Onderzoek (v)echtscheidingen

Onderzoek (v)echtscheidingen 31 augustus 2012

Over het onderzoek Aan het onderzoek deden 4.445 ouders mee die in scheiding liggen of die gescheiden zijn op het moment dat ze minderjarige kinderen hadden, uit het EenVandaag Opiniepanel. Hiervan geven 1.487 deelnemers aan dat ze de scheiding ervaren (hebben) als een vechtscheiding. Het onderzoek is gehouden van 20 tot en met 29 augustus 2013.

Voor meer informatie over het onderzoek kunt u contact opnemen met Lisette van Vliet: [email protected].

Onderzoeksverantwoording Middels een online enquête zijn ouders ondervraagd die aangaven dat ze uit elkaar zijn gegaan of gescheiden zijn op het moment dat ze minderjarige kinderen hadden. Het onderzoek bestaat uit een kwantitatief en kwalitatief deel. Aan het kwantitatieve deel (gesloten vragen) deden 4.445 gescheiden ouders mee. Aan het kwalitatieve deel (open vragen) deden afhankelijk van de vraag circa 2.000 tot 4.000 deelnemers mee. Op deze vragen is een discoursanalyse uitgevoerd waarbij gezocht werd naar centrale thema’s (patronen). De definitie van vechtscheiding zoals gehanteerd in dit onderzoek: ‘Er is sprake van een ‘vechtscheiding’ als er ernstige conflicten zijn en de ouders tijdens of na de scheiding niet normaal meer kunnen communiceren met elkaar. Vaak gaat het ook gepaard met bewuste acties om de andere ouder te kwetsen en wordt er een strijd gevoerd om de kinderen.’

Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. Panelleden krijgen ongeveer één keer per week een uitnodiging om aan een peiling mee te doen. Op de meeste onderzoeken respondeert 60 tot 70 procent van de panelleden.

2

1. Samenvatting

Driekwart (74%) van de ouders die aangeven dat hun echtscheiding een vechtscheiding was, geeft aan dat hun kinderen meer geleden hebben onder de scheiding dan nodig was. Een derde (32%) stelt dat de kinderen niet centraal stonden. Dit blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 4.445 gescheiden ouders, waarvan er 1.500 (33%) aangeven de echtscheiding ervaren te hebben als een vechtscheiding. Kind vaak getuige Ouders verwikkeld in een vechtscheiding stellen dat hun kind(eren) getuige waren van heftige scheldpartijen (34%), ze het kind gebruikt hebben om informatie door te geven aan de ander (33%) en/of bedreigingen hebben geuit in het bijzijn van de kinderen (29%). Bijna een kwart (23%) heeft wel eens uitgehuild bij zijn of haar kind. EenVandaag ondervroeg ook ruim 650 jongeren van gescheiden ouders uit het 1V Jongerenpanel; deze jongeren geven aan veel vaker dingen te zien of horen dan ouders aangeven. De conclusie is dan ook dat kinderen veel meer meekrijgen van een (v)echtscheiding dan de ouders in de gaten hebben. De resultaten van het onderzoek onder jongeren wordt zaterdag gepresenteerd in EenVandaag, waarvan de hele uitzending in het teken staat van vechtscheidingen. Communicatie met kinderen slecht Wat duidelijk blijkt uit het onderzoek, is dat er tussen vechtscheidende ouders vrijwel geen communicatie meer mogelijk is. Achteraf gezien is 85 procent van deze ouders niet tevreden over de manier waarop ze samen, als koppel, met hun kind(eren) hebben gecommuniceerd over de scheiding. Een meerderheid (55%) stelt dat hun kinderen het gevoel hebben gehad dat ze moesten kiezen tussen één van de beide ouders. Woonsituatie na de scheiding Een derde geeft aan (34%) dat ze hun kinderen betrokken hebben in de gesprekken over hun (woon)situatie na de scheiding; bij de meerderheid is dit niet het geval.

