bijvoorbeeld project Borgeind). Een wijk kan dan nog wel “groen” blijven, dat is niet altijd een garantie voor het behoud van de natuurwaarden in de gemeente. We hebben niet altijd impact op het beheer van particuliere bossen en tuinen, waardoor de biodiversiteit blijft achteruit gaan indien kwetsbare biotopen worden “vertuind”. Een derde knelpunt is een excessief probleem geworden. Een aantal (sub-)exoten rukken ongebreideld op in de natuurgebieden (brulkikker, Amerikaanse eekhoorn, reuzenbalsemien, Pontische rhododendron, Nijlgans, processierupsvlinder, roodwangschildpad, kastanjemineermot,…). De bevolking ligt er niet van wakker, tenzij het zoals in St.Job een zwarte weduwe is, of wanneer beken niet meer doorstromen door dichte plantenpakketten. Het erg kwetsbare habitatrichtlijngebied is nog altijd potentieel bedreigd door nakende ontwikkeling van golfterrein Brasschaat (dossier stond bij het schrijven van deze nota in passiefstand), alsook door mogelijke calamiteiten in verbindingsbeek Fort – Laarsebeek. Zowel voor het Klein Schijn als de Brakkenbeek vormen “overstorten” een groot probleem en veroorzaken ze zuurstofgebrek waardoor aquatische organismen massaal afsterven. Holenbroeders (gierzwaluw, huismus) worden bedreigd door renovaties (Op zich zijn deze renovaties bijzonder gunstig, maar ze worden niet gecompenseerd door aangepaste nestkasten of nestgelegenheden). Verdroging zorgt voor floristische devaluatie van enkele interessante gebieden (zoals ’t Asbroek). De Kempense Vaart als grendel op natuurverbinding. Er verdrinken jaarlijks vele reeën, vossen en kleinere zoogdieren in het Kempisch kanaal. Door de aanleg van wilduitstapplaatsen (realisatie 2009) zou dit euvel ondertussen misschien al kunnen verholpen zijn. Enkele zwaaikommen hebben potenties om een vispaaiplaats te worden, zonder dat dit de recreatieve ontwikkeling van de Vaart zou inperken. De oevers zouden ook milieuvriendelijker kunnen aangelegd worden. Ook lichtpollutie ten slotte kan ongemerkt zorgen voor ernstige milieuverstoring zoals hormonale verstoring bij vogels, verblinding voor overstekende zoogdieren, overstraling bij glimwormen, …

5.4 Doelstellingen De doelstellingen van het gemeentelijk milieubeleidsplan partim natuurlijke entiteiten, kunnen als volgt worden samengevat: - het beschermen en uitbouwen van de groene gordel rondom Schoten, in relatie tot de kasteeldomeinen;

- 108 -


- het vrijwaren en verstevigen van de biodiversiteit door natuurbehoud en aangepaste beheersvormen; - het maximaal sensibiliseren en betrekken van doelgroepen en de bevolking om een breed draagvlak te creëren, waarbij deze actoren delen van acties zelf kunnen en mogen uitvoeren (bijvoorbeeld Tandem-project, soortenbescherming,…); - het maximaal integreren van natuurbehoudsdoelstellingen in andere beleidsdomeinen, zoals integraal waterbeheer, de samenwerkingsovereenkomsten, openbare werken, enz; - naar meer natuur buiten de groengebieden (ook in verstedelijkte buurten moet de natuur kansen krijgen); - en ten slotte maximale inspanningen om ontsnipperingsmaatregelen te nemen.

5.5 Acties Actie N 1 Behouden van de groene gordel rondom Schoten In het gemeentelijk structuurplan wordt prioritaire aandacht gegeven om deze groene keten te behouden. Het zal in de toekomst noodzakelijk zijn om vrije uitwisseling van fauna en flora mogelijk te maken (ecoduct, ecoduikers, groenaanplantingen, poelen, kortom ontsnipperingsmaatregelen). Het GNOP kan hiertoe een bijdrage leveren. Ook de aanvang van een deftig natuurbeheer van de Antitankgracht zal een positief effect hebben op migratie van fauna en flora in de groene gordel rond Schoten. Zelfs de trage wegen bieden een interessante kapstok om migratie van fauna en flora te verbetereen. Op de Deuzeld na, worden de meeste woongebieden van Schoten “omringd” door een heuse groene gordel. De ruggengraat van deze natuurlijke ruimte wordt min of meer gevormd door de valleigebieden en de grote domeinen (Peerdsbos, Calixberg, Fort van Schoten, Vordenstein, La Garenne – Den Botermelck, Amerloo en ’t Asbroek, Goed van Havre, Wytschot, …). Jammer genoeg wordt de gemeente in haar geheel diverse malen doorsneden door liniaire transportinfrastructuur: Alberkanaal, Vaart Schoten, E19/HSL, Brechtsebaan, en misschien in de toekomst nog een ringweg of goederenspoor, alhoewel deze 2 projecten voorlopig (!) in de beleidskoelkast zitten. In de nieuwe planperiode zal meer aandacht moeten gaan naar het inventariseren en eventueel oplossen van eventuele hiaten. Dat kan door overleg met eigenaren, behaagacties die migratieroutes voor fauna en flora realiseren, sensibilisering, onderhandelingen met andere overheden, en zelfs een aankoopbeleid. Verder zullen we ook onderzoeken wat de eventuele mogelijkheden zijn van zogenaamde eekhoornbruggen die eekhoorns de kans geven drukke verkeersaders veilig over te steken. Verder spreekt het voor zich dat de eigen parken en terreinen ecologisch worden beheerd, ontwikkeld en opgevolgd. Denk maar aan een concequent onderhoud van de poelen, bosranden en graslanden in het park, ecotuin, Asbroek, sportpark de Zeurt, enz. Actie N 2 Verwerven van het natuurgebied ‘Bonte Hanek’ Na een zeer gunstig arrest van het Hof van Beroep te Antwerpen in de zomer van 2009 komt de verwerving van 40 ha natuurgebied aan De List in Schoten binnen handbereik. De gemeente voert al sinds 1998 samen met het Vlaams Gewest een procedureslag tegen de familie Van Havre, eigenaar van het gebied. - 109 -


In ruil voor de verkaveling van een groot stuk van haar domein, beloofde de familie de gronden aan de overheid tegen een symbolische prijs van 0.02 euro. Maar eenmaal de verkavelingsvergunning op zak van de, ondertussen volgebouwde, 211 percelen, weigerde ze de overdracht. De gemeenteraad van Schoten liet het hier niet bij en boekte nu – samen met het Gewest – een belangrijke overwinning. De procedure bij het Hof van Beroep werd ingeleid door de familie Van Havre nadat de Rechtbank van Eerste Aanleg een voor de gemeente zeer gunstig tussenvonnis had geveld. "Het Hof verklaart nu het hoger beroep ongegrond en bevestigt het vonnis van de eerste rechter. Die kwalificeerde de schriftelijke belofte van de familie tot overdracht van het natuurgebied als bindend en stelde een landmeter aan om de precieze ligging en omvang van de af te stane percelen 'natuurgebied' af te bakenen. Ook dient de familie Van Havre zowel aan de gemeente als aan het Vlaams Gewest 5.000 euro rechtsplegingsvergoeding te betalen". Voor de geschiedenis van dit dossier verwijzen we naar het vorige milieubeleidsplan. Naar ontsnippering en behoud van de groene gordel toe, zou deze overdracht een gouden kans zijn om de natuurgebieden Peerdsbos en Vordenstein voor altijd samen te voegen. Er zal dan wel moeten gedacht worden om het langverwachte ecoduct alsnog te realiseren. De milieudienst is van oordeel dat het gebied baat zou hebben bij een harmonisch parkbeheer/bosbeheer zoals dat gevoerd wordt door het Agentschap Bos & Natuur in het Peerdsbos en Vordenstein. In de planperiode – en bij een besluit in laatste aanleg natuurlijk – zal moeten bekeken worden of de gemeente deze extra oppervlakte zelf zal beheren, of hulp zoekt bij het Agentschap. Er kunnen dan zeker afspraken worden gemaakt m.b.t. vogelkijkpunten, trage wegen, ontsluiting, enzovoort. Maar wellicht is dit toekomstmuziek, de recente geschiedenis van het dossier kennende. Actie N 3 Bermbeheer Bermen staan erg onder druk, maar zijn belangrijk als een verbindingsweg voor fauna en flora, het infiltreren van hemelwater, en tenslotte hebben ze ook een visuele functie als afscheiding. Nét hier is wel sprake van een discrepantie tussen sociale aanvaarding en bermflora. In Vlaanderen heeft men immers bijna een eeuwlang een traditie dat wilde flora moet verdwijnen voor kort gras, liefst nog gazon. Het bermbesluit van 1979 staat dan ook in schril contrast met deze traditie, want bermen mogen maar 2x per jaar worden gemaaid. Het gevolg is dat de bodem verschraalt, er meer dynamiek komt onder de soorten en er na verloop van jaren een bloemenberm ontstaat. Daar waar men dit in het buitenland vaak wél waardeert (denk aan de bloemenbermen op zeeland, de bermen in de Alpen), veroorzaakt het bermbesluit hier wel eens onvrede. Maar ook hier is een langzame kentering bezig, omdat een wilde bloemenberm zoals langs de Vaart of Horstebaan visueel aantrekkelijker is dan een monotone gazon. Het bermbeheersplan wordt uitgevoerd en in 2010 geëvalueerd in samenwerking met het PIHAntwerpen, en focust zich vooral op de meest interessante bermen in de gemeente. In de woonparkzones is het bermbeheer te fragmentair om voor het natuurbehoud significante resultaten te behalen (de bermen rondom villa’s worden door de bewoners vaak afgereden als een gazon). Het bermbesluit is niet van toepassing binnen de bebouwde kom, vandaar dat er ook geen gedragswijziging wordt geforceerd.

- 110 -


In Schoten wordt ongeveer 86 km berm gemaaid, waarvan 57,5 km valt onder het door ANB goedgekeurd bermbeheersplan (cijfer dat overeenkomt met het intrinsieke plan). Het maaisel wordt afgevoerd naar een erkende verwerkingsinstallatie (wegens contaminatie niet bruikbaar voor compostering of diervoeding!). Daarnaast volgen we ook het bermbeheer langsheen het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten op zodat we knelpunten en mankementen tijdig kunnen doorspelen aan NV De Scheepvaart die hier voor het bermbeheer instaat. Actie N 4 Ontsnipperingsmaatregelen Het behouden van de groene gordel op zich, is reeds een fundamentele ontsnipperingsmaatregel. Maar in deze actie focussen we ons – naast de inzet voor een ecoduct tussen Bonte Hannek en Vordenstein – meer op kleinschalige ingrepen. Een vergeten groep in het natuurbehoud zijn de particuliere tuinbezitters. Behoudens wintervoedering en nestkasten ophangen, kunnen deze mensen een wezenlijke bijdrage leveren tot de verhoging van de biodiversiteit en natuurverbindingsstructuren. Mogelijke acties zijn: - minder of nul-gebruik biociden in tuinen; - aanleg van geveltuintjes; - anti-erosiemaatregelen; - aanleggen vijvers en poelen; - aanplanten van een divers vogelbosje; - aanleg van inheemse hagen en houtkanten; - gebruik van afvalhout in functie van verhoging biodiversiteit (stapelmuurtjes, composthoop, houtstapel,…); - deskundig bijvoederen vogels; - nestkasten voor insecten en vogels; - tuinomheiningen niet (of niet over de ganse lengte) inwerken in de grond om versnippering voor egels te verminderen; - minder lichtpollutie op opritten of in tuinuitstapplankjes voorzien bij vertikaal afgeboorde waterpartijen (of zwembaden). Al deze maatregelen zorgen in de ecologische eilandtheorie van geïsoleerde populaties wel degelijk voor zogenaamde stapstenen waarlangs diverse organismen toch andere organismen kunnen ontmoeten in functie van genenuitwisseling. Bepaalde vogels en insecten zien deze stapstenen ook als een tijdelijk refugium, tussentijdse voederplaats of een veilig onderkomen in afwachting van de nacht (periode waarin veel organismen migreren). Dergelijke acties staan en vallen met de medewerking van de bevolking. Er zullen dus tandem- of grotere samenwerkingsakkoorden moeten opgezet worden tussen verenigingen, wijken, individuele burgers, en de gemeentelijke overheid. Actie N 5 De nodige voorzichtigheid wordt in acht genomen met betrekking tot genetisch gemodifieerde organismen (GGO’s) De gemeente zal omzichtig en restrictief omspringen in het geval er een aanvraag zou zijn met betrekking tot proefvelden van Genetisch gemodifieerde organismen. De milieudienst zal hieromtrent ook extra informatie trachten in te winnen in functie van het vrijwaren van de biodiversiteit. We verwachten in deze planperiode ook geen initiatieven, wegens geen akker-

- 111 -


bouw, en geen experimentele boomplantages. Het is echter goed het onderwerp nu reeds onder de aandacht van het beleid te brengen.

Actie N 6 Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP) of BPA’s opstellen of hanteren ter versterking natuurlijke structuur In het kader van het Gemeentelijk Structuurplan Schoten werden een aantal Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP’s) opgemaakt die ook een positieve impact kunnen hebben op het vlak van potenties voor het natuurbehoud. We denken hier aan: - RUP of BPA kasteeldomeinen; - BPA Wytschot; - BPA La Garenne – Botermelk; - RUP of BPA Schotenhof / Koningshof / Berkenrode. Nog andere RUPS zijn in opmaak, zoals bijvoorbeeld Veerhuisdreef, en er zullen er wellicht nog meerdere volgen. Ook in dit laatste voorbeeld is sprake van een “vergroening” met structuren als tuinen, laanvegetatie, wadi’s, extensieve groendaken om de wijk op lange termijn meer leefbaar te maken. De RUP’s zijn anderzijds ook belangrijk naar de opvolging van het kapbeleid / heraanplantingspolitiek. In geval van verkavelingen moet men ook oog hebben voor mitigerende maatrgelen (bv natuurvriendelijke omheiningen). Actie N 7 Soortenbeschermingsprojecten Naast een gebiedsgerichte actie, dient een gemeentebestuur ook oog te hebben voor zeldzame of bedreigde soorten. De Europese Rode Lijst is een wetenschappelijke legitimatie om inspanningen te doen voor de organismen die er in voorkomen. Ook de studie van het Instituut voor Natuurbehoud betreffende de aandachtssoorten in de provincie Antwerpen zal als referentie gebruikt worden voor het soortenbeleid. Maar lokale omstandigheden kunnen ook leiden tot soortbeschermingsmaatregelen. Volgende niet-limitatieve lijst soorten, kan tijdens de planningsperiode aandacht verwachten: de kerkuil, steenuil, gierzwaluw, huismus, oeverzwaluw; bonte- en grauwe vliegenvanger, Syntomis phegea, rivierdonderpad en kleine modderkruiper, libellen, vleermuizen, … Sensibilisering, nestkasten, natuurbeheersmaatregelen, natuurbeheer, zullen hiervoor de hulpmiddelen zijn om op het terrein resultaten te boeken. Voor deze actie worden natuurlijk ook linken gelegd met andere acties, die rechtstreeks of onrechtstreeks kunnen bijdragen tot soortenbescherming (integraal waterbeheer, bermbeheersplan, ontsnipperingsmaatregelen, countdown 2010…). In 2010 zal de milieuraad ook (ism Regionaal Landschap De Voorkempen) en de burgers een zwaluwenactie uitvoeren (met subsidies verstrekt door de milieuraad in de vorm van de traditionele milieuprijs). De werkgroep biodiversiteit van de Milieuraad zal mee sturing geven aan enkele projecten. Actie N 8 Opruk van exoten tegengaan / promotie streekeigen soorten Sinds 2006 organiseert de gemeente Schoten de “Behaag-actie” in samenwerking met Natuurpunt. Rond de 90 gezinnen kopen samen zo’n kleine 400 bomenpakketten aan. Als al deze vogelbosjes of hagen geplant zijn, is dit toch een aanzienlijk aantal m² of lopende meter extra waar de natuur van kan profiteren. Daarnaast is er altijd veel aandacht voor deze actie in de - 112 -


lokale media, en dat zet wellicht mensen ook aan om een hoekje in de tuin om te zetten tot een mini-reservaatje. Sinds 2009 bestaat een deel van het plantmateriaal ook uit erkend autochtoon plantmateriaal. De gemeente promoot streekeigen (of tenminste inheemse) soorten omwille van biodiversiteitsredenen en bestandheid tegen onze insecten en weerstypes. Hierbij wordt vooral gefocust op de boszones, minder op tuinen en lanen. Daar mogen gerust exoten aangeplant worden met een specifieke waarde voor de eigenaar (kleur, vrucht, vorm,…). Het is – hoe dan ook – aangewezen om de “exotische” tuin niet al te veel te promoten. De milieudienst tracht al geruime tijd de aanplant van inheemse planten te bevorderen. Deze zijn namelijk voor de natuur veel waardevoller. Vogels, insecten en andere organismen gebruiken ze als voedsel en woonplaats. Daarnaast hebben sommige exoten de slechte gewoonte uit tuinen te ontsnappen. In dat geval kunnen ze een bedreiging vormen voor inheemse flora en fauna. Kijk maar naar planten zoals rododendron, Amerikaanse vogelkers en Japanse duizendknoop. Het is dus een mythe dat de milieudienst (in casu de gemeente) zich zou verzetten tegen exoten en zelfs een heksenjacht zou opvoeren.. Natuurlijk is het wél anders gesteld met invasieve exoten. Een aantal exoten zijn zeker reeds massaal opgetreden, voor een aantal andere is preventie noodzakelijk. Recent dook hier ook parelvederkruid op in de ecotuin. Een soort waarvoor momenteel een bestrijdingsproject wordt opgestart. Het bestrijden van deze exoten kost enorm veel tijd en geld, en nieuwe introducties moeten kost wat kost vermeden worden. Al die exotische plantensoorten zijn afkomstig van opzettelijke introducties, vooral als sierplant voor de tuin (Rhododendron, Japanse duizendknoop) en in vijvers (parelvederkruid, waterteunisbloem, watercrassula, grote waternavel, …). De bestrijding van exotische waterplanten in Schoten is inmiddels aangevat, en andere soorten zullen wellicht volgen (bv Japanse duizendknoop langsheen beken). Voor rododendron en Amerikaanse vogelkers is de bestrijding al jaren bezig. Overigens betreft de exotenbestrijding niet enkel planten, maar ook in veel gevallen dieren die werden gelost in de natuur. Roodwangschildpad, Amerikaanse eekhoorn, brulkikker, muskusrat zijn hiervan gekende voorbeelden. Andere exoten integreren zich dan weer zonder noemenswaardige problemen, zoals de halsbandparkiet. Ten slotte zal de klimaatverandering ook nieuwe soorten tot bij ons brengen (denk maar aan de plagen op bomen). Actie N 9 Groendaken en gevelbegroening Groendaken leveren een bijdrage tot assimilatie van CO2, zorgen voor een verminderde reflectie van zonnewarmte, voor extra isolatie, en maximale captatie van hemelwater. Landschappelijk is een groendak ook erg fraai, zeker in een door en door verstedelijkt gebied. De garagedaken, zijn vaak de enige uitzichten voor appartementenbewoners. Als die monotone roofingdaken worden omgevormd tot groendaken breng je de natuur tot bij huis, met alle voordelen vandien. Alleen al daarvoor zou het beleidsmatig erg interessant zijn om alle bouwtoelatingen voor constructies met platte daken op te leggen een groendak aan te leggen. De kostprijs hiervoor is verwaarloosbaar ten aanzien van de volledige constructie. In de vorige planperiode werd deze maatregel opgelegd voor bijkomende gebouwen die groene ruimte innemen, en in de toekomst kan zoiets via een BPA gebetonneerd worden. De gemeente geeft overigens het goede voorbeeld, door op eigen gebouwen een groendak aan te leggen (280 m² op het nieuwe gedeelte van het gemeentehuis), en ook te voorzien in subsi- 113 -


dies. In 2008 werd hierdoor zo’n 510,3 m² aan groendak betoelaagd (6 groendaken), in 2009 werd er subsidie voor 737 m² aangevraagd (19 aanvragen), waarvan 481 m² (13 aanvragen) werd toegekend. In de planperiode moet worden bekeken in hoeverre ook volgens de stedenbouwkundige vergunning verplichte groendaken verder betoelaagd moeten worden. De gemeente volgt momenteel echter het voorbeeldregelement van de Vlaamse Overheid. Een andere beleidsmatige overweging dient gemaakt voor zogenaamde gevelbegroening, een vrij nieuw gegeven maar ook bij machte om CO2 te assimileren, water te capteren, en te voorzien in bijkomende natuurlijke zonnewarmte-afscherming. Dit gaat nog verder dan geveltuintjes, die enkel een esthetische waarde hebben als straatmeubilair maar een woonstraat erg aangenaam kunnen maken. Actie N 10 Bosinventaris en natuurhistorische databank bijhouden In het kader van het GNOP (en de uitvoering ervan) zijn steeds actuele gegevens nodig inzake natuurhistorische gegevens. Het gewest mag dan wel de biologische waarderingskaarten opstellen, ze beantwoorden niet altijd aan de behoeften van een lokaal bestuur. Dat wil op perceelsniveau weten of het een bepaalde natuurwaarde heeft of niet. Schoten is een bosrijke gemeente, en het is (ook volgens het structuurplan) noodzakelijk om het bosareaal te kunnen behouden, of waar mogelijk, zelfs uit te breiden. Om een goed beeld te krijgen over het groene Schoten is regelmatig veldwerk noodzakelijk, maar kunnen ook rapporten e.d. van instellingen worden gevolgd. De landschapsecoloog heeft voor bepaalde kadastrale percelen fiches opgesteld die kunnen meegenomen worden in bepaalde beleidsoverwegingen, opmaak plannen of het afleveren van vergunningen. Knelpunt is dat de milieudienst geen tijd heeft om echte natuurhistorische gegevens te verzamelen met veldwerk. Gelukkig kunnen vaak gegevens gebruikt worden van ANKONA (de koepel voor natuurstudie van de provincie), natuurpunt, individuele burgers of Bos & Groen. En natuurlijk zal ook de landschapsecoloog bij ander veldwerk de nodige registraties doen. Actie N 11 Natuurloketfunctie/sensibiliseren en informeren over bos- en natuurbeleid Dagelijks komen er mensen over de vloer van de milieudienst met uitgesproken vragen rond groen- en natuurbeheer. De ene wil een vergunning om bomen te kappen, de andere komt met insecten langs (bestrijden of niet ? gevaarlijk of niet?), nog een andere wil weten welke bomen er “goed groeien” in Schoten. Ook inzake tuinaanleg wordt vaak een beroep gedaan op de milieudienst. Uiteraard kunnen we op al die vragen niet ingaan, maar het geeft natuurlijk wél een insteek om te praten over inheems groen, behoud bosdeel op het perceel, aanleg vogelbosjes, afvalvriendelijke tuin, enzovoort. We beschikken over heel wat materiaal om mee te geven, ondermeer op maat gemaakte soortenlijsten gelinkt aan de bodem, enzovoort. De zorg voor de natuur moet vanuit verschillende actoren voortkomen. De gemeente speelt een belangrijke voorbeeldrol, maar acties ten behoeve van de natuur moeten vooral gevoerd worden door boseigenaren, natuurverenigingen, individuele tuinbezitters, enz… Vandaar dat er steeds veel informatie moet verstrekt worden in de media en op het terrein.

