Ontdekkingsreis naar Aziatische Waarden en Overtuigingen Spiral Dynamics als instrument om culturele aspecten NLP te begrijpen

Ontdekkingsreis naar Aziatische Waarden en Overtuigingen Spiral Dynamics als instrument om culturele aspecten NLP te begrijpen

Mark de Bokx

Spiral Dynamics is een hiërarchisch waardesysteem dat een unieke verdieping biedt van NLP op het gebied van inzicht krijgen in de structuur van Waarden en Overtuigingen. Het waardesysteem is gebaseerd op de ideeën van Professor Claire Graves; ontstaan in het midden van de vorige eeuw. Na 30 jaar onderzoek kwam hij, in tegenstelling tot de door Maslow ontwikkelde waardepiramide; tot de conclusie dat de ontwikkeling van mensen en de waarden die zij nastreven afhankelijk is van de levensomstandigheden en in feite on-eindig is. Deze omstandigheden bepalen daarmee de complexiteit van het denken en de ervaringen die men heeft en beleeft. Na intensieve bestudering en toepassen van dit complexe waarden- analyse instrument in Nederland, was de uitdaging om dit systeem in een totaal andere levensomstandigheden te toetsen. In Azie, bijvoorbeeld, waar ruim 1 miljard mensen, in vaak niet ideale omstandigheden –volgens onze norm- in relatieve vrede met zichzelf en met elkaar samenleven. Mark de Bokx, NLP-trainer, heeft hiervoor afgelopen zomer een studiereis naar Azië ondernomen. In onderstaand artikel lees je zijn ervaringen en inzichten met betrekking tot de Waarde van dit Waardesysteem en zijn pleidooi voor een dieper begrip van NLP.

De allereerste indruk van de hoofdstad van dit intens zonovergoten land is: dat heel Delhi (14 miljoen inwoners) op straat te vinden is. Een enorme chaos, drukte, geluiden, telefoons, handelaren, bedelaars, bezoekers, inwoners, toeters, dromedarissen, apen, koeien, open riool, tuk-tuks, fietsriksjas en verkeersdrempels dat 24 uur per dag door gaat. Lopend door het snikhete en klamme Dehli, kwam de realiteit van deze samenleving op een wel heel indringende wijze binnen: de man die op straat nog geen meter voor me loopt trekt ineens z’n broek naar beneden en doet z’n behoefte midden op straat. Niemand kijkt op of om, behalve dat groepje toeristen dan (mij incluis) wat verbijsterd stil blijft staan. Later las ik in een krantenartikel dat de overheid overweegt om een verbod uit te vaardigen om de sanitaire behoefte op straat te doen maar dat de locale overheid tegen is, er zijn immers onvoldoende toiletten beschikbaar. Ook daarop volgende steden blijven deze indruk geven terwijl het straatbeeld wordt gelardeerd met tempels, heilige processies, bedelaars en moskeen.