3

Toch stelt tweederde (66%) dat ze voldoende rekening hebben gehouden met de wensen van de kinderen. De afspraken die ze hebben gemaakt met hun ex-partner over de (woon)situatie van de kinderen na de scheiding, omschrijft drie op de tien als onduidelijk. 63 Procent vindt het wel duidelijk. Oplossing Wat opvalt is dat ook de vechtscheidende ouders zelf geen eenduidige oplossing weten om het aantal vechtscheidingen te verminderen; de reacties lopen uiteen van ‘sanctie zetten op niet nakomen van omgangsregeling’ tot ‘alimentatie voorwaarden aanpassen’. Mediation verplichten, daar zijn de deelnemers verdeelt over: 45 procent is voor en 38 procent is tegen. Ook verplicht een ouderschapsplan maken rond de geboorte van het kind, op het moment dat de ouders nog bij elkaar zijn, kan niet op brede steun rekenen: 35 procent is voor en 45 procent is tegen.

4

2. Over de (V)echtscheiding

Er is sprake van een ‘vechtscheiding’ als er ernstige conflicten zijn en de ouders tijdens of na de scheiding niet normaal meer kunnen communiceren met elkaar. Vaak gaat het ook gepaard met bewuste acties om de andere ouder te kwetsen en wordt er een strijd gevoerd om de kinderen. Was er wat u betreft sprake van een vechtscheiding? Ja: 33% (N = 1.487) Nee / weet niet: 67% *Extra noot: Van de mensen die hun scheiding als een vechtscheiding hebben ervaren, is de man/vrouw verhouding vrijwel gelijk. De volgende twee vragen zijn alleen ingevuld door mensen die aangeven dat ze hun scheiding ervaren hebben als een vechtscheiding. Op welk moment werd de scheiding wat u betreft een vechtscheiding? Direct vanaf het eerste moment: 54% Op het moment dat we afspraken moesten maken over financiën en omgangsregeling(en): 34% Pas nadat de scheiding officieel werd uitgesproken: 11% Weet niet / geen mening: 1% Op welke wijze is uw scheiding geregeld? U kunt meerdere antwoorden aankruisen. Eén advocaat voor mij en mijn ex-partner: 13% Ieder een eigen advocaat: 76% Door een inhoudelijke procedure en beslissing door de rechter: 22% We hebben mediation gevolgd: 8% Jeugdzorg was bij de scheiding betrokken: 12% Geen van bovenstaande: 5%

5

U hebt zelf een scheiding meegemaakt, op het moment dat u één of meer minderjarige kinderen had. Wat zou u aanraden aan ouders die morgen gaan scheiden, met het oog op hun kinderen? Uit uw eigen ervaring: wat moeten ze juist wel of niet doen? Bij de antwoorden op deze vraag springt direct het woord ‘kinderen’ in het oog: vrijwel alle ouders geven aan dat de belangen van kinderen centraal zouden moeten staan, ondanks dat dit bij hun eigen scheiding soms niet het geval was. Zoals deelnemers het verwoorden: ‘- zet werkelijk het belang van de kinderen op de eerste plaats - zorg voor een goede verdeling rond zorg en verblijf - maak harde financiele afspraken en ga op automatische betaling over - scheid praktische en emotionele zaken strikt - zorg voor goed onderdak ook voor de vertekkende partner’ ‘Laat kinderen merken dat zij geen schuld hebben en dat je door alles heen van hen houdt. Maak een goede omgangsregeling en houd rekening met de wensen van de kinderen.’ Ook geven enkele gescheiden ouders aan dat het belangrijk is dat ouders ook aan zichzelf denken en een manier vinden om de eigen emoties zo snel mogelijk onder controle te krijgen. Juist voor de kinderen. ‘Aan de kinderen denken, die zijn nooit schuldig, en jezelf wegcijferen + je woede/haat. Deskundige hulp zoeken om je emoties kwijt te raken en die niet bij je kind(eren) lozen. Je kind is je partner niet.’