- 114 -


Deze natuurloketfunctie is essentieel en dient verder worden uitgebouwd. Actie N 12 Bosbeheersplannen en Bosgroep Antwerpen Noord De gemeente tracht de biodiversiteit van de bossen maximaal uit te bouwen. Het zou bijzonder efficiënt zijn, moesten ook particuliere boseigenaren volgens de principes van het ecologisch bosbeheer en harmonisch parkbeheer bezig zijn. In nauw overleg met de technisch beambte van het Agentschap voor Natuur en Bos worden de eigenaren individueel benaderd. Private bossen en domeinen zijn een belangrijke schakel in de groene gordel rondom het gemeentecentrum. De landschapsecoloog maakt deel uit van de Raad van Bestuur van de Bosgroep Antwerpen Noord en volgt zo de acties en projecten op die lopen in private bossen in Schoten en omgeving. De bosgroep streeft een vrijwillig samenwerkingsverband na tussen verschillende eigenaren, zowel private als openbare. De bosgroep ondersteunt hen zodat ze een optimaal beheer van hun eigendom kunnen realiseren. De natuur- en recreatieve waarde kan hierdoor aanzienlijk bevorderd worden. Door aanwezigheid van een vertegenwoordiger van de gemeente in de Raad van Bestuur van Bosgroep Antwerpen Noord kan de gemeente haar visie op het beheer, het natuurverbindende karakter en recreatief medegebruik van het bosareaal in Schoten verder in de praktijk brengen. Actie N 13 Handhaving De essentiële gedachte van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Schoten bestaat er ondermeer in de gemeente “groen” te houden. In diverse milieubeleidsplannen vanaf 1987 heeft ook altijd de verbetering van de biodiversiteit hoog op de agenda gestaan. Plannen is één, handhaven is twee. Eén en ander dient nu wel ook bekeken te worden bij het onderwerp “instrumentarium/handhaving” omdat vrije velddelicten nu ook deel uitmaken van het milieuhandhavingsdecreet. Alle acties in het kader van natuurlijke entiteiten hebben uiteraard ook een repressief sluitstuk. Er zal vanuit de milieudienst worden op toegezien dat het bosareaal niet slinkt, dat de bossen op duurzame wijze beheerd worden, en dat de biodiversiteit kan behouden blijven. De technische dienst zal ook het bosareaal handhaven door toepassing van de geldende stedenbouwkundige regels (bijvoorbeeld geen verkaveling in natuurgebied). Een nieuw kapreglement, overleg met het Agentschap Natuur & Bos en projectontwikkelaars moeten ervoor zorgen dat preventief gewerkt kan worden aan deze actie. De intensieve samenwerking met de gemeentelijke cel Ruimtelijke Ordening zal ook een wezenlijke bijdrage betekenen. Actie N 14 Regionaal Landschap De Voorkempen In 2008 werd het Regionaal Landschap De Voorkempen officieel erkend als regionaal landschap. Gemeente Schoten participeert bestuursmatig en ambtelijk aan de werking, terwijl ook de voorzitter van de gemeentelijke milieuraad een zitje in de raad van bestuur heeft. Een regionaal landschap kan ervoor zorgen dat er een uniformiteit kan komen m.b.t. openbaar groen, dat er aandacht wordt besteed aan de natuurlijke entiteiten, en dat deze troeven ook kunnen ingezet worden voor kleinschalige verblijfsrecreatie, fietsenverhuur, sociale werkplaatsen, horeca, grensoverschrijdende tragewegennetwerken, wandelknooppunten, enzovoort. Uit studies blijkt dat een Regionaal Landschap een motor kan zijn in lokale tewerkstelling en aantrekking van een geleide toeristenstroom. In elk geval zal de aandacht voor het

- 115 -


voorkempens landschap ook belangrijk zijn om een breed draagvlak te hebben voor het behoud ervan. Actie N 15 Natuurbeheer ondersteunen Via de milieuraad wordt elk jaar een Milieuprijs uitgereikt, die beloopt ongeveer 500 euro (80 % van de werkingstoelage milieuraad). In een groot aantal gevallen vallen de bekroonde projecten binnen de sector van natuurbeheer, natuureducatie of natuurstudie. Aan de milieuprijs kan elke Schotense burger of vereniging deelnemen, voor zover in orde met het subsidiereglement. Vanaf 2010 wordt bekeken in hoeverre ook alternerend een bekroning kan worden gegeven aan ongeorganiseerde burgers of wijkgroepen die zich inzetten voor soortenbescherming. Eén en ander moet wel wetenschappelijk onderbouwd en gecontroleerd worden natuurlijk (bv geen nestkast voor gierzwaluwen in Schotenhof). Bedoeling moet ook zijn een beheer van de tuin of het huis zodanig af te stemmen dat bedreigde stadssoorten een houvast krijgen om een levenskrachtige populatie uit te bouwen. Voor deze actie hopen we vooral op de wijkraden op aansturen van de gemeentelijke milieuraad. Actie N 16 Maatschappelijk draagvlak natuurbehoud Natuur is een sterk gegeven om de bevolking te betrekken bij het door de gemeente gevoerde mina-beleid. Het spreekt de meeste mensen aan, en kan grote groepen mobiliseren (bijvoorbeeld Dag van het Park Schoten 2009: 3200 deelnemers). Het is ook interessant omdat de individuele burger bij hem thuis kan helpen, bijvoorbeeld bij soortbeschermingsprogramma’s, verminderen of weren van herbiciden enzovoort. Het visualiseren van beleidsmaatregelen op het vlak van milieu- en natuurbeleid is niet altijd eenvoudig. Vandaar dat een aantal realisaties in het veld uitvoerig in beeld moeten gebracht worden. Via de normale media, maar ook door affiches, educatieve borden, of door een regelmatig geactualiseerde GNOP-fietsroute. Deze officieuze toeristische ronde doorheen Schoten (15 tot 35 km) is een voltreffer, honderden Schotenaren vroegen in 2009 de hernieuwde en op een mooie kleurenfolder gedrukte versie van deze eenvoudige fiets- of wandeltocht aan. Daarnaast wordt er verder geleerd uit de positieve ervaring van het Tandemproject ‘Natuur kleurt de Zeurt’ in samenwerking met de wijk De Zeurt. De gemeente kocht wildspiegels aan en installeerde die op kritieke punten op de Zeurtebaan en Eksterbaan om regelmatige aanrijdingen van reeën terug te dringen. Tevens werden verkeersborden geplaatst om het verkeer attent te maken op mogelijk overstekend wild en zullen verkeersmilderende maatregelen worden genomen. Gelet op het jaarlijkse fenomeen van platgereden padden tijdens de paddentrek werd een actie met omwonenden georganiseerd, en tevens ook een onderzoek uitgevoerd naar de amfibiepopulatie. Waarschuwingsborden en een EKOL-scherm werden en worden geplaatst tijdens de paddentrek. En in 2008 werd een deel van de Zeurtebaan als meest opmerkelijke ontsnipperingsmaatregel afgesloten, zodat de meeste problemen naar de toekomst toe kunnen voorkomen worden.

- 116 -


6 Interne Milieuzorg 6.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 6.1.1 Waarom een milieucoördinator voor de gemeente? Op 5 april 1995 werd het decreet bedrijfsinterne milieuzorg van kracht. Hierdoor werden bepaalde Vlarem-activiteiten gekoppeld aan de verplichte aanstelling van een milieucoördinator. Door de opstart van het pilootproject dierlijk afval op het gemeentelijke containerpark werd rubriek 2.1.1. van de Vlarem-indelingslijst van kracht waardoor de aanstelling van een milieucoördinator B verplicht werd. Dit kan een interne of externe milieucoördinator zijn. De gemeente Schoten koos voor een interne milieucoördinator. De gemeente Schoten houdt er echter aan om een milieudeskundige (gedeeltelijk) met deze functiebeschrijving te blijven belasten, gelet op de erg positieve gevolgen qua opvolging, advisering, coördinatie tussen de diensten, enzovoort. De gemeente heeft sedert 2009 (wegens herindeling VLAREM-rubrieken sinds maart 2009) dan toch een milieucoördinator A nodig voor de milieiuvriendelijke behandeling van het veegvuil en slib op het containerpark. We onderzoeken of deze aanstelling via IGEAN kan gebeuren. Ondertussen is gebleken dat de opvolging van tal van wettelijke verplichtingen, niet alleen arbeidsintensief is, maar ook bijzonder gespecialiseerd werk is. Vandaar dat één van de milieudeskundigen het advieswerk blijft aanvullen met een milieucoördinatorschap. In een groot aantal gevallen gebeurt dit met de duurzaamheidsambtenaar waar het interne milieuzorg en productbeleid betreft. Soms is er ook een wisselwerking, waarbij door de energieboekhouding bepaalde zaken door de duurzaamheidsambtenaar aan het licht komen, en de milieucoördinator vervolgens overgaat tot een sanerings- of investeringsdossier. Ook het opvolgen en toepassen van de zeer snel veranderde wetgevingen (Vlarem, Vlarea, Vlarebo…) op de eigen gemeentelijke inrichtingen is een bijna dagdagelijkse taak. Gelet op de onduidelijkheden en verschillende interpretatiemogelijkheden van deze wetgevingen, wordt er op zeer regelmatige basis overleg gepleegd met de andere overheden. Dit leidt meermaals tot tegenstrijdige visies, interpretaties… Verder blijft de milieucoördinator blijvend assistentie verlenen aan de andere diensten.

6.1.2 Decretale bepalingen 6.1.2.1 Milieujaarverslag In ditzelfde decreet wordt de opmaak van een milieujaarverslag (emissiejaarverslag, afvalstoffenregister, deelverslag geluid, deelverslag emissiemetingen) opgelegd indien achter desbetreffende rubriek uit het Vlarem de letter J staat. Dit jaarverslag moet overgemaakt worden aan de afdeling milieuvergunningen. Achter de rubrieken van toepassing op het containerpark, staat nergens de letter J achter dus is deze decretale verplichting niet van toepassing. Het milieujaarverslag werd t.g.v. wijzigingen omgezet naar een IMJV (integraal milieujaarverslag). Het integraal milieujaarverslag is een integratie van: het milieujaarverslag, de afval- 117 -


stoffenmelding, de aangifte met betrekking tot grondwaterwinning en –statistiek. Vanaf 2006 moest ook de aangifte voor de heffing op waterverontreiniging en de aangifte tot vaststelling van de heffing op de winning van grondwater toegevoegd worden. Met de invoering van dit Integraal Milieujaarverslag worden een aantal milieu-informatieverplichtingen vervuld door middel van één formulier op één tijdstip. Het IMJV moet steeds naar een zelfde contactpunt (AMINAL) gestuurd worden. Dit contactpunt maakt de verschillende onderdelen van het IMJV over aan de bevoegde milieuoverheidsinstanties die de informatie valideren en verder behandelen. Het contactpunt zal aldus voor de milieujaarverslagplichtige het enige adres zijn waarlangs hij de Vlaamse milieuoverheid moet aanspreken voor het milieujaarverslag, de afvalstoffenmeldingsplicht, de aangifte wegens lozen van afvalwater en/of winning van grondwater. Jaarlijks in te dienen tegen een vaste datum. Het geïntegreerde formulier IMJV moet voortaan nog slechts éénmaal per jaar, nl. voor 15 maart aan de overheid worden overgemaakt. In het kader van de omzetting van de EG-verordening 166/2006 betreffende de instelling van een Europees register inzake de uitstoot en overbrenging van verontreinigende stoffen (in het Engels E-PRTR of European Pollutant Release and Transfer Register) en tot wijziging van de Richtlijnen 91/689/EEG en 96/61/EG, wijzigde de Vlaamse Regering op 8 december 2006 definitief titel II van het VLAREM en het besluit van 2 april 2004 tot invoering van het integrale milieujaarverslag (publicatie in het Belgisch Staatsblad van 25 januari 2007). De bepalingen traden in werking op 1 februari 2007. Niet van toepassing voor de gemeentelijke activiteiten. Het IMJV loket 2008 (Integraal MilieuJaarVerslag) Via het IMJV-internetloket kan de volledige aangifte mét vooringevulde gegevens, interactief uitgevoerd worden. Alle gegevens die worden overgemaakt, worden door de overheid gevalideerd en worden terug ter beschikking gesteld in het loket. Hoe? 1) 'IMJV-internetloket afvalstoffenmelding': Van toepassing voor onze gemeentelijke activiteiten. Voor het gemeentelijke containerpark m.b.t. de afvalstoffenmelding wordt dit internetloket gebruikt. 2) 'IMJV-internetloket met federale token of eID': indien u ook nog andere delen van het IMJV moet invullen (andere delen kunnen zijn: grondwaterstatistiek, wateremissie, luchtemissie, energie). Dit item is voor de gemeente Schoten niet van toepassing. Door de milieucoördinator wordt jaarlijks onderzocht of er gegevens moeten doorgegeven worden via het internetloket voor de luchtemissies, wateremissies,…. van de gemeentelijke inrichtingen. Om deze reden is het zeer belangrijk dat de milieucoördinator steeds op de hoogte gehouden wordt van eventuele wijzigingen (bv. andere stookinstallaties) van gemeentelijke inrichtingen. Op de site van de Vlaamse overheid (IMVJ – loket) wordt weergegeven hoe men zich digitaal kan registreren en hoe men de vereiste meldingen kan vervullen. - 118 -


6.1.2.2 Jaarverslag Cfr. de bepalingen uit het decreet bedrijfsinterne milieuzorg van 1995, moet de milieucoördinator jaarlijks een verslag opmaken over de wijze waarop de opdracht werd vervuld, de opleidingen die werden gevolgd, de milieurelevante gebeurtenissen enz. en dit over het voorbije werkingsjaar. Dit verslag is bedoeld voor de bedrijfsleiding, de ondernemingsraad en het Comité voor Preventie en Bescherming of bij ontstentenis van deze organen voor de vakbondsafvaardiging. Dit verslag bevat ondermeer een overzicht van de adviezen door de milieucoördinator uitgebracht, alsook het gevolg dat eraan is gegeven. Het verslag moet jaarlijks voor 1 april bezorgd worden. Tevens dient het ter inzage gehouden te worden van de afdeling milieuvergunningen.

6.2 Beschrijving van de bestaande toestand De milieudeskundige/milieucoördinator B volgt alle dossiers op die betrekking hebben op de eigen milieuwerking van de gemeente. Dat kan gaan van de opvolging van investeringsdossiers tot en met het volgen en laten bemonsteren van peilbuizen na een bodemsanering. Diverse ambtenaren van de technische dienst kunnen de milieucoördinator voor hulp vragen (bijvoorbeeld recent de vraag hoe een oud zwembad selectief moet afgebroken worden en welke juridische bescheiden en aangiften hiervoor nodig zijn). De milieucoördinator is ook het aanspreekpunt voor de diverse werkleiders (niet voor energie en vergroening productbeleid, daarvoor is de duurzaamheidsambtenaar aangesteld).

6.3 Knelpunten Soms verloopt het functioneren als milieucoördinator nog steeds moeizaam. Om deze taak naar behoren te kunnen uitoefenen, zou er immers best op voorhand overleg gepleegd worden met de milieucoördinator bij de aanschaf van gemeentelijke toestellen, installaties,… Deze “activiteiten” zijn immers vaak onderhevig aan de meldings- en milieuvergunningsplicht waardoor deze wijzigingen geregulariseerd moeten worden. Ook het bekomen van vereiste informatie teneinde een dossier te kunnen samenstellen, loopt soms nog moeilijk. Uiteraard kent het uitoefenen van deze functie ook financiële repercuties voor de gemeente. Denken we maar aan de bedragen voor bodemonderzoeken, saneringen, ontmanteling transformators, enzovoort. Hierdoor worden de voorstellen die worden ingediend door de milieucoördinator niet altijd warm onthaald. Maar natuurlijk begrijpt anno 2009 wel iedereen dat er nu eenmaal milieureglementeringen moeten gevolgd worden, en dat juist het gebrek aan regels in het verleden nu hoge kosten inzake saneringen veroorzaakt. Een ander knelpunt blijft het feit dat de wetgeving in een zeer snel tempo verandert en aangepast wordt. Het blijven en/of kunnen opvolgen van al deze wijzingen is zeer arbeidsintensief. Bijkomend probleem betreft het feit dat niet enkel de Vlaremwetgeving aanzienlijk veranderde maar ook het Vlarea, het Vlarebo, het decreet bedrijfsinterne milieuzorg, de Europese

- 119 -


richtlijnen...En tal van deze wijzingen hebben enorme repercuties op de gemeentelijke inrichtingen. Bijkomend knelpunt blijft het feit dat veel van deze wijzingen voor verschillende interpretaties vatbaar zijn. Bevragingen en/of discussies hierover met de diverse overheden, leiden zeer vaak tot tegenstrijdige antwoorden. Dossiers van gemeentelijke inrichtingen die werden ingediend na de enorme wijziging aan Vlarem I in maart, worden zelfs meermaals niet aanvaard niettegenstaande dit niet aanvaarden, ons inziens, vaak zeer discutabel is.

6.4 Doelstelling De milieucoördinator zal, in de mate van het mogelijke, de vigerende wetgeving(en) en de toepassing ervan, blijven opvolgen en dit voor alle gemeentelijke inrichtingen. Tevens moeten alle noodzakelijke vergunningen en meldingen actueel gehouden worden. De milieucoördinator maakt hiervoor desnoods een tijdstabel op, zodat altijd aan alle verplichtingen wordt voldaan. Een gemeente die handhaving doet, moet in de eerste plaats ook zien dat ze zelf in orde is natuurlijk.

6.5 Acties Actie IM 1 Periodieke bodemonderzoeken in het kader van het Vlarebo: opvolging, evaluatie, budgettering Actie IM 2 Intern toezicht op de naleving van de vigerende wetgeving Actie IM 3 Opvolging syndicaal overlegcomité (wat milieutopic betreft althans) Actie IM 4 Uitwerking vormingspakket personeel afvalcontainerpark Actie IM 5 Participatie met betrekking tot items interne milieuzorg bij de andere gemeentelijke diensten Actie IM 6 Opmaken milieujaarverslag milieucoördinator Actie IM 7 Opvolgen jaarlijkse vormingsplicht van 30 uur Normaliter is deze vormingsplicht niet meer van toepassing. Uiteraard moet de milieucoördinator zichzelf op de hoogte houden van wijzigingen en evoluties in het milieurecht. Actie IM 8 Weergeven uitgevoerde démarches naar de hogere overheden en opvolging van alle gemeentelijke inrichtingen Er zijn nogal wat administratieve verplichtingen gekoppeld aan afvalbeheer, bouwprojecten, saneringsprojecten, enzovoort.

- 120 -


7 Hinder In het Vlaams milieubeleidsplan wordt hinder als volgt gedefinieerd: “Milieuhinder of – verstoring is een onaangenaam gevoel met zowel een objectief als een subjectief karakter. Objectieve factoren zijn de fysische eigenschappen, de frequentie van optreden, de duur en de variabiliteit in de tijd. De subjectieve beoordeling kan onder meer te maken hebben met parameters als leeftijd, moment, historie of burenruzies. De overheid toetst de maatschappij af naar de prevalentie van hinder: - door het gestandariseerd leefomgevingsonderzoek (schriftelijke enquête); - door het milieuklachten, registratie- en opvolgingssysteem (MKROS). In de samenwerkingsovereenkomst wordt veel aandacht besteed aan hinder: - door de opgelegde uitbouw van milieudienst, milieuraad, MKROS; - door integratie ruimtelijke ordening en milieu; - het beperken of terugdringen van lichthinder; - ecoconsumptie; - handhaving. De verbintenissen van het onderscheidingsniveau van de cluster hinder kunnen worden teruggevonden op de website www.samenwerkingsovereenkomst.be, we vonden het niet nodig een contracttekst op te nemen in dit milieubeleidsplan. De verbintenissen worden onverkort uitgevoerd. Hoe de handhaving in de gemeente Schoten wordt aangepakt, werd grotendeels al uiteengezet in het hoofdstuk Instrumentarium. In de praktijk komt het erop neer: - dat er 24 uur op 24 een meldpunt milieuklachten bestaat (hetzij overdag bij de milieudienst, non-stop bij de politie en het e-loket, eventueel zelfs ook bij de inspraakambtenaar op wijkniveau, of de wijkagent). Het meest efficiënt is klacht indienen bij de milieudienst; - dat een lokale milieutoezichter zal aangesteld worden in het kader van het handhavingsdecreet, en zodra er een addendum op de samenwerkingsovereenkomst wordt uitgevaardigd. In dat geval zullen de 3 bestaande “artikel 58-ambtenaren” ook gebruik maken van de overgangsmaatregel om lokale milieutoezichter te worden; - dat in de loop van 2010 zal worden onderhandeld met de politiezone Schoten om te bekijken hoe het bestaande protocol (politie stelt PV op) kan afgestemd worden op de nieuwe indelingen in het kader van het handhavingsdecreet, en of de politie eventueel ook een milieutoezichter moet aanstellen. De inventarisatie van hinderbronnen wordt stelselmatig afgewerkt, naargelang de milieuhinderkaarten ofwel opgemaakt ofwel geactualiseerd worden. Bovendien wordt in de realisatie van het GRS-Schoten ook met dit aspect rekening gehouden. De gemeente zal jaarlijks minstens 2 sensibiliseringsacties ondernemen op minstens 2 verschillende domeinen (licht, geur, geluid).