De bezoeken aan monumenten en de Sikh tempels zijn zeer indrukwekkend maar bieden geen mogelijkheid om echt met de locale bevolking in contact te komen. Om de stad Agra (Taj Mahal) beter te leren kennen huur ik een tuk-tuk voor een hele dag. Voor 270 roepies (3 euro) 24 uur vervoer en overal naar toe, op zoek naar ervaringen en herkenbare tekens van Spiral Dynamics. De eerste miste ik al bij de kennismaking met de tuktukdriver Arjav. Hij stelde zich voor met de toevoeging als Arjav, “Brahman”. Na een dag te zijn rondgereden en vooral op zijn aanwijzing bezoekjes aan mensen die hij kennelijk kent, ontstaat dan toch een gesprek. En met slechts één opmerking gaan de deuren ineens open: “Brahman” is de kaste van onderwijzers, geleerden en studerenden. Kennelijk val ik daar ook in EN gezien mijn vijftigjarige leeftijd (in India wordt men gemiddeld 50 jaar en 50-plussers hebben veel gezien, gehoord en gevoeld) maak ik ineens kennis met zijn gezin, zijn vrienden en achterhaal ik op eenvoudige wijze wat het mogelijk maakt om voor 3 euro de hele dag rond te toeren. Er wordt gewerkt met commissie en wel in natura: eten in een door hem voorgesteld restaurant zorgt er voor dat zijn hele gezin bijna een week kan eten…..en een bezoek aan een kledingwinkel, nieuwe kleding voor zijn familie. Arjav weet precies waar hij staat en wat de enige externe afhankelijkheid is: een toerist in zijn tuk-tuk die bereid is om bij de juiste winkel binnen te kijken en te lunchen waar hij contacten heeft. Een gezonde gelukkige toerist brengt ook nog een goede fooi op. Als extra (sequitor) levert dit aanzien op voor zowel hemzelf als zijn familie en kan hij zorg dragen voor onderwijs van zijn kinderen. Hijzelf is, net als de helft van de mannen en 70% van de vrouwen) analfabeet maar rekenen kan hij evenwel als de beste! Kastensysteem Vanuit Spiral Dynamics oogpunt bezien is de familieband erg sterk (paars) en zorgen de levensomstandigheden ervoor dat Arjav, vanuit zijn tuk-tuk, de wereld kent, talen spreekt en nooit verder zal komen dan 20 km rondom Agra. ANNA – (Altijd Navragen, Nooit Aannemen) een uitgangspunt wat wij binnen onze opleidingen gebruiken om metaovertredingen te benadrukken, komt mij nu in gedachten en na een zoveelste pijnlijke kennismaking met een verkeersdrempel op de achterbank van de tuktuk vraag ik Arjav wat de reden is van deze verkeersdrempels. Een snelheid hoger dan 30 km/h is tenslotte niet haalbaar. Een voorzienigheid van de Indiase overheid? De eerste uitdaging is uitleggen wat een verkeersdrempel is en wat de functie ervan is. Na een stevige lachbui, hoe kunnen ze in het westen nou zo gek zijn, blijkt dat deze drempels aangeven wanneer je in een andere sectie – een ander kastegebied – terecht komt. Daar achteraan komt gelijk de complete uitleg van de kastes en hoe dit systeem in het dag dagelijks leven invloed heeft op de samenleving. Dit zeer diep geïntegreerde systeem wat ruimte geeft om te allen tijde, naar mate men daar zelf behoefte aan heeft en op het eigen moment, tempels te bezoeken en rituelen te voltrekken. Daarbij is iedereen welkom.

Uiteraard wil ik dat meemaken en krijg de volgende dag de gelegenheid om bij zonsondergang een Shiva ritueel mee te maken. Dat levert een rode stip en witte strepen op! Het ritueel is een voortdurende herhaling waardoor met “HALTO” en “Modelling”-ervaring, eenvoudig is op te gaan in de groep en de ervaring. De ervaring van intense verbinding met de hele groep van ongeveer 200 deelnemers die in een onooglijk kleine ruimte gevuld met hitte, wierook, intens schelle muziek, maakt het mogelijk om volledig contact te leggen met mijn lichaam, de interne dialoog te stoppen, de nabijheid van de anderen te ervaren met harmonie en vrede tot gevolg. Centraal staat daarbij de Lingam, een universeel beeld van Shiva, verbonden met de kosmos. Een ervaring die dagen nadendert en nog steeds bij mij aanwezig is. Het is ook een hele mooie gelegenheid om ons bedrijf kosmisch te verbinden. De kennis van deze kastengerelateerde gebiedsaanduidingen heeft de reis aardig beïnvloed: de laagste kaste is het gebied waar je als toerist beter niet kunt zijn. Het is heel handig te weten welke kenmerken de verschillende gebieden hanteren want niet alleen de drempels, maar ook de huizen, tempels en winkels zijn totaal verschillend. De restaurants en winkels zijn anders. Alleen in het hoogste kaste gebied is sprake van gezuiverd water, alle andere eetgelegenheden gebruiken geinfecteerd water. Handel drijven kun je overal, de winkels zijn overvloedig aanwezig. Alles dat je kunt bedenken is meteen beschikbaar OF is binnen 5-8 uur leverbaar. (Onder-)Handelen Handel drijven in India en Nepal is een beleving, neem er de tijd voor! En voor mij gelijk een beperking: in Nederland drijven we nauwelijks handel. Stel je voor: je staat bij de bakker voor een brood en hij vraagt een euro; dan is dat de prijs (punt). De benodigde vaardigheden om handel te drijven heb ik wel, maar ik heb ook belemmerende overtuigingen door de cultuur waar ik dagelijks in leef. Gelukkig is in India handel drijven de normale gang van zaken (sterker nog: geen handel drijven levert ook geen respect op EN de vraagprijs is zeker veel te hoog). Dat geldt voor zowel toeristen als de eigen bevolking. Mijn hulpbron is wederom NLP: HOE drijf ik handel? Een andere hulpbron is mijn gids die kennelijk zeer bedreven is in deze vaardigheid en telkens een ongekend lage prijs weet te realiseren. Observeren en modelleren levert op dat mijn overtuiging, respectvol naar de ander zijn, in India inhoudt dat je juist handel drijft. Daarnaast is het belangrijk dat datgene wat je wilt kopen iets is wat je ook elders –uiteraard tegen een lagere prijs- kunt verkrijgen. Dat moet vooral tot uitdrukking komen in de “fysiologie van totale desinteresse” en “100 in een dozijn beschikbaar” houding. En, als je iets gratis erbij krijgt, dan heb je echt echt veel te veel betaald.. Het ultieme resultaat: Tijdens een bezoek aan een boeddhistische tempel boven op een berg werd ik aangeklampt door een zeer vasthoudende verkoper. Zijn standje bevatte een ruime selectie aan cd’s met de meest gehoorde mantra’s in India en Nepal. Ik had besloten die dag niets aan te schaffen en deed een voor mij ridicuul voorstel: twee voor de helft van de prijs van één en ik koop vandaag niets. Uiteraard was mijn voorstel voor hem absurd, zijn familie zou honger lijden, de kinderen kunnen niet meer naar school en de inkoopprijs is veel hoger! De koop dus ging niet door en de cd’s werden terug gelegd. Ik kon mijn bezoek in redelijke rust vervolgen en de energie op deze bijzondere plaats ervaren. Opgeladen en met een verbonden gevoel kom ik 3 uur later –onvermijdelijk natuurlijk- langs dezelfde verkoper. De prijs was nu oké, de cd’s al ingepakt Met veel dank en respect voor het gesprek werd de goede handel beklonken en afgesloten met een kopje chai (thee). Ik werd zelfs aangewezen hoe ik via een ander pad de bedelaars op de weg naar beneden kon omzeilen.

