Onderzoek Online Markt Kansspelen

THE BOSTON CONSULTING GROUP

Den Haag, 28 september 2011

Eindrapport

Onderzoek Online Markt Kansspelen

Ministerie van Veiligheid en Justitie

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-tinaalpptx


1 Indien deze: a) worden gerechtvaardigd door dwingende redenen van algemeen belang (waaronder fraudebestrijding en consumentenbescherming); b) op niet-discriminerende wijze woren toegepast; c) geschikt zijn het beoogde doel te verwezenlijken (geschiktheidseis), en d) niet verder gaan dan noodzakelijk is (proportionaliteitseis). Bron: Tweede Kamer, vergaderjaar2Olo-2011, 24557, nr. 124

Het Ministerie van Veiligheid & Justitie heeft The Boston Consulting Group gevraagd onderzoek te doen naar scenario’s voor de regulering van de markt voor online kansspelen. Het onderzoek is uitgevoerd van 15 augustus tot 6 september, 2011

De beoogde legalisering vindt plaats tegen de achtergrond van veranderende Europese regelgeving • Nationale beperkingen op het grensoverschrijdende dienstenverkeer zijn in de EU in beginsel niet toegestaan. Volgens vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie van de EU zijn dergelijke beperkingen (bijvoorbeeld in de vorm van een nationaal vergunningstelsel) in bepaalde gevallen toch toegestaan1 • Het Hof scherpt de voorwaarden waaronder lidstaten een eigen vergunningstel kunnen rechtvaardigen steeds verder aan. In 2010 oordeelde het Hof dat lidstaten zich minder snel op de rechtvaardiging van een monopolie voor een bepaalde kansspelsoort kunnen beroepen indien die lidstaten voor andere kansspelcategorieën, waaraan grotere verslavingsrisico’s kleven, een expansiebeleid voeren

In zijn kamerbrief van 19 maart 2011 zet de Staatssecretaris van Veiligheid & Justitie uiteen dat Nederlandse burgers die willen deelnemen aan kansspelen dat op een veilige en verantwoorde manier moeten kunnen doen. De uitgangspunten hierbij zijn • Legalisering van de online kansspelmarkt met een zo groot mogelijke dekking (zowel poker, casinospelen, bingo, sportweddenschappen als automatenspelen worden meegenomen) • Meer geld vanuit loterijen dient ten goede te komen aan sport • Vergunningen voor internetkansspelen/-loterijen dienen ten minste €lOmIn aan (structurele) inkomsten te genereren • Het nieuwe stelsel dient waarborgen te bevatten om negatieve effecten tegen te gaan • Het vergunningstelsel dient rekening te houden met toekomstige technologische ontwikkelingen

Achtergrond

Q CN

0

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaalpptx


Omdat instrumenten onderling samenhangend dienen te zijn, worden in dit rapport voor een aantal combinaties van maatregelen (zgn. “scenario’s”) de effecten in kaart gebracht

2

Om deze doelstellingen te realiseren heeft de overheid verschillende instrumenten tot haar beschikking • Voorbeelden: illegale aanbieders verbieden reclame te maken in Nederland, gereguleerde aanbieders verplichten maatregelen te nemen ter bescherming van spelers, opleggen van de verplichting om af te dragen aan goede doelen, etc.

Doelstellingen van het Nederlandse kansspelbeleid zijn • Gokverslaving voorkomen i.h.b. bij jongeren en kwetsbare groepen • Tegengaan van illegaal gokken • Beschermen van de consumenten • Tegengaan van illegaliteit en criminaliteit • Randvoorwaarde: Op peil houden van de baten voor de staat (belastingen) en de maatschappij (sport en goede doelen)

Doel van dit rapport is het effect van regulerïng van de onlïne kansspelmarkt op de beleidsdoelstellingen in kaart te brengen. Het effect op deze doelstellingen wordt bepaald door inzicht te geven in: • De omvang en de ontwikkeling van de online markt en de verdienmodellen van de aanbieders • Eventuele kannibalisatie van land-based aanbieders en mogelijke mitigerende maatregelen • Internationale ervaringen met handhaving, toezicht en verlening van vergunningen voor online kansspelen

Doel van dit rapport

224560-04-OMK_Eindrapport-2SSeptl 1-AMS-TSe-finaal.pptx

The Boston Consulting Group, Amsterdam

Huib Kurstjens Senior Partner and Managing Director

Met de meeste hoogachting,


Toon Segers Projectleider

3

Wij hopen u met deze presentatie het gevraagde inzicht te geven. Indien u vragen heeft, kunt u zich richten tot Toon Segers, projectleider van dit onderzoek.

Gedurende het onderzoek hebben wij diepte-interviews gehouden met een groot aantal stakeholders: internationale toezichthouders, vertegenwoordigers van alle land-based aanbieders, aanbieders van online kansspelen en onafhankelijke experts. In dit proces zijn onze analyses in belangrijke mate getest op realiteitszin. De lijst met geïnterviewde partijen is opgenomen in de bijlage.

Voor een aantal scenario’s is het effect van beleidskeuzes op de beleidsdoelstellingen geanalyseerd. In de volgende drie pagina’s vindt u een toelichting bij deze scenario’s. Ieder hoofdstuk bevat een tekstuele toelichting op en samenvatting van de resultaten van de analyse, gevolgd door een aantal figuren (tabellen en grafieken). In de bijlage is een verklarende woordenlijst opgenomen.

Deze presentatie volgt de structuur van de zes aandachtsgebieden: 1) de Nederlandse markt voor online kansspelen, 2) de internationale vergelijking, 3) scenario’s voor het reguleren van de markt, 4) effecten van kannibalisatïe en mitigerende maatregelen, 5) handhaving en toezicht en 6) uitgifte van licenties. De resultaten van de analyses worden in deze zes hoofdstukken besproken. Voor ieder hoofdstuk is een algemene samenvatting opgenomen.

Leeswijze t

L

1

1

.

bonussen

224560-04-OMKE,ndrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaaipptx

—

—

..

.

...

Intensivering belastingcontrole van winnaars grote prijzen bij illegale aanbieders

.

Zelfregulering, bijv. op basis van CWA3 richtlijnen

.

Geen blokkering voor aanbieders binnen EU en voor jurisdicties op zgn. white list

Compenseren van kannibalisatie met

Limiteren van het aantal vergunningen. Verdelingsmechanisme wel/niet via veiling

Opleggen eisen aan techniek die real-time en fysieke inspectie mogelijk maken

THE BOSTON C0NsULTING GROUP

Transparante procedure. Ongelimiteerd aantal vergunningen. Evt. specifieke voorwaarden per productgroep

Opleggen eisen aan techniek2, toestaan van controle door derden

.

.

.

Kansspelbelasting land-based handhaven (29%). Online tarief 20 / over BSR

Licentie+ model (zoals in Belgie)

Verplichte afdracht aan sport en goede doelen voor alle aanbieders sportweddenschappen

Blokkeren van internetverkeer

Verplichte afdracht aan sport en goede doelen voor alle aanbieders online kansspelen

Blokkeren van betalingsverkeer

60% Belasting over BSR

Gefaseerde regulering. Aantal monopolies (tijdelijk) houden


Opleggen operationele eisen voor bescherming consument en tegengaan kansspelverslaving

.

Blokkeren van reclame marketing

Geen afdracht aan sport en goede doelen online aanbieders

..

Regulering alle speltypen m.u.v. loterijen

29% Belasting over Bruto Spelresultaat (BSR1 )

1. BSR = Bruto Spelresultaat = inzet uitkering 2. Software, systeemarchitectuur en processen 3. GEN Workshop Agreement

Verlening vergunningen

(opties niet exclusief)

Toezicht


H an d’avin g

kannibalisatïe

maatregelen

Mitigerende

Kansspelbelastin

Deze keuzes worden toegelicht in de hoofdstukken 3 tlm 6

Beleids keuzes zijn onderverdeeld in vijf categorieën

4

Hfd 6

Hfd. 5

Hfd. 4

Hfd 4

Hfd. 3

IEItiLVî

1 IT1i’

1

4

Opleggen eisen aan techniek, toestaan van controle door derden

1 ntensivering belastingcontrole van winnaars grote prijzen bij illegale aanbieders

Zelfregulering, bijv. op basis van CWA richtlijnen

Geen blokkering voor aanbieders binnen EU en voor jurisdicties op zgn. white list’

Compenseren van kannibalisatie met belastingbaten

Vast onderdeel van basisscenario

Limiteren van het aantal vergunningen. Verdelingsmechanisme wel/niet via veiling

Opleggen eisen aan techniek die real-time en fysieke inspectie mogelijk maken


Transparante procedure. Ongelimiteerd aantal vergunningen. Evt. specifieke voorwaarden per productgroep

]

Kansspelbelasting land-based handhaven (29%). Online tarief 20% over BSR

Licentie+ model (zoals in België)

Verplichte afdracht aan sport en goede doelen voor alle aan bieders sportweddenschappen

Blokkeren van internetverkeer

Verplichte afdracht aan sport en goede doelen voor alle aanbieders online kansspelen

Blokkeren van betalingsverkeer


Gefaseerde regulering. Aantal monopolies (tijdelijk) houden


Opleggen operationele eisen voor bescherming consument en tegengaan kansspelverslaving

Blokkeren van reclame, marketing

Geen afdracht aan sport en goede doelen online aanbieders

legulering alle speltypen m.u.v. loterijen

F

224560-04-OMK_Eindcapporl-2BSeptl 1-AMS-TSe-finaal pptx

Verlening vergunningen


Toezicht


Handhaving

Mïtigerende maatregelen kannibaiisatie

Kanss p eibelasting

(i

Basisscenario bestaat uit aantal vaste keuzes; Andere keuzes worden apart toegelicht

Er zijn drie basisscenario’s gedefinieerd: A, B en C

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal pptx


1. Relatie tussen vraag en uitkeringspercentage wordt verklaard met behulp van prijselasticiteit van spelers. Dit wordt toegelicht in Hoofdstuk 3

Varianten 0 en E zijn gekozen om de logica en het effect van het stapelen van maatregelen te illustreren • Bij een keuze voor andere maatregelen, kan een vergelijkbare logica gevolgd worden

Varianten illustreren het effect van maatregelen op kanalisatie en maatschappelijke baten • Maatregelen die leiden tot hogere kosten voor gereguleerde aanbieders, maken het moeilijker om te kunnen concurreren met illegale aanbieders. De varianten bepalen de impact van hogere kosten voor aanbieders op het uitkeringspercentage voor spelers en daarmee de vraag naar gereguleerd aanbod (kanalisatie) 1 • Lagere kanalisatie heeft op haar beurt gevolgen voor belastinginkomsten en afdrachten aan sport en goede doelen

Er zijn twee varianten op Basisscenario A geformuleerd om het additionele effect van extra maatregelen te illustreren • Variant D onderzoekt de impact van een verplichte afdracht aan sport en goede doelen • Variant E onderzoekt de impact van het opleggen van strikte eisen aan techniek (die real-time en fysieke inspectie mogelijk maken) bovenop een verplichte afdracht aan sport en goede doelen • Overige beleidskeuzes zijn gelijk aan Basisscenario A

en twee Varianten op Scenario A (D en E) bedoeld om een integraal beeld te geven van ïmpact mogelijke beleïdskeuzes

6

ci

0

0

0)

©

0)

>, .0

.0:

0 to 0 0) 0)

c

ci

0

c

to

S

c

0)

0 D 0

224560-04-OMK_Eindrapport-2SSeptl 1 -AMS-TSe-finaal pptx

Bijlage

6. Uitgifte van licenties

5. Handhaving en toezicht


4. Kannibalisatie van land-based aanbod, mitigerende maatregelen

3. Drîe basisscenario’s voor reguleren Nederlandse markt

2. Internationale vergelijking

1. Nederlandse markt voor onlïne kansspelen

Samenvatting

Agenda

7

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaalpptx

THE BOSTON CONSULTING GRoUP

In dit onderzoek wordt de regulering van de online markt vergeleken met verwachte ontwikkeling van de markt zonder regulering in 2015 (de zogenaamde ‘status quo’). Het onderzoek beschrijft de gevolgen van regulering in een aantal basisscenario’s waarbij de kansspelbelasting verschillend is. Vervolgens worden de effecten van mitigerende maatregelen voor kannibalisatie en maatregelen met betrekking tot toezicht, handhaving en het verlenen van vergunningen gepresenteerd als aanvulling op deze basisscenario’s

In dit onderzoek wordt uitgegaan van een gelijk belastingtarief voor land-based en onlïne aanbieders, vanwege de gelijkheid van land-based en online spelen. Verschillende tarieven voor land-based en online activiteiten leiden tot Europeesrechtelijke risico’s. Voor de online markt wordt het uit Nederland afkomstige Bruto Spelresultaat als belastinggrondslag genomen en zijn de aanbieders belastingplichtig. Bij scenario’s voor regulerïng van online activiteiten worden niet de spelers belastingplichtig gemaakt, omdat dit de uitvoering zeer complex maakt

8

De markt voor online kansspelen is —€1 GOmln, inclusief €3Omln uit e-commerce activiteiten van Nederlandse loterijen. De onderzochte scenario’s voor regulering hebben betrekking op het ongereguleerde online aanbod en niet op de e-commerce activiteiten van loterijen. Het stelsel voor loterijen wordt per 2015 herzien en regulering van de e-commerce activiteiten van loterijen is daarom niet in scope van dit onderzoek

De omvang van de totale Nederlandse kansspelmarkt is €2,2mld uitgedrukt in Bruto Spelresultaat. Bruto Spelresultaat is de omzet voor aanbieders van kansspelen nadat de prijzen en eventuele bonussen zijn uitgekeerd aan spelers. Bij Poker is dit de rake, oftewel de commissie voor de aan bieder

Samenvatting (1): Introductie

1. Bij deze berekenin9 is verondersteld dat, binnen het gereguleerde aanbod, het aandeel probleemen risicospelers daalt van 1,5% naar 1% van de online spelerspopulatie THE BOSTON CONSULTING Gzou 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal pptx

Regulering biedt de mogelijkheid om online gokverslaving beter te identificeren en te adresseren • Wanneer 70% van het online aanbod legaal is, zullen aangescherpt toezicht en maatregelen ter bescherming van de consument leiden tot een daling van het aantal probleemen risicospelers met naar schatting 11.000 in 20151 • Een belastingtarief van 20% zal leiden tot hogere kanalisatie (80%) en tegelijkertijd een groei van de land-based markt. Het netto effect is een toename van het aantal probleemen risicospelers met circa 3.000 g

Bij belastingtarief van 20% zal een aantrekkelijker ondernemingsklimaat leiden tot circa 80% legaal aanbod • Tegelijkertijd zal een daling van het belastingtarief voor land-based aanbieders vertaald worden in aantrekkelijkere winkansen voor spelers. Dit zal de vraag naar land-based aanbod doen toenemen • Goede doelen profiteren van groei land-based markt (+€35m1n). Belastinginkomsten dalen met €ZOmIn t.o.v. status quo. Effect van lager belastingpercentage wordt niet gecompenseerd door groei van land-based markt en kanalisatie van online aanbod

Bij strikte handhaving en 29% kansspelbelasting over het Bruto Spelresultaat (BSR) zal naar verwachting —70% van de Nederlandse online markt worden aangeboden door gereguleerde aanbieders • Inkomsten voor goede doelen blijven stabiel. Belastinginkomsten stijgen met —€7Omln door reguleren online • Onder strikte handhaving behoren een verbod op marketing en reclame door illegale aanbieders, en het blokkeren van betalingsverkeer van illegale aanbieders

Kanalisatie, oftewel het aandeel van het legale aanbod op de online markt, is sterk afhankelijk van de mate van handhaving en de mate waarin gereguleerde onhine aanbieders concurrerend zijn met illegale aanbieders • Handhaving, zoals bijvoorbeeld het niet toestaan van marketing door illegale aanbieders, creëert drempels waardoor de consument geleid zal worden richting het legale aanbod • Additionele kosten door regulering blijken (grotendeels) te worden doorberekend aan de consument in de vorm van een lagere winkans. Lagere winkans maakt het gereguleerde aanbod relatief onaantrekkelijk, en drijft consumenten richting het illegale aanbod