- 121 -


Het is evident dat de gemeente krachtens haar vergunningenbeleid én de advisering preventief of curatief tracht in te spelen op milieuproblemen. Dit is zo’n belangrijke kerntaak dat het haast vergeten wordt om dit op te nemen. Er mag echter ook op gewezen worden dat de hogere overheid niet altijd oog heeft voor de verzuchtingen van de lokale besturen: wij herinneren ons diverse vergunningen waartegen de gemeente in beroep moest gaan (tot zelfs bij de Raad van State). De technieken van bijzondere voorwaarden, BPA’s, akoestische onderzoeken, en dergelijke meer worden reeds jarenlang toegepast in Schoten! De milieudienst doet niet alleen sensibiliserende acties (zie verder), maar werkt ook preventief naar bepaalde sectoren en wijken. De actualisering van de milieuhinderkaarten is erg belangrijk; jammer dat er haast geen tijd over is om aan ambtshalve inspecties te doen. Klachtenbehandeling is een van de hoofdtaken van de milieudienst. Hierbij worden een aantal principes gehanteerd: - aktename van de klacht en inschrijven in klachtenregister (MKROS); - zo snel mogelijk onderzoek ter plaatse; - gevolgen conform het Handhavingsdecreet; - in elk geval worden alle klachten doorgespeeld aan parket en Milieu-inspectie (LNE) Klachtenonderzoek is eenvoudig wanneer het om burenproblemen gaat (wat nog niet wil zeggen dat een oplossing snel uit de bus komt!). Al wordt er in zo’n gevallen meestal niet al te veel actie ondernomen door de milieudienst aangezien de gemeente niet bevoegd is in geschillen tussen burgers (buren). Maar klachten over industriële vestigingen nopen vaak erg veel juridisch en milieutechnisch vooronderzoek, nemen van stalen, interpreteren van rapporten van deskundigen, enzovoort. Daarom ook dat de milieuhinderkaarten (waarbij elk bedrijf vroeg of laat een inspectie krijgt) niet altijd kunnen afgewerkt worden. Voor de handhaver wordt de agenda bepaald door buurtbewoners of politie (kantschriften parket!).

7.1 Geluidshinder Weinig hinderproblemen zijn zo subjectief dan geluidshinder. Lawaai kan meestal objectief en wetenschappelijk (sonometer) worden aangetoond, bij geluidshinder is dat niet zo evident. Een bedrijf kan bijvoorbeeld perfect de emissievoorwaarden of zelfs richtwaarden naleven, maar toch nog voor hinder (= overlast) zorgen. Hierbij komt nog dat de receptor zal reageren op geluid afhankelijk van de persoonlijke waardering. Zo zal iemand naast een kmo-bedrijf het “normaal” vinden dat er vrachtwagens starten, terwijl zijn buur de slaap niet kan vatten. Geluidshinder hangt soms ook samen met het aspect tijd: overdag versus nacht, zomer versus winter. Tenslotte, maar niet minder belangrijk : geluidshinder en lawaai in het bijzonder kunnen ook gezondheidsklachten veroorzaken !

7.1.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 7.1.1.1 Wet van 18 juli 1973 op de Geluidshinder Louter het kaderdecreet inzake voorkoming en opsporing van geluidshinder.

- 122 -


7.1.1.2 Het Koninklijk Besluit (KB) van 24 februari 1977 Het KB van 24 februari 1977 legt een maximum geluidsniveau op voor elektronisch versterkte muziek (90 dB(A) ), maar wordt minder toegepast ten gevolge van Vlarem-reglementering (rubriek 32 Vlarem 1). Op basis van het Besluit van de Vlaamse Regering van 7/11/84 worden ook ambtenaren aangesteld voor het opsporen en vaststellen van inbreuken op de regelen ter bestrijding. Deze bevoegdheid is achterhaald voor de milieudienst, gelet op de bevoegdheden inzake artikel 58 Vlarem, en het feit dat de erkenning van de milieuambtenaar na 10 jaar vervallen is. De cursus werd niet opnieuw gevolgd, omdat de politie conform het protocol politiezone/milieudienst verbaliseert. 7.1.1.3 KB van 10 oktober 1974 Omvat de technische eisen (waaronder geluidsemissie) van brom- en motorfietsen. Wordt weinig toegepast door politiediensten omwille van de erg ingewikkelde testmethodologie. 7.1.1.4 Vlarem 1 en 2 In de Vlarem-wetgeving worden algemene en sectorale geluidsnormen opgenomen. Deze gelden voor ingedeelde en zelfs niet-ingedeelde inrichtingen, en worden ook door middel van de milieuvergunning (of de melding) gekoppeld aan de activiteiten. Er worden ook milieukwaliteitsnormen opgenomen voor geluid in open lucht, alsook voor motorcrossterreinen, iets wat we in Schoten niet hebben. 7.1.1.5 Politiereglement Eind 2009, begin 2010 wordt het politiereglement van Schoten aangepast aan de actualiteit. Er zal worden rekening gehouden met de zogenaamde Gemeentelijke Administratieve Sanctie (GAS), en ten dele met het Handhavingsdecreet. In dit laatste geval komt het erop neer dat wat door een hogere wetgeving wordt geregeld, niet door GAS kan worden beteugeld, maar waarbij er wel melding kan gemaakt worden voor buitengewone plaatselijke omstandigheden. Veel bronnen van geluidshinder zijn trouwens geregeld in de Vlaamse wetgeving. Vandaar dat een en ander wordt geregeld via het politiereglement. De handhaving door middel van dit politiereglement is niet altijd evident. Het is wel een hulpmiddel in geval van burenruzies en de door de wijkagent of milieudienst opgezette bemiddelingspogingen. Veel zaken vinden uiteindelijk hun weg naar de Vrederechter. Het politiereglement zal ook de elementen inzake preventie van geluidshinder uit het onderscheidingsniveau van de samenwerkingsovereenkomst bevatten. Elementen hierbij zijn dieren, voertuigen, alarmsystemen, kappen/snoeien/maaien, bedrijfsactiviteiten, geluidshinder door permanente gelegenheden, geluidshinder door occasionele gelegenheden (hiervoor wordt een evenementenloket in het leven geroepen), sluitingsuur permanente gelegenheden, leuren in de zin van omroepinstallaties (bv ijsventers). Bij het schrijven van dit milieubeleidsplan was nog maar enkel een eerste voorontwerp voor een “Algemene Politieverordening” klaar. Belangrijk is dat de gemeentelijke ambtenaar integrale veiligheid de zaken coördineert, en beroep doet op milieudienst, politiezone Schoten, technische dienst, jeugddienst (in functie van festiviteiten!), brandweer, Agentschap Natuur & Bos.

- 123 -


7.1.2 Beschrijving van de bestaande toestand 7.1.2.1 Geluidsemissies De belangrijkste bron van geluidshinder in Schoten is het wegverkeer. Vrijwel overal op het grondgebied zijn de grote internationale verkeerswegen duidelijk hoorbaar. De rolgeluiden worden extra versterkt door de windrichting en/of een nat wegdek, alhoewel de impact daarvan beperkter is dan algemeen aangenomen. Subjectief lijkt het ook dat ’s winters de autowegen beter hoorbaar zijn, maar dit kan ook zijn doordat het achtergrondgeluidsniveau (ritselen bladeren, wind door de bomen) afneemt bij gebrek aan bladeren. In het gemeentecentrum vormt het verkeer een significante bron van geluidsoverlast, waarbij sommige onaangepaste voertuigen en niet aangepast rijgedrag de problematiek verergeren. Het mobiliteitsplan tracht hierop in te spelen door: - verkeersluwe zones (zone 30, 50-km / u,…); - aangepast wegdek; - vlot doorgaand verkeer; - weren van vrachtwagens uit centrum; - stimuleren gebruik openbaar vervoer. De heterogene ruimtelijke structuur van de gemeente, zorgt natuurlijk ook voor spanningsvelden in de gemeente. Door een weinig doordachte ruimtelijke ordening in het verleden, werden woonzones vlak naast kmo- en/of industriezones ingeplant. Hier stelt zich de problematiek van vertrekkende vrachtwagens, activiteiten na de normale kantooruren, of emissie van geluiden die nochtans binnen de normen van de milieuvergunning gelegen zijn. Piekemissies leiden tot de grootste problemen bij buurtbewoners (bijvoorbeeld het vallen van profielijzers), temeer ook omdat een dergelijk milieuprobleem handhavingsmatig moeilijk aan te pakken is. Een specifiek aspect wordt gevormd door de E19/HSL. De tunnelkoker en de veiligheidsmuur veroorzaken volgens buurtbewoners een spiegeleffect. In het MER werd een toename van het geluidsniveau met 2 dB(A) berekend, een vermeerdering die gesublimeerd werd met een aantal mitigerende maatregelen. Hier ook is de perceptie vaak anders dan het werkelijk manifesteren van geluidsimmissies. Bijkomend studiewerk zal derhalve nodig zijn.

- 124 -


- 125 -


Handhavingsmatig komt geluidshinder soms ook aan bod in minder industriële settings. Vaak kunnen deze problemen dan ook worden gecategoriseerd als burenruzies, die wel eens over de milieuboeg worden gegooid. Klachten over muziek, blaffende honden en kraaiende hanen, verbergen soms een dieper interpersoonlijk conflict. Door de subsidiariteit van de handhaving, zal toch de gemeentelijke milieudienst in samenwerking vaak met de wijkagent een oplossing nastreven. De rol van de gemeente is hierin – zoals eerder aangehaald – echter beperkt en daarom zal in sommige gevallen het dossier uiteindelijk besloten worden door de Vrederechter. 7.1.2.2 Geluidsklachten Klachten veroorzaakt door individuele particulieren worden in gemeenschappelijk overleg, meestal met medewerking van de wijkagent, behandeld. De Vrederechter speelt hier ook een unieke rol in.

- 126 -


De integrale veiligheidsambtenaar brengt vaak milieudienst, politie en uitbaters/betrokkenen rond de tafel om te werken aan een op maat gesneden oplossing voor burenhinder en overlast. Dit soort problemen is niet altijd te regelen door de milieuwetgeving. Vaak gaat het om geluid onder bepaalde normen (maar toch hinderlijk), impulsgeluiden (bv dichtklappen deuren, nafeestende mensen op de stoep,…), enzovoort. De integrale aanpak heeft zijn nut al bewezen door ondermeer een charter op te stellen voor een reeks horecabedrijven in de omgeving van een woonwijk. Klachten veroorzaakt door ingedeelde inrichtingen worden behandeld conform de vigerende wetgeving, in casu het handhavingsdecreet (zie dwangmaatregelen). Uiteraard wordt altijd eerst (en snel) onderzocht of een klacht gegrond is, dit in het belang van de rechtszekerheid van beide betrokken partijen. 7.1.2.3 Preventie Het voorkomen van geluidshinder is efficiënter dan het remediëren ervan. Vandaar dat bedrijven worden gecontroleerd op het in bezit hebben van een milieuvergunning, het naleven van de milieuvergunningsvoorwaarden, en het uitvoeren van een restrictief beleid terzake. Sommige bedrijfsleiders doen er alles aan om geen overlast te veroorzaken voor buren, een tendens die ondersteund moet worden. De milieudienst treedt dan ook regelmatig op als intermediair. In samenwerking met de Politie Zone Schoten worden onaangekondigde screenings gedaan van inrichtingen met elektronisch versterkte muziek. Indien de exploitant het wenst, wordt de apparatuur ook geijkt aan de hand van de eigen sonometer. Commerciële inrichtingen doen een beroep op erkende onafhankelijke geluidsdeskundigen, zeker wanneer er investeringen dienen uitgevoerd. De “Fuif- en Feestgids” van de jeugddienst bevat ook heel veel tips om geluidshinder te voorkomen, en niet ingedeelde inrichtingen moeten voor lange festiviteiten een uitzondering aanvragen aan het college van burgemeester en schepenen. Voor de ParkHappening heeft de jeugddienst ook specifieke maatregelen (boxen naar het midden van de festivalweide of tent) en communicatie naar de buurt toe. We verwijzen hier ook naar het integrale overleg van de integrale veiligheidsambtenaar Tom Bresseleers (zie boven bij vorig hoofdstukje). Grote projecten worden nauwkeurig bestudeerd aan de hand van eventuele MilieuEffectRapporten (MER). Hierdoor kan preventief worden opgetreden, een goed voorbeeld is de HSL die ten westen van de E19 de geluidshinder geminimaliseerd heeft, en waardoor in de toekomst het effect van de voorbijrazende hogesnelheidstrein zal gebufferd worden door de tunnel.

7.1.3 Knelpunten Geluidsklachten situeren zich veelal in de hinder- of overlastsfeer, waardoor legitiem optreden vanuit de gemeente geen evidentie is. Een bijkomend probleem is het nachtrumoer in de buurt van herbergen, dat zich afspeelt op de openbare weg.

- 127 -


Lawaai van de E19, Brechtsebaan en Elshoutbaan is overal in de gemeente waarneembaar. In 2010 mogen dan de geluidsmuren langsheen de E19 worden geïnstalleerd, het effect ervan is natuurlijk maar merkbaar op korte afstand van de schermen. Een volledige sanering is enkel mogelijk mits structurele maatregelen op de E19, en daar kiest het gewest duidelijk niet voor (bv 70 of 90 km/u regime) omwille van economische redenen. De Raadscommissie Milieu & Duurzame Ontwikkeling vraagt expliciet te ijveren bij de bevoegde Minster en haar diensten om een snelheidsbeperking op de E19 door te voeren, zoals dit in andere regio’s in Vlaanderen (die minder bevolkt zijn!) of het buitenland (bv in Nederland voor preventie fijn stof) wél mogelijk blijkt te zijn. Industrieel lawaai is gewoonlijk discontinu. Zeker wanneer er occasionele piekemissies zijn, is handhaving erg moeilijk en bewijslast in vele gevallen moeilijk te bekomen zonder meetcampagnes. Is bedrijfslawaai constant, kan gemakkelijker opgetreden worden door bv een bepaalde machine te saneren, te omkasten, de emissie af te leiden,… maar meestal liggen de zaken helaas niet zo eenvoudig. Lawaaihinder die zich situeert onder de maximaal toegelaten normen (maar dus toch hinderlijk kunnen zijn), is een ander knelpunt dat aandacht verdient. Door de milieuraad en bewonersgroepen wordt regelmatig aangedrongen op een verbod op jacht op zondagen en feestdagen. Probleem is dat de jachtwetgeving (en verdelging) een decretale bevoegdheid is, en er dus vooral heil van sensibilisering en afspraken moet verwacht worden. Ook op Vlaams niveau is het niet evident het jachtrecht in te perken.

7.1.4 Doelstellingen Geluidshinder is een objectieve maar ook subjectieve materie, zodat er altijd wel mensen of betrokken partijen zullen zijn die klachten hebben over activiteiten. De gemeente Schoten zal trachten om hier de wettelijke normen te laten respecteren, en indien mogelijk, desgevallend op basis van BBT extralegale maatregelen te laten nemen om zoveel mogelijk milieuwinst te genereren. Anderzijds dient er ook over gewaakt dat bedrijven ook rechtszekerheid moeten behouden, zeker wanneer zij over rechtsgeldige vergunningen beschikken. Met betrekking tot het lawaai van de autosnelwegen en grote ontsluitingswegen, worden in de planperiode weliswaar geluidsmuren geplaatst, maar dan nog zal er een probleem blijven in grote delen van de gemeente. Er zullen ook hiaten tussen de schermen zijn, en wie daar nu net woont (vaak wel recente vestigingen) is de dupe. Hier zal de gemeente bekijken wat mogelijk is met mitigerende maatregelen. Onderhandelen met hogere overheden op basis van enkele meetposten is veelal koffiedik kijken en interpreteren. In de mate van het mogelijke zal de gemeente de nadruk leggen op preventie, hetzij ??? bij de behandeling van milieuvergunningsaanvragen, stedenbouwkundige aanvragen, of de organisatoren van happenings. In functie van burengerelateerde problemen, lijken communicatie en “ontzuringsmaatregelen” (wijkraden, wijkfeesten, speelstraten,…) de enige oplossing om niet meteen met een procedure bij de Vrederechter te moeten zwaaien. De milieudienst zal hiervoor blijven samenwerken met de Politie Zone Schoten. Ook zal er aandacht gegeven worden aan de problematiek van tags en grafitti, en via de wijken, inspraakambtenaar, coördinator integrale veiligheid, of het politiereglement (met GAS) preventief én curatief in te spelen op dit fenomeen (waar het niet gewenst is). De combinatie van graffiti, sluikstort en bouwval bv geeft een gevoel van verloedering en trekt zwerfvuil aan!

- 128 -


7.1.5 Acties Actie G 1 Geluidskadaster De gemeente beschikt op dit ogenblik enkel over een soort geluidscontourenkaart voor de autosnelwegen, primaire assen en de grote industriegebieden. Dit zou een objectieve inventaris moeten blijven vormen voor onderhandelingen met hogere overheden. De resultaten kunnen dan ook worden gebruikt om het mobiliteitsplan te actualiseren, vermits het aspect milieu op dit ogenblik volstrekt ontbreekt. In het kader van Europese wetgeving zal het gewest ook verder het geluid in kaart moeten brengen; er moet worden bekeken in hoeverre de gemeente hierop kan inspelen. Actie G 2 Bijkomende geluidsschermen De gemeente stelt vast dat de trafiek op de E19 (vooral dan het deel vrachtwagenverkeer) enorm is gegroeid, waardoor het wel eens zou kunnen dat de financiële input van de gemeente in bijkomende geluidsschermen langs de snelweg proportioneel zou kunnen verminderd worden. Op dit ogenblik kan niet worden ingeschat wat het effect zal zijn van het Lange Wappertracé (of varianten hierop), en of de gemeente hier soelaas van zal hebben – wat realistisch gezien niet moet verwacht worden. Bij de knelpunten werd reeds aangehaald dat er tussen de geluidsschermen nog “hiaten” zitten. Het gewest wou daar geen schermen plaatsen omdat ofwel de noodzakelijke geluidswaarden niet werden gehaald, ofwel omdat het “nieuwe” verkavelingen bleken (of de verhouding huizen van voor en na 1969). De gemeente Schoten gaat er echter vanuit dat iedereen recht op stilte moet hebben, zeker wanneer dan ook nog blijkt dat bepaalde verkavelingen in het verleden wél goedgekeurd waren door het Gewest (bijvoorbeeld in beroep). Een voorbeeld hierbij is De List. Wachten op Godot is voor velen geen oplossing natuurlijk. Een aantal woningen liggen extra dicht bij de autosnelweg. Door de huidige afspraken met het Vlaams Gewest, heeft de gemeente geen financiële mogelijkheden om absorberende geluidsschermen te installeren. Er zal dan worden bekeken of er proefprojecten kunnen worden opgezet, die misschien alleen maar het visuele aspect benaderen maar toch een zekere mate van geluidsafscherming kunnen realiseren, door bijvoorbeeld in eigen beheer houtwallen te installeren (snoeihout, bladeren), of samen te werken met grondbanken i.f.v. aanleg geluidsberm. Knelpunt hierbij zal wellicht de eigendomsstatuten van de percelen langsheen de E19 zijn. Actie G 3 Sensibilisering en evenementenloket Geluidshinder voorkomen, is ook rekening houden met omwonenden. Vandaar dat op regelmatige tijdstippen doelgerichte acties zullen georganiseerd worden om een meer gemeenschapsgevoel te creëren. Doelgroepen zijn herbergen, jeugdcentra, speelveldjes, feestzalen, enzovoort. Herhaling is noodzakelijk om geen gewenning te krijgen. Het evenementenloket kan een grote rol spelen in de preventie. Het is een geïntegreerd instrument, waarbij politiezone, jeugddienst, evenementenambtenaar, inspraakambtenaar en milieudienst samenwerken. Betrachting hierbij is dat in een warme gemeente plaats, tijd en ruimte moet zijn voor “feesten” in de meest ruime betekenis, maar dat anderzijds de rechten van de omwonenden moeten gegarandeerd blijven. De samenwerking wijkraad/overheid/organisator is hierbij van cruciaal belang. Alleen al door het invullen van

- 129 -


de (beperkte!) documenten krijgt de organisator inzicht in de problematiek en blijkt er meteen een reflex te komen van “hoe kan ik overlast zelf vermijden”!

7.2 Lichthinder Lichthinder is de meest miskende hinderproblematiek. De mens, fauna en flora kan nochtans heel wat overlast ondervinden van kunstlicht. Verstoring, verblinding, economische schade (landen bosbouw!), en overmatige energieconsumptie bijvoorbeeld. Lichthinder kan in sommige streken aanleiding geven tot een oranje gloed boven de wooncentra, waardoor zelfs een normale sterrenhemel niet meer kan worden waargenomen. In een groot aantal gevallen zorgt kunstlicht voor minder veiligheid, maar ook ronduit voor verspilling. Kyoto/Copenhagen 2009 indachtig, is lichthinder dus beleidsaandacht waard! De laatste tijd, en wellicht geïnspireerd door de problematiek van de klimaatswijziging en de budgettaire toestand van de gemeente, werd in de raadscommissie milieu & duurzame ontwikkeling reeds herhaaldelijk aangegeven dat er werk moet gemaakt worden van een evaluatie van de openbare verlichting. In de planperiode zal dit dan ook een erg belangrijk actiepunt worden, met als doel energiebesparing, voorkoming lichthinder en toch een veilige comfortabele woonomgeving. Een goed voorbeeld is het feit dat een bosweg na 24.00 u verlicht blijft, terwijl er met een grote waarschijnlijkheid sowieso niemand in zal (durven) wandelen of fietsen, en eerder een nachtweg kiest via verlichte hoofdstraten. In zo’n geval is een ingreep zeker verantwoord, maar (en daar is de maar) dan moet EANDIS ook meewerken, zoals andere energiebedrijven in het buitenland dit doen door aangepaste en goedkope software.

7.2.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 7.2.1.1 Vlarem 2 Zowel voor ingedeelde als niet-ingedeelde inrichtingen worden in Vlarem 2 bepalingen opgenomen om lichthinder te beperken: - lichthinder moet preventief aangepakt worden; - het gebruik en de intensiteit van de lichtbronnen in open lucht moet zich beperken tot het noodwendige voor de uitbating en de veiligheid en niet-functionele lichtoverdracht moet maximaal beperkt worden; - het moet gaan om klemtoonverlichting (zonder dispersie in de omgeving of heelal); - lichtreclame mag de luminus van de straatverlichting niet overtreffen; - skytracers met lasers zijn verboden. 7.2.1.2 NBN-normen Het Belgisch Nationaal comité voor Verlichtingskunde en het VITO doen aan wetenschappelijk onderzoek om de richtlijnen van Vlarem 2 om te zetten in een zogenaamde BIN. Voor de gemeente zijn van tel: - NBN L 18-001: een leidraad voor verlichting van openbare wegen; - NBN L 18 – 002: aanbevelingen inzake openbare verlichting.