6

3. (V)echtscheiding en de kinderen

In onderstaande analyse hebben we de antwoorden van twee groepen vergeleken: - ECHT = gescheiden ouders die aangeven hun scheiding NIET als een vechtscheiding te hebben ervaren en minderjarige kinderen hadden op het moment van scheiden, aantal 4.445. - VECHT = gescheiden ouders die aangeven hun scheiding WEL als vechtscheiding te hebben ervaren en minderjarige kinderen hadden op het moment van scheiden, aantal 1.487. Geef aan of u het eens of oneens bent met de volgende stellingen: 'Tijdens de scheiding stonden de belangen van mijn kind(eren) centraal.' ECHT = Eens 78%, Oneens 18%, Weet niet / geen mening: 4% VECHT = Eens 63%, Oneens 32%, Weet niet / geen mening: 5% Hoeveel heeft uw kind(eren) geleden onder de scheiding? ECHT = Veel 47%, Niet veel 48%, Weet niet / geen mening: 5% VECHT = Veel 71%, Niet veel 23%, Weet niet / geen mening: 6% 'Mijn kind(eren) heeft meer onder de scheiding geleden dan nodig was.' ECHT = Eens 42%, Oneens 49%, Weet niet / geen mening: 9% VECHT = Eens 74%, Oneens 18%, Weet niet / geen mening: 8% Bent u achteraf tevreden over de manier waarop u als koppel (dus samen met uw ex-partner) over de scheiding heeft gecommuniceerd met uw kind(eren)? ECHT = Tevreden 44%, Niet tevreden 51%, Weet niet / geen mening 5% VECHT = Tevreden 10%, Niet tevreden 85%, Weet niet / geen mening 5% In de open antwoorden bij bovenstaande vraag geven veel ouders aan dat er eigenlijk geen sprake meer was van ‘communiceren als koppel’. Vooral bij de vechtscheidingen valt op dat er in veel gevallen helemaal geen enkele communicatie meer mogelijk was tussen de ouders, laat staan tussen de ouders als koppel enerzijds en de kinderen anderzijds. Deelnemers lichten toe:

7

‘Als koppel was tijdens de scheiding samen communiceren onmogelijk. De kinderen erbij betrekken was eveneens een onmogelijk zaak.’ ‘Er was geen sprake van het samen met mijn zoon uitpraten van de zaak. Het was oorlog.’ ‘Gezamenlijk communiceren was onmogelijk. Elke poging stuitte op agressie. We leven nu in een totaal ander tijdperk, bij scheidingen speelt de buitenwereld een grote rol. Scheidingen worden soaps.’ 'Mijn kind(eren) hebben gedurende de scheiding het gevoel gekregen dat ze moesten kiezen tussen één van de ouders.' ECHT = Eens 29%, Oneens 64%, Weet niet / geen mening: 7% VECHT = Eens 55%, Oneens 37%, Weet niet / geen mening: 8% Is één of meer van onderstaande zaken wel eens gebeurd tussen u en uw ex-partner tijdens of direct na de scheiding, waar uw kind(eren) bij waren? U kunt meerdere antwoorden aankruisen* Top-3 ECHT: 1. Heftige scheldpartijen (18%) 2. Het kind gebruiken om informatie door te geven (17%) 3. Elkaar zwart maken (13%) / bedreigingen geuit (13%) Top-3 VECHT: 1. Heftige scheldpartijen (34%), 2. Het kind gebruiken om informatie door te geven (33%) 3. Bedreigingen geuit (29%) *Zie alle antwoordopties die aangevinkt kunnen worden in bijlage 1 'Ik heb wel eens bij mijn kind(eren) uitgehuild.' ECHT = Eens 18%, Oneens 78%, Weet niet / geen mening: 4% VECHT = Eens 23%, Oneens 72%, Weet niet / geen mening: 5%