Onderwijs of Bedelen? Bedelen is een geaccepteerd beroep. Bedelaars zorgen voor hun hele familie en bedelen voortdurend en soms op agressieve wijze.. Vanuit ons westers standpunt gezien is bedelen niet noodzakelijk en het is ondenkbaar om daar kinderen mee op te zadelen. Kinderen horen naar school te gaan om ze een goede toekomst te bezorgen. Een goed gesprek met een bedelaar kost zondermeer geld en als dat doet spreken dan is een investering van 10 roepies (13 cent) te overwegen. Een gesprek met een “onaanraakbare” uit de laagste kaste”, kan niet in het openbaar maar wel in een steegje buiten het zicht. Ik ben benieuwd naar de overtuigingen die er voor zorgen dat kinderen worden ingezet voor het bedelen. Na een zeer uitvoerige lachbui, twee chai en wat algemene opmerkingen over de hitte is er voldoende rapport om behoorlijke kritiek te leveren op de overheid en hun onderwijs beleid. Ieder kind naar school! Nee, de onaanraakbaren zijn veel slimmer. Een kind dat bedelt. levert in een week 5000 roepies op. Dat is drie maal meer dan men met een gemiddelde baan kan verdienen in een maand. Onderwijs is niets waard, het kost ontzettend veel want een kind in het onderwijs levert geen roepie op en later, met een baan, ook niet…. Bedelen is dus de enige en juiste keuze. Typerend is dat de dag van vandaag telt. Morgen is ver weg en wat er dan gebeurt ligt in de handen van Shiva. - De werkeloosheid is schrijnend: wanneer kinderen ouder dan 16 worden, brengen ze geen geld op, kunnen geen baan krijgen en hebben niets te doen. India heeft een enorme niet ge-educeerde workforce, een potentieel afzetgebied en gebruik aan middelen waardoor een hogere complexiteit van denken wordt voorkomen. Pas als de welvaart zodanig groot is dat de middelen aanwezig zijn om te kunnen leven zonder je zorgen te hoeven maken voor je onderdak en voedsel van de avond, pas wanneer een cultuur dat punt heeft bereikt, dan kan er sprake zijn van scholing, goede gezondheid en geboortebeperking.