- 130 -


7.2.1.3 Gemeentelijke bevoegdheden Los van het handhaven van de Vlarem-richtlijnen, heeft de gemeente Schoten ook het Charter Lichthinder ondertekend (weliswaar op niveau 1). Hiermee geeft de gemeente aan dat lichthinder wel een milieuprobleem kan vormen, en neemt ze initiatieven met het oog op minder hinder door kunstlicht. Er worden ook projecten opgezet met doelgroepen, en het vademecum wordt gehanteerd in functie van nieuwe openbare verlichtingsprojecten. De gemeente werkt al enkele jaren actief mee aan de Nacht van de Duisternis, en sensibiliseert regelmatig de bevolking om spaarzaam om te springen met energie en dus ook buitenverlichting. Klemtoonverlichting aan openbare gebouwen wordt dan gedoofd (wat de gemeente merkwaardig genoeg geld kost in plaats van bespaart!).

7.2.2 Beschrijving van de bestaande toestand De belangrijkste bronnen van lichtvervuiling zijn: - de wegeninfrastructuur: dit is vooral een probleem inzake de tijdsduur, vermits er niet echt een nachtregime bestaat. Dit betekent dat er heel veel energie wordt verbruikt voor een erg beperkt aantal gebruikers van de openbare weg. Het is evident dat sommige plaatsen niet zonder kunstlicht kunnen omwille van veiligheidseisen (dode punten, kruispunten, lokale omstandigheden), maar of daarmee alle wegen gedurende de ganse nacht moeten verlicht worden, is nog een ander facet. De kwiklampen worden nu door de operator chronologisch vervangen door natriumlampen, die minder stralen en energievriendelijker zijn. De technische dienst houdt nu ook rekening met het vademecum lichthinder, zodat er geen armaturen meer worden geïnstalleerd die bijvoorbeeld naar boven schijnen. In sommige gevallen wordt geen bijkomend kunstlicht meer voorzien (bijvoorbeeld Klein Veld, de alternatieve wegen rond het domeintje blijven wél verlicht). - Bedrijfsverlichting (geen reclame) kan erg hinderlijk zijn voor omwonenden of het verkeer. Vaak worden parkings bijvoorbeeld overmatig en verkeerd verlicht. De uitlichting van industriële installaties is meestal beperkt (weinig procestechnieken in Schoten, meeste activiteiten binnen een bedrijfsgebouw). - particuliere verlichting: tuinverlichting is in heel veel gevallen volledig in strijd met de Vlarem 2-voorschriften. Spots die in de grond naar de boomkruinen schijnen, gevelverlichting, klemtoonverlichting die niet afgesteld wordt, doorzichtige bolarmaturen, enzovoort. Men kan zich ook de vraag stellen of al dat licht in voortuinen noodzakelijk is, zeker wanneer dan nog eens blijkt dat bijvoorbeeld rolluiken of gordijnen van de woning dicht zijn. - reclameverlichting: ook hier kan worden vastgesteld dat al te vaak met goedkope verstraalspots wordt gewerkt, waardoor er niet alleen klemtoonverlichting is, maar dat ook de ganse omgeving of zelfs de lucht wordt verlicht. Uitstalramen zijn soms tot diep in de nacht fel verlicht. Dit komt de veiligheid niet altijd ten goede, want een winkel met veiligheidsverlichting is meer efficiënt dan een fel verlichte winkel.

7.2.3 Knelpunten De regelgeving is niet eenvoudig, en is vaag om handhavingsmatig toe te passen. Vooral de helderheid e.d. vergt specifieke apparatuur die op gemeentebesturen ontbreekt.

- 131 -


Lichthinder wordt niet altijd als een milieuprobleem aanzien, er wordt erg meewarig over gedaan. Als men het probleem onderkent, zal men eerder geneigd zijn andere milieuproblemen als prioritair te beschouwen (vaak niet ten onrechte trouwens). De maatschappelijke tendens is meer te verlichten omwille van de sfeer, ondanks de energiekost en de gevolgen daarvoor op het klimaat, uitputting van energiebronnen en het verlies van comfort. Openbare verlichting wordt nog al te vaak aangestuurd vanuit mantelorganisaties van de elektriciteitsleveranciers. Er wordt niet voldoende onafhankelijk geïnvesteerd, men gaat voort op voorstellen van de energiesector. Bovendien is Vlaanderen niet zo vertrouwd met aangepaste regimes. Nochtans zijn er mogelijkheden met dimmers, alternerend doven, regimes, enzovoort. De mythe “licht = veilig” is reeds lang achterhaald, maar zit stevig ingebakken in het collectieve geheugen.

7.2.4 Doelstellingen Kunstverlichting moet maximaal bijdragen tot het comfort en de veiligheid. Kunstverlichting mag eigenlijk geen lichthinder veroorzaken, noch energieverspilling. De realisatie van nieuwe verlichtingsinfrastructuur moet eerst worden bestudeerd op wenselijkheid, daarna moet het concept worden getoetst aan het vademecum Lichthinder.

7.2.5 Acties Actie LH 1 Charter Lichthinder verspreiden naar andere doelgroepen De gemeente Schoten ondertekende op 26 oktober 2004 het Charter van het Platform Lichthinder, een initiatief van de Bond Beter Leefmilieu en Vereniging Voor Sterrenkunde. De te nemen engagementen en maatregelen situeren zich op preventief, curatief en communicatief vlak. Er werd gekozen om in te tekenen op het instapniveau, dat volgende bepalingen inhoudt: - ondertekenen van de engagementsverklaring; - een eenvoudige evaluatie van de monumentverlichting en verlichting sportterreinen; - aanpakken van ernstige vormen van lichthinder veroorzaakt door monumentverlichting (of andere openbare gebouwen) of verlichting van sportterreinen in beheer van de gemeente; - publiceren van sensibiliserende artikels in het gemeentelijk infoblad en via de gemeentelijke website; - participeren aan de ‘Nacht van de Duisternis’; - bijwonen van de provinciale informatiesessie ‘Lokale besturen verlichten zonder hinder’. Het is wenselijk dat dit Charter meer op de voorgrond zou treden in de te voeren acties. In de afgelopen planperiode werd zeker veel geïnvesteerd in nieuwe verlichtingssystemen (met vallen en opstaan weliswaar, er wordt telkens bekeken of verlichtingsconcepten verenigbaar zijn met het Vlarem en met het Charter Voorkoming Lichthinder, en het hierin opgenomen vademecum openbare verlichting), in de volgende planperiode voorzien we een consolidatie van de eigen acties, maar ook een verschuiving naar andere doelgroepen (sport, kmo, gezinnen).

- 132 -


De meeste problemen inzake nachtelijke hinder en verblinding, wordt gevormd door reclamepanelen. Specifieke acties zijn nodig, ook om bijvoorbeeld lasers e.d. uit de gemeente te kunnen weren. Actie LH 2 Nacht van de Duisternis Er wordt jaarlijks meegewerkt aan de Nacht van de Duisternis, ook wanneer er geen gewestelijke campagne wordt gevoerd. Elk jaar wordt gezocht naar een NME-thema, en wordt de bevolking rond deze ene dag gesensibiliseerd om een gans jaar actie te ondernemen. Doelgroepen worden geselecteerd in functie van het verloop van de actie: burgers, tuinbezitters, winkeliers, enzovoort. Actie LH 3 Kritische doorlichting openbaar verlichtingsnet In de planperiode moet een inventaris opgemaakt worden van knelpunten. Vragen die aan bod kunnen komen zijn : - waar dienen energievriendelijke investeringen te worden gedaan; - waar is er ’s nachts teveel, waar te weinig licht (efficiëntieverhoging volledig net); - hoe kan er gedacht worden aan dimmen, alternerend doven, software die automatisch dimt naargelang donkerte en uur, opvolging nieuwe technieken; - hoe kan de factuur van de openbare verlichting drastisch naar beneden zonder verlies van comfort & veiligheid.

7.3 Geurhinder Geurhinder is wellicht nog veel meer bepaald door subjectieve gedragskenmerken dan pakweg geluidshinder. Geluid kan op een eenvoudige manier worden gecontroleerd: met een sonometer kan een dB(A) worden geregistreerd. Bij geur is dat anders, en moet er veelal beroep worden gedaan op zogenaamde geurpanels. Er komt dan nog eens bij dat het aspect “geur” nauwelijks geregeld is binnen de milieuwetgeving, behalve dan de weinig zeggende vermelding dat “de activiteiten geen overlast mogen veroorzaken voor omwonenden”. Nu ja, wanneer wordt geur aanleiding tot overlast, wanneer kan worden gesproken over stank? Met heel veel voedingsnijverheid en asfaltbedrijven in en rond Schoten, vormt geurhinder een specifiek aandachtspunt.

7.3.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 7.3.1.1 Wetgeving Er is nauwelijks wetgeving die kan toegepast worden op het aspect geurhinder. Natuurlijk staan er in de milieuvergunning vaak verwijzingen naar het feit dat geen geurhinder of burenhinder mag veroorzaakt worden. Maar we kennen geen vergunningen, althans toch niet in Schoten, waarin gesproken wordt over “toegelaten geurdagen” of “x aantal geureenheden”. Het aspect geurhinder komt wel tot uiting in een aantal randtopics: - inzameling dierlijk afval; - compostering; - rookgassen illegale allesbranders; - afvalinzameling GFT+; - grachtenbeheer & waterlopen; - septische putten; - 133 -


-

lekkende mazouttanks; frituren/restaurants/horeca; dieren (stallen en rennen); veldwetboek.

7.3.2 Beschrijving van de bestaande toestand Geurhinder is een frequent voorkomend probleem in Schoten, wegens de aanwezigheid van heel veel voedingsnijverheid enerzijds en een aantal asfaltproducerende bedrijven anderzijds. Er kan worden gesproken over 1 grote cluster, nl. de bedrijven langsheen het Albertkanaal ter hoogte van De Deuzeld, waarbij er zich ook op het grondgebied van de Stad Antwerpen (district Merksem) bevinden. Reeds jarenlang is er serieuze burenhinder vanwege de asfalt- en betonbedrijven langsheen het Albertkanaal. Een knelpunt is dat die bedrijven ook wel eens buiten de gemeentegrenzen vallen, en de handhavingspolitiek van de ene gemeente is al meer proactief dan de andere. De samenwerking gemeente – gewestelijke milieuinspectie heeft inmiddels al geleid tot tastbare resultaten door zware investeringen bij twee Schotense bedrijven! De situatie verbeterde hier objectief, doordat het bedrijf vroeger elke dag voor hinderlijke geurpluimen zorgde, en de laatste jaren eerder occasioneel en vaak verbonden aan klimatologische omstandigheden. Subjectief gezien betekent dit echter dat de geurhinder op de “stankdagen” extra goed wordt waargenomen, vermits er een duidelijk zintuiglijk waarneembaar verschil is met de “geurloze” dagen. Het bedrijf wordt door de milieu-inspectie en milieudienst opgevolgd, ondermeer door middel van een hotline met enkele personen die “geurantenne” zijn. Er werden ook al enkele honderdduizenden euro geïnvesteerd in onderzoeksrapporten (RUGent, VITO, MTech, odournet), en aanpassingswerken. Maar een volledige oplossing zat er tot dusverre niet in. Het betreft hier zowat het oudste klachtendossier van de milieudienst. Bijna dagelijks zijn de lokale milieutoezichters (i.g.v. klachten) op de baan, en er zijn weinig bedrijven die zo vaak de gewestelijke milieuinspecteurs over de vloer krijgen. Toch zijn veel buurtbewoners niet tevreden met de geboekte resultaten. In milieuklachten komt regelmatig het aspect geur voor. Vandaar dat het erg belangrijk is om snel ter plaatse te gaan in geval van klachten. Klimatologische omstandigheden spelen vaak een belangrijke rol. Hoe meer wind of hoe meer inversie, hoe verder een geurhinderproblematiek zich soms kan manifesteren. Al zijn er ook situaties bekend waarbij in geval van weinig wind sterke geurhinder optreedt en de geurpluim soms langer blijft hangen. Niemand heeft ooit gezegd dat milieuhandhaving gemakkelijk is, zo blijkt uit dit praktijkvoorbeeld. Een aantal milieuklachten situeren zich echt in de zogenaamde wijkgebonden microproblematiek. Veelal betreft het hier zaken waarvoor het veldwetboek moet toegepast worden (composthopen, kippen, allesbranders, enz). Zeer typisch zijn klachten over de stank van grachten. Septische putten die zijn aangesloten op het hemelwatercircuit van woningen, zullen bij zware regenval als het ware worden doorgespoten, waardoor er veel ongezuiverd grijs en zwart water in de grachten terechtkomt. We verwijzen hier naar het hoofdstuk water. Een aantal effectieve geurhinderbronnen werden het laatste decennium gesloten ten gevolge van gecoördineerde handhavingsacties: Lahaye Vilbeluik, Leopol Oil, Aftapolie Maes – Eelen, Vleeshandel Loghe, Pittagroothandel Caers. Een aantal andere verbeterden structureel, - 134 -


zodat er nu op dit vlak geen klachten meer worden ingediend: Zwan (Struik Foods), Antwerpse Verzinkerij, Euroblast (partim solventen), Rendac, enzovoort. Handhaving heeft hier zeker gerendeerd.

7.3.3 Knelpunten - Concentratie voedingsnijverheid en asfaltbedrijven met woonkernen in nabijheid; - vaak klachten over bedrijven buiten grondgebied Schoten (Deurne, Merksem); - juridisch vacuüm met betrekking tot geurhinder, overlast en stank; - geurhinderproblematiek is milieutechnisch gezien erg moeilijk op te lossen. Zelfs een installatie die volledig BBT (best beschikbare technologie) is, kan nog voor overlast zorgen (zie asfaltbedrijf); - sommige geurhinderklachten hebben meer te maken met interpersoonlijke conflicten dan met milieuproblemen.

7.3.4 Doelstellingen Geurhinder en zeker stank moet zoveel mogelijk vermeden worden, hetzij door toepassing van de milieuvergunningsvoorwaarden (goed nabuurschap), best beschikbare technologie, alsook door het naleven van bepaalde technieken in de private sfeer (bijvoorbeeld composteren, goed gebruik van de gft-container). Er wordt zoveel mogelijk actief ingespeeld op geurhinderklachten. Geurhinder door landbouwactiviteiten is een onbekend fenomeen in Schoten.

7.3.5 Acties Actie G 1 gemeentelijk geurpanel Momenteel hebben de gemeentelijke milieudienst en milieu-inspectie een aantal bevoorrechte getuigen die reageren wanneer een bepaald bedrijf geuroverlast of stank veroorzaakt. Het lijkt op zijn minst nuttig om binnen de wijkraden ook een aanspreekpunt te hebben, zodat ook ambtshalve onderzoek (zonder dat er klachten zijn) kan worden uitgevoerd. Op die manier kan de gemeente proactief inspelen op potentiële hinderdossiers. In de planperiode kan verder worden bekeken in hoeverre één en ander ook op digitale wijze kan gebeuren, waarbij wind, windsnelheid en locatie de handhaver sneller kunnen helpen. Nu moet er telkens uitgerukt worden, en vermits een geuronderzoek per fiets dient te gebeuren, is het sowieso erg tijdrovend. In veel gevallen is er niets te merken, wat dan toch tijdsverlies is voor de milieudienst. Actie G 2 Voorkomen afvalverbranding Wordt ook wel vermeld in het hoofdstuk afvalpreventie, maar afvalverbranding kan ernstige gevolgen hebben voor de menselijke gezondheid, en het leefmilieu in het bijzonder. We denken hier dan aan CO2, dispersie van dioxinen in de omgeving (kippeneieren buren!), enzovoort. Schoten valt bovendien binnen een (relatief verouderde juridische) zone voor de bescherming tegen luchtverontreiniging. Diverse subacties zijn hierin vervat:

- 135 -


- Agentschap Natuur & Bos verder aanporren dat verbrandingen van bosexploitatie-afval verboden blijven op ons grondgebied (er zijn voldoende alternatieven); - In samenwerking met brandweer sensibilisering bevolking om geen afval te verbranden in vaten, brandstapels of zogenaamde allesbranders. De rookgassen veroorzaken geurhinder in soms grote delen van een woonwijk, zodat een verder verbod op het verbranden van afval (politieverordening, Vlarem1) onmiddellijk resulteert in een betere leefomgeving. In de mate van het mogelijke zal ook beroep worden gedaan op de medisch milieukundigen en hun demo-materiaal. Actie G 3 Minder geurhinder door beter composteren Een compostbak, -vat of -hoop stinkt niet, indien de eenvoudige composteringsregeltjes worden gevolgd. Vermijden dat er té eenzijdig afval wordt gecomposteerd (bijvoorbeeld alleen gras) of het weren van vleesafval in het composteerbaar materiaal, kan al vermijden dat er geurhinder zou optreden. De bevolking heeft de kunst van het composteren vaak verloren, vandaar dat de gemeente via de compostmeesterwerking en specifieke educatie een groot aantal begeleidingsprocessen verder zet. Meer info bij afval, compostmeesterwerking. Er dient nog voor ogen gehouden worden dat de software van diftar kan gebruikt worden om te evalueren welke burgers bijvoorbeeld geen GFT-container gebruiken, en dit dan vergelijken met de gemiddelde cijfers van de rest-container, het al dan niet beschikken over een compostvat, enzovoort. Hiermee kunnen zelfs sensibiliseringsacties opgezet worden tot op het individuele niveau.

7.4 Bodem 7.4.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 7.4.1.1 Vlarebo en bodemdecreet (div.wijz.) Het Vlarebo bevat een regeling voor de identificatie van verontreinigde gronden, een register van bodems, een regeling voor nieuwe en historische verontreiniging, en administratieve verplichtingen in geval van overdracht in de meest ruime betekenis van het woord. Het decreet werd uitgewerkt in het Vlarebo (Vlaams Reglement betreffende de Bodemsanering). Hierin kan je ook een lijst vinden van zogenaamde vlarebo-plichtige activiteiten, die gekoppeld is aan de Vlarem-indelingslijst. 7.4.1.2 Het Milieuvergunningsdecreet en Vlarem 1 & 2 (div.wijz) Een aantal voorwaarden voor vergunningsplichtigen en meldingsplichtigen (en enkele nietingedeelde activiteiten!) vormen een afdoende preventie tegen bodemverontreiniging, bouwconstructies (bijvoorbeeld waterzuivering, inkuipingen, lekdetectiemethoden, vloeistofdichte vloeren, enz…).

- 136 -


7.4.2 Beschrijving van de bestaande toestand 7.4.2.1 Algemeen Een groot deel van de Schotense oppervlakte bestaat uit industriezones en/of bedrijventerreinen, ook midden in de wooncentra. Het is evident dat er in de loop der tijden veel bodemverontreiniging is opgetreden, maar in veel gevallen is de mate van contaminatie niet altijd voldoende om tot sanering over te gaan. 7.4.2.2 Bodemattest en Register van de verontreinigde gronden Het bodemsaneringsdecreet en het Vlarebo maken het noodzakelijk dat er telkens er een overdracht is (in de meest brede zin van het woord, incluis langdurige huur en dergelijke), er een bodemattest dient afgeleverd. Hierop kan de koper een aantal voor hem belangrijke gegevens aantreffen, zoals kadasternummer, eigenaar/gebruiker, het al dan niet voorkomen van bodemverontreiniging, het feit of er ingedeelde rubrieken op het perceel werden uitgevoerd. Op een bodemattest kunnen ook aanwijzingen staan met betrekking tot lopende procedures, saneringen, enzovoort. De meeste mensen zullen echter geconfronteerd worden met een blanco bodemattest, wat nog niet wil zeggen dat het desbetreffende perceel vrij is van bodemverontreiniging. Wanneer er een bodemverontreiniging werd vastgesteld, wordt het betrokken perceel opgenomen in een (openbaar) register van verontreinigde gronden. De gemeente is ertoe gehouden dit register bij te houden. Wanneer de verontreiniging zodanige vormen aanneemt dat de Minister het perceel opneemt in een lijst van (ambtshalve, opgelegde of vrijwillig) te saneren gronden, spreekt men meestal van black points. In Schoten zijn de meest bekende zwarte punten de voormalige bedrijfsterreinen van Aftapolie Maes-Eelen, Leopol Oil, Anweco, EMS, de gasplek van IGAO, enzovoort. De meeste dossiers kwamen uitvoerig in de pers in de tweede helft van de jaren ‘90.

Overzichtskaart met plaatsen in Schoten en omgeving waar reeds een oriënterend bodemonderzoek is uitgevoerd - 137 -


Overzichtskaart met plaatsen in Schoten en omgeving waar reeds een beschrijvend bodemonderzoek is uitgevoerd

Overzichtskaart met plaatsen in Schoten en omgeving waar reeds een bodemsanering werd uitgevoerd

- 138 -


Overzichtskaart met plaatsen in Schoten en omgeving waarvoor een eindverklaring van de sanering werd afgeleverd Tabel 13: Overzicht bodemverontreiniging in Schoten. 1996 1997 Aantal bodemattesten mbt regis3 38 ter verontreinigde gronden Aantal kadastrale percelen opgenomen in het register van verontreinigde gronden (vanaf 2008 / 16 gronden waar verdere maatregelen noodzakelijke zijn) Percentage gesaneerde gronden tov aantal verontreinigde gronden 0% 0% (vanaf 2008 gronden waar verdere maatregelen noodzakelijk zijn)

Aantal bodemattesten mbt register verontreinigde gronden Aantal kadastrale percelen opgenomen in het register van verontreinigde gronden (vanaf 2008 gronden waar verdere maatregelen noodzakelijke zijn) Percentage gesaneerde gronden tov aantal verontreinigde gronden (vanaf 2008 gronden waar verdere maatregelen noodzakelijk zijn)

1998

1999

2000

2001

2002

34

34

44

138

69

15

13

23

50

46

0%

0%

0%

0%

0%

2003

2004

2005

2006

2007

2008

28

43

63

65

43

20

33

15

20

19

25

66 (nieuwe parameter)

0%

0%

10%

11%

11%

17%

- 139 -


Bodemverontreiniging hoeft niet altijd spectaculaire vormen aan te nemen als een black point. Lekkage bij verouderde of, erger nog, vergeten brandstofopslagtanks, kan ernstige lokale bodemcontaminatie veroorzaken. Het probleem manifesteert zich dikwijls bij particulieren en tankstations. Ook bij de screening van een aantal eigen diensten in het gemeentelijk bedrijf zijn reeds enkele lijken uit de kast gevallen. We denken hier aan de Dienst der Werken en de Riddershoeve. Bodemverontreinigingsproblemen vormen een belangrijk werkveld voor de milieudienst. Er is de administratieve berg en de hieraan gekoppelde procedures, er zijn de dagelijkse contacten met notarissen, immo-kantoren of projectontwikkelaars. Maar vooral de begeleiding van particulieren dient erg zorgvuldig te gebeuren, want meestal kunnen ze niet rekenen op een eigen consultant. Specifieke regelingen die te maken hebben met bodem, zijn de reglementering op het grondverzet en het ruimen van grachten en waterlopen. Met name de regels rond grondverzet zijn niet altijd gemakkelijk, hoewel deze regelgeving nu eens niet door de overheid (Ovam) werd opgemaakt, maar door de betrokken sectoren zelf.