8

4. Afspraken met/over kinderen

Bij een scheiding moeten ouders lastige keuzes maken: waar gaan hun kind of kinderen wonen, hoe vaak blijven ze beide ouders zien, hoe regelen ze de omgang in vakanties? In de volgende vragen bedoelen wij deze onderwerpen als we spreken van (woon)situatie. Hoe duidelijk vindt u de afspraken die u gemaakt hebt met uw ex-partner over de (woon)situatie van uw kind / de kinderen? ECHT = Duidelijk 79%, Niet duidelijk 17%, Weet niet / geen mening 4% VECHT = Duidelijk 63%, Niet duidelijk 31%, Weet niet / geen mening 6% Heeft u uw kind(eren) betrokken bij de gesprekken over de (woon)situatie van hem / haar na de scheiding? ECHT = Ja 41%, vrijwel (niet) 56%, weet niet / geen mening 3% VECHT = Ja 34%, vrijwel (niet) 63%, weet niet / geen mening 3% Vindt u dat u voldoende rekening heeft gehouden met de wensen van uw kind(eren) over hun (woon)situatie na de scheiding? ECHT = Voldoende 75%, onvoldoende 15%, weet niet / geen mening 10% VECHT = Voldoende 66%, onvoldoende 23%, weet niet / geen mening 11%

9

5. Oplossingen

Er zijn deskundigen die ervoor pleiten dat mensen die gaan scheiden verplicht in mediation moeten gaan. Door eerst de emoties te verwerken die aan de scheiding ten grondslag liggen, zo is de gedachte, gaat het proces van scheiden en het maken van afspraken over de kinderen soepeler. Anderen denken dat verplichten niet helpt. Bent u voor of tegen het verplichten van mediation op het moment van scheiden? ECHT = Voor 38%, tegen 41%, weet niet / geen mening 21% VECHT = Voor 45%, tegen 38%, weet niet / geen mening 17% *Extra noot: Van de mensen die gedurende hun echtscheiding mediation hebben gevolgd, is de grootste groep voor het verplichten van mediation Als oplossing om de afwikkeling van een scheiding makkelijker te maken, pleiten sommige deskundigen ervoor om rond de geboorte van het kind al verplichte afspraken te maken over de omgang bij een eventuele scheiding. Door afspraken over bezoekrecht en omgang op te stellen op het moment dat de ouders nog bij elkaar zijn, bijvoorbeeld in een verplicht ouderschapsplan, zou je uiteindelijk minder vechtscheidingen krijgen. Hetzelfde principe zoals nu bijvoorbeeld al plaatsvindt door een samenlevingscontract te maken voor je gaat samenwonen. Tegenstanders vinden het te vroeg om al rond de geboorte afspraken vast te leggen. Bent u voor of tegen het opstellen van een verplicht ouderschapsplan met omgangsregeling rond het moment dat het kind geboren wordt en de ouders nog bij elkaar zijn? ECHT = Voor 28%, tegen 51%, weet niet / geen mening 21% VECHT = Voor 35%, tegen 45%, weet niet / geen mening 20% Deelnemers die tegen een verplicht ouderschapsplan zijn, denken vooral dat het zinloos is om vooraf – op het moment dat de relatie nog goed is – afspraken te maken. Op het moment dat de relatie eindigt in een breuk, zo zeggen ze, gelden er andere regels en worden eerder gemaakte afspraken toch niet meer nagekomen.

10

Zoals deelnemers het verwoorden: ‘Als je dat op dat moment doet, ben je als het goed is nog helemaal gelukkig met elkaar. Dan werkt zo'n plan totaal niet. En als het niet meer werkt of gaat, dan heeft zo'n plan ook totaal geen zin.’ ‘Afspraken maken voor wanneer je ruzie krijgt is zinloos. Als er kinderen in het spel zijn, ontstaan er hevige emotionele reacties, en worden afspraken genegeerd.’ ‘Als alles nog goed is tussen beide ouders, kunnen ze zich totaal niet voorstellen dat dit ooit zal veranbderen. Dus afspraken maken over iets waarvan ze beiden denken dat dit nooit zal gebeuren is mijns inziens zinloos.’ Voorstanders zien een verplicht ouderschapsplan vooral als hulpmiddel om een eventuele scheiding later niet uit de hand te laten lopen. ‘Als er nog geen vervelende dingen spelen kunnen ouders zonder alle emoties bepalen wat echt goed zou kunnen zijn voor het kind. Dit zou kunnen helpen om tijdens een scheiding de zaken in een goed perspectief te blijven zien.’ ‘Het voorkomt dat kinderen een speelbal worden bij een vechtscheiding.’