De heiligste en meest vervuilde stad Varanasi is één van de heiligste steden van India. In Varanasi sterven (op de juiste oever wel te verstaan, anders kom je terug als ezel) is de wens van iedere Hindoe. Hierdoor wordt de cyclus van wedergeboorten doorbroken. Naast de grootste zijdestad is Varanasi ook de grootste stervensstad. Het aantal inwoners varieert zo enorm dat er geen telling wordt gedaan, maar naar schatting zijn er op enig moment 6 miljoen levenden. De stad kent geen vuilophaaldienst maar wel een dodenophaaldienst die elke 6 uur de overledenen verzamelt en naar de crematiegath brengt. De stad is ongelooflijk vervuild door plastic in alle mogelijke en onmogelijke vormen. Dat is pas twintig jaar geleden ontstaan. Voor die tijd is eeuwen gebruik gemaakt van organisch materiaal om borden, schotels en bekers te maken. Dat materiaal verging in een aantal dagen en vormde de natuurlijke voeding die elk jaar met de moesson in de Ganges spoelde. Na eenmalig gebruik (meer was niet mogelijk) werd dit materiaal op straat achter gelaten, het is tenslotte voeding voor de Ganges en Moeder Ganges geeft leven zoals het ook het leven zuivert. Deze overtuiging leidt ertoe dat aan de oevers van de Ganges op de Gaths (trappen die bij elke waterstand de Ganges weten te bereiken) vierentwintig uur per dag activiteiten zijn. Men baadt, eet, drinkt en wast in dezelfde rivier als de doden worden gewassen, gecremeerd en over de Ganges worden verstrooid. Echt bewust van deze vervuiling is niemand: Moeder Ganges maakt immers nooit iemand ziek. Het leven in deze stervensstad is een reality check. Je gaat zoals je bent gekomen: naakt. Indrukwekkend om rond 5 uur de open vrachtauto’s met overledenen te zien rijden met de wetenschap dat zij zo gelukkig zijn om in Varanassi te sterven en daardoor verlichting te verkrijgen. De mannelijke kant van de familie zal het lichaam eerst in de Ganges wassen, met eigen rituelen op de Gath cremeren, en vervolgens uitstrooien over de Ganges. Dit is een uitstekend voorbeeld van wat men niet weet, men niet kan zien en dat overtuigingen uitzonderlijk sterk zijn. De Ganges is een criterium geworden waar de hele bevolking dezelfde paradigma’s op na houdt. Er zal veel meer nodig zijn dan een NLP overtuiging veranderingsoefening om hier verandering in te brengen.

Vreedzame samenleving In Kathmandu, Nepal, bij Bauddhanath, de meest heilige Nepalese boeddhistische tempelstoepa, spreek ik een monnik. Hij heeft de hele wereld over gezworven en is nu thuis gekomen. Aan hem stel ik de vraag: “wat maakt: dat zowel vrede als vete naast elkaar leven?”. Bij de beschouwing van Hindoeïsme en Boeddhisme is een contrastframe te maken dat leidt tot twee verschillende overtuigingen met hetzelfde effect. De expansiedrift van Hindoeïsme is simpelweg beperkt doordat men alleen als Hindoe geboren kan worden. Eenmaal in een kaste geboren, kan je daar alleen door Moksha of reïncarnatie uit. Niemand kan toetreden, niemand kan uittreden. Buiten bevolkingsaanwas is er dus geen mogelijkheid om door bijvoorbeeld geweld anderen te overtuiging van de juiste weg. Boeddhisme conformeert zich aan geweldloosheid: jij bent mijn andere ik en wij zijn onderdeel van het universum, dus als ik strijd dan strijd ik tegen mezelf. Nooit een winnaar, alleen een verliezer. Alhoewel de overtuigingen anders zijn is het gedrag hetzelfde: een vreedzame samenleving waar alle overtuigingen ter wereld in meer of mindere mate is terug te vinden. De rechtlijnigheid van denken is terug te vinden in de blauwe ontwikkelfase van Spiral Dynamics. De devotie en ankering van deze overtuigingen is zo sterk en diep dat elke heiligman die beweert Moksha te kunnen bieden zonder vragen wordt gevolgd. Elk symbool en handeling heeft een uitgebreide betekenis en wordt in vele metaforen verteld. Dat geeft aan waarom in sommige gebieden onrust heerst: een stammenstrijd 1000 jaar geleden. kan nu nog reden zijn om gebieden te betwisten of de anders zo vreedzaam samenlevende groepen elkaar met stokken te lijf gaan. Azie: welke ontwikkelingsfase?