Samenvatting (II): Omvang van legaal aanbod op de online markt

Holland Casino heeft haar omzet zien dalen sinds 2005. Hiervan kan circa €5mln p.j. verklaard worden door de opkomst van online kansspelen. Een winstdaling voor Holland Casino heeft een negatief effect op de schatkist Impact op goede doelen is beperkt. Goede Doelen Loterijen (GDL) hebben sinds 2005 de inleg zien stijgen met circa 5-6% p.j.1 GDL hebben lotprijs verhoogd om dalende vraag op te vangen. Zonder deze prijsoptimalisatie wordt het effect van kannibalisatie geschat op -2% p.j. Kannibalisatie van de Toto (aanbieder van weddenschappen op voetbal) door het aantrekkelijke alternatief op internet, is denkbaar maar niet zichtbaar. De Toto heeft haar omzet met -6% p.j. zien stijgen sinds 2005 Het effect op Sportech, de aanbieder van weddenschappen op paardenraces, is relatief groot maar in absolute zin klein. Sportech zag haar omzet dalen met -7% p.j. sinds 2005 en draagt €2,5mln af (aan de sport)

Handhaven van de status quo is ongunstig voor Holland Casino. De kannibalisatie van Holland Casino kan ten dele worden gecompenseerd door het verlenen van een online vergunning, het innoveren van de retailformule en het online inzetten van haar sterke merknaam. Een online marktaandeel van 10% in 2015 zou €2Omln BSR opbrengen voor Holland Casino Er is geen risico op nieuwe toetreders op de loterijmarkt. Het stelsel voor loterijen wordt per 2015 herzien 2 Een afdracht van 15% over BSR van gereguleerde aanbieders van paardenen sportwedden compenseert een volledig verlies van de afdracht van Toto en Sportech.3 Door deze additionele kostendruk daalt kanalisatie van 70% naar circa 65% bij een scenario met 29% kansspelbelasting

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe.finaal.pptx


10

Mate van succes, en daarmee de impact op kanalisatie, hangt af van de concurrentiekracht van land-based aanbieders op de online markt België hanteert een belastingtarief van 11% over BSR voor online kansspelen. Dit geeft aanbieders de mogelijkheid om een hogere winkans te bieden om zo te kunnen concurreren met illegale aanbieders. Daarnaast is het voor land-based aanbieders toegestaan om de expertise en naamsbekendheid van bekende online aanbieders in huis te halen: Zo heeft Pokerstars.be toegang tot de Belgische markt via een partnerschap met Circus Groupe Er is sprake van rechtsonzekerheid: België loopt het risico dat haar vestigingseis als onevenredig wordt beschouwd of dat de preferentiële positie van land-based aanbieders Europeesrechtelijk niet houdbaar is Tot slot: Het is mogelijk dat buitenlandse aanbieders een positie op de Belgische markt verwerven door (kleinere) land-based vergunninghouders over te nemen (denk aan één van de circa 180 speelzalen) om zo de restrictie eenvoudig te omzeilen. In Nederland zouden bijv. exploitanten van speelautomaten potentiële overnamekandidaten worden

1. Afdracht aan goede doelen door Lotto en de Goede Doelen Loterijen is circa €450m1n 2. De zeer beperkte aanwezigheid van onhine loterijen op internet kan verklaard worden door de aard van het spel en de noodzaak voor schaal voor een grote jackpot. De impact op goede doelen van het evt. op termijn reguleren van de online loterijmarkt valt buiten de scope van dit onderzoek 3. Alternatief is —4% over BSR van aHe gereguleerde online aanbieders (niet alleen aanbieders van sportwedden). Als afdrachtpercentage Toto gehandhaafd blijft is dit 2%

•

•

• •

België tracht de zorgen van haar land-based aanbieders te adresseren door de online vergunning aan de land-based vergunning te koppelen (zgn. Licentie+). Effectiviteit en toepasbaarheid van dit model in Nederland is onzeker

• •

•

Maatregelen die het effect van kannibalisatie mitigeren zijn niet ingrijpend

•

•

•

•

Substitutie van de land-based markt door de opkomst van online kansspelen (kannibalïsatie) is beperkt

Samenvatting (III): Kannibalisatie, mïtigerende maatregelen

©

-

224560-04-OMkEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaalpptx


1. Technische voorwaarden van SKAT (kansspelautoriteit Denemarken) bevatten ook maatregelen voor bescherming van de consument en komen per september 2011 in het Engels beschikbaar

Effectief toezicht legt strikte maar realistische voorwaarden op aan aanbieders op gebied van betrouwbaarheid onderneming, technische controlemogelijkheden, en bescherming consumenten • Betrouwbaarheid en financiële positie van onderneming en aandeelhouders worden getoetst • Voor consumentenbescherming (responsible gaming) dienen de richtlijnen uit de CEN workshop als startpunt genomen te worden, al dan niet verplicht. In bijv. Italië en Denemarken worden striktere eisen gehanteerd: zoals het verplicht instellen van een verlieslimiet of het reguleren van spelersbonussen • De juiste balans tussen strikt en uitvoerbaar toezicht lijkt zich duidelijker af te tekenen. Denemarken wordt door zowel de industrie als door toezichthouders als een goed voorbeeld voor Nederland beschouwd1 • Het opleggen van strikte eisen aan techniek voor mogelijk maken real-time en fysieke inspectie (zoals fysieke locatie van servers in Nederland) leidt tot significant hogere kosten voor aanbieders en dalende kanalisatie

Handhaving: Blokkeren van reclame door illegale onhine aanbieders is effectief en uitvoerbaar. Blokkeren van internet- en betalingsverkeer van illegale aanbieders zijn complexe instrumenten. Geen van de instrumenten zijn waterdicht • Verbod op marketing en reclame door illegale aanbieders is effectief vanwege de grote afhankelijkheid van marketing. Verbod op marketing is niet waterdicht vanwege fluïde aard van affiliate marketing op internet • Blokkeren van betalingsverkeer werpt een additionele drempel op. Voor effectieve handhaving dient de wet hierop aangepast te worden. De toezichthouder dient de uitvoering door banken en payment service providers te ondersteunen door hen van een continu bijgewerkte ‘zwarte lijst’ te voorzien • Blokkeren van internetverkeer naar illegale aanbieders werkt voor het grote publiek maar is eenvoudig te omzeilen voor diegenen die zich verdiepten in de benodigde maatregelen

Samenvatting (IV): Handhaving en toezicht

11

(‘4

0

0 0

>‘

r

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal.pptx


Extra maatregel om €lOmln aan additionele opbrengsten uit licenties of bestemmingsheffing te halen wordt afgeraden • €lOmln correspondeert met een bestemmingsheffing van ‘-5% over BSR (in 2015). Dit is een significante kostenpost voor online aanbieders en zal een negatief effect hebben op kanalisatie (daling van circa 5%) • Wanneer gekozen wordt voor een lagere bestemmingsheffing, zal het negatieve effect op kanalisatie evenredig ook lager zijn

12

Jaarlijkse lïcentiekosten van 1-2% over BSR zijn voldoende om KSA te financieren. Deze additionele kosten voor aanbieders hebben beperkte impact op kanalisatie • Bij een dergelijke fee zulllen licenties in 2010 €1-2mln en in 2015 €2-4mln opbrengen • Opstartactiviteiten van de KSA bestaan met name uit forensische, technische en operationele audits en deze kunnen goeddeels worden uitbesteed. Grootste deel van de doelbezetting zal bestaan uit inspecteurs

Beperken van aantal licenties is niet noodzakelijk voor het realiseren van beleidsdoelstellingen • De Europeesrechtelijke haalbaarheid van beperken van het aantal licenties is onzeker, omdat er geen schaarste is, zoals bijvoorbeeld bij telecomfrequenties • Opbrengsten van eventuele veiling zijn onzeker en beperkt. Wanneer kosten te hoog worden voor aanbieders zal dit ten koste gaan van de winkans en een negatief effect op kanalisatie hebben

Bij 29% belasting over het BSR van online aanbieders worden 20-35 aanbieders verwacht • Bij 20% belasting en een aantrekkelijk ondernemingsklimaat zullen 35-55 partijen de markt betreden: 15—25 grote en 20—30 kleine tot middelgrote aanbieders • Bij 29% belasting zullen kleine aanbieders met moeite kunnen concurreren. Kleine aanbieders zijn genoodzaakt de winkans te verlagen en zullen daarmee volume verliezen. Het aantal geïnteresseerde kleine aanbieders zal beperkt zijn en wordt geschat op 5-10

Samenvatting (V): Uitgifte van licenties

0%

630

Kanalisatie

Baten overheid2

Baten sport en

152

141

460

700

—70%

0%

29%

Basisscenario(,)

155

495

560

—80%

0%

20%

Basisscenarïo

N.tb.3

350

440

—40%

0%

60%

Basisscenario

()

141

470

143

470

700

13

—55%

—65%

700

10% techn. eisen 4% afdracht1 1 % Iicentiefee 4% afdracht1 1% licentiefee

Variant tE) 29%

()

29%

Variant

1. Aan sport en goede doelen; 4% Voor alle gereguleerde onhine aanbieders correspondeert met 15% voor alle gereguleerde online aanbieders van sportwedden 2. Kansspelbelasting, overige belastingen en afdrachten (winsten van Holland Casino en Staatsloterij) 3. In scenario C vertaalt een hoge belastingdruk zich naar veel lagere kanalisatie en een grote krimp van de land-based markt. Bij een zodanig grote afname van het gereguleerde land-based aanbod, is het risico groot dat de illegale land-based markt significant toeneemt Bron: BCG analyse THE BOSTON CONSULTING GROUP 224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal pptx

Aantal probleemen risicospelers (2015, in’lOOO)

(2015, in€mln)

goede doelen

460

0%

Extra kosten (% over BSR)

(2015, in€mln)

29% voor land-based

Belastingtarief (% over BSR)

Basisscenario

Samenvatting (VI): Overzicht van Scenario’s

‘4,

cv cv

>

cv

0

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-tinaal, pptx

Bijlage

6. Uitgifte van licentïes



4. Kannïbalïsatîe van land-based aanbod, mïtigerende maatregelen

3. Drie basïsscenario’s voor reguleren Nederlandse markt


1. Nederlandse markt voor online kansspelen

Samenvatting

Agenda

14

0

0 0

0)

r

0 CN

—

—

1. BSR = Bruto Spelresultaat = inzet uitkering bonussen 2. Marktdata van H2GC zijn als basis gebruikt. Deze data zijn getoetst op onderzoeksmethode en vergeleken met uitkomsten van andere marktonderzoeken (GBGC, Motivaction en Regioplan) Bron: H2 Gambling Capital; BCG-analyse THE BOSTON C0NsULTJ.NG GROUP 224560-04-OMK_Eindrapporl-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal pptx

15

Nederlandse online markt kent drie type aanbîeders: 1) grote internationale aanbieders, 2) middelgrote lokale aanbieders en 3) kleine lokale (niche) aanbieders • Kleine aanbieder heeft minder dan €2mln BSR. Grote aanbieder heeft —€1 0—1 5mln. Middelgroot: €5—lOmln • In de huidige situatie zijn er —20 middelgrote en grote aanbieders en —50 kleine spelers.

Online markt groeit sterk maar heeft zijn grootste groeispurt gehad • Groei is hoog, 17% in 2010, maar sterk gedaald van gemiddeld —25% in de periode 2005—2010. Bij een verwachte groei van 12% p.j. is de omvang van de online markt —€28Omln in 2015 • Groei online poker stagneert (—2% p.j.), sportweddenschappen en bingo groeien sterk (—25+% p.j.). Stagnatie van de pokermarkt is te verklaren door het vertrek van de “vissen” (amateurspelers, die prooi zijn voor zgn. “sharks”)

Markt voor online kansspelen is —€l6Omln, uitgedrukt in Bruto Spelresultaat1. Dit is —7% van de totale Nederlandse kansspelmarkt. €l3Omln van de online markt is niet gereguleerd • Totale kansspelmarkt is €2,23m1d, €2,l7mld is land-based2 • Illegale online kansspelmarkt kent vier hoofdsegmenten: sportwedden —€40mln, casinospelen €45m1n, poker €25m1n, €7mln bingo en €Zmln overig • Daarnaast verdienen land-based loterijen —€30mln in BSR aan de online verkoop van kaartjes

Op deze markt zijn naar schatting 70 aanbieders actief

Nederlandse markt voor online kansspelen is -€1 GOmln

—1

f c7)

22456O-O4OMK_Eindrapport-28Sept1 1-AMS-TSe-flnaaLpptx


1. Affihiate marketing is een vorm van internetmarketing waarbij adverteerders hun partners (affiliates) belonen voor de gegenereerde verkopen of leads die de affihiate heeft aangeleverd. Affiliates kunnen dit bewerkstelligen door advertenties van adverteerders op hun website te plaatsen. Als er uit het doorverwijzen van klanten naar de adverteerders een verkoop of lead volgt, ontvangt de affiliate hiervoor een vergoeding van de adverteerder. (bron: Wikipedia) 16

Aanbieders kunnen hogere kostendruk opvangen door het uitkeringspercentage (winkans voor consument) te verlagen of door kosten te besparen • De kostenstructuur van online aanbieders laat een relatief hoog uitkeringspercentage toe. Het uitkeringspercentage op de online markt verschilt per speltype en is het resultaat van sterke onderlinge concurrentie. Dit percentage kan variëren van 75% (bingo) tot 95% (casinospelen) • Een aanbieder met een uitkeringspercentage van 95% kan zijn netto omzet (zijnde de BSR) verdubbelen door deze te verlagen naar 90%. De bruto omzet zal dalen omdat prijssensitieve klanten zullen overstappen naar aanbieders met een hogere winkans

Grote aanbieders maken gebruik van service providers of hebben eigen platforms. Marketing bestaat uit zowel affiliate marketing als massamedia en sponsorships • Dit model is efficiënt gezien de schaal van deze aanbieders. Overige kosten zijn relatief hoog en komen deels voort uit R&D, juridische en compliance-activiteiten

Kleine aanbieders gebruiken een zgn. white label-model: zij maken gebruiken van service providers voor het generieke basis- en gaming-plafform. De presentatie van het spel naar de consument is uniek. Kleine aanbieders maken vrijwel uitsluitend gebruik van affiliate marketing1 Zowel kosten voor platforms als affiliate marketing worden doorberekend o.b.v. revenue sharing. Dit maakt de kosten volledig variabel • Kosten voor IT zijn -‘30% van BSR en die voor affiliate marketing 30-40% van BSR. Overige kosten zijn beperkt maar bestaan o.a. uit kosten voor betalingsverkeer (<5%)

Belangrijke verschillen in economics tussen aanbieders

0 (‘3

r

©

22456O-O4OMKEindrapport-2eSept1 1-AMS-TSe-tinaalpptx

Zodoende hebben grote aanbïeders intezeften —

—

17

het voordeel dat zij meer opties hebben om hun middelen

THE BOSTON C0NSuLTING GROUP

naast een schaalvoordeel

Kleine aanbieders hebben beperkte bewegingsruimte om hun businessmodellen aan te passen vanwege de variabele aard van hun kosten • Eventuele kostendruk (bijvoorbeeld door hogere belasting of kosten die gepaard gaan met licentievoorwaarden) op kleine aanbieders kan slechts ten dele worden doorvertaald naar affiliate netwerken, en in nog minder mate naar aanbieders van white label-platformen

Grote aanbieders hebben keuzevrijheden in hun kosten en kunnen eenvoudiger besparen in marketing en overhead • Grote aanb ieders zijn in staat hun marketingmix effectiever in te zeilen en zijn in staat betere voorwaarden te bedingen richting affiliate netwerken en serviceproviders • De kosten voor affihiate marketing van grote aanbieders zijn 20—30%. De kosten voor serviceproviders zijn —10—20% afhankelijk van het speltype • Indien noodzakelijk kunnen grote aanbieders 15-30% kosten besparen, m.n. uit marketing en administratiekosten

Kleine aanbieders hebben beperkte invloed op kosten

0 0)

0

—

—

Type aanbieder

BSR1 in €mln per jaar

€3Omln €125m1n

€2.072m1n

\ Online

• Loterij Other

Onhine legaal4 illegaal

2.00

22456Q-04OMKEindrapport-28Sept1 1-AMS-TSe.tinaal pptx


18

Gokautomaten buiten casino Poker

El El Bingo

El

Sportwedden Casino

S pe Ity pe

Land-based legaal

1.000

€2 mln

1. BSR = Bruto Spelresultaat = inzet uitkering bonussen 2. €255m1n hiervan zijn spelautomaten 3. Poker uitgedrukt in BSR is relatief klein, maar naar schatting 2x zo groot in inleg en aantal spelers. Lage BSR wordt verklaard doordat kosten voor deelname (rake) klein zijn t.o.v. inleg (3-5%) 4. Online legaal zijn de e-commerce activiteiten van de huidige land-based vergunninghouders (m.n. Lotto en Staatsloterij) Bron: H2 Gambling Capital, getoetst met andere bronnen (GBGC, Regioplan, Motivaction)

0

20

40

60

80

100

% Bruto Spelresultaat (BSR) per speltype

Omvang online: €155m1n

Online (legale en illegale) markt is -€16Omln, of 7%, gemeten in Bruto Spelresultaat

Omvang Nederlandse markt kansspelen: €2,2mld in 2010

0

0

>,

0)

=

©

Dl Ccl

:3,

1-

0) cl, -c

0) 0

0

0

0

0

t0 0

:3

Dl 0

0

0

:3

0

ci c

0)

ccl

cl)

ccl

cl)

>

1)

pj.