Er zijn mensen die ervoor pleiten kinderen waarvan de ouders gaan scheiden, vanaf 12 jaar een eigen advocaat te geven. Hiermee heeft het kind, los van de ouders, een onpartijdig aanspreekpunt voor vragen en is er een persoon die zich alleen bezighoudt met de belangen en wensen van het kind. Tegenstanders vinden dat de ouders zelf het belang van het kind in de gaten moeten houden en vinden een extra advocaat dus niet nodig is. Geef aan of u het eens of oneens bent met de volgende stelling: 'Alle kinderen vanaf 12 jaar zouden tijdens de scheiding van hun ouders een eigen advocaat moeten krijgen.' ECHT = Eens 31%, Oneens 51%, Weet niet / geen mening: 18% VECHT = Eens 41%, Oneens 42%, Weet niet / geen mening: 17%

11

Had u toen u ging scheiden behoefte aan meer begeleiding / voorlichting op één van onderstaande gebieden? U kunt meerdere antwoorden aankruisen.* Top-3 ECHT: 1. Hoe kind(eren) emotioneel te ondersteunen: 29% 2. Eigen rechten en plichten bij scheiden: 28% 3. Financiën / verdeling van spullen: 27% Top-3 VECHT: 1. Eigen rechten en plichten bij scheiden: 41% 2. Financiën / verdeling van spullen: 37% / hoe kind(eren) emotioneel te ondersteunen: 37% 3. Feitelijke procedure bij scheiden: 27% *Voor alle antwoordopties bij deze vraag, zie bijlage 1 Veel scheidende ouders geven aan dat ze ondersteuning hebben gemist over hoe ze hun eigen kinderen het beste konden ondersteunen. Ouders verwoorden dat als volgt: ‘De scheiding is de keuze van mijn vrouw het overviel mij ook vandaar het uithuilen bij de kinderen. Achteraf had ik dat niet moeten doen want ook dat geeft ze het idee dat ze moeten kiezen. Maar ook denkt mijn zieke dochter dat het door haar komt. Ook denk zij dat het door haar komt dat ik mijn baan ben kwijtgeraakt. Te weinig hulp!’ ‘De scheiding was zo plotseling dat ik een tijd nodig had om alles te bevatten, toen was de scheiding, door mijn ex-partner, al ingezet. De tijd om dingen rustig te bekijken of te bespreken was er niet. Het was een rollercoaster ide bezit nam van mijn leven. En daardoor stonden de kinderen niet altijd op plek 1.’

12

Bijlage 1

De antwoordopties bij de volgende vragen zijn in random volgorde aan de deelnemers getoond. Is één of meer van onderstaande zaken wel eens gebeurd tussen u en uw ex-partner tijdens of direct na de scheiding, waar uw kind(eren) bij waren? U kunt meerdere antwoorden aankruisen. Duwen / schoppen Elkaar zwart maken bij de kinderen Met spullen gooien / spullen vernielen Heftige scheldpartijen Slaan Bedreigingen geuit Het kind gebruiken om informatie aan elkaar door te geven Nee, geen van bovenstaande

Had u toen u ging scheiden behoefte aan meer begeleiding / voorlichting op één van onderstaande gebieden? U kunt meerdere antwoorden aankruisen. Eigen rechten en plichten bij scheiden Hoe te communiceren met ex-partner Hoe kind / kinderen emotioneel te ondersteunen Hoe de scheiding bespreekbaar te maken voor mijn kind / kinderen Feitelijke procedure van scheiden Opstellen van ouderschapsplan Financiën / verdeling van spullen Anders, nl: Geen van bovenstaande

13