(Ont)hechting: over de balans tussen afstand en nabijheid. Congres het Hietveld 08.11.2012 Filip Morisse, outreach De Steiger-De Meander P.C. Dr. Guislain, Gent (B) 1
Hechting • … aldus de wetenschap • … aldus mijn eerste psychiater • … aldus de Flair • … aldus een W-Vl. uit Gent (B)
• uit voordeel • vooral bij stress en miserie 2
Gehechtheid bij V.B.: een delicate zaak ... • o.v. kind: (aangeboren) handicap – andere (beschadigde) neurobiologische basis – verminderde afleesbaarheid – meer leerervaringen nodig
3
Gehechtheid bij V.B.: onder druk ... • o.v. ouders/verzorgers: – verwerkingsproblematiek – beperkte mogelijkheden van ouders – overbescherming
4
Gehechtheid bij V.B.: een delicate zaak ... • o.v. levensomstandigheden Besluit: minder/andere activiteit bij kind, minder/andere responsiviteit bij verzorgers, terwijl nood aan extra sensitiviteit/flexibiliteit; DUS groter risico tot blijven zoeken en elkaar niet vinden;
= probleem van matching/tuning
5
Onveilige gehechtheid bij VB: praktijkdefinitie neiging tot symbiose / versmelten
idealiseren – negeren - afmaken ; aantrekken en afstoten; wit-zwart; goed-slecht
leegte en bijgevolg zuchtigheid (illusie om te vullen) maar bodemloos; geen vervulling
6
Onveilige gehechtheid bij VB moeite met grenzen grenzen nodig heel zwak afgegrensd IK als de dood voor afwijzing affectlabiliteit / grote schommelingen testen = test in vertrouwen taxeren/manipuleren/controleren: nood aan controle mensen raken op hun zwakke plekken: alweer ter controle 7
Onveilige gehechtheid bij VB
valkuilen als hulpverlener / team: - meegaan met pseudo-ik - reddersfantasieën
- projectieve identificatie en splitting
8
Behandeling en aanpak. – “Voor hechting moet je met 2 zijn.”
– Of met 3 ? • Cliënt • Begeleider / team • Familie / andere belangrijke Anderen uit omgeving
9
Emotionele beschikbaarheid (De Belie, 2007) – – – –
10
sensitief niet-vijandig niet-intrusief structurerend
Aanpak en omgang. • Basishouding - onvoorwaardelijke waardering (onderscheid tss. persoon en (storend) gedrag)
- laat je niet verleiden tot afwijzing, breuk of laten stikken – betrouwbaarheid ipv vertrouwen (“trouw zijn aan zaken van beperkte waarde”)
– overeind en stabiel blijven; stevig; neutraal – toch ook beetje (veel) graag zien … 11
Aanpak en omgang. - veiligheid = houvastjes -
plekken objecten activiteiten personen
12
Aanpak en omgang. - „stretchen‟ met de balans afstandnabijheid – starten vanuit minimale emotionele afstand en groeien naar gedoseerd „be-trouwen‟ – variëren vlg. nood en wisselend spanningsniveau – nabijheid van op afstand; volgbaarheid – emotioneel bijtanken 13
Aanpak en omgang. - zoek naar iets intermediair tussen de cliënt en jezelf - als alternatief voor de versmeltende symbiose - om te kunnen verwijzen ipv afwijzen – buffers inbouwen; uitstel; „tussentjes‟ - bvb. activiteit, afspraak, briefje, lol, werkmap, team, overleg, bewindvoerder, directeur,… 14
Aanpak en omgang. - (discrete) sturing en (in)vulling - niet autoritair of uit macht/angst maar ter hulp en in hun voordeel - klemtoon op „zijn‟ ipv „doen‟: persoon is belangrijker dan inhoud van de activiteit - het „project‟ is dikwijls belangrijker dan de realisatie ervan; ook es „niet-doen‟
- deelverantwoordelijkheden - iets doen voor iemand anders 15
Behandeling en aanpak. - mensen breed (ver-)dragen: - „delen‟ – verschil(lende) ..… – mensen laten « bougeren »; „parcours‟ –
16
maar zorg voor één regisseur van de zorg
Aanpak en omgang. - grenzen ter regulatie en als houvast - dus niet om cliënt te veranderen, te straffen of te beheersen maar ter aanvulling van de zwakke zelfregulatie - = helpen doseren, ritmeren, uitstellen - noodzakelijk tgo egocentrisme en impulsiviteit - je eigen grenzen als begeleider - maar machtsstrijd = enkel verliezers
17
Aanpak en omgang. - afspraken ? - met een niveau van socio-emotionele ontwikkeling van < 3j. ?? - eerder karakter van grenzen en regels; voorspelbaarheid - regels dienen net zo goed om niet te volgen
18
Aanpak en omgang. - „mogen in „crisis‟ gaan‟ kan relatie verdiepen - aanvaarden dat het kan foutlopen - herstel en steeds weer kunnen herbeginnen - als emotionaliteit stijgt bij cliënt, stijgt neutraliteit bij begeleider - geen discussie omtrent grenzen tijdens crisis (eerst handelen, dan praten)
19
Aanpak en omgang. - als het echt niet meer lukt, neem „pauze‟ (time-out) ipv nieuwe breuk en dumping -
20
= elkaar even wat ruimte geven om de draad weer te kunnen opnemen hoeft dus niet per definitie negatief te zijn wacht bijgevolg niet tot het helemaal „op‟ is samenwerking GGZ - GZ
Aanpak en omgang. - goed kunnen „zorgen‟ voor iemand met hechtingsproblemen = goed zorgen - voor jezelf - voor je collega - voor je team
21
Aanpak en omgang: én-én ipv of-of, net zoals aantrekken én afstoten vasthouden begrenzing externe sturing
én én én
loslaten ruimte / risico‟s zelfsturing
slaan …
én
zalven
22
23
Literatuur Claes, L., Declercq, K., De Neve, L., Jonckheere B., Marrecau J., Morisse, F., Ronsse, E., Vangansbeke, T. (Red.) (2012) Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking (SEN-publicaties nr 4.), Garant Uitgevers nv Claes L. & Verduyn A. (Red.) (2012) SEO-R-Schaal voor Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking - Revised (SEN-Publicaties nr. 5) Garant Uitgevers nv De Belie E. & Morisse F. (Red.) (2007). Gehechtheid en gehechtheidsproblemen bij personen met een verstandelijke beperking. Antwerpen – Apeldoorn, Garant. Došen A (2005), Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap. Koninklijke Van Gorcum, Assen. Lindner-Middendorp C.J.M. et al. (Red.) (1994), Gehecht aan goede relaties. De betekenis van gehechtheid en goede relaties voor verstandelijk ghehandicapte mensen. Assen: Van Gorcum/Dekker & Van24de Vegt (Congresbundel NVO-NGBZ-NIP).
Filip Morisse, ortho-agoog Outreach De Steiger-De Meander Polikliniek
[email protected]
5 CAMPUSSEN:
25