2008

Historische data

2007

2009

2010

93%

j

2012

2013

——

2014

1

19

Offline: €2070m1n

2015

88%

Onhine: €280m1n

2350 12°/

Potentieel basis-scenarïo2

2011

Groei offiine: 0% p.j. (aanname)

---

Groei onhine: 12%

1. Gebaseerd op een gelijkmatig dalende groei van 15% in 2011 tot 10% in 2015 2. Bij gelijkblijvende omstandigheden, dus zonder regulering van de onhine markt Bron: H2 Gambling Capital; Getoetst met andere bronnen (GBGC, Regioplan, Motivaction); BCG-analyse THE BOSTON CONSuLTJNG GROUP 224560-04-OMK_Eindrapport-2SSeptl 1 -AMS-TSe-finaalpptx

2006

_._—40/

Groei online gedaald van -50% in 2006 naar 17% in 2010 (Gemiddelde groei 20052010 25%)

0 2005

1,000

2,000

3,000

BSR Nederlandse markt (€mln per jaar)

Als de huidige trend doorzet tot 2015, dan beslaat de online markt over 5 jaar 12% van de markt

Base case: Onlïne groeit tot «€280m1n bij 1 2% groei

c

0

> 0 0

0(

r

0

>,

H

-c

0)

0

(0

0

c

0 0

c

S 0)

0(

0

0

0

0

(0

a)

(0

1) >

-o

a:

C

a3

0

-c

0)

(1)

10

0

0

cl)

10

.t:

10

2

=

D

1

7

•1i5 ,2

9

0

o .9 2

4

0

=

0

0)

=

:

o

o

0)

co

.9

0 0

.9

co o o

2

0)

0

.9

Ir)

2 D w

0

0

co

cl)

(0

1

°-

m

•

j

0

w

0

o

.9

RflflHhhh 0

6

.

10 middelgrote aanbieders • Regionale focus • Veelal productspecialisten

Internationale aan bieders zonder sterke aanwezigheid in Nederland • Ladbrokes (wedden) • Everest (poker en casino) • Paddypower (focus op wedden) • Sportingbet (focus op wedden)

1

• Grote productspecialisten

• Grote allrounders

6 internationale aanbieders

0

30

22456Q-04-OMK_Eindrapport-2BSeptl 1-AMS-TSe-finaal pptx


20

• Sterke focus op NLse markt • En/of sterke prod uctfocus

niche-aanbieders2

Ca. 40 kleine

0

1. Zeer grove inschatting om idee te geven van relatieve grootte van de verschillende aanbieders. Inschatting is gebaseerd op online bezoekersaantallen vanuit Nederland. Bij allocatie van BSR is rekening gehouden met de mix van speltypen in Nederland 2. Bijvoorbeeld Pferdewetten, Zeturf, Slotplaza, Gokkasten.nl of Scratch2Cash Bron: Jaarverslagen; Comscore; Google adplanner; Orbis; H2GC; BCG analyse

0

5

10

30 Schatting’ van BSR in NL (€mln per jaar)

0

0 0

0

>

0)

-c

©

0) IN

.0

H

cl)

0

0)

0

c

0 0

c

0)

c

0)

0

0

0

c

0)

c0

cl)

cl)

>

cl)

Van BSR echtster/

Schatting

6 grote internationale aanbieders, 10 middelgrote aanbieders en ca. 40 kleine nicheaanbieders

Drie type aan bieders in NLse markt worden onderscheiden

aanbïeders

hebben

-

IT-

_

platform en marketing aantrekkelijk

Schaalvoordeel maakt eigen

Belasting, /vergunning2

Overige kosten

Belastingtarief in Malta: 5%

Relatief grote post: R&D, juridisch, etc.

Aanbieden van content uit SPort, ed.

Allerlei vormen, mcl. het sponsoren van grote toernooien en spelers

0

20

40

60

80

-

100•

op

kosten

o,oso—

/

,

/1

Belasting, vergunning

affiliate marketing

gebruik white label-engines en

21

Affiliate marketing is typisch 20—30% in andere markten

Kosten voor whitelabel-platform / game-engine zijn variabel

,Betalingsverkeer

(Affiliate) marketing

IT

Winst

Variabilisering van kosten door

0,050-——’ (5%) (5%)

0,400 (40°”)

0,300 (30%)

0,200 (20%)

€lmIn

Kleine aanbieder (Lokale nicheaanbïeder)

invloed

%BSR

beperkte

1. Inclusief schatting van 5% voor afschrijvingen op immateriële vaste activa (software, IP) 2. Denk aan incidentele uitgaven zoals afschrijving op overnames, reorganisatievoorziening, etc. Bron: Jaarverslagen; Interviews; ‘Online gambling: stili a strong hand’, Morgan Stanley, mei 2010; BCG analyse 224560-04-OMK_Eindrappart-2BSeptl 1-AMS-TSe-finaalpptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

0

(15%) 1 (5%)

2

Third party content

2 (10%)

40

20

Overige marketing’ /1

/

/

/

3 (20%)

Affiliate marketing

Operationeel

IT1

Winst

60

2 (15%)

€1 5mIn

2 (10%) 2 (10%)

80

100•

%BSR

Grote aanbieder in Nederland (Dochter van internatïonale aanbieder)

Kleine

9

0. 0

0

0)

©

c’J

> .0

t-

to

cri

0

to

0

c

0

to

0)

D

0

0

>

0

6

0) 1

c

1

1

0)

3

1

0)

=

C.) 1

m

1

—

1

Ø

—

C•

= —

—

0 CD

c)

—

— —a

—

0)

— — _l

CD

(l)

m = 0 uÇ

o

1>

Z

CD

10-

0

0) 0) 0

—

= (1)

=

3 CD —e 1

CD

0) CD

o 0 1

CD 0)

Z

=

m =

= 0 CD

0

1 —

—I

—

1 -.

CD CD -‘ CD

=

-

0)

=

Ø CD 0)

0) 0)

—

•1

CD CD

=

M

Copyright © 2011 by The Boston Consulting Group, nc All rights reserved

1. Onder de veronderstelling dat belastingstijging (grotendeels) wordt opgevangen door een daling van de winkans, wat door zowel aanbieders als toezichthouders wordt bevestigd 2. Bijv: Een kleine aanbieder met €1 mln BSR en een uitkeringspercentage van 95% kan 29% belasting opvangen door 29% kosten te besparen of de winkans te verlagen met 2% 224560-04-OMK_Elndrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-fjnaal pptx THE BOSTON CONSULTIIJG GRoUP

Er lijkt een tendens naar een belastingtarief van —20% op het Bruto Spelresultaat • Denemarken, Spanje en de Duitse staat Sleeswijk-Holstein beogen tarief van 20% over BSR • Belastingtarieven in het VK, België en Italië liggen op —20% over BSR of lager

23

Gereguleerde markten laten sterk verband zien tussen belasting en kanalisatie. Stijgende kosten worden grotendeels opgevangen door een daling van het uitkeringspercentage. Het effect van 1%-punt belastïng leidt tot een daling van de kanalisatie met ongeveer 1%-punt’ • Italië hanteert een effectief belastingpercentage van —15—20% over BSR, blokkeert internetverkeer naar illegale aanbieders en heeft een geschatte kanalisatie van 70—80% • Frankrijk kent een effectief belastingpercentage van —60% over BSR, blokkeert internetverkeer en heeft een geschatte kanalisatie van 30—40% • Additionele kosten van 29% belasting over BSR kunnen worden gecompenseerd met verlaging van de winkans met 2%2

Keuzes voor regu lering onhine markt lopen sterk uiteen tussen Europese landen, bijvoorbeeld: • Frankrijk: Beperkte kanalisering gevolg van hoge belastingtarieven en zware licentievoorwaarden • Italië: Aantrekkelijk ondernemingsklimaat met strikte handhaving: 90% kanalisering bij —15—20% belasting over BSR en blokkeren illegaal internetverkeer • VK: Zeer liberaal klimaat. Aanbieders binnen de EU en binnen jurisdicties op zgn. “white list” hebben dezelfde rechten als aanbieders met een binnenlandse licentie. Deze aanpak wordt herzien: in het vervolg zullen alle operators die zich richten op de Britse markt een licentie van de Gambling Commission nodig hebben

Grote verschillen binnen Europa in aantrekkelijkheid ondernemingsklïmaat voor aanbieders online kansspelen

Belasting en afdracht

• Plan om illegale aanbieders te dwingen reeds vergaarde spelers uit te schrijven voor het verkrijgen van een licentie is ingetrokken • Sinds juni2010 heeft ARJEL 49 licenties verleend aan 35 aanbieders • Licentiekosten zijn relatief laag (€40.000 eenmalig en €15.000 jaarlijks)

Licenties

1. Franse mededingautoriteit onderzoekt unbundling van online aanbod van land-based monopolies Bron: Interactive Gambling Report 2011, GBGC, juli2011; H2GC; Online gambling: legaljumbie, Europolitics, juni 2011; Interviews; BCG-analyse THE BOSTON CONSULTING GROUP 224560-04-OMKEindrapporl-28Septl 1AMS-TSe1uiaaI pptx

• Bovengrens van 85% gesteld aan winkans voor online aanbod. Achtergrond van deze maatregel is (betwiste) relatie tussen hoge winkans en kans op verslaving. (Onbekend of dit gehandhaafd blijft)

Wïnkans

Bescherming consumenten

Handhaving

• Belasting: 7,5% op inleg bij paardenen sportwedden en 2% op inleg poker • Afdracht: 1-1,8% op inleg bij sportwedden en 4,6% op inleg bij paardenwedden

Legalisering online markt

24

• Servers hoeven niet in Frankrijk te staan, maar een back-up van alle data m.b.t. spelers en spellen moet fysiek in Frankrijk aanwezig zijn • Aanbieders moeten een lokale vertegenwoordiging hebben tenzij Frankrijk een verdrag heeft op het gebied van handhaving belastingontduiking met het specifieke land • Procedures gestart tegen websites van illegale aanbieders. lSPs gevraagd illegaal internetverkeer te blokkeren • Frankrijk legt relatief veel nadruk op verificatie systeemarchitectuur en fysieke omgeving en lichte eisen op aan de applicatielaag, waarin maatregelen ter bescherming van consumenten worden geïmplementeerd • Geen internationale liquiditeit. Overeenkomst met Italië om spelers te poolen

• Land-based monopolies voor casino’s, PMU (paardenwedden) en FDJ (loterij en sportwedden) ook actief op online markt1 • “Gecontroleerde opening” van markt voor wedden en poker sinds medio 2010 • Casinospelen en spelautomaten worden niet gereguleerd vanwege verslavingsrisico • Kanalisering wordt geschat op 25-40%

Frankrijk: Beperkte kanalisering gevolg van hoge belastïngtarïeven en zware licentievoorwaarden

Frankrijk

t

1

• Aanbieders zijn verplicht spelers een verlieslimiet te laten instellen bij inschrijving. Bij het verhogen van deze limiet door een speler wordt een week wachttijd ingebouwd • Voor de bescherming van saldi van spelers worden bankgaranties gevraagd • Puntensysteem voor aanbieders (zgn. “service card”): bij gegronde spelerskiachten over aanbieders worden punten van de “service card” afgetrokken. Na verlies van punten volgen maatregelen • Geen internationale liquiditeit, oftewel het toestaan dat aanbieders spelers poolen om meer variatie aan te kunnen bieden. Italië beoogt via overeenkomst met Frankrijk liquiditeit te creëren

Handhaving


• Eenmalige licentiekosten van €350.000 voor alle speltypen voor 9 jaar (in totaal —2,5% van BSR) • Het niet aanbieden van bingo verlaagt de fee naar €300.000

Licentïes

224560-04-OMK_Eindrapport-2aSeptl 1 -A1S-TSe-finaaJ pptx


1. Plannen bestonden al reeds lange tijd (sinds 2009) 2. Delen van liquiditeit creëert aantrekkelijkere speelomgeving door consumenten van verschillende aanbieders samen te brengen 3. Dit heeft een positief neveneffect van voorlichting over illegale kansspelen op internet 4. Typ getting around the AAMS block in Google Bron: Interactive Gambling Report 2011, GBGC, juli2011; Online gambling: legaljumble, Europolitics, juni 2011; IP blocking in Italy’, AAMS, 2009; Interviews; BCG-analyse

• Nieuwe eis aan winkans van

Winkans

90% sinds 2011

• Internationale samenwerking met Frankrijk op het gebied van handhaving (en delen van liquiditeit2), vastgelegd in ‘Memorandum of Understanding’ sinds mei 2011 • lSPs dienen illegaal internetverkeer te blokkeren op straffe van een geldboete. Consumenten en aanbieders kunnen via e-mailadres illegale sites opvoeren legale aanbieders hebben een prikkel om dit te doen. Bezoekers van zwarte lijst-sites krijgen een voorlichtingsscherm te zien.3 Ondanks dat de zwarte lijst continu wordt geüpdate door AAMS, is omzeilen technisch eenvoudig4

>

• Belastingtarief op (toernooi) poker: 3% van inleg • Tarief sportwedden verlaagd van 7% naar 5-6% op inleg, wat neerkomt op 15—20% van de BSR • Casinospelen en (cash) poker worden vanaf medio juli belast met 20% van BSR1


—

• Sportwedden sinds 2007, cash poker sinds sept. 2008, andere speltypen sinds november 2010 • Kanalisering geslaagd: In 2009 was circa 90% van gereguleerde speltypen gekanaliseerd. Dit is circa 65—80% van de totale online markt


90% kanalisering bij —15—20% belastingover BSR en blokkeren illegaal internetverkeer

Italië: Aantrekkelijk ondernemingsklimaat, strikte handhaving

Italië

25




1. Gibraltar en Isle of Man zijn Brits “kroonbezit en crown dominion” Bron: ‘Interactive Gambling Report 2011, GBGC, juli 2011; Personderzoek; Interviews; BCG-analyse

Licenties

• Beperkt aantal aanbieders vallen onder regulering van het VK. (Nauwelijks onshore aanbieders van internetkansspelen, zie punt bij Legalisering online markt) • Internationale liquiditeit (open-loop) wordt aangeboden door offshore aanbieders

Handhaving

• Er zijn niet/nauwelijks licenties uitgegeven binnen het VK en daarmee is de doelstelling om een liberaal vestigingsklimaat te creëren niet gehaald

• Geen blokkering offshore aanbieders met als gevolg dat weinig aanbieders van online kansspelen een licentie nemen. Meeste aanbieders gevestigd in Gibraltar en Isle of Man1


• N.t.b.

• Belastingtarief is 15% op BSR. Dit was voor 2001 6,75% van de inleg. Overheid onderzoekt verlaging van belasting op kansspelen om aanbieders onshore te brengen


Wïnkans

• Onhine kansspelmarkt is legaal sinds 2007, (online) wedden reeds eerder • Nationale Loterij-monopolie biedt producten ook online aan • Aanbieders binnen de EU en binnen jurisdicties op zgn. “white list” hebben dezelfde bevoegdheden m.b.t. aanbieden van kansspelen en adverteren als aanbieders met een binnenlandse licentie. Deze aanpak wordt waarschijnlijk herzien

VK: Zeer liberaal klimaat maar offshore aan bieders voelen geen prikkel voor nemen van onshore licentie

Verenigd Koninkrijk

26

0

0

0)

-c

Q 0)

0

0)

0

0

0

0

to c

D

Denemarken

:


• Draft wetsvoorstel beschrijft een “Black-out”-periode waarbij alle illegale aanbieders hun activiteiten dienen te staken totdat een licentie is verkregen • Aanmalige fee van €36.000 en een jaarlijkse fee van €7.000—200.000 afhankelijk van de winst (Denemarken heeft oorspronkelijke plan voor een jaarlijkse fee van €400.000—530.000 bijgesteld)

Lïcenties

1 Deense Responsible gaming-standaarden zijn onderdeel van technische standaarden (deze zijn publiek) 2. Alle condities voor de bonus dienen duidelijk gecommuniceerd te worden richting speler, bonussen mogen niet gericht zijn op individuele spelers, de speler moet ten minste 60 dagen krijgen om aan de voorwaarden te voldoen om de bonus uitgekeerd te krijgen Bron: ‘Interactive Gambling Report 2011’, GBGC, juli2011; Interviews; BCG-analyse 27 THE BOSTON CONSULTING GROUP 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-tinaal pptx

• N.t.b.