Spiral Dynamics heeft van deze studiereis een zeer interessante ervaring gemaakt: andere levensomstandigheden hebben inderdaad andere paradigma’s tot gevolg. Azie is één groot paars/BLAUW “WIJ” systeem, veel regels, religies, de voorgeschreven juiste wijze van leven en beloning in het hiernamaals. De ontwikkeling die plaats vindt is nu al aanwezig: de invloed van Oranje: het multiplistisch denken en hoe kan “IK” de regels buigen in mijn eigen voordeel. Inherent aan deze paradigma verandering is een mate van onvrede: er is iets mis…en ik weet wat: ik wil meer materiele zaken en persoonlijk succes hebben. Om de onvrede te lijf te gaan worden succesvolle overtuigingen van het voorgaande paradigma ingezet om de nieuwe, complexere uitdagingen te beantwoorden met vernieuwde middelen. Het gevolg is de inzet van meer controle, regels, registratie, camera’s en controle poortjes. Dit leidt onverkort tot een gedwongen keurslijf waar steeds meer weerstand tegen komt. Het nieuwe Azie zal, met oranje paradigma’s in de hoofdrol, een andere overlevingsstrategie nodig hebben om de eindeloze stroom van reclame, gebrek simulatie, mogelijkheden van het internet, misbruik van mens, plant en dier in goede banen te leiden. In Blauw, wij gericht, is elke emotie en ervaring voorgeschreven. In Oranje, ik gericht, staat de eigen persoon en het eigen succes voorop. Hoe meer oranje overtuigingen, hoe meer egocentrisme zonder emotie.

Azie, The Next Step Voor de inwoners heeft dit tot gevolg dat ze in eerste instantie bewuster worden van hun levensomstandigheden. De beperkingen kunnen worden opgelost (met bv NLP) en gedurende enige tijd ontstaat een zekere tevredenheid. Het oplossen van een beperking houdt echter in dat de oplossing voor de beperking uiteindelijk een (complexer) probleem vormt. De antwoorden worden eerst gezocht in de voorgaande paradigma’s. Pas wanneer dat niet werkt, het eigen oplossend vermogen voldoende is EN de nieuwe oplossingen in de omgeving worden ondersteund, is het mogelijk om opnieuw een stap te nemen. Een Oranje naar Groen voorbeeld: “Het gebruik van plastic zorgt voor vervuiling, het bracht zo veel geld op maar nu is er een nieuwe probleem ontstaan wat complexer is dan het voorgaand: hoe verpak ik materiaal tegen een minimum prijs en maak ik zoveel mogelijk winst ?) zal gekeken worden naar organisch verpakkingsmateriaal.”

Persoonlijk relationele veranderingen Op persoonlijk relationeel vlak verandert het voorbestemde huwelijk binnen de kaste naar een huwelijk zonder aanzien van de kaste (is nog steeds blauw). Daarna wordt het een open relatie waarvan verteld kan worden dat deze stand houdt zolang deze relatie voor beiden materieel of egomatig wat oplevert. De relatie is per defacto beperkt in tijd en na afloop is de winst het belangrijkste. Liefst een goed omschreven overeenkomst (Oranje). Pas wanneer het ego weer beperkt wordt door emotie, komt de groene samenleving: harmonie, liefde en WIJ-systeem binnen de mogelijkheden. Een huwelijk met oude (blauw/paarse) rituelen is dan kenmerkend voor een langdurige relatie. Hiervoor moet de omgeving ondersteunend zijn aan deze nieuwe denkwijzen.

Conclusie: Azie ontwikkelt zich conform de door Graves ontwikkelde systeemtheorie net zoals dat mondiaal plaats vindt. Het voordeel van Azie is dat Europa al voor is gegaan en ook technologisch verder ontwikkeld is. Een deel van die ontwikkeling (en daardoor verbruik van grondstoffen) kan worden overgeslagen. De overvloed aan informatie, beschikbaarheid aan materialen en de goed geoliede marketing machines is echter een beperkende factor voor een continent in ont-wikkeling. Een beleid gericht op een uiteindelijk groene ontwikkeling in plaats van een verdieping in blauw, zou Azie kunnen behoeden voor een ernstige uitputting van de eigen grondstoffen en het imposante cultureel erfgoed. NLP heeft me uitstekend geholpen in het rapport maken, het modelleren, de fysiologie, de logische niveaus en op gebied van het uitvragen van waarden en overtuigingen. tot op het hoogste niveau. De taal barrière geeft zelfs de mogelijkheid om nog specifieker vragen te stellen. Wat er wordt gezegd, is niet noodzakelijkerwijs wat er wordt bedoeld en wat er begrepen wordt is niet noodzakelijkerwijs gelijk aan de boodschap. Spiral Dynamics heeft me daarnaast een kaart geboden om deze totaal verschillende cultuur te kunnen invoelen en begrijpen en vooral waarderen. Of in NLP-termen: respect voor andermans model van de wereld. Voor meer info en contact auteur: www.impactopleidingen.nl Tel 06-51370269

/ [email protected]