7.4.3 Knelpunten Nog niet het ganse grondgebied van Schoten werd gescreend, er is dus geen enkel totaal-beeld over de bodemtoestand in de gemeente. De blanco bodemregisters geven geen uitsluitsel over het al dan niet bestaan van bodemverontreiniging. Wanneer er grondverzet, slibruiming of een bodemsanering dient opgestart, gaat dit gepaard met erg hoge prijskaartjes. Alhoewel de wetgeving een dergelijke operatie noodzakelijk maakt, is het erg jammer dat de huidige generatie moet betalen voor de (politieke of ambtelijke) laksheid van de vroegere besturen. Bronnen van vervuiling (bijvoorbeeld bij grondverzet) zijn erg moeilijk op te sporen, maar de grondverwerking is erg duur. De communicatie van Ovam met de gemeentelijke milieudienst is erg beperkt. Er wordt soms meegedeeld dat er bodemverontreiniging is, wanneer een bodemattest binnenkomt. Anderzijds moet de gemeente soms wachten tot er een adviesprocedure is opgestart in functie van een bodemsaneringsrapport.

7.4.4 Doelstellingen bodem Het is evident dat nieuwe bodemverontreiniging moet vermeden worden. Bodemcontaminatie die bestaat, dient opgespoord en er dient door Ovam bepaald of er al dan niet tot sanering moet worden overgegaan. Slibbeheer en grondverzet worden conform de vigerende wetgeving uitgevoerd om geen nieuwe bodempollutie te veroorzaken op percelen die toebehoren tot de gemeente of derden. Black points dienen zo snel mogelijk gesaneerd, ook omdat er brownfieldontwikkeling op kan gedaan worden.

- 140 -


Specifieke aandacht in deze planperiode dient mede gericht te worden op de eigen diensten en de bevolking. In de mate van het mogelijk wordt verder gewerkt met gezamenlijke saneringprojecten zoals “Tankslag”.

7.4.5 Acties Actie B 1 Grondverzet & slibbeheer Bij openbare werken en het ruimen van grachten en waterlopen categorie 3 zal nauwkeurig worden bepaald hoeveel verzet er nodig is, en hoever men gaat met het ruimen. Analyses worden uitgevoerd door erkende labo’s, en de verwerking zal geschieden conform de resultaten. Op het recyclagepark werd een tijdelijke deponie worden gebouwd in 2005 om deze bemonstering goed te laten verlopen, en om anderzijds bodemcontaminatie her en der in de gemeente te voorkomen. De gemeente werkt zeker al voor 2010 samen met het PIH-Antwerpen, dit in het kader van een samenwerkingsakkoord. Verwacht wordt dat verlengingen tijdig zullen voorgesteld worden, gelet op de goede ervaringen op dit vlak. Actie B 2 Digitaliseren register potentieel verontreinigde sites en bodemattesten In het onderscheidingsniveau van de samenwerkingsovereenkomst worden zware eisen gesteld m.b.t. het digitaliseren van de bodemgesteldheid op milieuvlak. In de afgelopen planperiode werden haast alle knelpunten terzake weggewerkt, gaande van hard- en software en de interne afstemming van GIS op softwarepakketten milieuvergunningsdatabank. Het is de bedoeling stelselmatig het register aan te vullen naargelang binnen sijpelende vragen van notarissen, studiebureaus of door OVAM overgemaakt bodemattesten en saneringsprojecten. Actie B 3 Specifiek toezicht op (eigen) Vlaremplichtige inrichtingen Deze actie staat niet op zichzelf, maar is een detailmatig toespitsen van de uitvoering van het recente handhavingsdecreet op het partim “bodem”. Er zal bij handhavingsacties, of ze nu preventief of curatief zijn, steeds specifieke aandacht besteden aan het voorkomen (of vaststellen) van bodemcontaminatie. De handhaver moet hier aandacht hebben voor de aspecten keuringen technische installaties, dichtheidsproeven, periodieke en oriënterende bodemonderzoeken (wordt wel al eens vergeten!), nazorg saneringen, afvoer afvalstoffen i.p.v. opslag op het terrein, enzovoort. Dit specifiek toezicht vergt tijd maar is erg nuttig, gelet op de gevolgen die bodemverontreiniging kan hebben voor omwonenden (drijflaag!) of het openbaar domein. Uiteraard is deze actie ook gelinkt met bijvoorbeeld het hoofdstuk grondwater. De verdere uitbouw van een inzamelplaats voor partijen verontreinigde grond zal moeten bekeken worden in het kader van de uitbreiding van het containerpark. Zeker is wel dat de in de vorige planperiode aangelegde infrastructuur overgedimensioneerd is en we zeker de volgende decennia geen problemen zullen hebben met tijdelijke stockage (in afwachting van bemonstering en afvoer) van grond, slib en veegzand. Actie 4 Onderscheidingsniveau samenwerkingsovereenkomst Er wordt verder in de milieujaarplanning afgestemd op de eisen inzake de samenwerkingsovereenkomst, met name wat betreft preventie, oplijstingen risico-activiteiten, bijhouden data m.b.t. bodemgesteldheid (milieutechnische invalshoek), enzovoort.

- 141 -


7.5 Stralingsproblematiek Door de milieuraad en de Raadscommissie Milieu & Duurzame Ontwikkeling wordt erop gewezen dat GSM-straling, de straling van routers en snoerloze telefoons onder de aandacht van de bevolking dient gebracht. De wetenschap is er nog niet uit of er schade is dan niet (hier kunnen de medisch milieukundigen geraadpleegd worden), en het overstijgt allemaal een beetje het gemeentelijk niveau. Anderzijds wil iedereen zo goed mogelijke ontvangst van hun gsm-toestel, dus het is een duale problematiek.

7.5.1 Acties Actie S 1 stralingsproblematiek Verkennen van de problematiek, sensibilisering van het publiek met het oog op schadepreventie en energiebesparing (bv routers die ’s nachts werken zonder doel!). Er wordt op dit vlak ook bekeken in hoeverre gsm’s apart kunnen ingezameld worden. Hulp zal gevraagd worden van het LOGO, of medisch milieukundigen.

- 142 -


8 Mobiliteit Mobiliteit wordt al te vaak als een apart beleidsdomein gezien. Nochtans heeft het vervoer van mensen en goederen een zeer ernstige impact op het (leef)milieu en de ruimtelijke ordening. Rond mobiliteit werken, staat veel te veel voor de op zich weliswaar belangrijke verkeersveiligheid, en de vlotte verkeersdoorstroming. Vooral dit laatste aspect staat soms haaks op een coherent milieubeleid, hoewel fileproblematiek ook tot lokale verontreiniging en lawaaioverlast kan leiden natuurlijk. De gevolgen van mobiliteit zijn: - aantasting van de openbare ruimte; - versnippering van groene gebieden; - gevaar voor omwonenden en gebruikers van de openbare weg; - luchtvervuiling (ozon, NOx, CO, CO2, roet, fijn stof om er enkele te noemen); - lawaaioverlast; - energie(over)consumptie en uitputting olievoorraden. Voldoende redenen om hier ook het milieubeleid te introduceren. Met een gemeente met zoveel internationale verkeersassen te water en te land, en een poortfunctie naar het Voorkempsense hinterland, is dit aspect erg belangrijk voor het welzijn van de Schotenaar.

8.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 8.1.1 Decreet betreffende de mobiliteitsconvenanten van 20 april 2001 Het mobiliteitsconvenant dat door Schoten werd ondertekend, bevat ook een aantal modules. In het decreet worden regels opgemaakt inzake de vervoersmodi en vervoersstromen, hoe het openbaar vervoer moet geregeld worden, hoe de mobiliteit op plaatselijk vlak dient georganiseerd, enzovoort. Eind 2004 werd het mobiliteitsplan van Schoten definitief goedgekeurd door de conformverklaring van de Provinciale Auditcommissie. Voor het mobiliteitsplan is geen openbaar onderzoek voorzien en ook de gemeenteraad aanvaardde in december 2004 het plan in haar laatste definitieve versie. Het plan wordt wel jaarlijks geëvalueerd en 5-jaarlijks bijgestuurd. Het is dus een "levend document" dat ruimte laat om mee te evolueren met diverse aspecten van het mobiliteitsgebeuren (evolutie autoverkoop, succes openbaar vervoer, aangepaste verkeerswetgeving...)

8.1.2 Samenwerkingsovereenkomst Gewest/gemeente Deze convenant vormt al enkele jaren de aansturing van het lokaal milieubeleid door het Vlaamse Gewest. Met betrekking tot mobiliteit schijnt dit niet echt te lukken, vooral omdat beleidsverantwoordelijken de link milieu – mobiliteit niet altijd willen onderkennen. Een milieuvriendelijk shoppingbeleid bijvoorbeeld start bij de promotie van de fiets en het openbaar vervoer, maar staat in sommige gemeenten haaks op de creatie van nieuwe autoparkeerplaat-

- 143 -


sen. In de praktijk dient de verkeersconsulent in samenwerking met de duurzaamheidsambtenaar een screening uit te voeren van het mobiliteitsplan en het gemeentelijk mobiliteitsbeleid.

8.2 Beschrijving van de bestaande toestand Voor dit onderwerp verwijzen we naar het mobiliteitsplan, vermits het weinig zin heeft om alle gevoerde studies opnieuw te behandelen. Het mobiliteitsplan kan worden geraadpleegd op www.schoten.be . Het woon-werkverkeer te voet of per fiets wordt gestimuleerd door het gemeentebestuur. Tabel 14: bedragen door de gemeente uitgegeven aan eco-vergoedingen. 2002 Totaal bedrag uitge13.933 geven aan ecovergoedingen (in €) *situatie 15 september

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009*

13.470

13.727

11.806

11.769

12.384

13.118

6.809

8.2.1 Wegeninfrastructuur Schoten wordt doorsneden door de E19, de hogesnelheidslijn, het Albertkanaal, het Kanaal Schoten – Dessel, de Brechtsebaan en (aan de rand) de Bredabaan. Dit zijn alle internationaal of regionaal belangrijke invalswegen. De milieukosten aan Schoten voor deze infrastructuur zijn niet min, we verwijzen hier ook naar het hoofdstuk Geluid. Deze wegen hebben zeker een impact op de leefbaarheid van diverse woonwijken, waarbij natuurlijk ook moet gesteld worden dat vele nieuwe woningen (De List, De Zeurt) werden opgetrokken na de bouw van de E19. Alleen is de trafiek toegenomen, en dat kon jaren geleden niet worden voorzien (EUuitbreiding naar voormalige Oostbloklanden).

8.2.2 Openbaar vervoer Het openbaar vervoer is in Schoten erg goed geregeld, met zeer efficiënte aansluitingen naar de stad of het hinterland. Het is wel jammer dat er geen openbaar vervoer is van het gemeentecentrum naar Tram 3 (Carrefour), van waaruit met een sneltram (metro) naar het hart van de Stad Antwerpen kan gespoord worden. Bustrajecten naar de zuidelijke gemeenten, liggen voor sommige wijken ook nog moeilijk, zodat moet overgestapt worden in de stad. Ontsluiting per trein is ook mogelijk geworden door het (ver)nieuw(de) station Luchtbal en Brecht. Men kan nu op 18 minuten van Brecht naar het Antwerps Centraal Station rijden, wat misschien op termijn minder verkeer op de E19 kan realiseren, en mits men op de autosnelweg de (vooral Nederlandse) toeristen kan aanzetten om aldaar de auto achter te laten. Men kan immers ook vandaar naar Metropolis, zonder te moeten aanschuiven op de afrit Luchtbal. Hoe minder verkeer op de E19 hoe gezonder voor de Schotense bevolking.

8.2.3 Gemeentelijk mobiliteitsplan De opmaak van het plan is al enkele jaren bezig en hiervoor doet de gemeente beroep op het studiebureau Mens en Ruimte. Het document werd voorbereid in de gemeentelijke begelei-

- 144 -


dingscommissie en werd conform verklaard door de provinciale audit-commissie. Acties hebben betrekking op het gewenste wegennet, fietsvoorzieningen, openbaar vervoer, parkeerbeleid, snelheid, enzovoort. Het plan bevat ook een tabel met concreet geplande maatregelen, opgedeeld per sector en voorziene uitvoeringstermijn.

8.3 Knelpunten Mobiliteit veroorzaakt milieuproblemen. De grote verkeersassen veroorzaken milieuproblemen voor de ganse bevolking. De uitstoot van uitlaatgassen, de lawaaioverlast, en de onveiligheid zijn drie belangrijke neveneffecten. Op de emissies van de voertuigen op de internationale autoweg, heeft de gemeente geen impact. De invloed op zomersmog, lawaai en vervuiling van run-off hemelwater genereert echter wél problemen waarmee Schoten effectief moet omgaan.

8.4 Doelstellingen Belangrijkste doelstelling is het uitvoeren van het mobiliteitsplan. Anderzijds moet het de betrachting zijn van een gemeentebestuur om zoveel mogelijk randeffecten van de mobiliteit te kunnen minimaliseren. Reductie van de uitstoot, geluidshinder voorkomen door mitigerende maatregelen, enzovoort.

8.5 Acties Actie M 1 Verzet gemeente tegen bijkomend goederenspoor of ringweg BredabaanTurnhoutsebaan De plannen mogen dan al in de “koelkast” zitten, niet zelden worden de beleidssuggesties van drukkinggroepen of hogere overheden om de E19 te verbinden met de E313 ten zuiden van Antwerpen toch wel heel erg concreet. Eén en ander hangt natuurlijk samen met de Lange Wapper of elke mogelijke variant hierop. Het hoeft geen betoog dat de aanleg van dergelijke infrastructuur een zware slag zou betekenen voor het leefmilieu van de bewoners. De gemeente zou dan naast een oost-west as ook nog eens noord-zuid doorsneden worden, waarbij ook de fysieke ruimtelijke grens tussen Voorkempen en stedelijkte omgeving volledig op de schop gaat. De impact van een bijkomend spoor of weg zou ook het achtergrondgeluid sterk doen stijgen. Actie M 2 Weren van vrachtwagens in centrum door betere aansluiting Metropoolstraat met nieuwe Hoogmolenbrug (deze laatste volgens concept voorgesteld door gemeente, niet door BAM) Een actie die uit de vorige planperiode komt, maar wegens het talmen m.b.t. het dossier verbreding Albertkanaal nog niet moest omgezet worden. Actie M 3 Fietspaden De vorige planperiode heeft zich gekenmerkt door aanzienlijke investeringen in fietspaden en het wegwerken van knelpunten en hiaten in het fietspadennetwerk. Er wordt uiteraard op de verdere weg ingeslagen.

- 145 -


Het tweede gedeelte van de Botermelkbaan, onderzoek fietspad langs Albertkanaal, Alice Nahonlei, fietsersbrug over Albertkanaal (Kruiningenstraat) en fietsenstallingen aan openbare gebouwen en bushaltes, zijn actieve dossiers. Er wordt verder werk gemaakt van aantrekkelijke toeristische fietsroutes die niet naast autowegen liggen: HSL snelfietspad, P. Gilsonlaan – Parklaan (mee rekening houden bij aanleg ecoduct Peerdsbosbaan), onderzoeken van mogelijkheden om de Patappeltorenweg naar de V. Frislei doorheen Schijndael door te trekken (omdat het hier gaat om private eigendom, en veel zal afhangen van het eventuele openbare statuut van deze dreef ???) en indien mogelijk aansluiten op route langsheen Klein Schijn kant ‘s Gravenwezel, route Iepenburg – ’s Gravenwezel verlichting aanbrengen en aanleg van een nieuwe fietsbrug in 2010. Actie M 4 Trage Wegen Samen met Natuurpunt en wijkcomité’s en geïnteresseerde burgers wordt het project “Trage wegen in Schoten” ook in de nieuwe planperiode verder uitgewerkt. Trage wegen zijn verbindingen of paden voor niet gemotoriseerd verkeer zoals veldwegen, voeten kerkwegels. In tegenstelling tot “snelle” autowegen, zijn trage wegen in de eerste plaats bedoeld voor wandelaars en fietsers. Het project omvatte tot nu toe o.a. het nazicht van het statuut en de inventarisatie van oude buurtwegen, het omschrijven van de kenmerken, het opmaken van een ontwerpgids en publicatie van een kaart waarop alle bruikbare trage wegen zijn aangeduid. Dit in nauw overleg met inwoners, verenigingen, werkgroep trage wegen, beleid en milieuraad. Een handige vouwfolder geeft inzicht in wat trage wegen zijn en hoe ze te gebruiken. In de volgende planperiode moet de nadruk liggen op het dichten van hiaten, het overleg met eigenaren om een trage weg over hun eigendom toe te laten, en eventueel onrechtmatig afgesloten wegen opnieuw open te krijgen. Daarnaast wordt werkgemaakt van tragewegenwandelingen in samenwerking met de lokale wandelclubs. De problematiek van grafitti op straatmeubilair en objecten langsheen wandelpaden dient onderzocht (zie hoger). Actie M 5 Ondersteunende en flankerende acties Begeleiding schoolverkeer met gemachtigde opzichters, fietspoolproject, onderhoud bushaltes, tussenkomst buurtbus, tussenkomst nachtbussen, behoud gratis vervoer 65+, actie veilig schoolbegin, Met belgerinkel naar de winkel, snelheidscontroles, parkeertoezicht, informatieverstrekking bij grote werken, opmaak mobiliteitswijzer voor nieuwe inwoners en een fietsrouteplan. Bij het nemen van verkeerstechnische maatregelen wordt in de mate van het mogelijke rekening gehouden met milieuaspecten (bijvoorbeeld asverschuiving versus aanleg verkeersdrempel). We verwijzen in dit kader naar de nota ‘invloed van verkeersinfrastructuur op emissies’ die terug te vinden is op de website www.vlaanderen.be/lucht onder milieu en mobiliteit. De milieudienst zetelt mee in de werkgroep en stuurgroep mobiliteitsplan en ook binnen de beleidscel grondgebiedszaken is er thematisch overleg over de materie. Actie M 6 Sensibiliseringsacties In de planperiode (en voor zover de acties nog worden opgezet) zal het gemeentebestuur van Schoten meewerken aan: - actie dodehoekspiegel; - Met belgerinkel naar de winkel; - 146 -


- Ik kyoto (wellicht vanaf 2010 Ik Copenhagen?); - Week van vervoering; - Of varianten en nieuwe spraakmakende acties. Actie M 7 Dienstfietsen Tal van diensten rijden rond met gevonden (en herstelde) fietsen. Het beleid wordt hieromtrent verder gezet. De jeugddienst en de Dienst der Werken gebruiken ook bakfietsen. Actie M 8 Milieuvriendelijk wagenpark? Milieuvriendelijk rijden! De aankoop van wagens zal geschieden met een vergroend lastenboek, waarin de ecoscore van VITO een aanzienlijke rol krijgt. Veel hangt af van subsidies, maar de aankoop van hybride wagens of elektrische wagens staat hoog op het verlanglijstje. De meeste dienstwagens van de gemeente rijden niet verder dan de gemeentegrenzen, en meestal zijn het erg korte ritten in tijd & afstand. Het wagenpark vergroent ook voortdurend, blijkt uit de milieubarometer van de duurzaamheidsambtenaar. Positief is dat veel diensten nu zelf naar de milieudienst komen met vragen voor meer milieuvriendelijke oplossingen. In 2009 werd een analyse van het gemeentelijke voertuigenpark uitgevoerd. Deze analyse werd uitgevoerd aan de hand van het programma MTV (Milieutoetsing Voertuigen) van het VITO. Hieruit blijkt dat het gemeentelijke voertuigenpark een ecoscore heeft van 46,24 (juni 2009). Op basis van deze ecoscore kan een resultaatsverbintenis vastgesteld worden. De analyse liet duidelijk blijken dat er nog veel ruimte voor verbetering is. Het brandstofverbruik speelt een belangrijke rol in de bepaling of een voertuig al dan niet milieuvriendelijk is. Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de gemiddelde ecoscore per voertuigtype voor het gemeentelijke wagenpark.

Grafiek: gemiddelde ecoscore per voertuigsegment

- 147 -


Om de totale ecoscore te verbeteren (verhogen) dienen bij de aankoop van nieuwe voertuigen milieulastvoorwaarden opgenomen te worden. Deze verschillen van type dienstvoertuig en hebben betrekking op volgende aspecten: - Minimale ecoscore (www.milieuvriendelijkvoertuig.be) - EURO-norm - CO2-label met maximale uitstoot van x gr/km - Voertuig met maximale recyclagegraad - Milieuvriendelijke technologie (o.a. elektrisch, hybride, roetfilter) - Brandstof (elektriciteit, benzine, diesle, LPG, aardgas)

Overzicht verdeling gemeentelijke voertuigen per segment

Alle types Personenwagen Kleine bestelwagen Grote bestelwagen Minibus Kleine vrachtwagen Zware vrachtwagen

Alle brandstoffen

Diesel

Benzine

35 3 12 2 2 12 4

22 1 1 2 2 12 4

13 2 11

We stellen vast dat het overgrote deel van het wagenpark dieselvoertuigen betreft. Diesel is echter voor korte afstanden en lage snelheden – typische gemeenteverkeer - minder geschikt vermits dat de uitstoot van roetdeeltjes aanzienlijk hoger is dan bij benzine. Bij de aankoop van nieuwe voertuigen dient, afhankelijk van het voertuigtype en het geplande gebruik, geopteerd te worden voor brandstoffen zoals elektriciteit en benzine.

- 148 -


Om te voldoen aan de definitie van milieuvriendelijk voertuig volgens de samenwerkingsovereenkomt dienen neiuwe voertuigen over minimaal onderstaande ecoscores te beschikken. Type Personenwagen Bestelwagen klasse I Lichte vracht klasse II (MTM 1350-1760 kg) Lichte vracht klasse III (MTM > 1760 kg)

Minimale ecoscore 70 68 53 44

Bij de aankoop van een nieuw voertuig dient hiervoor bijgevoegde flowchart als leidraad. Bij de aankoop van nieuwe voertuigen dient steeds advies van de milieudienst gevraagd te worden. De milieuraad staat erg achter dit soort practische fiche’s om het huishouden en het wagenpark in het bijzonder te vergroenen. De lokale (korte) ritjes van alle dienstwagens hebben immers een impact op de leefomgeving in de dichtbevolkte wijken. Ecodriving kan bovendien leiden tot minder CO2-uitstoot en minder geluidshinder.