Winkans


Handhaving

• Tarief van 20% over BSR voor online kansspelen. Land-based tarief voor spelautomaten en casino’s is 41—44%. Over dit verschil tussen online en offline loopt een geschil met de Europese Commissie

Legalisering onUne markt

• Blokkeren van betalingsverkeer via credit card- en payment-serviceproviders, blokkeren van internetverkeer via internet service providers en toepassen ‘advertising ban’ voor illegale aanbieders • Gaming servers hoeven niet op Deens grondgebied te staan zolang Denemarken een overeenkomst heeft met het land waar de servers staan. Hiervoor heeft de Deense regulator een overeenkomst gesloten met de KSA van Alderney. Internationale samenwerking wordt actief nagestreefd • Aanbieders dienen speel- en transactiedata beschikbaar te stellen via tamper proof server, die overal ter wereld mag staan. Technische eisen worden als realistisch ervaren door aanbieders’1 • CWNeCOGRA-richtlijnen deels overgenomen. Belangrijke eigen toevoegingen: 1) mogelijkheid voor probleemspelers om zichzelf uit te sluiten (via self-exclusion register, gekoppeld aan het unieke burgeridentificatienummer), 2) mogelijkheid om verlieslimiet in te stellen1 • Bon ussen voor spelers toegestaan maar gereguleerd2 • Internationale Iiquiditeit (open-loop) toegestaan

• Duopolie met twee aanbieders: Danske Spil en Klasselotteriet. Danske Spil draagt af aan sport. Klasselotteriet is de prijzenloterij • Danske Spil is de enige legale aanbieder van online kansspelen en biedt Ioterijproducten, bingo, sport- en paardenwedden en keno

Denemarken: Beoogt aantrekkelijk klimaat voor online aanbieders, gedïfferentieerd belastïngtarief online en land-based

-



Bron: Nieuwsblad.be; Interviews; BCG-analyse


Lïcenties

• Er is een centrale databank met probleemspelers. Centraal spelersregister voor volgen en identificeren van problematisch spelgedrag is in de maak (proefstadium) • Licentieproces vereist van aanbieders 1) transparantie in het aandeelhouderschap, 2) solvabiliteit van de onderneming en 3) betrouwbaarheid van de aanbieder (goed gedrag) • Speler heeft geen toegang zonder strikte identificatie. Er wordt onderzocht of vanuit privacy-oogpunt een beroep gedaan mag worden op databanken van de overheid

Handhaving

Op september 2011 waren er 8 geautoriseerde online aanbieders, met circa 10.000 spelers. Huidige aanbieders werken onder een machtiging. Vanaf september 2011 zullen land-based aanbieders een vergunning kunnen aanvragen • Aanbieders van kansspelen kunnen een partnerschap aangaan met een land-based aanbieder (via een e-vergunning). Bijv. Pokerstars.be is gereguleerd via een partnerschap met Circus Groupe

• Via blokkeren illegale internet- en betalingsverkeer. Evaluatie heeft nog niet plaatsgevonden • Servers van aanbieders dienen in België te staan


• België heeft een ondergtens aan winkans van 84%

• België heeft een belastingtarief op online kansspelen van 11% over BSR. Voor sportwedden is dit 15% over BSR


Winkans

• Kansspelwet in uitvoering sinds 1jan 2011 • Onhine aanbod is legaal voor land-based vergunninghouders. Huidige land-based aanbieders: 9 casino’s, 180 speelzalen en 34 aanbieders van weddenschappen • EC heeft geprotesteerd. België heeft haar wet niet gewijzigd

België: Aanbieden van online kansspelen alleen legaal voor land-based vergunnïnghouders

België

28

.t

r

1

[t

F4

0

20

40

60

80

100

0

20

40

Kanalisatie 1

•Italië

Kanalisering (%)

—

N

60

Frankrijk

100

Kansspelbelasting (%)

60

be(asting

‘

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal pptx

THE BOSTON CONSuLTING GROUP

29

Bij het bepalen van uiteindelijke kanalisatie dienen ook het effect van extra kosten door technische eisen, heffingen, etc. meegenomen te worden

Data beschikbaar voor Frankrijk1 en Italië

1. Kansspelbelastingspercentage Frankrijk is 60%, echter met een maximale winkans van 85%. Voor sommige aanbieders is dit een beperking van de winkans die zij aan klanten kunnen bieden en komt het overeen met een hoger theoretisch belastingspercentage. Bijvoorbeeld: een aanbieder die bij 29% belasting 95% winkans biedt, zou pas bij —75% belasting een winkans van 85% bieden. Het effectieve belastingspercentage in Frankrijk ligt dus tussen 60% en 75—80%. Bron: H2 Gambling Capital; Interviews; BCG-analyse

Gebaseerd op marktdata over Frankrijk en Italië geeft 10% daling in belasting 11,5% meet kanalisatie

0% Belasting zal leiden tot zeer hoge kanalisatie (naar schatting >90%). Volledige kanalisatie is echter niet denkbaar

—

—

—

—

Relatie tussen kanalisering en belasting is bekend voor Italië en Frankrijk • Italië H2GC-data: 65% kanalisatie bij 20% belasting Interviews: 80% bij 20% belasting • Frankrijk H2GC-data: 40% kanalisatie bij 60% belasting Interviews: 25% bij 60% belasting

Logica

Verband tussen kanalisatie en kansspelbelasting gemodelleerd o.b.v. Italië en Frankrijk

Er blijkt een sterk verband tussen belasting en kanalisatie

a)

0

0

0.

>‘

.0 0)

t.’)

.0

4-

.0

0

m

0

0

0

ci

0

0

S

c

0)

0

c

0

0)

0

t.,

=

Bruto Spelresultaat

=

1

-

uitkeringspercentage

22456O-O4OMK_Eindrapport-28Sept1 1 -AMS-TSe-finaal.pptx

Bron: H2 Gambling Capital; Interviews; BCG-analyse

-

0

20

40

60

0

20

40

80

(%)

100

30

60% belasting: 91% uitkering

Kansspelbelasting

60

Binnen deze bandbreedte kan effect van kansspelbelasting worden opgevangen met beperkte aanpassing van het uitkeringspercentage

95% uitkering

ioo

80

29% belasting

Modeluitkomsten Uïtkeringspercentage


Loterijen kunnen kiezen om baten uit lagere belastingen ten gunste te laten komen van goede doelen (in plaats van spelers)

Stijgend Bruto Spelresultaat betekent dalend uitkerîngspercentage

Bruto Spelresultaat

Bij stijgende belastingen zal dus ook Bruto Spelresultaat moeten stijgen

Netto resultaat van exploitant belastingen

Aanname is dat exploitanten hun netto resultaat constant willen houden, voor kostendekking en winst

Logica

Stijgende belastingen resulteren in een dalend uitkeringspercentage

Kansspelbelasting bepalend voor uïtkerïngspercentage

0

0 0

>‘

0)

Q (‘4

>

H

to .0

f0

to 0

0

0

0

0

S (0 0

c

0)

0

0 S 0

0

0)

(0

0) (0 0)

0 to

Inleg

Spelerswinst

/


!1

/

Tii BOSTON CONSUUnNG GRouP

• Belasting op inzet

20% op BSR

gla

7 zI

t

t 15—20%0pBSR j afhankelijk van segment

• Belasting op bruto marge 31

0

ci

0. 0

>-

0)

©

C’1

)1)

0

0)

0

c

ci

c

L;jïj-z ««i

20% op BSR voorgesteld door Sleeswijk-Holstei&

9 % op in leg bij sportwedden 2 % op inleg bij poker

1

20% op BSR gepland

Belastingtarieven in Europa lf5%opBSR

11% op BSR online 15% op BSR sportwedden

Bruto Spelresultaat (BSR) van aanbieder

1. Regulering kansspelen in Duitsland per deelstaat verschillend Bron: Interviews; Interactive Gambling Report 2011, GBGC, juli2011

0

20

40

60

80

100

Winst van de spelers, afhankelijk van spel 50—95%

Uitgangspunten belastingheffing

Er is een tendens naar een belastingtarïef van 15 tot 20% van het Bruto Spelresultaat in Europa

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-tinaal pptx

Bijlage



THE BOSTON CONSULTING GRouP


3. Drie basisscenario’s voor reguleren Nederlandse markt



Samenvatting

Agenda

32

c0

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal pptx


1. Het niet toestaan van reclame-uitingen en het blokkeren van betalingsverkeer en internetverkeer zijn mogelijkheden met eigen voor- en nadelen. Verdere toelichting in hoofdstuk 5 2. In hoofdstuk 4, 5 en 6 worden de effecten van afdrachten, kosten voor technische eisen en heffingen toegelicht aan de hand van varianten D en E 3. Additionele kosten zijn doorlopend. De noodzakelijke investeringen door service providers worden doorbelast aan aanbieders en tarifering van service providers is o.b.v. percentage van BSR

Effect van additionele kosten door afdrachten, technische eisen en heffingen komen bovenop scenario’s2 • Variant D is gebaseerd op Scenario A en houdt rekening met een afdracht van online aanbieders om eventuele kannibalisatie van de afdracht aan sport en goede doelen door Sportech en Toto te compenseren • Variant E is een aanvulling op Variant D en houdt rekening met strikte technische eisen waarvoor significante aanpassingen aan bestaande platformen gemaakt dienen te worden. Deze eisen leiden tot —10-15%-punt additionele IT-kosten voor gereguleerde aanbieders3

-

33

Keuzes voor belastingtarief en handhaving hebben ieder een verschillende impact op omvang en kanalisering van de markt voor kansspelen en het effect op totale baten voor overheid en goede doelen • Additionele kosten voor aanbieders worden grotendeels doorbelast aan spelers in de vorm van lagere winkansen. Dit maakt het spelaanbod minder aantrekkelijk t.o.v. het illegale aanbod. • Een daling van de winkans leidt tot een daling van de vraag omdat consumenten prijssensitief zijn. De procentuele daling wordt bepaald door de prijselasticiteit van het type kansspel. Typische prijselasticiteiten bij kansspelen liggen tussen -1% en 2%: een stijging van de effectieve prijs (inleg minus gemiddelde uitkering) met 1% leidt tot 7—2% daling van de vraag

Scenario’s A, B en C gaan uit van resp. 29%, 20% en 60% belasting over het BSR van de aanbieder en strikte handhaving • Scenario’s gaan uit van hetzelfde belastingtarief voor zowel land-based als online • Door handhaving aan te scherpen, kunnen barrières worden gecreëerd om het illegale aanbod minder aantrekkelijk te maken en te kanaliseren. De scenario’s gaan uit van een handhaving op een vergelijkbaar niveau als dat van Italië1

Impact van scenario’s A, E en C op beleidsdoelstellingen

In

224560.04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaalpptx


1. 21% Van de naar schatting 14.000 probleemspelers en 38.000 risicospelers online in 2015 (zie slide 41 voor verdere toelichting)

Scenario A leidt tot een daling van aantal risicospelers met naar schatting 11.000. Groei van land-based markt onder Scenario B leidt naar verwachting tot een toename van het aantal probleemspelers • Regulering van de online markt leidt tot betere hulp, begeleiding en preventie van risicospelers dan in de status quo. In Scenario A kan zo het aantal probleemen risicospelers met 11.000 worden verminderd1 • In Scenario B groeit de land-based markt en daarmee mogelijk het aantal probleemspelers

34

Scenario A leidt tot een toename van de belastinginkomsten en —70% kanalisatie. Scenario B leidt tot een daling van de belastinginkomsten, een stijging van de afdracht aan goede doelen en —80% kanalisatie. Scenario C leidt tot een grote krimp van de land-based markt en zeer beperkte kanalisatie De baseline voor baten aan de maatschappij (opbrengst belastingen en afdrachten aan sport en goede doelen) voor 2015 is —€1 .1 OOmin • Scenario A (29% belasting) heeft geen impact op baten voor de maatschappij uit de land-based markt. De kanalisatie is lager dan in Italië, namelijk —70%. De belastingopbrengst is —€7Omln hoger ten opzichte van de status quo in 2015 (baseline) • In Scenario B (20% belasting) profiteren goede doelen van een groei van de land-based markt (÷€35mln). Effect van lager belastingpercentage wordt niet gecompenseerd door groei land-based markt en kanalisatie van online aanbod (-€7OmIn). Kanalisatie van de online markt is vergelijkbaar met Italië (75—80%). Het resultaat is een afname van de baten voor de maatschappij met circa —€35m1n ten opzichte van de status quo • In scenario C (60% belasting) vertaalt een hoge belastingdruk zich naar veel lagere kanalisatie (40%) en grote krimp van de land-based markt. Opbrengsten voor goede doelen dalen met —€llOmIn. Belastinginkomsten dalen met —€l9OmIn. Bij een zodanig grote afname van het gereguleerde land-based aanbod, is het risico groot dat de illegale land-based markt significant toeneemt

Voorkeur voor één van de scenario’s is afhankelijk van de weging van de beleidsdoelstellingen

Status quo 2010

460

1.040

Status quo 2015

460

40 120

470

1.090

El

Goede doelen

35

Afdracht staatsdeelnemingen3

Overige belasting2

Ei Kansspelbelasting

1. Belasting en afdrachten aan sport en goede doelen (excl. licentiefee en heffing Kansspel Autoriteit) 2. Vennootschapsbelasting en BTW 3. Holland Casino en Staatsloterij Bron: College van Toezicht op de Kansspelen; Jaarverslagen loterijen; BCG-analyse 22456OO4OMKEinUrapport-28Sept1 1 -AMS-TSe-finaal pptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

0

500

1.000

1.500

Totale maatschappelijke baten1 (€mln)

Baseline bij huidige ongereguleerde onhine markt en doorzetten verwachte marktontwikkeling

Maatschappelijke baten groeien in vijf jaar tot circa €1 .O9Omln bij behoud status quo

0) t

0

0. 0

>

0)

.0

0

.0

>

H

0,

0

0)

0

t

0

0

c

ci)

0

0.

c

0

ci,

0)

0)

t, 0) > 0)

Legaliseren en 29% belastin

—

Gereguleerd

-

1

Illegaal

0

1.000

Status quo

470 120 460

1.090

Legaliseren en 29% belasting

120 EZZ 460

540

1.160

0

80

Goede doelen

f Kansspelbelasting El Overige belasting El Afdracht staatsdeelnemingen


THE BOSTON CONsULTING GROUP

36


Online

80

(%)13

Baten stijgen door het innen van belasting op gereguleerde online aanbod. Geen impact op land-based markt t.o.v. status-quo

EI

Land-based

0

j Status quo

0

50

100

Groei inleg na 5 jaar

1. Gewogen gemiddelde 2. Online uitkeringspercentage daalt wegens overstap van illegaal naar gereguleerd, met lagere uitkeringspercentages 3. Geen extra groei door legaliseren online gokken meegerekend. NB: Status quo gaat uit van huidige juridische situatie, met doorzetting van huidige 0% groei land-based en 15% groei online tot 2015. Effecten van kannibalisatie worden in Hoofdstuk 4 verder toegelicht. Bron: BcG-analyse

0

50

69

2.000

100

komt een groei van ca. 6% in totale baten

Online

90,9

Totale maatschappelijke b€mijij__

H

78,7

Land-based

78,7

92,5

Kanalisatie (%)

maar met bijna 70% kanalisatie...

Status quo

0

0

100

80Ï1

29

10

29

901

-i

Uitkeringspercentage12

__ __

en laat totale groei onveranderd...

stijging in opbrengsten

resulteert in daling online u itkeri ngs percentages...

20

30


Legaliseren bij het huidige belastingniveau...

kansspelbelasting in 2015

Scenario A leidt tot -‘€65mln

___________

0 0

> 0.

0)

-c

©

0 (1

0)

r

0

(0

0 c 0

0

c

S 3),

0)

Q

0

‘:3.

c

0

‘:3)

0

0

0

t, 1) >

Scenario A

•

1.629

1.847

•

1

Fiscale grondslag (€mln)

1

27 246

• •

Grondslag online (€mln)

-

1

1

[

2.772

134

•10%

I 53%

Bruto spelresultaat onlinegereguleerd

•

t t 1

21%

Totale inleg online gereguleerd (€mln)

•

1

80%

•80%

.69%

•0%

Kanalisatie

Jaar

Groei over 5

Inleg 2010

1 0%

1.602

•

•21%

•0%

Groei over 5 jaar

1.602

[

ii.i

•

Bruto spelresultaat land-based

11.212

•

Inleg 2010

•

Grondslag landbased(€mln)

Totale inleg land based gereguleerd (€mln)

1

h

[

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaa pptx

THE BOSTON CONsULTING GRoUP

37

0

0

0

ci

c

0

Elasticiteit is gewogen gemiddeld over verschillende speltypen

•-1,42

Elasticiteit

F_.0%

Prijsstijging

Bron: H2 Gambllng Capital (marktdata); Study of gambling services in the internal market of the European Union The economics of gambling, Europese Commissie, juni 2006; BCG-analyse

Statusquo2ol5

540

•

•

472

•

kansspelbelasting

Opbrengsten (€mln)

•29%

.29%

Belastingpercentage

Back-up: Toelichting bij Scenario A


0

50

Gereguleerd

77

Illegaal

0

1.000

Legaliseren en

495 460 Status quo

385 13540

1.055

470 120 =40

1.090

2.000

100

23

Online

maar toch een lichte daling in totale baten

Land-based

Totale maatschappelijke baten (€ml_

0

80

90

100

Kanalisatie (%)

en hoge kanalisatie...

Status quo

29

U itkeringspercentage1’2

leidt tot stijging land-based en daling online uitkeringen.., ...

-

15

81


Online

80

Goede doelen

D Overige belasting EEI Afdracht staatsdeelnemingen

Kansspelbelasting

38

Goede doelen profiteren van groei land based markt. Belastingopbrengst daalt omdat effect van lager belastingpercentage niet wordt gecompenseerd door groei land based markt en kanalisatie online aanbod

E

Land-based

0

Status quo

0-

50

100

1,3

en leidt tot meer groei in beide categorieën...

Groei inleg na 5 jaar (¾)

...

______

20% belasting 1. Gewogen gemiddelde. 2. Bij belastingverlaging stijgt uitkeringspercentage online legaal en blijft illegaal uitkeringspercentage gelijk, maat door verschuiving van illegaal naar legaal daalt gemiddelde online uitkeringspercentage 3. Geen extra groei door legaliseren online gokken meegerekend. NB: Status quo gaat uit van huidige juridische situatie, met doorzetting van huidige 0% groei land-based en 15% online tot 2015. Kannibalisatie elders behandeld. Bron: BcG-analyse 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal pptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

0

10

20

30


Legaliseren gekoppeld met belastingverlaging..,

ScenarIo B leidt tot «€ZOmln minder opbrengsten voor het Rijk en ‘€35m1n extra afdracht aan goede doelen

__

0

0

ci

>0.

0)

©

0

>, .0

07

r

0

07

0

c

ci

0

c

S 07

c

0)

0

D

c

0

-c

c0

G)

0)

> 1)

385

1 .629

1.924

•

•

Fiscalegrondslag (€mln)

Belastingpercentage

Toelichting

bij

247

•27 •

-

[

3.117

•

• 53%

Bruto spelresultaat onlinegereguleerd

134

•

Totale inleg online gereguleerd (€mln)

• 19%

•21%

1

El

•77%

Kanalisatie

81%

•80%

Groeiover5 jaar

Inleg 2010

• 15%


Inleg 2010

1.677

Grondslagonline (€mln)

•

1t212

Totale inleg landbased gereguleerd (€mln)

• 0%

B

1.602

Scenario

]

[J

39

)

0 0

>

©


•-1,42

Elasticiteit

Bron: 1-12 Gambling Capital (marktdata); Study of gambling services in the internal market of the European Union The economics of gambling, Europese Commissie, juni 2006; BCG-analyse 224560-04-OMK_Eindrapport-2BSeptl 1 AMS-TSe.finaaI pptx THE BOSTON CONSULTJNG GROUP

• Statusquo2ol5 • Scenario B

•

• 472

Opbrengsten (€mln) kansspelbelasting

Back-up:

Legaliseren en 60% belastin

60

0

50

100

(%)

Gereguleerd

Kanalisatie

Illegaal

61

1

67,9

Land-based

78,7

Online

89,3

0

1.000

2.000

Status quo

60% belasting

340 307O 350

790

Totale maatschappelijke baten (€mln)

waardoor totale maatschappelïjke baten sterk dalen

0

50

100

U itkeringspercentage1 92,5

leidt tot daling uitkeringspercentages ...

78


Online

Goede doelen

El Overige belasting EEI Afdracht staatsdeelnemingen

Kansspelbelasting

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-tinaal.pptx


40

0

0

0.

>

0)

©

Q

>.0

1-

m

0

0)

0

c

Goede doelen zullen lijden onder sterke krimp van land based markt. Wanneer aanbieders gehele belastingtarief doorberekenen aan consument, daalt de vraag en daarmee de belastingbaten.3 Wanneer aanbieders ervoor kiezen om dit deels op te vangen met kostenbesparingen is deze daling lager. Range in grafiek geeft onzekerheid over baten

El

Land-based

-87

80

0m Status quo

-100

0

100

(%) 1,2

wat leidt tot zware krimp land-based gokmarkt...


...

1. Gewogen gemiddelde. 2. Geen extra groei door legaliseren online gokken meegerekend. 3. Land-based inleg daalt met —75% en land-based fiscale grondslag met —60%; land-based opbrengsten dalen met —25%. NS: Status quo gaat uit van huidige juridische situatie, met doorzetting van huidige 0% groei land-based en 15% online tot 2015. Kannibalisatie elders behandeld. Bron: BCG-analyse

1

Status quo

..

29

(%)

en slechts 39% gereguleerd online gokken...

0

2O

40

60

Kansspelbelasting

Legaliseren gekoppeld met belastïngverdubbeling...

Scenario C leidt tot lagere opbrengsten uit belastingen en voor goede doelen door sterke krimp land-based markt

Scenario C

•

1 .629

560

•

•

Fiscale grondslag (€mln)

[

[

323

1602

l

236

•27

(€mln)

Grondslag online

B

•

Grondslag landbased (€mln)

-

1

1.436

11.212

1.574

134

18%

• 53%

Bruto spelresultaat online gereguleerd

•

•

Totale inleg online gereguleerd f€mln)

1 80%

•21%


•

•

Totale inleg land based gereguleerd (€mln)

.39%

.Oo/0

Kanalisatie

78%

.8O0/

Groei over 5 jaar

2010

• -87%

•0%

Groei over 5 jaar

Inleg 2010

1

1

f1

224560-04-OMK_Eindrapport-2SSeptl 1-AMS-TSe4inaaLpptx

THE BOSTON CONsULTING GROUP

1

1

41

0

c

ci

0. 0

Q (‘.1

1-

0

ci

0)

9

9

.9


i-1,42

Elasticiteit

n69%

Prijsstijging

Bron: H2 Gambling Capital (marktdata); Study of gambling services in the internal market of the European Union The economics of gambling’, Europese Commissie, juni 2006; BCG-analyse

Statusquo2ol5

340

•

•

•472

Opbrengsten (mln) kansspelbelasting

• 60%

.29%

Belastingpercentage

Back-up: Toelichting bij Scenario C

6’°”, K ansspe 1 e ascing

+15.000 (+15%)

20% Kansspelbelasting

Onbekend, extreme daling land-based markt zal leiden tot meer illegaliteit

Constant

29% Kansspelbelastïng

-7.00 0 k/

13°!’ 0)

-12.000 (-24%)

-11.000 (-21%)

Onlïne

Onbekend, exreme daling land-based markt zal leiden tot meer illegaliteit

+3.000 (+2%)

-11.000 (-7%)

Totaal

Sterke afname in vraag land-based kansspelen; toename in vraag online kansspelen, maar 40% kanalisatie betekent dat voorheen illegaal spelende probleemen risicospelers nu legaal spelen en dus betere hulp krijgen. NB: Deel van de land-based vraag zal zich verplaatsen van legaal naar illegaal aanbod

Stijgende vraag in land-based kansspelen betekent ook stijging land-based probleemen risicospelers (net 15% net als de markt); Hogere kanalisatie online leidt tot groter bereik van maatregelen voor bescherming van spelers en daarmee een grotere daling van het aantal probleemen risicospelers op internet dan in Scenario A1

Geen verschil in land-based vraag; 70% kanalisatie zorgt ervoor dat voorheen illegaal spelende probleemen risicospelers nu legaal spelen en dus betere hulp, begeleiding en preventie krijgen: dus daling online probleemen risicospelers1

Toelichting



42

1. Aangenomen wordt dat spelers in de gereguleerde online markt beter toegang hebben tot zorg/preventie, en dat kans op probleem- of risicospelers daar daarom lager is. Bij deze berekening is verondersteid dat, binnen het gereguleerde aanbod, het aandeel probleemen risicospelers daalt van 1,5% naar 1% van de online spelerspopuiatie NB: Er waren in 2010 naar schatting 45.000 probleemspelers (35.000 iand-based;10.000 online) en 85.000 risicospelers (66.000 land-based; 19.000 online). Onder het status quo scenario zijn er voor 2015 evenveel land-based probleemen risicospeiers geschat, en in totaal 18.000 online probieemspelers en 34.000 online risicospelers. Bron: ‘Verslingerd aan meer dan een spel. Een onderzoek naar de aard en omvang van kansspeiproblematiek in Nederland’, D. de Bruin e.a. WODC, 2005; CBS; BCG-analyse

()

Land-based

Scenario

Aantal probleemen rïsicospelers ten opzichte van 2015 status quo

Scenario A leidt tot een daling van aantal probIeem en risicospelers door begeleiding en preventie bij online aanbod

D

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl J-AMS-TSe-finaal pptx

Bijlage



THE BOSTON CONSULTING GROuP

4. Kannibalisatie van land-based aanbod, mïtïgerende maatregelen


2. lnternatïonale vergelïjking


Samenvatting

Agenda

43

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaalpptx


Kannïbalïsatie vormt een bedreiging in het geval dat een eventueel verlies aan land-based opbrengsten niet kan worden gecompenseerd met een stijging in online opbrengsten. Het doorzetten van de status quo wordt als basis voor de vergelijking genomen

Voor land-based aanbieders wordt onderzocht of kannibalisatîe een issue vormt • Het risico op een dalende winstuitkering van staatsdeelnemingen bestaat bij Holland Casino en bij de Staatsloterij • Het risico op een dalende afdracht naar goede doelen bestaat bij de Goede Doelen Loterijen, De Lotto en Sportech (paardenwedden)

De reden om kannibalisatie te beschouwen in de context van legalisering van online kansspelen is dat kannibalisatie een bedreiging kan vormen voor de opbrengsten voor de staat en goede doelen • Kannibalisatie heeft mogelijk een effect op afdracht van loterijen naar goede doelen en op de winstuitkering van staatsdeelnemingen • Kannïbalisatie heeft in principe geen effect op opbrengsten uit kansspelbelasting. De fiscale grondslag verschuift van land based activiteiten naar online activiteiten. Daarmee nemen de totale opbrengsten uit kansspelbelasting niet af

In de context van online kansspelen betekent kannibalïsatie de substitutie van het huidige land-based aanbod door online aanbod

Is kannibalïsatïe een bedreiging voor de totale maatschappelijke opbrengsten?

44



45

Regulering online markt biedt kans voor Holland Casino om te groeien t.o.v. status quo. Bij 10% marktaandeel in onhine kan Holland Casino haar BSR met €20mln doen groeien t.o.v. status quo • Online markt biedt voor land-based aanbieders kans om retail formule te innoveren en marktaandeel te vergroten met online activiteiten

Bij handhaven van status quo zal door kannibalisatie het BSR van Holland Casino dalen met €O-8mIn per jaar • €8mln is waarschijnlijk een overschatting: gehele online groei van poker en casinospelen zou dan ten koste gaan van Holland Casino. Daarnaast zal kannibalisatie afnemen met volwassen worden van de online markt

Vergelijkingen met het VK en Italië laten zien dat er daar kannibalisatie is geweest • Bruto Spelresultaat en marktaandeel van land-based casino’s in het VK zijn gedaald (marktaandeel van 8% naar 7%) ondanks sterke groei van online casino’s • Marktaandeel van land-based casino’s in Italië is gedaald met groei van online casino’s. Van deze daling was al sprake voor de regulering van de online markt

Aanbod van illegale onhine casinospelen heeft impact gehad op Holland Casino: naar schatting €5mln p.j. • Het Bruto Spelresultaat is de laatste drie jaar gedaald met gemiddeld 10% per jaar (van €676mln in 2007 naar €487m1n in 2010). De opkomst van online poker en casinospelen verklaart een daling van €0-8mln p.j. • Naast de online casino’s zijn ook het rookverbod, de economische crisis en de sterke focus op kostenbesparing (en daardoor beperkte innovatie) belangrijke oorzaken van de dalende omzet

Regulering online markt biedt voor Holland Casino kans om te groeien t.o.v. status quo: +€2Omln bij 10% marktaandeel

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1 -AMS-ISe-finaal pptx

THE BOSTON CONSuLTING GROUP

Het lange termijnrisico van het reguleren van de online markt voor loterijen is niet in scope van dit onderzoek • Het niet openstellen van de loterijmarkt tot de stelselwijziging in 2015 zal tot die tijd het risico beperken

46

Zonder prijsoptimalisatie wordt het effect van kannibalisatie geschat op -2% p.j. • De GDL zijn in staat geweest om het effect van kannibalisatie te compenseren door prijsoptimalisatie. Als daarvoor gecorrigeerd wordt is sinds 2003 —2% p.j. gekannibaliseerd. (Dit is eerder een overschatting dan een onderschatting) • Daling van —2% van de inleg correspondeert met €45mln kannibalisatie op afdracht in 2015. Het is niet waarschijnlijk dat deze daling in afdracht plaatsvindt vanwege de ruimte voor verdere prijsoptimalisatie

Vergelijking met het VK en Italië laat zien dat kannibalisatie door internet niet of op nauwelijks plaatsvond • Bruto Spelresultaat van loterijen in het VK is gestegen en marktaandeel is op peil gebleven • Bruto Spelresultaat van loterijen in Italië is gedaald. Niet zozeer de opkomst van online kansspelen als wel de sterke groei van land-based gokmachines (m.n. Video Lottery Terminals, VLTs) veroorzaakte de daling

Effecten van kannibalîsatie op loterïjen door onlïne aanbod is tot nu toe niet merkbaar • Risico beperkt doordat er een groot verschil in doelgroepen is tussen online kansspelen en loterijen • Nederlandse loterijen hebben BSR en marktaandeel zien stijgen en zijn bovendien ook online succesvol

Kannïbalisatïe vormt beperkt risico voor loterijen



Risico van verminderde afdracht uit paardenen sportwedden kan worden gemitigeerd door online aanbieders te verplichten tot een afdracht • Er zijn twee mogelijkheden om dit te realiseren: afdracht door alle aanbieders van online sporiwedden (15% van BSR) of afdracht door alle aanbieders van online kansspelen (4% van BSR). Door deze additionele kostendruk daalt kanalisatie van 70% naar circa 65% bij een scenario met 29% kansspelbelasting (variant D) • Bovengenoemde extra afdracht voor online aanbieders kan gehalveerd worden door de afdracht van de Toto te handhaven. Hiervoor dient de concurrentiepositie van de Toto verbeterd te worden en dient de Toto de mogelijkheid te krijgen om te innoveren

47

De Toto is in de periode 2005-2010 gegroeid. Echter, het door regelgeving beperkte aanbod van de Toto is waarschijnlijk niet concurrerend genoeg bij regulering van de online markt voor sportwedden Toto heeft BSR zien stijgen van €11 mln in 2005 naar €1 6mln in 2010 maar marktaandeel binnen markt voor sportwedden is in dezelfde periode gedaald van 31% naar 25% Het huidige model lijkt dan ook niet toekomstbestendig. Online aanbieders zijn innovatiever, kennen een gevarieerder aanbod en hebben een hogere winkans dan de Toto. In VK is kannibalisatie van land-based paardenen sportwedden zichtbaar na opkomst van online en betting terminals

Sportech, de vergunninghouder voor wedden op paardenraces, heeft haar omzet zien dalen met de opkomst van online kansspelen BSR is gedaald met 6% per jaar van €9mIn in 2005 naar €7mln in 2010. Risico bestaat dat afdracht aan de sport van —€2,5mln in 2010 in de toekomst daalt door verder opkomst van online kansspelen