- 149 -

Draaiboek nieuwe aankoop voertuigen Type wagen bestelwagen

personenwagen

Gemengd verkeer: benzine

3-weg katalysator Hybride

Lokaal verkeer: elektrisch

Bij voorkeur lithium-ion batterij

Vrachtwagen & Speciale toepassingen

Lokaal verkeer en/of veel start/stop: elektriciteit of benzine

Weinig start/stop of stationair: diesel

3-weg katalysator Hybride

NOx reductie technologie

CO2 uitstoot max 170 g/km

Met extra toepassing op de motor

Roetfilter

Oplaadbaar aan het net CO2 uitstoot max 130 g/km

Zonder extra toepassing op de motor

CO2 uitstoot max 155 g/km

benzine

Hybride 3-weg katalysator

Extreem groot verbruik

aardgas

Diesel + ad Blue

Roetfilter

Ecoscore ≥ 70 Euronorm min.5

Ecoscore klasse I ≥ 68 klasse II ≥ 53 Klasse III ≥ 44 - 150 Euronorm min. 5

Euronor m min. V

NOx reductie technologie

Actie M 9 Milieuvriendelijk rijden! De gemeente promoot milieuvriendelijk rijgedrag bij de bevolking en wil ook cursussen energiezuinig en milieuvriendelijk rijgedrag organiseren voor gemeentepersoneel. De duurzaamheidsambtenaar tracht ook in de mate van het mogelijke opleidingen “Ecodriving” te voorzien, bv bij de opening van een nieuw gebouw, de energiemarkt, enzovoort. De interesse van de bevolking is erg groot. Actie M 10 Uitvoering interne mobiliteitsenquête Om de bedrijfsmobiliteit (dienstverplaatsingen en woonwerkverkeer) te verbeteren dienen niet enkel ingrepen gepland te worden, maar dient ook onderzocht te worden in hoeverre bepaalde maatregelen effect zullen hebben. Met behulp van een mobiliteitsenquête kan gepeild worden naar de specifieke verwachtingen en opmerking van de werknemers.

- 151 -


9 Energie Gedurende de vorige planperiode is er een hele mentaliteitswijziging gekomen ten aanzien van het energievraagstuk. Opmerkelijk is de vaststelling dat de internationale gemeenschap, de mondiale verzekeringssector, diverse internationale instellingen (WHO, UNESCO, UNEP) en de EU overtuigd is geraakt van het feit dat er wel degelijk een klimaatswijziging aankomt, met alle nare gevolgen vandien. Veel landen zijn al volop bezig met klimaatmaatregelen, alhoewel dient gezegd dat België, en Vlaanderen in het bijzonder, ver achterna hinkt. Hierdoor ontstaat binnenkort een situatie dat de Belgische industrie – die al bijzonder energieverslindend op zich is – in een serieuze achterstand geraakt t.a.v. andere landen. De energieefficiëntie van de industrie zou op iets langere termijn wel eens een heel bepalende concurrentiefactor kunnen worden. Dat de opwarming zo extreem snel gaat, is met een wetenschappelijke zekerheid te wijten aan het broeikaseffect, waarbij de uitstoot van CO2 en methaan de belangrijkste bijdragen vormen. De effecten zijn nu, volgens de internationale koepel van verzekeringsinstellingen en de UNEP, duidelijk voelbaar: meer neerslag, zwaardere stormen, een verhoging van het zeepeil, afsmelten van sneeuw- en gletsjergebieden. Het afsmelten van de Noordpoolkap en belendende permafrost-gebieden zal bovendien nog eens extra gigantische hoeveelheden methaan doen vrijkomen. Kyoto was een eerste erg gematigde stap om het tij te keren. Voor België kwam het neer op 20 euro/inwoner (bron :VITO/Interregionale cel Leefmilieu), terwijl de marginale kosten van de effecten van deze klimaatswijzing een veelvoud van dit bedrag zijn. Het is treffend dat nog altijd de energievraag van een gemiddelde woning in Vlaanderen het niveau van een Scandinavische woning vér overtreft; nochtans zijn er in het noorden minder uren zonnewarmte en is het er veel kouder. Er dient nog een hele weg afgelegd, liefst voor de laatste druppel aardolie wordt bovengepompt (meest optimistische schatting met de huidige bekende reserves reeds binnen 65 jaar!). Het is daarom erg belangrijk dat er ook op lokaal vlak ernstig rekening wordt gehouden met het beleidselement Energie. Op gemeentelijk vlak kunnen heel wat maatregelen worden genomen die een voorbeeldfunctie hebben naar de bevolking toe. Geen enkel onderwerp wordt zo door mythen en weerstanden afgeblokt, maar het is wél zo dat elke maatregel om energie te besparen ook voelbaar is in de beurs van de burger. Vandaar dat sensibilisering op gemeentelijk vlak zeker effectief kan zijn of worden. In de afgelopen planperiode is er alleszins heel veel gebeurd dat we in de planningsfase niet konden voorzien. We denken aan de nieuwe normen, het energieprestatiedecreet, de hausse aan zonne-energiesystemen, de groene stroomcertificaten, de energieboekhouding, enzovoort. Maar ook het maatschappelijk draagvlak ten aanzien van energiebesparing en groene energie bijvoorbeeld. We mogen gerust zeggen dat de acties van de duurzaamheidsambtenaar, gaande van energiekramen tot en met uitgaven en studiedagen, enorm hebben bijgedragen tot een lokale bewustmaking. We denken dat het gemeentebestuur ook een krachtig signaal gaf door energie als een belangrijke prioriteit aan te duiden, en te voorzien in substantiële subsidies. Opvallend is dat de gemeente Schoten in 2009 voor 100 % groene energie aankocht! - 152 -


9.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden 9.1.1 Samenwerkingsovereenkomst Gewest/gemeente Schoten Het duurzaam lokaal energiebeleid moet leiden tot een vermindering van de energievraag, liefst door een ecologisch verantwoorde manier van bouwen en consumeren, en een ondersteuning of aanmoediging om ook alternatieve en hernieuwbare energiebronnen te benutten. De gemeente speelt hierin een grote rol, niet alleen als grootste werkgever van Schoten, maar ook omdat het bestuur grote complexen bouwt of moet onderhouden.

9.1.2 Energieprestatieregelgeving De gemeente moet toezien op de naleving van de voorwaarden die in de energieprestatieregelgeving zijn voorzien, ondermeer via de aflevering van stedenbouwkundige vergunningen. Dit wordt ook serieus opgevolgd ondermeer door een digitaal aanmeldingssysteem (zie instrumentarium). Daarnaast zorgt de gemeente ook voor randinformatie en aanbevelingen. Dat kan gaan van infoverlening omtrent de aanleg van een extensief groendak tot en met info over alternatieve energiesystemen. Sinds 1 januari 2009 dienen een groot aantal publieke gebouwen een energieprestatiecertificaat (EPC) voor publieke gebouwen uit te hangen op een voor het publiek duidelijk zichtbare plaats. Deze verplichting geldt voor publieke gebouwen met een bruikbare vloeroppervlakte groter dan 1.000 m² waar een publieke organisatie gehuisvest is die vaak door het publiek wordt bezocht. Voor Schoten werd een EPC voor onderstaande gebouwen opgesteld. Gemeentelijk gebouw

Gemeten energieverbruik (kWh/m²)

Kengetal vergelijkbaar gebouw (kWh/m²)

GAMW

354,51

241,0

Bibliotheek

341,25

322,0

GOC => GDC*

482,19 (leegstand)

322,0

Sporthal Vordenstein

358,61

301,0

Kasteel

311,52

322,0

Sporthal De Zeurt

206,65

301,0

Gemeentehuis*

167,19

281,0

De Kaekelaar

269,35

322,0

Politiekantoor

263,63

281,0

(een hoger kengetal betekent een minder energiezuinig gebouw en dus hogere energiekosten) * Het EPC van het gemeentehuis (verbruiksperiode viel tijdens de verbouwingwerken en is bijgevolg niet representatief) en het gemeentelijke ontmoetingscentrum (het GOC wordt omgebouwd tot lokaal dienstencentrum) dienen binnen afzienbare tijd herzien te worden.

- 153 -


9.2 Beschrijving van de bestaande toestand 9.2.1 Energieloket (subsidies en premies) Als particuliere inwoner kan men in Schoten genieten van gewestelijke subsidies, groene stroomcertificaten, subsidies van de netbeheerder, en ten slotte een gemeentelijke duurzaamheidspremie voor zonneboilers en fotovoltaïsche cellen. Er bestaat ook een federale fiscale aftrekmogelijkheid. Alle premies worden aanschouwelijk voorgesteld op www.energiesparen.be . Gemeentelijke subsidie 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Aantal goedgekeurde 2 2 3 0 3 7 9 (10*) dossiers zonneboilers Aantal goedgekeurde 81 / / / / / 16 dossiers PV-installaties (112*) * aantal ontvangen aanvragen (budget 2009 was ontoereikend, niet behandelde aanvragen worden begin 2010 behandeld) De duurzaamheidsambtenaar en de assistent-stedenbouwkundig ambtenaar verzorgen ook een energieloket om mensen te wijzen op het energieprestatiedecreet, informatie over energiebesparingssystemen, groene energie, duurzame bouwmaterialen, enzovoort. Individuele begeleiding wordt voorzien door de duurzaamheidsambtenaar; dagelijks maken veel mensen van deze mogelijkheid gebruik. Uit de cijfers die jaarlijks ontvangen worden van de netbeheerder leiden we af dat het totale energieverbruik (gas en elektriciteit) een dalende trend vertoont. De cijfergegevens voor 2009 zijn nog niet gekend en worden pas in maart 2010 ter beschikking gesteld door EANDIS. We trachten desnoods de tabel nog te actualiseren en te publiceren als een nagezonden addendum. Emissie van CO2 door huishoudens (elektriciteit en gas) uitgedrukt in ton CO2 100.000

98.243

98.079

95.722 93.083

90.000

80.000

70.000 2005

2006

2007

2008

jaar

Evolutie energiegebruik (gas & elektriciteit) Schotense huishoudens (gegevens Eandis) - 154 -


9.2.2 Rationeel energiegebruik De gemeente heeft vanuit het thema energie van de samenwerkingsovereenkomst een duidelijke verplichting om het energieverbruik van de gemeentelijke infrastructuur te inventariseren en te beheersen. Hiertoe wordt een energieboekhouding uitgevoerd voor onderstaande gebouwen. Bij de screening van de gebouwen werd enerzijds rekening gehouden met de selectie ven de grootverbruikers en anderzijds de verplichting tot het beschikken van een energieboekhouding voor gebouwen die dienen te beschikken over een EPC. De meterstanden van gas, elektriciteit en water worden maandelijks genoteerd en ingegeven in het energieboekhoudprogramma Comeet van de netbeheerder Eandis. Enkel voor de sporthal Vordenstein (*) en het gemeentelijke ontmoetingscentrum (*) worden de meterstanden gas en elektriciteit telemetrisch bijgehouden.

Gemeentelijk gebouw

Adres

EPC

Energieboekhouding

1

Kunstacademie

Vordensteinstraat 47

Nee

Comeet

2

GAMW

Jozef Van Craenstraat 4

Ja

Comeet

3

Bibliotheek

Sint-cordulaplein 13

Ja

Comeet

4

Brandweerkazerne

Theo Van Cauwenberghslei 48

Nee

Comeet

5

GOC (gemeentelijk ontmoetingscentrum) => LDC

Deuzeldlaan 49

Ja

Comeet *

6

Sporthal Vordenstein

Vordensteinstraat 76

Ja

Comeet *

7

Kasteel

Kasteeldreef 61

Ja

Comeet

8

Sporthal De Zeurt

Eksterdreef

Ja

Comeet

9

Dienst der Werken

Lodewijk Weijtenstraat 32a

Nee

Comeet

10

Gemeentehuis

Verbertstraat 3

Ja

Comeet

11

De Kaekelaar

Cordulastraat 10

Ja

Comeet

12

Politiekantoor

Gasketelplein

Ja

Comeet

13

Milieudienst

Verbertstraat 7

Nee

Comeet

14

Schildersatelier

Lodewijk Weytenstraat 32

Nee

Comeet

Naast deze gebouwen verzamelt de gemeente ook het verbruik van alle aansluitingspunten voor elektriciteit, gas en water binnen de gemeentelijke infrastructuur. Onderstaande grafiek geeft de evolutie van de jaarlijkse energieverbruiken weer. Sinds 1 augustus 2008 neemt de gemeente voor 50 % groene stroom af. De invloed op de CO2-uitstoot werd weergegeven onder ‘2008 x’.Op basis van deze informatie kan de duurzaamheidsambtnaar/energiecoördinator de technische diensten adviseren inzake energiebesparende maatregelen, zoals relighting, het bijstellen van verwarmingssystemen en het plaatsen van bijkomende isolatie.

- 155 -


* toelichting 2008 x: Sinds 1 augustus 2008 neemt de gemeente voor 50 % groene stroom af. De invloed op de CO2-uitstoot werd weergegeven onder ‘2008 x’. De afname van groene ipv grijze stroom heeft tot gevolg dat de CO2-uitstoot ten gevolge van elektriciteitsverbruik afneemt (voor 2008 met 25 %). Voorkomen is beter dan genezen, daarom tracht de gemeente bij nieuwbouwproject te waken over de energievriendelijkheid vanaf de tekentafel. In het lastenboek wordt rationeel energiegebruik dan ook steevast als criteria opgenomen. Bij de laatste twee bouwprojecten, nl. het nieuwe politiekantoor en de nieuwe administratieve vleugel aan het gemeentehuis, maakte de duurzaamheidsambtenaar deel uit van de jury die de opdracht had een geschikte ontwerper te selecteren. In beide gevallen werd een bureau gekozen dat de nodige aandacht heeft op het gebied van duurzame materialen en rationeel energiegebruik. In het tweede geval werden wel adviezen m.b.t. zonnewering en afdoende natuurlijke ventilatie genegeerd, waardoor er zich anno 2009 een serieus binnenklimaatprobleem manifesteerde. Naast de bestaande premies, subsidies en andere voordelen inzake energiebesparende maatregelen kan de particulier bij de gemeente terecht voor allerhande informatiebrochures met betrekking tot duurzaam bouwen, rationeel energiegebruik en hernieuwbare energie. Daarnaast communiceert de duurzaamheidsambtenaar via de gebruikelijke kanalen meerdere keren per jaar over het thema energie. We beseffen immers dat in de communicatie voor particulieren rekening moet gehouden worden met het feit dat er vaak ook heel wat energie kan bespaard worden zonder grote (en dure) investeringen. De duurzaamheidsambtenaar legde in de afgelopen planperiode (2008-2009) veel prioriteiten bij de “gewone” burger met een kleine woning en weinig middelen om te investeren. Alhoewel het internet en diverse instellingen heel veel informatie geven over REG en dergelijke, bleek dagelijks dat men het bos niet meer door de bomen ziet. Een individuele aanpak was - 156 -


nodig, en in een gezamenlijk project met maatschappelijk assistenten van het OCMW werd een specifieke doelgroep gedetermineerd en een actie daarrond ontwikkeld. De energieweek 2009 bracht 1.472 mensen op de been, waarvan 992 naar de zogenaamde energiebeurs. Tijdens deze week werd tevens de Schotense thermografische kaart voorgesteld. De thermografische kaart is een gezamenlijk project van 21 steden en gemeenten in de Antwerpse regio. De kaart geeft een indicatie van het warmteverlies van de daken op het ogenblik dat de opnames gebeurden (koude, heldere winternacht in maar 2009). Met het project wenst de gemeente de burger te informeren omtrent de isolatiekwaliteit van zijn eigen dak. Tevens wordt de nodige informatie aangeboden om eventuele isolatieproblemen op te lossen. Verschillende infoamomenten rond beschikbare premies, isolatie, beursstanden met leveranciers van isolatiematerialen,… zorgden ervoor dat alle vragen beantwoord werden.

Overzichtskaart ‘thermografische kaart Schoten’ Ook de campagne Klimaatwijken kan jaarlijks rekenen op een groot aantal deelnemers (gemiddeld 90 deelnemende gezinnen). De bereikte besparingspercentages variëren per groep. Tijdens de campagne 2008-2009 bespaarden de Schotense deelnemers samen 14,06 % op hun energieverbruik, wat goed was voor een besparing van 43 ton CO2-uitstoot! We kunnen dus zeker spreken van een heel mooi resultaat! In het kader van het project ‘huishoudelijke energiescans’ werden alle beschikbare 279 scans uitgevoerd (beschikbare scans krachtens het uitvoeringsbesluit van de Vlaamse Overheid d.d. 2 maart 2007 ter bevordering van rationeel energiegebruik). De distributienetbeheerders kregen hiermee de verplichting tegen eind 2009 50.000 energiescans uit te voeren. Schoten schreef zich in op dit aanbod en sloot hiervoor een overeenkomst met de netbeheerder Eandis om 279 gratis energiescans in Schoten (2% van de huishoudens) uit te voeren. De adressenwerving hiervoor gebeurde via het OCMW (prioritair) en via de gemeente (open oproep). De - 157 -


scans werden uitgevoerd door het scanbedrijf Imtech (aangesteld door de netbeheerder). Eind 2009 ontvingen we het bericht dat alle beschikbare scans werden uitgevoerd. Een nieuw besluit van de Vlaamse regering d.d. 18 december 2008 voorziet per gemeente in de uitvoering van extra energiescans bij ongeveer 0,5 % van het aantal huishoudelijke afnemers uit te voeren voor eind 2011 en vanaf 2010 jaarlijkse bij 1 % van het aantal huishoudelijke afnemers. Voor Schoten betekent 70 extra energiescans voor de periode 2009 – 2011 en vanaf 2010 140 extra energiescans per jaar. De gemeente Schoten ondertekende zal deze bijkomende scans laten uitvoeren door de sociaal economie organisatie Goed Wonen vzw. Goed Wonen vzw werkt volgens de kwaliteitsnormen van Komosie (Koepel van de energiesnoeiers). De energiesnoeiers van Goed Wonen zijn een sociaal economieproject waarbij zwakke arbeidskrachten (o.a. laaggeschoolden, langdurig werklozen,…) op de arbeidsmarkt onder leiding van ervaren werkleiders nieuwe tewerkstellingskansen in de energiemarkt aangeboden krijgen. De energiesnoeiers van Goed Wonen specialiseren zich in energiebesparende maatregelen met prioriteit voor eenvoudige en kwetsbare gezinnen.

9.3 Knelpunten Er mag dan een enorme mentaliteitswijziging ontstaan zijn bij het grote publiek, het blijft een feit dat energiemaatregelen enkel “pakken” als de prijzen ervan de pan uitswingen. Veel steunmaatregelen zijn noodzakelijk om de particulieren aan te zetten tot het plaatsen van zonnepanelen bijvoorbeeld. Men wenst zeer korte terugverdientijden, en die zijn voorlopig nog onmogelijk zonder fiscale stimuli en subsidies. Anderzijds is het voor Vlaanderen ook een investering in de toekomst, want ze moeten sowieso voldoen aan de minimumnormen voor groene energie en het terugdringen van CO2. Dan liever investeren in Vlaamse huishoudens dan pakweg in een duister allocatiefonds in een voormalig Oostblokland. Vlaanderen zit met heel veel oude huizen die aan weinig of geen REG-en isolatie-eisen voldoen. Energiebesparende maatregelen zijn dus altijd een stuk pré-financiering, en er dient dus over gewaakt dat het zgn Matteüs-effect niet speelt. Bovendien zijn er soms ook technische problemen om een oud huis aan te passen aan hedendaagse eisen. Er is nog héél veel energieverspilling (en dus CO2-productie). Tuinverlichting, gevelverlichting, uitstalramen in het midden van de nacht, zeer felle openbare verlichting na middernacht, winkels met opendeur-warmteschilden,… Er moet nog een heleboel wetgevend en sensibiliserend werk verricht worden. Ten slotte is er nog veel scepticisme ten aanzien van nieuwe energievriendelijke systemen. De erg conservatieve houding voor lage energiewoningen (in casu passiefhuizen), ecologisch verantwoorde bouwmaterialen, groene energiesystemen, groendaken, enzovoort. De Belg mag dan met een baksteen in de maag geboren zijn, hij zweert bij oude technieken en materialen, in tegenstelling tot het buitenland (waarvan er veel landen een veel kouder en vochtiger klimaat hebben).