Risico kan gemitigeerd worden door online aanbieders te verplichten tot een afdracht

Risico op daling afdracht sport door aan bieders sportwedden

0 0

0

©

0

F

0

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-ISe-finaal pptx

—


1. Stelselwijziging m.b.t. loterijen niet in scope van dit onderzoek 2. Zie arrest Engelmann (HvJEG, 8 sept 2010); Recent heeft Advocaat-Generaal Bot inzake Dickinger&Omer in zijn opinie meer ruimte heeft geboden voor lokale vestigingseisen 3. Op grond van transparantie- en gelijkheidsbeginsel: uitspraak HvJEG 3juni 2010, Betfair/Ministerie van Veiligheid&Justitie Bron: ‘Q&A BCG online kansspelregulering, VMW Taxand, augustus 2011 BCG-analyse 48

België tracht zorgen van land-based aanbieders te adresseren door de online vergunning aan de land-based vergunning te koppelen (zgn. Licentie+). Effectiviteit en toepasbaarheid van dit model in Nederland is onzeker • Mate van succes, en daarmee de impact op kanalisatie, hangt af van concurrentiekracht van land-based aanbieders op de online markt • België hanteert een belastingtarief van 11% over BSR voor online kansspelen en 15% voor sportwedden. Dit geeft aanbieders de mogelijkheid om een hogere win kans te bieden aan spelers. Daarnaast is het voor land-based aanbieders toegestaan de expertise en naamsbekendheid van bekende online aanbieders in huis te halen: Zo heeft Pokerstars.be toegang tot de Belgische markt via een partnerschap met Circus Groupe • Er is tevens sprake van rechtsonzekerheid: België loopt het risico dat vestigingseis als onevenredig wordt beschouwd2 of dat preferentiële positie van land-based aanbieders Europeesrechtelijk niet houdbaar is3 • Belgische KSA opereert binnen een flexibel wetgevend kader dat ruimte laat voor anticiperen op (technologische) ontwikkelingen in de markt. Gebalanceerde afweging van belangen van aanbieders, spelers en maatschappij is hierbij het uitgangspunt • Ten laatste: Er gaan geruchten dat buitenlandse aanbieders een positie op de Belgische markt proberen te verwerven door (kleinere) land-based vergunninghouders over te nemen (denk bijv. aan één van de circa 180 speelzalen)

Er is een aantal opties om de hiervoor beschreven risico’s van kannibalisatie te beperken 1. Onhine vergunning aan de land-based vergunning koppelen, zoals in België 2. Gefaseerde regulering. Aantal monopolies (tijdelijk) houden 3. Alle speltypen reguleren, behalve loterijen1. Online en land-based dezelfde voorwaarden voor afdracht aan goede doelen en sport opleggen. Land-based monopolie bij wijze van uitzondering toepassen voor specifieke speltypen, zoals voor paardenwedden in Denemarken (Dantoto)

Aantal opties om de hiervoor beschreven algemene risico’s van kan n ï balisatie te beperken

Nederland

0,6

0,6

06

31%

0,6

31%

0,6

(% 07 ,

06

-10%

75%

100%

Marktaandeel HC BSR van alle kansspelen1)

—-—-

30% 29°!

30%

Marktaandeel Holland Casino land-based

BSR Holland Casino land-based

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

31%

0%

0,0

Ei

06

70/ 0

Z

—

°“

0,6

fl

j21%

‘O

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

0 3/0

06

0,7 10%çfl 13% 0,6

08 07 r-i

BSR Holland Casino land-based

BSR online kansspelen (excl. loterijen)

2000 2001

T

04

0,6

0,8

BSR (€mld per jaar)

Daling Holland Casino groter dan stijging van online kansspelen

1. Zowel land-based als online kansspelen Bron: H2 Gambling Capital, getoetst met andere bronnen (GBGC, Regioplan, Motivaction) 224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal pptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

J

2000 2001

29°!

04flHHflflIHD50%

0,6

0,8

BSR HC land-based (€mld per jaar)

BSR en marktaandeel Holland Casino dalend sinds 2007

49

Signïficante daling in BSR en marktaandeel Holland Casino slechts ten dele te verklaren door opkomst online kansspelen

Holland Casino

-

.

8%

-

v

2007 Legalisering onhine casino’s

8%

-

8%

-

1

7%

7% 7%

Marktaandeel casino land-based

-0%

25%

50%

75%

100% -

0,0

0,5-

1,0

1,5

2000 2001

—

0,59 0,58

0,79 11%

17%

II

0,95

22456Q-04-OMKEindrappolt-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal pptx


1

23%

n

1,06

1,24 1,25

25%

32%

35%

a

38%

nn HH 1,13 1,14

LI

VK

50

BSR land-based casino

BSR online casinospelen

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

—

0,67

BSR casino (€mld per jaar)

Opkomst van online casino’s komt bovenop land-based markt

Grote online markt casïnospelen is kans voor land-based casino’s om BSR te vergroten

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

8%

Lichte daling van marktaandeel duidt op relatieve kannibalisatie

0 85 078 0,81 0 78 0,80 0 78

(%

Marktaandeel casino BSR van alle kansspele&)

rrrrcri

9%

0,67

0,73 0,74

1. Zowel land-based als online kansspelen Bron: H2 Gambling Capital

—•-—

8%

•-.-

9%

0,59 0,58 — -‘‘

BSR casino land-based

00

0,5

1,0

1,5

BSR casino land-based (€mld per jaar)

BSR en marktaandeel land-based casino in het VK licht gedaald

licht gedaald ondanks sterke groei van online casino’s

BSR en marktaandeel van land-based casino’s in het VK is

Holland Casino

______________

0 0

> 0

.0 0)

©

CN

0

.0

>%

H

-c

0

(0

0

0

0 0

S

c

0)

0

0.

c

0

0)

0, .0

‘1)

w

>

0

—

Italië

IL

——

1

4 4% 4% 3% 3°h

Marktaandeel casino hand-based

224560-04-OMkEindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal pptx

0%

25%

50%

0,0

0,2

0,4

fl

n

fl H

0,75 0,76

—

IÏ

0,60 19% :25% 3i%j 35%

0,69

0,73

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

5%

0 57

BSR land-based casino

BSR online casinospelen

2000 2001

0,46 0,47


2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

t

BSR casino land-based

2000 2001

7%

2003 Opkomst onhine casino’s

HHH


0,0

0,2

0,4

0,46 0,47

0,6

75%

0,6

0,56 0,55 0,56 0,55 0,53 0,53 0,55 0,52 0,50

0,8

BSR casino (€mld per jaar)

100%

Marktaandeel casino (% BSR van alle kansspelen1)

Opkomst van onlïne casino’s gaat gelijk op met daling in land-based casino’s

0,8

BSR casino land-based (€mld per jaar)

Marktaandeel land-based casino in Italië gedaald sinds opkomst online casino’s

51

Marktaandeel land-based casino’s in Italië gedaald met opkomst online casino’s totale markt casinospelen gegroeid

Holland Casino

0

ci

0

>, 0.

.0 0)

©

0 CU

.0

H

r

t’)

ut 0

0

0

0

t’,

:3

c

CD

:3

0

c

c0

t’,

t’,

‘It

>

Loterij

Sportwedder

Poker

D

I

Li

J

Stijging online markt 2007—2010

11

62

Casino

Bingo

Overig

L

} €24m1n (of €8mln

untschattïng wordt €5mln .j. aangehouden

€8mln per jaar waarschijnlijk een overschatting: gehele online groei van poker en casinospelen zou dan ten koste gaan van Holland Casino. Daarnaast zal kannibalisatie afnemen met volwassen worden van de online markt

0

50

100

150

200

Maximale daling BSR bij status quo (2011-2015)

0-40

/

Opvangen kannibalisatie door 10% marktaandeel online

22456O-U4OMKEindrapport-28Sept1 1-AMS-TSe-fnaal pptx


Maximale kannibalisatie na regulering (2011-2015)

0-20

10% Marktaandeel voor Holland Casino correspondeert met €20mln BSR bij reguleren online markt en verlenen vergunning1

BSR van Holland Casino is €04Omln lager in 2015 bij daling van €0-8mln p.j. door opkomst online

7

Daling BSR Holland Casino tussen 2011 en 2015 (€mln)

Bij 10% marktaandeel online kan Holland Casino haar BSR met €20mln groeien t.o.v. status quo

1. Aanname: 70% kanalisatie Noot: BSR-cijfers komen niet overeen met bruto baten in Holland Casino jaarrapport door correctie voor andere activiteiten dan kansspelen (bv. horeca) Bron: H2 Gambling Capital; Jaarverslag Holland Casino; BCG analyse

Daling Holland Casino 2007—2010

BSR (€mln)

Daling Holland Casino slechts deels te verklaren door opkomst onlïne poker en casinospelen: —€5mln p.j. (range: €0-8mln pj.)

Regulerïng onlïne markt biedt kans voor Holland Casino om kannibalïsatîe te beperken t.o.v. status quo

Holland Casino

___________________________

52

ci

0

0.

>

0)

.5Z

©

0)

-D

>,

r t

0 0) 07

0)

0

c

ci

0

c z 07 c

0)

0

0. D 0

0

0)

-o

224550-04-OMK_Elndrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaalpptx


..

• Spelers van online kansspelen zijn vaak jonger dan loterijspelers • 72% is man, 28% is vrouw • Motivatie om te spelen is spelplezier en kans om (kleine) prijs te winnen

• Risico op kannibalisatïe speelt vooral bij de jongere loterijspelers • Risico hoger bij mannelijke doelgroep dan bij vrouwelijke doelgroep

• Loterijspelers zijn veelal ouder dan online spelers • Helft van de spelers is man, de helft vrouw • Motivatie om te spelen is kans op grote prijs • Maatschappelijke relevantie bij GDL is tevens grote motivatïe om te spelen

Bron: ‘Aard en omvang van illegale kansspelen in Nederland, Regioplan, juli 2009; Eindrapport KSV-onderzoek, CVO, 2005; BCG-analyse

Doelgroep online kansspelers

Doelgroep loterijen

Overlap tussen doelgroepen is beperkt

Kenmerken van loterijspelers en online spelers verschillen

Groot verschil ïn doelgroepen tussen onlïne kansspelen en loterijen is indicatie dat risico op kannibalisatie beperkt is

Loterij en

53

Nederland

:-

38

39 38 38 —

Marktaandeel loterijen land-based

2004

0

100

200

300

400

500

2005

2006

S

BSR geïndexeerd (2004 =

2007

100)

Tot nu toe geen teken van kannïbalisatîe bij Ioterïjen

0%

25%

50%

75%

100%

Marktaandeel loterijen BSR van alle kansspelen1)

2010

54

BSR loterijen land-based

BSR loterijen online

2009

—Â—— BSR overig online

S

—

2008

Loterijen onlïne sterk gegroeid, in lijn met online kansspelen algemeen

1. Zowel land-based als online kansspelen Bron; H2 Gambling Capital, getoetst met andere bronnen (GBGC, Regioplan, Motivaction) 22456Q-04-OMKEindrapport-2BSeptl 1-AMS-TSe-flnaal pptx THE BOSTON CONSULTING GRoUP

———

38

(%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

37


0,0

0,2

0,4

37

BSR loterijen land-based (€mld per jaar)

BSR en marktaandeel loterijen gestegen

Loterijen hebben BSR en marktaandeel zien stijgen en zijn bovendien onlïne succesvol meegekomen met de markt

Loterijen

0

0 0

0)

0

>,

-o

0

0

0

c

S 0)

0

0

c

0

0)

‘1)

0D

> 1)

-o

11

260

1

272

271

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Sponsor Loterij (GDL)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

H

22456O-O4-OMK_Endrapport28Sept1 1-AMS-TSe-finaal pptx

202

295 289 292 303 23Ofl

Postcode Loterij (GDL)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

BankGïro Loterij (GDL)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

0HH[ H ÏrH

200

200

400

BSR (€mln)


Bron: H2 Gambling Capital, getoetst met andere bronnen (GBGC, Regioplan, Motivaction)

0

200

1

276

198flflflflflflflflflfl

BSR(€mln)

.

200

BSR (€mln) 400

Staatsloterïj

Stijging was sterker bij Goede Doelen Loterijen

55

Backup

Alle loterijen profiteerden van stijgende bruto spelresultaten

Loterijen

0

0 0

0(

©

Q (‘4

jE

>

-o

VK

2005

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-tinaal.pptx


2007


2006

2008

2009

2010

c:i

—t-— Marktaandeel loterijen (onhine en land-based)

56


BSR loterijen

0%

0

2004

25%

1

2003

50%

2

100%

75%

2007 LegaHsering onhine kanssPeIe,J

(% BSR van alle kansspelen1)

3

4

BSR loterijen (smId per jaar)

Marktaandeel loterijen

van loterïjen in het VK is gestegen en marktaandeel is op

peil gebleven

BSR

Loterijen

____________

0

> 0. 0

.0 0,

©

0

> .0

r

0)

0

t’,

0

c

0

0

c

tO

S

c

0t

(9

0

0

c

0

0,

to -c

0)

t’,

0) > 0)

v

2004

Marktaandeel loterijen

BSR loterijen

BSR loterijen online1

2003

60%

4.g—

67%

2005

.—

43%

2007

39%

2008 2009

2010

L

6,3

2008 Legalisering online poket

-.__

43%

6,7

5

0

0%

10

15

20

25%

50%

-75%

• 100%

2007

2008

BSR land-based (€mld per jaar)

2009

2010

—

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-fnaa pptx


Loterijen

Bingo

Gokmachines .a. VLT’s)

Casinospelen

Sportwedden schappen

-6%

+8%

+20%

-5%

-10%

Groei2 2008-10

Krïmp loterijen te verklaren door land-based groei van gokmachines

Geen verband tussen dalende BSR van loterijen en legalisering van onlïne kansspelen

2006

2007 Legalisering online s ortwedden

44%

5,4

(%

Marktaandeel loterijen BSR land-based en online)

1. Onzichtbaar in grafiek want minder dan 0,5% van BSR loterjen 2. Gemiddeld jaarlijks groeipercentage Bron: H2 Gambling Capital

———

Li

0

2

4

6

8

7,9

BSR loterijen (€mld per jaar)

Marktaandeel en BSR loterijen in Italië gedaald sinds legalisering online (2007)

BSR van loterïjen in Italië is gedaald door sterke groeï van land-based gokmachines (VLTs, video lottery terminals)

Loterijen

57

Italië

0

> 0. 0

.0) 0)

0

0

.0

1) -c

0

0)

0) 0

0

0) 0

t,)

S

0) c

0

cl

1)

01:

(0

(0 0)

a) >

3,0%

Groei door BNP Groei van in leg (economische GDL 2003—2010 ,,-groei en inflatie)

5,5%

L

Groei is 2,5% p4. na correctie voor economische groei

Groei verklaard door andere factoren

2,5%

j

Effect opkomst online en overige effecten

+1 tot -4%

1

i

(eerder over- dan onderschatting)

Puntschatting kannibalisatie:

Na correctie voor economische groei en effecten prijsverhoging

Effect van opkomst online is in de range +1 to 4%

Effect van prijselasticiteit bij prijsoptimalisati&

sverhogi heeft maximaal voor —6% groei in inleg gezorgd1

Groei door prijs optimalisatie

-4,0%

1

0-5%

1’

1. De impact van de prijsoptimalisatie is minder groot wanneer de consument prijselastisch is. In dit geval is het onderliggende effect van kannibalisatie kleiner. Bij een prijselasticiteit van -0.8 zou het volume-effect 5% zijn en is er sprake van een onderliggende groei van 1.2% (-3,8%+5%) in plaats van kannibalisatie Noot: Vergelijking met Belgische loterijen laat zien dat de daling daar correspondeert met de Nederlandse (na correcties voor BNP en prijsoptimalisatie) Bron: Jaarrapport Goede Doelen Loterijen 2010, EIU-landendata; BcG-analyse 58 22456Q-04-OMK_Eindrapport-2SSeptl 1-AMS-TSe.finaalpptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

in

Groei wordt deels verklaard door economische groei en prijsoptimalisatie

bij Goede Doelen Loterijen

Groei van inleg was —5,5% per jaar

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

Jaarlijkse groei van inleg Goede Doelen Loterijen (%)

In werkelijkheid is effect van kannibalisatie volledig opgevangen door prijsoptimalisatie

Effect van opkomst online op Goede Doelen Loterijen b.2% p.j.

Loterijen

0

0

0

>‘

0(

-c

Q

-Q

>

0) r

0

(0

c 0

0

c 0

(2)

S

0)

0

ci

0

c

‘1)

>

a)

Frankrijk

100%

—

Nederland

OA°/

6/p

LJ

UK

Q70/

1

13%

(%)

Land-based

Online

Onder andere in Frankrijk, Spanje, het VK, Hongarije en Turkije wordt overwogen loterijen te privatiseren Eventuele nieuwe aanbieders kunnen een aantrekkelijk alternatief zijn voor Nederlandse spelers, als zij een bepaald schaalniveau weten te bereiken Hoewel op dit moment de vraag naar on line loterijen klein is, kunnen grote investeringen in prijzen en jackpots spelers tot het nieuwe aanbod verleiden

•

•


T BOSTON CONSULTING GRouP

59

Bij meer marktwerking zal inleg toenemen door innovatie maar grondslag (BSR) dalen door concurrentie op winkans. Impact en benodigde compensatie door verplichte afdracht voor goede doelen buiten scope van dit onderzoek Voor de Staatsloterij ligt het anders: bij dalende omzet neemt de waarde van de Staatsloterij af, echter de verwachte impact is beperkt gezien het belang van schaal en de sterke positie van de Sta ats lote rij

Buitenlandse toetreders vormen geen bedreiging voor goede doelen als een vergelijkbare afdracht wordt opgelegd

•

•

•

Wanneer Europese landen hun loterijen privatiseren kan er internationale concurrentie ontstaan

Op termijn is het denkbaar dat Europese privatisering van loterijen impact heeft

Stelsel voor loterijen wordt per 2015 herzien; Impact van stelselwijziging valt buiten de scope van dit onderzoek

Italië

100%

Bron: H2 Gambling capital; BCG analyse

0%

20%

40%

60%

80%

100%

BSR van loterijen uit onhine en land-based

Op dit moment is de vraag naar onlïne loterijen nog relatief klein

Lange termijn impact op loterijen afhankelijk van stelselwijziging in 2015

Loterijen

D

0

0 0

.0 0)

©

0

.0

>%

-c H

0)

0

0)

0

0

(0

S 0) 0

0

c

0)

(3

0

0

0)

0)

0)

0)

>

t, 0)

—-—

Nederland

0

20

40

60

80

39% 36%

2000 2001

61/o

19 64%

18

28

36%

F1 27%

26%

42%

1

51°’

17%

1

29%

23%

28%

21%

28%

26%

14%

4%L- [4’

48/o

fl6o%

fl

54

25%

11%

64%

64

BSR Voetbalwedden land-based (Toto)

60

BSR Paardenwedden land-based (Sportech)

BSR Paarden- en sportwedden online

x% Marktaandeel binnen markt voor paardenen sportwedden (land-based en online)

LI

D

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

1

HHH 43% 35% 37% 31%

21

r— 24%

26

36

40

50

Marktaandelen van Sportech en Toto gedaald naar resp. 11% en 25% van de totale markt voor paardenen sportwedden

BSR paardenen sportwedden (€mln per jaar)

Opkomst online laat relatieve kanniba lisatie op land-based sportwedden zien

Marktaandeel Voetbalwedden land-based 1. Zowel land-based als online kansspelen Bron: H2 Gambling Capital, getoetst met andere bronnen (GBGC, Regioplan, Motivaction) 224560-04-OMkEindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaaipptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

BSR Voetbalwedden land-based

—t—— Marktaandeel Paardenwedden land-based

fJ

0,0%

0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 BSR Paardenwedden land-based

0,5%

141416

10

20

1,0%

0

Toto

0,0%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

0,5%

10

2000 2001

1,0%

(%

Marktaandeel BSR van alle kansspelen1)

20

BSR (€mln per jaar)

Paardenwedden

Marktaandeel paardenwedden in NL gedaald, Toto is gestegen

Marktaandeel van land-based paardenwedden in NL is gedaald door opkomst sportwedden

Loterijen

0

0. 0

>%

0)

-c

Q

>,

-o

r

)1)

c 0 0) 0

0

c 0

0)

S

0) c

0 D 0

c

0

0)

r

c0

c0

>

-o a)

03

03

0,3

0,3

0,4

—

03

.

1,4 1,3 1,2

9,6%

—

0,4 —

0,4

0,4 0,4

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaalpptx

Marktaandeel Voetbalwedden land-based 1. Zowel land-based als online kansspelen Bron: H2 Gambling Capital; BCG analyse


-

0%

5%

10%

15%

20%

16

1,6

15%

58%

18%

15%

55%

22%

13%

51%

26%

13%

48%

27/o

12%

48/a

12%

4

‘

42%

11%

39%

35%

H’


10%

34%

El BSR Betting terminals


r:- BSR Paardenwedden land-based x% Marktaandeel binnen markt voor paardenen sportwedden (land-based en online, mci. land-based wedmachines)

E EJ

12%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

19%

73%

26 10%

r--—,

33

BSR Sportwedden online

2000 2001

18%

82%

0%

80%

8%

2,4

3,2

16% 28 F13/a 14% II 15% F1

3,0

2,0 fl28% 32%

HHH n HHH H 1,4

20%

1-

2-

3-

4

BSR paardenen sportwedden (mld per jaar)

Opkomst online en webmachïnes laat relatieve kannibalisatie zien

5%

• 10%

• 15%

0,3 • 20%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 BSR Paardenwedden land-based

—t--— Marktaandeel Paardenwedden land-based

—s——

1,3

00 •Ï1 LÏjtt

0,2HHH

0,4

13

(%

Marktaandeel alle kansspelen’) van BSR

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Voetbalwedden

:‘:

BSR (smId per jaar)

Paardenwedden

Marktaandeel land-based paardenen voetbalwedden in het VK gedaald

61

VK

BSR van land-based wedden in het VK is gedaald door sterke groei van wedmachïnes en onlïne wedden

Paarden- en sportwedden

0

0

0

ci

0), 0

-Ir 0)

0),

0)

0

0

Ir

ci

0

toIr0

0) Ir

CD

0 0

Ir

0

0)

r

0)

0)

0) > 0)

2731

—

300

400

500

Online paardenen sportwedden

200

100% van onhine markt

540

540

600

El

700

Inleg paardenen sportwedden (€mln per jaar)

Inleg niet gekanaliseerd

E Afdracht naar sport fl Resterende inleg na afdracht

€58 mln

€5,2 mln

Totaal €603 mln

Impact van afdracht bij 29% belasting: Door hogere kostendruk gereguleerde aanbieders daalt kanalïsatie naar 65%2

2. Verplichten afdracht aan de sport heffen voor alle aanbïeders van online kansspelen • Aanbieders kunnen winkans met 0,3% verlagen of 4% besparen op BSR

1. Verplichten van afdracht aan de sport voor aanbieders van paardenen sportwedden • Aanbieders hebben dan de keuze om hun win kans met 1,2% te verlagen of om 15% te besparen t.o.v. BSR

Twee oplossïngen mogelijk om kannibalisatie te compenseren

22456Q-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal pptx


1. Toto als onderdeel van de Lotto. De hierboven beschreven afdracht is dus een (klein) deel van de totale afdracht van de Lotto 2. Additionele afdracht van 4% voor alle gereguleerde aanbieders, of 15% voor aanbieders paardenen sportwedden, leidt tot daling van kanalisatie t.o.v. Scenario A (69%) Bron: H2 Gambling Capital, getoetst met andere bronnen (GBGC, Regioplan, Motivaction); interview Toto; interview Sportech

Toto Paarden wedden

0-— 0 100

20

40

60

80

—

30 33 Sportech: Toto1 €2,5mln afdracht €2,7mIn afdracht (7,5% van de inleg) (9% van de inleg)

Inleg paardenen sporiwedden (% totale inleg)

Huidige afdracht naar sport uit paardenen sportwedden is €5,2 mln per jaar

62

Variant D: Risico van lagere afdracht te mïtïgeren door van nieuwe aanbieders afdracht aan sport/goede doelen te vragen


0

0

0.

>‘

0)

0 0’)

>,

0)

r

0

0)

0

0

0

0

0

0)

0) 0

CD

0

0.

0

•

Variant

()

•

—

Bron: BCG-analyse

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-flnaal pptx

THE BOSTON CONSULTING Gzou

63

• €5,2 mln van fadditionele) belastingopbrengsten besteden aan sport

—

Toto in stand houden als goede doelenorganisatie3 Risico: concurrentiepositie Toto op termijn onzeker vanwege lagere winkans2 Toto ruimte geven online te innoveren Toto in stand houden als goede doelenorganisatie1 Risico: concurrentiepositie Toto op termijn onzeker vanwege lagere winkans2 Toto ruimte geven online te innoveren

• Potentieel tekort van €5,2 mln per jaar voor sport

•

• Lagere kanalisatie omdat aanbieders hun winkans met 0,3% moeten verlagen, tenzij aanbieders ervoor kiezen 4% kosten te besparen • Verplichting vraagt om duidelijke afspraken over bestemming van de heffing en creëert complexiteit voor relatief kleine opbrengst (in vergelijking tot belastingen)

• Lagere kanalisatie omdat aanbieders hun winkans met 1% moeten verlagen, tenzij aanbieders ervoor kiezen 15% kosten te besparen • Verplichting vraagt om duidelijke afspraken over bestemming van de heffing en creëert complexiteit voor relatief kleine opbrengst (in vergelijking tot belastingen) •

• Sportactiviteiten worden niet bedreigd door daling afdracht

• Sportactiviteiten worden niet bedreigd door daling afdracht

Extra heffing op online kansspelen

Geen extra lasten voor aanbieders online kansspelen

•

3

1. Aanbieders onhine sportwedden moeten winkans dan met 0,6% verlagen of 8% besparen op BSR 2. Huidige winkans van Toto ligt op -‘60% terwijl online concurrenten op -‘91% zitten 3. Aanbieders online sportwedden moeten winkans dan met 0,2% verlagen of 2% besparen op BSR

maatregelen

Mitigerende

+

Opties

Niet compenseren, LoftolToto de mogelijkheden geven om te innoveren en online te concurreren

Extra heffing op online s portwedden

Keuze 2

Verlies aan sportafdracht niet compenseren of extra heffing introduceren?

Context

1

Wanneer online sportwedden gereguleerd wordt, is het risico van kannibalisatie op paardenwedden zeer groot. Voor de Toto bestaat dat risico ook, hoewel dit niet uit historische groeicijfers blijkt. mci. Toto komt mogelijk de afdracht van €5,2 mln per jaar aan de sport in gevaar

Drie mogelijkheden om het risico van dalende afdracht door Toto en paardenwedden te mitigeren


0. 0

ci

0(

-c

©

.0

‘1, .0

0 (0 0

c

ci

0

c

:3

c

0

0. :3 0

L)

(0

• Risico op kannibalisatie blijft bestaan, maar dan door gereguleerde aanbieders • Eventueel risico op aantasting integriteit van de sport (‘match fixing) bij live betting en wedden via betting exchanges

• Online vergunning verlenen aan Holland Casino • Lotto/Toto toestaan te innoveren en/of afdrachtverplichting opleggen aan gereguleerde online aanbieders Flexibiliteit houden om eisen te stellen aan live betting en betting exchanges

• Beleidsdoelstellingen worden later gerealiseerd, omdat kanalisering beperkt blijft tot gereguleerde speltype • Kannibalisatie van Holland Casino en Sportech blijven bestaan wanneer handhaving van het illegale aanbod (zonder regulering) niet toereikend is • Incompleet aanbod (of onzekerheid over wanneer welke speltypen worden gereguleerd) maakt vergunning minder aantrekkelijk en kan kanalisatie beperken (ervaring Italië)

• Zeer strikte handhaving van illegaal aanbod overige speltypen

• Lage kanalisatie wanneer land-based aanbieders niet innovatief/concurrerend genoeg zijn en handhaving ontoereikend is • Rechtsonzekerheid: EC heeft zich zeer kritisch uitgelaten over Belgische model en geëist dat België haar wetgeving aanpast. HvJ EG heeft bepaald dat vestigingseis bij verlenen van een vergunning zich verzet tegen vrijheid van vestiging1 • Risico dat private vergunninghouders worden overgenomen

• Exploitanten van speelautomaten niet meenemen in Licentie+ model

1

1

1. Advocaat-Generaal Bot heeft inzake Dickinger & Omer in zijn opinie meer ruimte heeft geboden voor lokale vestigingseisen. Uitspraak HvJEG verwacht op 15-09-2011. Bron: Detailed opinion draft law Belgium, European Commission, Notification: 2009/01721B. Directive 98/34/EC (Annex B); HvJEG, 8september2010, Engelmann, C-64/08, par. 35-37; VMWTaxand; BCG 64 THE BOSTON CONSULTING GROUP 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal pptx

Mitigerende maatregelen

+

Aantrekkelijk vestigingsklimaat voor online aanbieders leidt tot kanalisering Regulering van het online aanbod leidt tot afname illegaliteit en bescherming consumenten en kwetsbare groepen

Regulering alle speltypen (met uitzondering van loterijen)

• Effectieve handhaving van aanbieders met fysieke aanwezigheid in binnenland

Gefaseerde regulering. Aantal monopolies (tijdelijk) houden Geïnformeerde besluitvorming ten aanzien van verdere regulering, op basis van ervaringen met eerste speltype(n)

Licentie+ model (België)

Welke wijze van regulering van de online markt, vindt het optimum tussen afbreukrïsïco en realiseren van de beleidsdoelstellingen?

Keuze

Opties

Regulering van online markt leidt mogelijk tot dalende winst Holland Casino en daling afdracht aan sport en goede doelen door Sportech. Risico op kannibalisatie van loterijen en Toto beperkt

Context

Opties voor het beperken van negatieve effecten kannïbalïsatïe bij reguleren van de onlïne kansspelmarkt

0.

0

0)

0

cl)

t, cl) > cl)

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-hnaa pptx

Bijlage


5. Handhaving en toezïcht



3. Drie basisscenario’s voor reguleren Nederlandse markt



Samenvatting

Agenda

65

Voor het borgen van eerlijk verloop van het spel en de trekkingen, borging van de privacy, veiligheid tegen inbraak D.m.v. trust accounts, bankgaranties Vault” is de naam voor het realtime-systeem in Italië, de “safe is de Deense IT-oplossing voor het toezien op transactie- en speldata Bij Variant E wordt rekening gehouden met 29% belasting, afdracht aan sport en goede doelen door online aanbieders sportwedden en 10%-punt additionele IT-kosten 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe.finaaLpptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

1. 2. 3. 4.

66

Gegeven beperkte Nederlandse markt, is het verstandig om aan te sluiten bij eisen uit het buitenland • Technische eisen zijn kostbaar voor aanbieders. Maatwerk-eisen zoals fysieke aanwezigheid van servers in Nederland en het mogelijk maken van toezicht in real-time verhogen IT kosten met ten minste 10%. Hierdoor daalt de kanalisatie in Variant E naar 55%4

Aantal technische zaken dient hiervoor zo spoedig mogelijk in gereedheid gebracht te worden • Informatieportaal: publiceren van informatie voor stakeholders (m.b.t. technische eisen, licenties, etc.) • Vault/Safe: ontwikkelen van IT-oplossing voor volgen van (tamper proof kopie van) transactie- en speldata3 • Beschermingsregister: centraal register voor het volgen en evt. blokkeren van problematische spelers

Zowel toezichthouders als aanbieders convergeren in welke technische en operationele maatregelen gezien worden als effectief en realistisch • Italië heeft haar relatief succesvolle model door trial-and-error opgebouwd, waarbij Alderney als startpunt werd genomen. Andere landen zoals Denemarken en Spanje hebben op hun beurt Italië als startpunt genomen • Voorbeelden van verslavingspreventie en bescherming jeugd: Centraal register voor het volgen van problematische spelers, strikte leeftijdscontrole bij registratie en het mogelijk maken (of verplicht stellen) van persoonlijke verlieslimieten • Vb. voor creëren van veilige omgeving voor spelers: certificering van software1, bescherming van tegoeden spelers2, toegang tot transactie- en speldata voor verifiëren spelverloop en winkansen

Landen leren van elkaar bij het balanceren tussen strikte en realistische technische en operationele voorwaarden

‘4h t7

22456O-O4-OMK_Endrapport-28Sept1 1-AMS-TSe-finaaLpptx

1. Malta; 2. Isle of Man Bron: Interviews

THE BOSTON C0NsULTING Gzou

Uitbesteding technische inspectie • Uitbesteden van onderzoek aan experts (technische certificatie, auditing, etc.)