- 158 -


9.4 Acties Actie E 1 Zonneboilers en fotovoltaïsche installaties Er worden verder subsidies gegeven voor zonneboilers (voor de productie van warm sanitair water) en fotovoltaïsche installaties (voor de productie van groene elektriciteit). Er mogen dan al groene stroomcertificaten bestaan, fiscale aftrek gedurende enkele jaren t.b.v. 3.800 euro (dit is het bedrag dat je effectief terugkrijgt!) en subsidies van de netbeheerder, het gemeentebestuur wil ook de zonne-energie een duw in de rug geven. 500 en 250 euro zijn geen grote bedragen, maar ze zorgen toch voor enkele maanden minder terugverdientijd. Soms is dit bedrag nét die aanmoediging om er toch maar voor te gaan. Er zal in de planperiode worden bekeken in hoeverre een samenaankoop kan georganiseerd worden, niet met één bepaalde firma maar via de assistentie van bv ODE, VIBE of Dialoog die een lastenboek met de duurzaamheidambtenaar opmaken en de inzendingen kwalitatief beoordelen. Het uitzoeken van één bepaalde firma is voor veel aspirant-investeerders nog altijd een hoge drempel. De investeringskosten zullen ook dalen met een samenaankoop, waardoor het subsidiebedrag enerzijds wordt verlaagd, maar anderzijds dit bedrag wordt geïnvesteerd in het hele begeleidings- en aanbestedingsproces. De gezinnen krijgen dus onrechtstreeks evenveel subsidie vermits hun installatie goedkoper zal zijn, en de terugverdientijd korter. Actie E 2 Energieboekhouding en audits De energieboekhouding en daaraan gekoppelde energie-audits worden verder gezet. Ze moeten niet alleen een inzicht geven in het elektriciteits- en brandstofverbruik, maar ook aanleiding geven tot beheersmaatregelen, investeringen met snelle terugverdientijd, of vergroening van de elektriciteitsproductie. Er wordt hiervoor heel intensief samengewerkt met de collega’s van de technische dienst, dienst der werken, netbeheerder en gebouwbeheerders. Werken aan energiebesparing is werken met iedereen die al eens het licht aan en uit moet doen. Wat baat het bijvoorbeeld om een ambitieus intern bezuinigingsplan uit te werken, als de kantoren lang na het verlaten van het personeel (en schoonmaakpersoneel) voluit blijft branden tot 20.00 u. Daarmee wordt 1,5 u geld van de maatschappij omgezet in CO2 en warmte, en dat dient vermeden te worden. Actie E 3 Projecten hernieuwbare energie en REG Bij nieuwbouwprojecten of vernieuwbouw van gemeentelijke gebouwen wordt steeds rekening gehouden met de zonprojectie, bouwmaterialen, isolatie, gebruik van (FSC)hout, groendaken, ventilatieschouwen, aangepaste verlichting, enzovoort. Het valt immers te verwachten dat de energiefactuur de volgende decennia crescendo gaat, en bij nieuwe gebouwen is het evident dat er gestreefd wordt naar een maximale beperking van de energievraag. Hierdoor wordt het gebouw ook meteen gezonder én Kyoto/COPH-vriendelijker. Anderzijds zullen in de planperiode doelgroepen worden gedetermineerd waarrond projecten kunnen opgestart worden. Burgers is één belangrijke doelgroep, maar ook middenstanders, sportclubs/zaaleigenaars, horeca, jeugdverenigingen, enzovoort. Naar bedrijven toe heeft de gemeente eigenlijk minder impact (behalve dan handhaving in functie van VLAREM 2 inzake beperking lichthinder), maar we merken duidelijk dat de bedrijfsleiders en milieucoördinatoren zwaar inzetten op energiezuiniger werken, opzetten van zonlichtprojecten (eventueel door - 159 -


het dak ter beschikking te stellen). Ook voor bedrijven wordt de energiefactuur even belangrijk als andere kostenposten. Actie E 4 Openbare verlichting Feit: in Duitsland is 9 % van de openbare wegen verlicht, in Vlaanderen 90 %. In het afgelopen milieubeleidsplan werd aangegeven dat er ging onderzocht worden in hoeverre de factuur (en dus ook de milieukost) van openbare verlichting kan worden teruggedrongen. Het onderwerp is in 2008 en 2009 enkele malen aan de orde geweest in de raadscommissie Milieu & duurzame ontwikkeling, alsook in de gemeentelijke milieuraad. Dat het onderzoek er niet is van gekomen, kan worden verklaard doordat de netbeheerder een grote wetenschappelijke studie heeft opgezet over de openbare verlichting. Er zijn nieuwe technieken op de markt gekomen om bijvoorbeeld de intensiteit van de lampen aan te passen aan de “donkerte” van de nacht. Verder is er software waardoor lampen alternerend kunnen gedimd of afgesloten worden, daar waar het nu nog erg veel kost om het systeem aan te passen aan energetische milieurandvoorwaarden. Er zal natuurlijk ook een stuk mentaliteitswijziging moeten komen in het “over-verlicht” Vlaanderen c.q. Schoten. Er zullen beleidsvragen moeten gesteld worden om de zware energiefactuur naar beneden te krijgen: - Wat is het aantal lux dat in een woonwijk als comfortabel en veilig wordt aanzien en het minimum is naar veiligheidsnormen?; - Moet elke weg op dezelfde manier worden verlicht ?(snelle wegen fel licht, trage wegen beperkter licht); - Kan de straatverlichting na bv 24.00 uur worden gedoofd/gedimd/alternerend gedoofd?; - Wanneer gaat de straatverlichting opnieuw “aan”?; - Hoe gaan we nieuwe straten/wijken in de toekomst verlichten? Kwantiteit/intensiteit?; - Nieuwe verlichting: aandacht voor strooilicht, projectie en nieuwe energiezuinige armaturen. Zowel milieuraad als Raadscommissie Milieu & Duurzame ontwikkeling wensen dat dit topic de volgende jaren van nabij wordt opgevolgd, gelet op de torenhoge kosten en het feit dat gerichter en minder licht niet noodzakelijk minder comfort/veiligheid zou genereren.

- 160 -


Evolutie uitstoot (in ton CO2) openbare verlichting binnen Schoten * toelichting 2008 x: Sinds 1 augustus 2008 neemt de gemeente voor 50 % groene stroom af. De invloed op de CO2-uitstoot werd weergegeven onder ‘2008 x’. De afname van groene ipv grijze stroom heeft tot gevolg dat de CO2-uitstoot ten gevolge van elektriciteitsverbruik afneemt (voor 2008 met 25 %). Actie E 5 Sensibiliseringsacties en Energieloket In 2008 en 2009 heeft de duurzaamheidsambtenaar een aantal individuele en doelgroepgerichte acties ondernomen die niet uit de plaatselijke media waren weg te branden. De gemeente Schoten heeft zich hierbij niet enkel verscholen achter de verplichtingen van het onderscheidingsniveau van de samenwerkingsovereenkomst, maar heeft proactief en drempelverlagend naar burgers en wijkverenigingen gewerkt. Hierbij waren enkele nieuwe sensibiliseringsvormen zoals een energiekraam (op markt en andere festiviteiten met publiekstoeloop), samenwerking met OCMW om de minst begoede bevolkingsgroep te kunnen bereiken, enzovoort. Het Energieloket van de duurzaamheidsambtenaar kreeg in 2009 vele bezoekers per dag. Deze zagen de bomen niet meer door het informatie en website-bos en zochten individuele begeleiding voor isolatie, zonlichtinstallaties, duurzame bouwmaterialen, renovaties, en vooral ook het kluwen van subsidie- en fiscaliteitregelingen. Door de duurzaamheidsambtenaar werd ook een eigen softwareprogramma gemaakt om snel en heel transparant “terugverdientijden” te kunnen berekenen, een applicatie die menig aspirant-koper van PV bijvoorbeeld over de streep heeft getrokken. Ook de thermografische kaarten (in samenwerking met StadAntwerpen) zullen hun effect niet missen. Deze kaart kan geraadpleegd worden op www.antwerpen.be/zoominopuwdak. In de nieuwe planperiode zal deze begeleiding en dit “vormingswerk” (vaak buiten de normale werkuren en in het weekend!) nog aan belang toenemen. Verwacht mag ook worden dat na - 161 -


de economische crisis van 2008-2009 de vraag naar aardolieproducten zal toenemen, de inflatie zal stijgen en daardoor investeringen in groene energie en energiebesparing in het gezinsbudget aan belang zal winnen. Daarom zullen we met de gemeente Schoten ook verder participeren (zolang het wordt georganiseerd) aan acties als: - Klimaatwijken; - Schoten Agenda 21 (Lokaal Kytobeleid); - Bouwteams (een deel is uiteraard ook gericht op lage energiewoningen, REGmaatregelen, isolatie, enzovoort); - Energiescans en energiesnoeiers (of gelijkaardige acties); - Milieuvriendelijk tuinieren (deel verlichting of liever preventie ervan); - Ik Kyoto (fietscampagne); - Met belgerinkel naar de winkel (zie hoofdstuk mobiliteit). Actie E 6 Aankoop groene stroom De gemeente besliste om vanaf 1 augustus 2009 voor minimum 50 % groene stroom af te nemen. Voor 2009 werd in positieve zin afgeweken van deze contractvoorwaarde gelet op het voordelige aanbod van de elektriciteitsleverancier. In plaats van 50 % groene stroom werd er een jaar lang voor 100 % groene stroom afgenomen. Ook voor de komende jaren (eventueel na afloop contract) dient bekeken te worden of het aandeel groene elektriciteit niet verhoogd kan worden. Bij de opmaak van dit milieubeleidsplan is nog grote onduidelijkheid over én de meerkost (Electrabel) én het feit of er al dan niet een federale tegemoetkoming zal komen. Het College van Burgemeester en Schepenen kiest principieel voor 100% groene stroom, zelfs indien dit een te verantwoorden kleine meerkost veroorzaakt. Een en ander zal nog worden onderzocht en zijn beslag kennen in de gemeenteraad van februari 2010

- 162 -


10 Lucht 10.1 Beleidskader en gemeentelijke bevoegdheden Lucht is op gemeentelijk vlak vaak een “vergeten” materie. Geur is meestal het leefmilieuprobleem dat wel in beeld komt, maar dit onderwerp is zo specifiek dat er meestal een aparte benadering aan wordt gegeven. Nochtans heeft een gemeente veel te maken met lucht, alleen al omdat elke inwoner rechtstreeks lucht inademt, en de Burgemeester verantwoordelijkheid draagt over de gezondheid en de veiligheid van zijn burgers. Maar het onderwerp komt natuurlijk op een meer abstracte manier aan bod binnen de milieubeleidsplanning, bijvoorbeeld in functie van de naleving van vergunningsvoorwaarden, de milieukwaliteitsnormen, het (voorkomen en beteugelen) van illegale verbrandingen, enzovoort. Dit belet niet dat een nauwgezet beleid op lokaal vlak heel wat hinder en problemen kan voorkomen voor de inwoners. Tenslotte is er voor dit leefmilieucompartiment ook integratie nodig met andere beleidsmateries, zoals energie, afval, hinderlijke inrichtingen, enzovoort. Lucht is traditioneel een moeilijke materie voor gemeentebesturen. Eventuele contaminatie is moeilijk op te sporen (immissies bijvoorbeeld), tenzij er specifieke proefopstellingen worden geïnstalleerd in overleg met erkende laboratoria, het nemen van monsters in bedrijven is een erg technische materie (waar de milieudienst geen toestellen voor heeft), en luchtverontreiniging is een probleem dat intergemeentelijk, zelfs regionaal is. Denken we maar aan ozon, fijn stof, verzurende neerslag, enzovoort. In onderstaande tabel wordt het aantal dagen weergegeven waarop de daggemiddelde PM10 concentratie hoger was dan 50 µg/m3 (meetstation te Schoten). Volgens EU richtlijn 1999/30/EG mag deze daggrenswaarde vanaf 1/1/2005 niet meer dan 35 keer (dagen) per jaar overschreden worden. Indien de daggemiddelde fijn stof (PM10) concentraties op meer dan 35 dagen hoger zijn dan 50 µg/m3 wordt dit weergegeven in het rood. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 daggemiddelde PM10 concentratie > 50 µg/m3

37

41

39

36

23

30

10.1.1 De wet van 28 december 1964 op de bestrijding van luchtverontreiniging Deze kaderwet voorziet in een uitvoeringsbesluit dat voorziet in de mogelijkheid om alle nodige veiligheidsmaatregelen te nemen bij erge luchtverontreiniging. Verder bestaan er milieukwaliteitsnormen en grenswaarden voor de (emissies in de) lucht, die grotendeels vervat zijn in Vlarem 2. Eén en ander wordt gestuurd vanuit de Interregionale Cel Leefmilieu (IRCEL), vooral bekend van ozon en CO2-problematiek en de implementatie van Kyoto.

10.1.2 Het KB van 26 juli 1971 richt zones voor speciale bescherming in tegen luchtverontreiniging Het KB is van toepassing op Schoten, zodat verbranding van alle afvalstoffen verboden is, tenzij het om groenafval gaat. Dit KB is zeker van toepassing in geval van verbranding van - 163 -

6*


afval in open lucht, stookvaten, enzovoort. Het zwavelgehalte van huisbrandolie mag ook niet hoger zijn dan 1%, en in geval van zwavel is dit beperkt tot 1% van het gewicht (bijvoorbeeld in geval van steenkool).

10.1.3 Het KB van 6 januari 1978 ter voorkoming van luchtverontreiniging door stookinstallaties Het KB regelt de keuring, gebruik, onderhoud, en de emissies van stookinstallaties voor de verwarming van gebouwen. Grotendeels zijn deze normen opgenomen in hoofdstuk 6.6 van Vlarem 2. Sedert het programmadecreet van 2003 wordt ook voorzien in een Fonds voor de controle op de uitvoerende taken van de brander- en stookolietechnici.

10.1.4 Andere regelgeving Preventie en controle van luchtverontreiniging wordt vooral geregeld door Vlarem 2 en eventueel buitengewone voorwaarden die aan een milieuvergunning worden gekoppeld. Het gaat te ver om al deze relevante besluiten in het milieubeleidsplan op te nemen. Ze hebben, anders dan bij sommige andere leefmilieucompartimenten, meestal betrekking op een bepaald soort potentiële veroorzaker van luchtverontreiniging: motoren, auto’s, loodgehalte benzine, dampterugwinning benzinestations, zwavelgehalte diesel, CFK’s, niet voor de weg bedoelde machines, ioniserende stralingen, raamverdragen in verband met klimaatverandering, ozon, enzovoort.

10.2 Huidige toestand Lucht is voor een lokale milieudienst een moeilijk te beheersen materie. Geur en lawaai verplaatsen zich weliswaar door dit medium, maar deze hinderfacetten staan los van dit hoofdstuk. Wat betreft lucht gebeurt er veel te weinig onderzoek, zowel naar het respecteren van emissievoorwaarden, als naar de immissie op het Schotens grondgebied. Dit komt natuurlijk door de complexiteit, het ontbreken van technische hulpmiddelen (wat op zich niet vreemd is: het is niet evident dat een gemeente zwaar zou investeren in luchtanalysetoestellen). De milieudienst is derhalve aangewezen op de meettoestellen van de VMM of VITO, en occasioneel wordt er ook een onderzoek opgestart door het PIH (Schoten ondertekende de provinciale samenwerkingsovereenkomst, ondermeer met het thema luchtverontreiniging). Het luchtcompartiment op lokaal niveau is zeker een belangrijk beleidsmatig aandachtspunt. Als er iets misloopt, zijn de burgers er (terecht) snel bij om klacht in te dienen. Belangrijke klachten zijn ondermeer: illegaal afval branden, tuinafval opstoken, verfspuiten, rioleringsproblematiek, slecht composteren, enzovoort. Vaak komen luchtproblemen naar voren doordat er wordt geklaagd over geurhinder. Uit de screening blijkt dan vaak dat er ook op het vlak van voorkoming van luchtverontreiniging een probleem bestaat.

10.3 Knelpunten Technische inspectie op de uitstoot van bedrijven controleren, is specialistenwerk waarvoor zeer ingewikkelde bemonsterings- en analyseapparatuur nodig is. Bovendien moet er ook een heel eigen sonderingstechniek worden toegepast om rechtsgeldige controles uit te voeren. - 164 -


De milieudienst krijgt (met uitstel, sommige parameters online!) de gegevens van de Schotense meetpost van de VMM door, en tracht ze te interpreteren in functie van de milieujaarprogramma’s. De emissieverslagen van diverse bedrijven worden echter rechtstreeks doorgestuurd aan Aminal, waardoor een bron aan degelijke informatie verdwijnt voor lokaal gebruik. De contacten met milieu-inspectie zijn zeer goed maar het is moeilijk om verslagen op te vragen als je niet juist weet welke er juist werden opgemaakt. Gelukkig wordt de milieudienst wel op de hoogte gehouden wanneer er overtredingen op Vlarem werden vastgesteld. Broeikasgassen, ozon, CO2, industriële fall-out komt van ver buiten de grenzen van Schoten. De milieudienst heeft hierop niet de minste impact. Mobiliteit wordt door het beleid en de chauffeurs veel te weinig gelinkt met luchtverontreiniging. Milieu blijkt veelal een secundaire materie wanneer over mobiliteit wordt gepraat. Dit thema wordt volledig gevoerd vanuit verkeersdoorstroming en verkeersveiligheid, daar waar de verbetering van de verkeersleefbaarheid zeker een positieve bijdrage kan leveren tot een beter milieu. De fijn stofproblematiek, en ozon op lage hoogte, zijn significante problemen met een chronische weerslag op de volksgezondheid. Verbrandingsmotoren hebben bovendien ook een rechtstreekse invloed op het klimaat.

10.4 Doelstellingen De gemeente Schoten zal zich in de eerste plaats moeten “inpassen” in het gewestelijk beleid. Er is maar een heel kleine marge waarbinnen een lokaal bestuur maatregelen kan nemen in het partim lucht. Die slaan dan nog vaak op de positieve effecten van een gerichte interne milieuzorg. Of de sensibilisering van de bevolking. De gemeente Schoten zal trachten om verder een aantal maatregelen te nemen die op lokaal vlak kunnen meehelpen om de verplichtingen inzake Kyoto te halen. Dat kan bijvoorbeeld door het mobiliteitsplan, subsidies duurzame energie, screening gebouwen, energieboekhouding, interne milieuzorg, enzovoort. Verder zal er met de lucht rekening worden gehouden waar het de reductie van biociden, vluchtige organische stoffen, fijn stof, en CO2 betreft.

10.5 Acties Actie L 1 Lokaal Kyoto-plan Medio december 2009 loopt het Kyoto-protocol op zijn einde, en wordt er gehoopt dat het Copenhagen-protocol verder aan de weg kan timmeren om de globale opwarming een halt toe te roepen. De eerste rapporten van de tussentijdse onderhandelingen zijn erg pessimistisch, maar zoals dat met wereldtopconferenties wel meer voorvalt, worden de beslissingen vaak op het meest ultieme moment genomen. Anders dan in Kyoto zijn nu de Verenigde Staten, China en Rusland wél mee aan de onderhandelingstafel gaan zitten. Wordt vervolgd. CO2-reductie staat of valt onherroepelijk met energiebesparing. De gemeente moet dus maximaal sensibiliseren naar een kleinere energieconsumptie, niet in het minst omdat de fossiele grondstoffen niet eindeloos zijn. De gemeente heeft een belangrijke signaalfunctie tegenover de bedrijven en de bevolking.

- 165 -


De energieboekhouding moet in de loop van de planperiode resultaten opleveren; de screening van de ontwerpen voor nieuwe gebouwen moet deze energievriendelijker maken zonder aan comfort in te boeten. Actie L 2 Milieuvriendelijke aankopen In 2009 werd de centrale aankoopdienst boven de doopvont gehouden. Ondertussen is er door het driekoppig team van deze dienst en de duurzaamheidsambtenaar al flink gewerkt om veel lastenboeken (technische fiches) te “vergroenen”. Alhoewel kan teruggevallen worden op officiële bronnen (OVAM, toptien, milieukoopwijzer), is het in veel gevallen toch nog experimenteren, waarbij dan vooral wetenschappelijke criteria en parameters moeten ingevuld worden. Eén en ander wordt ook afgestemd op het engagement dat de gemeente nam inzake Fair Trade gemeente. Bij de aankoop van computers, copiers, printers wordt rekening gehouden met gereduceerde emissies en een energiebesparende modus. Er wordt ook werk gemaakt om zoveel mogelijk vluchtige organische stoffen te weren uit het gemeentelijke huishouden, terwijl er ook sensibilisering zal komen naar de bevolking toe. Auto’s moeten maximaal voldoen aan de Europese regelgeving, de ecoscore wordt opgenomen in lastenboeken. De modernisering van de vloot wordt verder gezet, en in de planperiode wordt bijzondere aandacht besteed aan nieuwe concepten (elektrisch voertuig, golfkar, hybride,…). We verwijzen hier ook naar de hoofdstukken interne milieuzorg, mobiliteit, groen aankoopbeleid, enz. Actie L 3 Stookverbod Het stookverbod in Schoten blijft gedurende de ganse planperiode van kracht. Het verbranden van tuinen bosafval (toegestaan krachtens veldwetboek, KB tegen luchtverontreiniging, bosdecreet) veroorzaakt in een dichtbevolkte gemeente als Schoten steeds luchtverontreiniging. Bovendien zijn er voldoende alternatieven om deze secundaire grondstof niet te hoeven verbranden, waardoor er dioxines in de lucht worden verspreid ???. Eenzelfde beleid wordt verder gezet met betrekking tot allesbranders of stookvaten; hiervoor zal ook samengewerkt worden met de brandweer. De cursussen milieuvriendelijk tuinieren, en de werking van de compostmeesters moet één en ander op preventief vlak opvangen en blijvend sensibiliseren. Actie L 4 De gemeente als energieboer? In het vorige milieubeleidsplan werd nog de opmerking gemaakt dat de gemeente wellicht geen windenergiepark zou oprichten, want dat dit een brug te ver zou zijn. Ondertussen is de situatie drastisch veranderd en staat een dergelijk project in de nieuwe planperiode wel degelijk op stapel. Dat er nog geen windmolens aan het gezichtseinder van het Wytschot staan, heeft natuurlijk te maken met de heel specifieke situatie van de oude stortplaats. De inplanting van de windmolens werd in de vorige planperiode mogelijk gemaakt door enerzijds het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (inclusief poorteffect Vaart), maar ook door de BPA Wytschot. In de volgende planperiode gaan enkele beleidsbeslissingen vallen wellicht: - hoe zal de oude stortplaats er uiteindelijk uitzien (wordt het de voorgenomen herlocalisatie met zuidgerichte berm en kmo – zone?); - 166 -


- hoe zullen de windmolens ingeplant kunnen worden in relatie tot veiligheidseisen van de NATO-pijpleiding en het Albertkanaal; - zal de nv De Scheepvaart participeren aan dit project?; - en ten slotte (wat in 2009 alleszins niet lukte) is er samenwerking mogelijk met Wijnegem (overkant Albertkanaal). Of de gemeente nu zelf een dergelijk windenergiepark gaat uitbaten, valt sterk te betwijfelen. De gemeente moet echter wel de randvoorwaarden creëren waardoor bedrijven kunnen en willen investeren in 2 tot 3 windmolens. In elk geval moet worden gestreefd naar een maximale participatie van de bevolking en een bijkomende opbrengst voor de gemeente. Verder zal nu wellicht een doorbraak komen in het zelf produceren van zonlichtstroom en warmte. Er zal moeten bekeken worden welke daken in aanmerking kunnen komen voor photovoltaïsche panelen en zonneboilers (bovenop degene die reeds in gebruik zijn), en of de gemeente dan wel zélf, via een coöperatieve (bewonersparticipatie) of een bedrijf waaraan het dak wordt verhuurd, zonnestroom zal fabriceren. Er zal wellicht de volgende 5 jaar nog een hele revolutie plaatsvinden in dit energiesegment. We verwijzen hier voor andere acties naar het hoofdstuk energie. Actie L 5 Hout en energie CO2-reductie kan ook op een zeer actieve manier worden gerealiseerd. In uitvoering van de EU-verordening 2080/92 is sinds oktober ‘96 een subsidieregeling van kracht voor de (her)bebossing van landbouwgronden. Deze regeling kan de kosten voor bosaanleg- en onderhoud compenseren. Koolstof wordt opgeslagen in de houtstructuur, maar bossen hebben ook een luchtzuiverende of -filterende werking. Hout zal ook worden toegepast als duurzame bouwstof, uiteraard zal maximaal worden gekozen voor FSC-hout (Forest Stewardship Council), dat wordt ingeschreven in de technische bestekken en deel uitmaakt van een sensibilisering van de bevolking. Misschien op het eerste zicht verwaarloosbaar, maar de waarde van laanbomen met betrekking tot dit hoofdstuk mag niet worden vergeten. De bomen zijn snelheidsremmers, bepalen het uitzicht van de wijk, zorgen voor waterverdamping, fixeren de bodem, en vangen fijn stof op naast het nuttige werk van CO2-absorptie en fixatie. Actie L 6 Mobiliteit en leefmilieu Fotochemische luchtverontreiniging mag dan al grensoverschrijdend zijn, ook in Schoten zal er zich een ozonprobleem voordoen tijdens erg warme zomers. Lokale kortetermijnmaatregelen (bijvoorbeeld autoverbod) verlagen de ozonconcentraties echter niet. Vandaar dat moet gekozen worden voor structurele maatregelen, waarbij de voetganger en de fiets voorrang moet krijgen op de auto. Het standstill-principe inzake parkeerplaatsen in het gemeentecentrum is een werkmiddel om de centrumfunctie verkeersleefbaarder te maken, naast snelheidsmaatregelen. De transportwegen met de grootste impact behoren echter niet tot de bevoegdheid van het gemeentebestuur. Actie L 7 Een gezonder binnenmilieu Het "binnenmilieu" is vaak een vergeten topic. Nochtans is het erg belangrijk, en sterk ingrijpend op de individuele gebruikers van de openbare gebouwen, vaak zelfs ook op de gezondheid van de bezoekers.

- 167 -


Aandachtspunten zijn: binnenklimaat, roken, asbest, solventvrije producten, ftalaten, ozon (ten gevolge van copiers/printers). Een en ander wordt uitgewerkt in samenwerking met de bedrijfsarts, preventiedienst (IGEAN), de medisch milieudeskundige. Ook naar de bevolking worden acties opgezet: de werking van bijvoorbeeld de Bouwteams kadert in dit opzet, maar ook de informatieverstrekking op de bouwdienst en het loket van de duurzaamheidambtenaar. Actie L 8 Controle op verbrandingsinstallaties en landbouwbedrijven Er worden in overleg met politie en milieu-inspectie ad random installaties uitgepikt in functie van staalnamen op de brandstoffen. Er kan zodoende worden gecontroleerd of het zwavelgehalte van de brandstof voldoet, en of er niet met (verontreinigde) afvalolie wordt gestookt. Met betrekking tot de landbouwsector zal het toezicht zich vooral situeren binnen de reductie van ammoniakemissies. Naar huishoudelijke verwarmingsinstallaties is ook aandacht nodig. Een milieuvriendelijke installatie is niet alleen positief voor de luchtkwaliteit, maar heeft zeker ook sociale voordelen (preventie CO-vergiftiging, beperken uitgaven energiekost).

- 168 -


11 Duurzame ontwikkeling Dat duurzame ontwikkeling helemaal op het einde van dit milieubeleidsplan aan bod komt, is geen toeval. De reden hiervoor is heel eenvoudig: alle voorgaande hoofdstukken zijn werkelijk doorspekt met duurzaamheidsmaatregelen, of ze nu gesitueerd zijn op het vlak van de leefmilieucompartimenten, de energiemaatregelen, het instrumentarium of pakweg het behoud van de biodiversiteit. Waar in de vorige planperiode “duurzame ontwikkeling” het unieke terrein was van de milieudienst (in casu de duurzaamheidsambtenaar), is duurzaamheid nu tot de dagelijkse bekommernissen van vele diensten en collega’s gaan behoren. De lokale overheid is tenslotte niet ongevoelig voor wat in de maatschappij leeft. Dit is dan ook de enige reden waarom dit aparte hoofdstuk zo vaag en summier wordt uitgewerkt. Een aantal specifieke acties worden hier specifiek aangehaald, maar staan uiteraard niet los van de leefmilieucompartimenten en andere acties. Alle acties werden elders in het milieubeleidsplan (en soms meerdere keren) toegelicht. Actie DO 1 Milieubarometer en Duurzaamheidsspiegel Actie DO 2 Sensibilisering rond Ecologische Voetafdruk Actie DO 3 “Ik ben verkocht”, Schoten als FairTrade-gemeente Actie DO 4 Integratie duurzame ontwikkeling in alle andere beleidsdomeinen Actie DO 5 Loket Duurzaam Bouwen en Renoveren (met energieloket) en BouwTeams Actie DO 6 Passieve en actieve sensibilisering rond duurzame ontwikkeling (subsidies, beurzen, infomomenten, brochures, individuele begeleiding, demo-stands bib en festiviteiten, m.a.w. het volledige NME-instrumentarium om gedragsverandering te kunnen realiseren) Actie DO 7 Vergroenen aankoopbeleid (incluis actie Schone Kleren voor gemeentepersoneel) Actie DO 8 Ondersteuning initiatieven met betrekking tot duurzame ontwikkeling in een Noord Zuid context (ism GROS) Actie DO 9 Ethisch beleggen Ethisch beleggen, ook wel bekend onder de noemer duurzaam beleggen of maatschappelijk verantwoord beleggen betekent in de eerste plaats beleggen met oog voor mens en milieu. Dit neemt niet weg dat eveneens aandacht wordt besteed aan risico en rendement. Natuurlijk worden heel wat beleggingsmogelijkheden ethisch of duurzaam genoemd. Om na te gaan of een belegging wel degelijk verantwoord is, dient men verschillende parameters in de gaten te houden zoals sociale arbeidsvoorwaarden, milieu en schadelijke emissies, vrijheid en democratie, vrede, …

- 169 -


Sinds maart 2009 hebben de Belgische banken een akkoord bereikt rond maatschappelijk verantwoord investeren (MVI). Belsif, het Belgisch forum voor duurzaam en maatschappelijk investeren, riep de MVI-norm in het leven. Deze norm zorgt voor meer duidelijkheid en dient tevens voor consumentenbescherming. Naast Belsif bestaat er een onafhankelijk adviesburea voor maatschappelijk verantwoord investeren, namelijk Ethibel. Zij evalueren de banken en hun aangeboden fondsen. Op regionaal niveau bestaan er eveneens organisaties die een kritische blik werpen en zelf ook investeren in ethisch verantwoorde projecten (in Vlaanderen bv. Netwerk Vlaanderen).

Netwerk Vlaanderen voert campagne, doet studies en werkt samen met andere organisaties voor mens en milieu (bvb Bond Beter Leefmilieu). Op de website kan je de verschillende grote financiële instellingen vergelijken. Deze vergelijking gebeurt aan de hand van verschillende parameters en hun score. De gemeente Schoten beschikt reeds jaar en dag over een spaarrekening (periode: telkens voor één jaar - 1 dag) bij Triodos. Deze bank is reeds jaar en dag de koploper op vlak van ethisch beleggen. Ze is gespecialiseerd in het kredietverlenen voor organisaties met een duidelijk ethisch karakter. De komende jaren wenst de gemeente Schoten deze ethische belegging verder te zetten en het begrip 'ethisch beleggen' te communiceren met de bevolking.

- 170 -


12 Begroting De gemeentelijke begroting wordt opgemaakt voor 1 jaar. Een milieubeleidsplan vergt op zich niet echt zware uitgaven die ver op voorhand kunnen voorgelegd worden. Uitzonderingen zijn bijvoorbeeld wel de rioleringsplannen, zone 30, enzovoort, maar dit zou betekenen dat de ganse begroting van grondgebonden zaken zou moeten opgenomen worden in het milieubeleidsplan. Dit kan niet, temeer omdat de prioriteiten voor bijvoorbeeld rioleringen en collectoren niet door de gemeente worden bepaald maar door de hogere overheid. Het gemeentelijke milieubeleidsplan moet daarom samen worden gelezen met de begroting en de meerjarenplanning, beide documenten die groen licht krijgen van de voogdijoverheid. In elk geval is het duidelijk dat de acties van het milieubeleidsplan elk jaar moeten vertaald worden naar een milieujaarprogramma, en dat dit MJP telkens wordt omgezet in de jaarlijkse gemeentebegroting. Het milieubeleidsplan werd opgesteld binnen het raamwerk van de kerntaken die een gemeente dient uit te voeren, alsook de acties van de samenwerkingsovereenkomst. .

- 171 -

13 Verklarende begrippen- en afkortingenlijst Alluviale gronden: gronden die afgezet zijn door een beek (slibachtige ondergrond) AMI: Aminal Milieu-inspectie Aquanautstudies: opmetingen van debiet, profiel en reliëf waaruit computersimulaties volgen met scenario's Arohm: administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten Biologische waterkwaliteit: op basis van de aanwezigheid van indicatorsoorten kan een waterloop een waardering krijgen Biotoop: plaats waar een organisme thuishoort Black points: vervuilde plaatsen (die de saneringsnorm overstijgen) BPA: bijzondere Plannen van Aanleg Brownfield: een vervuilde site die een nieuwe bestemming zou kunnen krijgen mits sanering BTK: bijzonder tijdelijk kader CO: koolstofmonoxide CO2: koolstofdioxide Convenanten: samenwerkingsakkoorden COPRO-gecertificeerd: certificaat gekregen van de onpartijdeige instelling voor de controle van de bouwproducten DABM: decreet houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (5 april 1995) Detritus: dood organisch materiaal Diftar-systeem: gedifferentieerde tarifering, dus betalen naar aard, gewicht, volume of een samenstelling van deze parameters DRANCO-installatie: anaërobe installatie waarin groenafval vergist en biogas wordt gegenereerd, dat wordt omgezet in warmte en elektriciteit Dulomi-stuurgroepen: duurzame lokale milieuprojecten kaderend binnen het zogenaamde Dulomi-besluit Dulo-waterplannen: deelbekkenbeheersplannen – waterhuishoudingsplannen DWA: droogweerafvoerriool e-loket: elektronisch loket eMIL: milieuvergunningenloket End-of-pipe oplossingen: een oplossing die zich op het eind van een proces afspeelt (bv een waterzuiveringsstation) e-zines: elektronische magazines of nieuwsbrieven Fourageergronden: gronden waar voedsel kan worden gevonden FSC: forest Stewardship Council (Raad voor Goed Bosbeheer) Fysico-chemische waterkwaliteit: een maat voor de kwaliteit van een waterloop, vijver of kanaal op basis van scheikundige parameters GEN: grote Eenheden Natuur GENO: grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling GFT+ container: groene container voor groente- fruit- en tuinafval, niet-recycleerbaar papier en wegwerpluiers GFT-afval: groente- fruit- en tuinafval

- 172 -

GGO: genetisch gemodifieerd organisme GIS: geografische informatiesystemen GNOP: gemeentelijk NatuurOntwikkelingsPlan GOM: gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij Grondwaterbemaling: oppompen van grondwater Habitatrichtlijngebied: gebied waar de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna moet gewaarborgd worden. Herpetofaunaplan: kruipende dieren zoals kikkers, salamanders, padden, hazelwormen. HSL: hogesnelheidslijn - spoorlijn voor hogesnelheidstreinen Hydronautstudies: een studie van de hydrologie op basis van een aquanautstudie Integratiebeginsel: milieu moet in alle beleidsdomeinen dominant aanwezig zijn IRCEL: Interregionale Cel Leefmilieu KLE's: kleine Landschapselementen Kws-afscheider: koolwaterstof-afscheider KWZI: kleinschalige waterzuiveringsinstallatie LeitMotiv: de rode draad Loskoppelingsbeleid: beleid dat het mengen van niet-gecontamineerd hemelwater met afvalwater vermijdt. Het hemelwater dient opnieuw in de bodem gebracht te worden, eventueel via sterfgrachtenstelsels, regenwaterputten met overloop naar een infiltratiezone, enz. MAP: mestactieplan Meanderen: kronkelen, slingeren Mina-raad: milieuraad Mitigerende maatregelen: verzachtende, matigende maatregelen MKROS: milieuklachten, registratie- en opvolgingssysteem MMIS: milieu Management Informatiesysteem Mulchen: de grond tussen de planten toedekken met een laag (bijvoorbeeld houtschors, compost, … Deze materialen worden in een gelijke laag op de grond tussen de planten aangebracht N: stikstof NAV: natuurvergunningenloket NME: natuur- en milieueducatie Non aedificandii: zone waarop niet mag gebouwd of geëxploiteerd worden Ovam: Openbare Afvalstoffenmaatschappij van het Vlaamse Gewest PIH: Provinciaal Instituut voor Hygiëne PIME: Provinciaal Instituut voor Milieu-educatie Presti II-project: Preventie Stimulerend Programma Principe ‘Droge Voeten’: Dit betekent dat ten alle prijze moet voorkomen worden dat er woonwijken of individuele woningen onder water komen te staan (tuinen in valleigebieden daarentegen moeten hun vegetatie aanpassen aan frequente overstromingen!). Dit kan alleen door een doorgedreven loskoppelingsbeleid te voeren, retentiebekkens aan te leggen, en ruimte te geven aan de waterlopen. RIO: gewestelijke rioleringsdatabank RIOREF: rioleringsinfrastructuur RUP: Ruimtelijke Uitvoeringsplannen RWA: regenwaterafvoerriool Stand-still principe: de biodiversiteit mag niet achteruit gaan, en moet eerder verbeteren door diverse maatregelen te nemen - 173 -

Sterfput: put waarvan het effluent in de bodem dringt Substraat: voedingsbodem TNO: Organisatie voor Natuurwetenschappelijk onderzoek UNEP: United nations Environment Programme VELT: Vereniging voor Ecologische Leef- en Teeltwijze VEN: Vlaams Ecologisch Netwerk VIBE: Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch bouwen en wonen Vistrappen: een constructie waardoor vissen een hoogteverschil kunnen overbruggen op eigen kracht VITO: Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek Vlaco-label: label gekregen door de Vlaamse compostorganisatie Vlarea: Vlaams Reglement inzake de voorkoming en het beheer van afvalstoffen Vlarebo: Vlaams Reglement betreffende de bodemsanering Vlarem 1: Vlaams Reglement betreffende Milieuvergunning Vlarem 2: Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunningsvoorwaarden VMM: Vlaamse Milieumaatschappij Voorkomingsbeginsel: milieuschade moet je voorkomen VOS: Vluchtige organische stoffen VREG: Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt WHO: World Health Organisation – Wereldgezondheidsorganisatie

- 174 -

14 Bijlagen 14.1 Overzichtstabel acties INSTRUMENTARIUM

Pag.

IN/1

De milieuloketfunctie versterken (meldpunt klachten 24u/24u)

25

IN/2

Milieu Management Informatiesysteem(MMIS)

25

IN/3

Lokaal Milieutoezicht

26

IN/4

Samenwerkingsovereenkomsten

26

IN/5

Interne milieuzorg

27

IN/6

Milieuraad

27

IN/7

Consolidatie staf Milieudienst/op punt stellen synergie Grondgebiedzaken

27

MILIEUVERANTWOORD PRODUCTGEBRUIK

Pag.

MVP/1 Aankopen centraliseren en “vergroenen”

44

MVP/2 Reductie bestrijdingsmiddelen

45

MVP/3 Bevolking sensibiliseren voor “vergroening huishouden”

45

MVP/4 Opstarten Schotense biomarkt

45

AFVAL

Pag.

AF/1

Niet-geadresseerd drukwerk

46

AF/2

Restfractie verminderen door preventie en selectieve inzameling

46

AF/3

Groenfractie verminderen door compostmeesterwerking

47

AF/4

Herbruikbekers en afvalarme evenementen

48

- 175 -

AF/5

Kringwinkel

48

AF/6

Selectieve inzameling van afvalstoffen bij doelgroepen

48

AF/7

Zwerfvuil- en sluikstortenproblematiek / opruimen achtergelaten afval

49

AF/8

Diftar-project huisvuil. Straks ook containerpark?

50

AF/9

Private initiatieven ondersteunen

50

AF/10 Handhaving mbt afvalbeleid

50

WATER

Pag.

W/1

Aansluitingen op de riolering

85

W/2

Lozingen in iba-zone / niet-gerioleerd gebied aanpakken

85

W/3

Premies en controle IBA’s

85

W/4

Verdere uitbouw RIO

86

W/5

Handhaving

86

W/6

Evaluatie waterkwaliteit oppervlaktewater

86

W/7

Herbicidenreductie door pesticidentoets en risicoanalyse

86

W/8

Aquanaut- en andere studies

87

W/9

Duurzaam watergebruik stimuleren

87

W/10

Watertoets en wateraudit bij nieuwbouw en verbouwingen

87

W/11

Uitvoeren deelbekkenbeheersplannen

88

W/12

Ecologische functies waterlopen en oevers versterken

88

W/13

Knelpunten in verband met wateroverlast oplossen

89

- 176 -

W/14

Erosiemaatregelen nemen

89

W/15

Ruiming van grachten en waterlopen

89

W/16

Duurzaam gebruik grondwater afdwingen

90

NATUUR

Pag.

N/1

Behouden van de groene gordel rondom Schoten

109

N/2

Verwerven van het natuurgebied ‘Bonte Hanek’

109

N/3

Bermbeheer

110

N/4

Ontsnipperingsmaatregelen

111

N/5

De nodige voorzichtigheid wordt in acht genomen met betrekking tot genetisch gemodifieerde org.

111

N/6

Ruimtelijk Uitvoeringsplannen (RUP) of BPA’s opstellen of hanteren ter versterking nat. structuur

112

N/7

Soortenbeschermingsprojecten

112

N/8

Opruk van exoten tegengaan / promotie streekeigen soorten

112

N/9

Groendaken en gevelbegroening

113

N/10

Bosinventaris en natuurhistorische databank bijhouden

114

N/11

Natuurloketfunctie/sensibiliseren en informeren over bos- en natuurbeleid

114

N/12

Bosbeheersplannen en Bosgroep Antwerpen Noord

115

N/13

Handhaving

115

N/14

Regionaal Landschap De Voorkempen

115

N/15

Natuurbeheer ondersteunen

116

N/16

Maatschappelijk draagvlak natuurbehoud

116

- 177 -

INTERNE MILIEUZORG

Pag.

IM/1

Periodieke bodemonderzoeken in het kader van het Vlarebo: opvolging,..

120

IM/2

Intern toezicht op de naleving van de vigerende wetgeving

120

IM/3

Opvolging syndicaal overlegcomité

120

IM/4

Uitwerking vormingspakket personeel afvalcontainerpark

120

IM/5

Participatie met betrekking tot items interne milieuzorg bij de andere gem. diensten

120

IM/6

Opmaken milieujaarverslag milieucoördinator

120

IM/7

Opvolgen jaarlijkse vormingsplicht van 30 uur

120

IM/8

Weergeven uitgevoerde démarches naar de hogere overheden en opvolging van alle gem. inrichtingen

120

GELUIDSHINDER

Pag.

G/1

Geluidskadaster

129

G/2

Bijkomende geluidsschermen

129

G/3

Sensibilisering en evenementenloket

129

LICHTHINDER

Pag.

LH/1

Charter Lichthinder verspreiden naar andere doelgroepen

132

LH/2

Nacht van de duisternis

133

LH/3

Kritische doorlichting openbaar verlichtingsnet

133

GEURHINDER

Pag.

G/1

Gemeentelijk geurpanel

135

G/2

Voorkomen afvalverbranding

135

- 178 -

G/3

Minder geurhinder door beter composteren

136

BODEM

Pag.

B/1

Grondverzet & slibbeheer

141

B/2

Digitaliseren register potentieel verontreinigde sites en bodemattesten

141

B/3

Specifiek toezicht op (eigen) Vlaremplichtige inrichtingen

141

B/4

Onderscheidingsniveau samenwerkingsovereenkomst

141

STRALINGSHINDER

Pag.

Stralingsproblematiek

142

MOBILITEIT

Pag.

M/1

Verzet gemeente tegen bijkomend goederenspoor of ringweg Bredabaan – Turnhoutsebaan

145

M/2

Weren van vrachtwagens in centrum door betere aansluiting Metropoolstraat met nieuwe Hoogmolenbrug

145

M/3

Fietspaden

145

M/4

Trage wegen

146

M/5

Ondersteunende en flankerende acties

146

M/6

Sensibiliseringsacties

146

M/7

Dienstfietsen

147

M/8

Milieuvriendelijk wagenpark?

147

M/9

Milieuvriendelijk rijden!

151

M/10

Uitvoering interne mobiliteitsenquête

151

ENERGIE

Pag.

S/1

- 179 -

E/1

Zonneboilers en fotovoltaïsche installaties

159

E/2

Energieboekhouding en audits

159

E/3

Projecten hernieuwbare energie en REG

159

E/4

Openbare verlichting

160

E/5

Sensibiliseringsacties en Energieloket

161

E/6

Aankoop groene stroom

162

LUCHT

Pag.

L/1

Lokaal Kyoto-plan

165

L/2

Milieuvriendelijke aankopen

166

L/3

Stookverbod

166

L/4

De gemeente als energieboer?

166

L/5

Hout en energie

167

L/6

Mobiliteit en leefmilieu

167

L/7

Een gezonder binnenmilieu

167

L/8

Controle op verbrandingsinstallaties en landbouwbedrijven

168

DUURZAME ONTWIKKELING

Pag.

DO/1

Milieubarometer en Duurzaamheidsspiegel

169

DO/2

Sensibilisering rond Ecologische Voetafdruk

169

DO/3

“Ik ben verkocht”, Schoten als FairTrade-gemeente

169

DO/4

Integratie duurzame ontwikkeling in alle beleidsdomeinen

169

- 180 -

DO/5

Loket Duurzaam Bouwen en Renoveren (met energieloket) en BouwTeams

169

DO/6

Passieve en actieve sensibilisering rond duurzame

169

DO/7

Vergroenen aankoopbeleid (incluis actie Schone Kleren voor gemeentepersoneel)

169

DO/8

Ondersteuning initiatieven met betrekking tot duurzame ontwikkeling in een N/Zcontext (ism GROS)

169

DO/9

Ethisch beleggen

169

- 181 -

14.2 Documenten Openbaar Onderzoek 14.3 Gemeenteraadzitting Het Milieubeleidsplan 2010-2014 werd vastgesteld in de gemeenteraad van ………..

14.4 Overwegingsnota met bezwaren en opmerkingen Ontvangen adviezen en opmerkingen over het Ontwerp Milieubeleidsplan 2010-2014 van de gemeente Schoten: … Adviesorganen Ontvangen adviezen en opmerkingen: •

- 182 -

Ontwerp MILIEUBELEIDSPLAN (naar een integraal milieu, natuur en duurzame ontwikkelingsbeleid in Schoten)

Recommend Documents