Toezicht • Strikt, regelmatig toezicht met weinig interpretatieruimte

Aanvraag en licentie • Transparante communicatie van aanvraagproces in Nederlands en Engels • Key account manager is centrale contactpersoon en controleert documenten • Multi-step licentieprocessen met aandacht voor achtergrond, technologie en operationele processen

Technische eisen • Certificering van software, IT-veiligheid en betalingsystemen o.b.v. richtlijnen industrie • Gedetailleerde documentatie van alle wijzigingen en updates • Lokale kopie van transactiedata in datasafes—toezichthouder heeft toegang

Veiligstellen storting spelers door geld spelers in “trust accounts” onder te brengen

Verslavingspreventie en bescherming jeugd • Centraal blokkeringregister voor spelers met risico op verslaving • Leeftijdscontrole bij registratie, waarschuwing “geen uitbetaling aan minderjarigen” • Persoonlijke verlieslimieten, blokkeren van jezelf of anderen, aanbieden van ondersteuning

Buitenlandse ervaringen in maatregelen ter bescherming consument en tegengaan fraude

j

j

67

>

1

• Delen van ‘black list’ tussen landen • Tonen van waarschuwingspagina i.p.v. blokkeren (zoals bij Pro Ana2)

• Toezichthouder dient banken en PSPs te ondersteunen in uitvoering door up-to-date houden van ‘black list’

• Blokkeren van affiliate marketing is zeer lastig omdat deze netwerken zeer fluïde zijn

• Uitvoerbaarheid van blokkeren van affiliate marketing onderzoeken

224560-04OMK_Eindrapport-28Sept1 1-AMS-TSe-flnaalpptx


68

• Het constant up to date houden van de ‘black list’ is complex (bij AAMS is het circa 1 FTE) • Blokkeren van internet ligt zeer gevoelig. Nederland kent een zeer open internetklimaat

• Het constant up to date houden van de ‘black list’ is zeer complex • Groot aantal tussenpersonen in betalingsverkeer

*

• Additionele drempel • Relatief goed uitvoerbaar vanwege beperkt aantal grote Internet Service Providers

• Additionele drempel • Recent succesvol toegepast in VS1 • Grootste groep consumenten bij beperkt aantal banken en payment service providers

• Blokkeren van reclame illegale aanbieders geeft gereguleerde aanbieders concurrentievoordeel Reclameverbod voor illegale aanbieders is uitvoerbaar

Blokkeren internetverkeer

Blokkeren betalingsverkeer

3

Blokkeren reclame en marketing

2

Welke instrumenten inzetten tegen illegale aanbieders van online kansspelen?

Optreden tegen illegale aanbieders (handhaving) is een noodzakelijke voorwaarde voor hoge kanalisatie. Er zijn verschillende instrumenten beschikbaar

1. Op 15 april 2011 werden Pokerstars, FullTiltPoker, Absolute Poker en Ultimate Bet aangeklaagd wegens het witwassen van geld, bankfraude en het aanbieden van illegale kansspelen. Het blokkeren van betalingsverkeer was in de VS al geruime tijd wettelijk geregeld maar werd pas op 15 april op grote schaal gehandhaafd. 2. Websites waarbij meisjes met anorexia elkaar tips geven werden niet geblokkeerd. In plaats daarvan er werd een waarschuwingsscherm getoond. Deze actie werd als succesvol beschouwd


+

Opties (sluiten elkaar niet uit)

Keuze

Context

Instrumenten voor handhaving

0

0

0

>0.

.0 0)

0

0 0)

>, .0

1-

0) .0

cn

(0

0

0

0 0

c

(0

c

0)

0

0

D

0

(0

(0 0)

>

0

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaaLpptx

Variant THE BOSTON CONSULTING GRouP

• Systeem kan ‘tamper proof gemaakt worden zoals in Dnk. • Derde partij (testlab) kan controles uitvoeren voor toezichthouder

• Geen fysiek toezicht op data • Risico dat data vervalst wordt

• Verstoring van spelaanbod bij problemen met server • Zeer omvangrijk IT-project voor toezichthouder • Vergt significante IT-investeringen voor aanbieders (+10% over BSR)

KSA heeft toegang tot speciale server met kopie data (“saf&’) • Data kan overal ter wereld opgeslagen worden • Kostenefficiënte oplossing voor zowel toezichthouder als aanbieders

2

• Realtime validatie van alle transacties • Geen mogelijkheid om data te vervalsen

1. Voorbeeld hiervan is ‘Playscan in Zweden


.11..

Opties

Alle data loopt via server van KSA (“vault”)

3

69

• Kan tot additionele investeringen leiden voor nieuwe vergunninghouder

• Kostenefficiënte oplossing voor zowel toezichthouder als aanbieders

Back-up van data lokaal of in (EU) land met samenwerking

Dient de informatie realtime gevolgd te worden? Waar is de informatie beschikbaar voor de kansspelautoriteit?

Keuze

1

Volgen van transactie en speldata is een effectief instrument voor identificatie, begeleiding en ontmoediging van probleemspelers1. Het biedt tevens inzicht in transactiegeschiedenis bij klachten

Context

Italiaanse en Deense varianten, zgn. “vault” en “safe”

Instrumenten voor volgen van transactie- en speldata

La c

S

0

0

>

.0 0)

OL

.0

>,

H

.0

La

0

La

0

0

0

0

Eisen opleggen welke aanbieders kunnen meedoen in ‘open loop omgeving. Alternatief: liquiditeit creëren via samenwerking met grote gereguleerde landen Aanbieders moeten bonus voorleggen aan KSA in België. In Denemarken worden strikte voorwaarden gesteld aan het aanbieden van bonussen2

Leren van ervaringen andere landen in zowel ontwerp en bouw als inschatten en mitigeren privacyrisico’s

Voor- en nadelen van samenwerking met specifieke jurisdicties verder verkennen

Toestaan van open loop geeft bestaande online aanbieders een voorsprong1 Risico bestaat dat Nederlandse spelers tegen (bijvoorbeeld) minderjarige spelers in het .com-domein spelen Werkt sterk drempelverlagend voor spelers

Zwaar IT project. Gevoeligheden rondom privacy wanneer informatie centraal wordt vastgelegd

Bepaalde jurisdicties zullen tegenprestatie verwachten: bijv. dat Nederland toelaat dat servers op grondgebied van jurisdictie blijven, of dat vergunninghouders van andere jurisdicties toegang hebben tot Nederlandse markt (waarbij belasting en afdrachten m.b.t. spelomzet Nederlandse spelers voor Nederlandse zijn)

Noodzakelijk voor aantrekkelijk speelklimaat klein land en hoge kanalisatie Stelt nieuwe toetreders in staat snel een aantrekkelijke propositie te bieden

Effectief marketinginstrument

Effectief instrument tegen verslaving. Italië kent een centraal blokkerings register om risicospelers (vrijwillig) uit te sluiten. België en Denemarken overwegen een dergelijk systeem

Samenwerking met andere KSA’s3 verruimt de mogelijkheden van internationaal toezicht: ongereguleerde aanbieders met licentie in andere jurisdictie kunnen worden aange-sproken op illegaal aanbod in Nederland. Servers kunnen worden geïnspecteerd.

Het vereenvoudigt tevens het applicatieproces omdat kennis over aanbieders en uitkomsten van audits gedeeld kunnen worden.

t.o.v. nieuwe toetreders 2. Bonussen mogen niet gericht worden op specifieke individuen. Aanbieders moeten duidelijk aan spelers presenteren wat de voorwaarden voor uitkering van de bonus zijn. Deelnemers moeten de mogelijkheid hebben om in 60 dagen aan de voorwaarden van de bonus te kunnen voldoen. 3. Bijv. met KSA’s in Italië, Denemarken, etc. maar ook Alderney, Isle of Man, etc. 70 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-flnaa pptx THE BOSTON CONSuLTING GROUP

1. Bestaande aanbieders hebben marktaandeel weten op te bouwen voorafgaand aan de regulering. Als zij hun internationale liquiditeit mogen houden, geeft het gevestigde spelers een voorsprong

Samenwerking andere jurisdicties

Centraal blokkerings reg ïster

Spelersbonussen

(internationaal poolen van spelers bij bijv. poker)

Open loop


Voordelen

Nadelenlrisico’s

Voor- en nadelen van andere relevante aandachtspunten m.b.t. toezicht en handhaving

0 c

0 r 0)

cl)

-o cl) > cl)

224560-04-OMK_Efndrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal.pptx

Bijlage



THE BOSToN CONSULTING GROUP

4. Kannibalisatïe van land-based aanbod, mïtigerende maatregelen




Samenvatting

Agenda

71

*

70%

=

€5mIn

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal. pptx

*

1. Bij 70% kanalisatie: 25% €280m1n


72

Beperken van het aantal licenties is niet noodzakelijk voor het realiseren van de beleidsdoelstellingen • De Europeesrechtelijke haalbaarheid van beperken van het aantal licenties is onzeker, tenzij daar een goede onderbouwing voor is. Zo is er geen sprake van natuurlijke schaarste en kan effectief toezicht op en handhaving van online aanbod tevens gerealiseerd worden door stellen van licentievoorwaarden • Eventuele eenmalige opbrengsten van een veiling zijn beperkt. In Italië zijn de eenmalige kosten voor een licentie relatief hoog (—2,5% van BSR) vanwege de marktomvang. Dit correspondeert met €2,5mln in 2010 en €Smln in 20151. Wanneer kosten te hoog worden voor aanbieders zal dit ten koste gaan van de winkans en een negatief effect op kanalisatie hebben

Bij 29% belasting zullen kleine aanbieders met moeite kunnen concurreren. Aantal aanbieders in dit scenario: 20-35. Bij strikte technische en operationele voorwaarden zal dit aantal verder dalen Grote aanbieders kunnen ervoor kiezen om ofwel marketing uitgaven te besparen of de winkans te verlagen, afhankelijk van wat het meest gunstige is voor hun concurrentiepositie. Aantal: 15-25 • Kleine aanbieders zijn genoodzaakt de winkans te verlagen en daarmee volume te verliezen. Het aantal geïnteresseerde kleine aanbieders zal beperkt zijn en wordt geschat op 5-10

Bij 20% belasting en een aantrekkelijk ondernemingsklimaat zullen 35-55 partijen de markt betreden: 15—25 grote en 20—30 kleine tot middelgrote aanbieders De interesse zal bestaan uit: huidige land-based aanbieders (5), grote onhine aanbieders (5-10), media- en telecombedrijven (5—10, al dan niet in partnership met grote aanbieders), en kleine en middelgrote aanbieders (20—30)

Beperken van aantal licenties is niet noodzakelijk voor realiseren van beleidsdoelstellingen

Bij 29% belasting worden 20-35 aanbieders verwacht

‘

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaalpptx


1. Bij 70% kanailsatie (voorbeelden: 1 %*€1 55m1n*70% = €1 mln; 2,5% * E280m1n * 70% = €Smln) 2. Schattingen. Begroting van de kansspelautoriteit is niet in scope van dit onderzoek 3. Waarom is een aantal vanlo vergunningen, vanuit te beschermen belangen gezien, beter dan 20 vergunningen? Zie ook uitspraak Raad van State van 16juli2007 in zaak Schindler

Extra maatregel om €lOmln aan additionele opbrengsten uit licenties of bestemmingsheffing te halen wordt afgeraden • In Italië zijn de eenmalige kosten voor een licentie -‘2,5% van BSR. Dit correspondeert met— €5mln in 20151 • €lOmln additionele baten voor de begroting van het Ministerie van Veiligheid en Justitie kunnen gerealiseerd worden met een bestemmingsheffing voor bijvoorbeeld (forensische) verslavingszorg en slachtofferhulp van —5% over BSR van gereguleerde online aanbieders. Een dergelijke bestemmingsheffing zal een negatief effect hebben op kanalisatie van circa 5% • Een vergunningstelsel dat voorziet in afgifte van een beperkt aantal vergunningen is Europeesrechtelijk gezien moeilijk te rechtvaardigen. Er is immers geen sprake van natuurlijke schaarste en een beperking tot een bepaald aantal vergunningen stuit gauw af op de geschiktheids- en proportionaliteitstoets3

Licentiekosten van 1-2% BSR zijn realistisch en voldoende om KSA te financieren • Jaarlijkse licentiekosten van 1-2% zullen €1-2mln in 2010 en €2-4 mln in 2015 opbrengen1 • 1-2% Van BSR staat in relatie tot de kosten van de kansspelautoriteit, uitgaande van een doelbezetting van 20 FTE (zoals gepland in Denemarken) en 40% niet-persoonsgebonden kosten zoals IT, etc.2 • Impact van 1-2% licentiekosten over BSR op aanbieders en kanalisatie is beperkt

Licentiekosten van 1-2% over BSR zijn voldoende om KSA te financieren en hebben beperkte ïmpact op kanalisatie

73

%

%

Italië en Frankrijk kozen voor gefaseerde regulering (per speltype). Denemarken plant om voor beperkt aantal speltypen een monopolie of beperkt aantal licenties te hanteren

22456Q-O4-OMK_Eindrppor1-28Sept1 1-AMS-ISe-finaal pptx

Bron: Bill for a Regulation of Gaming Act’, SKAT; Interviews

THE BOSTON CONSULTJNG GROUP

74

Splitsen van licenties tussen leverancier f IT service provider) en aanbieder maakt het mogelijk om verificatie te vereenvoudigen en te verdiepen • Vereenvoudigen: Er is een select aantal leveranciers van platformen dat alle aanbieders in de markt bed iend. Leveranciers onderwerpen aan specifieke tests kan het proces voor aanbieders verlichten • Verdiepen: Directe verificatie van de leverancier creëert transparantie en stelt de KSA of testlab in staat dieperte testen • Model wordt in Alderney met succes toegepast en wordt geadviseerd door experts van onafhankelijk testlab

Monopolie, gelimiteerd aantal licenties of Vrije markt • Afhankelijk van de beleidsdoelstellingen en beoogde bescherming van publieke belangen kan gekozen worden voor het selectief openen van deelmarkten, zoals bijv. in Denemarken

•

licentie voor online enlof aparte regulering per speltype Ø Eén• algemene In vrijwel alle gereguleerde markten worden per speltype aparte voorwaarden gesteld aan aanbieders

Licentïevoorwaarden, onder te verdelen in vier hoofddimensies • Voorwaarden aan betrouwbaarheid en financiële positie van aanbieder, technische middelen voor toezicht en bescherming van consumenten

Aandachtsgebieden voor ontwerp licentiestelsel: Voorwaarden, regulering per speltype, aantal en aNocatie

D

a.

a)

Bestaande en correcte weergave hoofdkantoor1

Betrouwbaarheid aanbieder

•

•

•

•

•

Financiële situatie

Voldoende onderpand

Plausibele planning met een business plan

Duurzaam business model

Voldoende financiering tijdens de licentieperiode

Zorgvuldige boekhouding en solide rapportage

B

C

•

•

•

Toezichthouder heeft toegang tot documentatie van alle transacties

Gecodeerde en gerepliceerde opslag van klant-, spel-, betalings- en transactiedata

Fail-safe hardware en IT infrastructuur met effectieve bescherming tegen ongeoorloofde toegang

Foutloze en niet te vervalsen spelsoftware

Technische compliance

D

•

•

•

•

•

224560-04-OMKEindrapport-2BSeptl 1-AMS-TSe-finaal pptx

1. In Nederland, EU/EFTA, of jurisdicties met bilaterale overeenkomsten Bron: Benchmarks goktoezicht; Interviews; BCG-analyse


i)

75

Opsporen, blokkeren en behandelen van spelers met risico op verslaving

Preventieve maatregelen tegen gokverslaving en voorlichting aan spelers

Preventie van deelname van minderjarige spelers

Beveiliging van legitieme spelerbelangen

Bescherming van deposito’s spelers (en cashtransacties)

Preventie van illegale transacties (witwassen van geld)

Operationele compliance, bescherming spelerljeugd

Externe expertise beschikbaar voor forensische, financiële, technische en operationele audits

• Betrokken werknemers zijn nersoonlifk geschikt voor het werk

• Betrokken werknemers zijn rrofessioneel geschikt voor het werk

• Leverancier heeft solide basisstructuur en reputatie

A

Aandachtsgebieden bij bepaling van licentievoorwaarden (ad

0

0

0

0)

.0

>

c

to c 0

ci

t)

0)

t» >

t

Italië

/

Duitsland

A

Grote markten kunnen een hoge licentieprijs vragen

VK

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-fnaa pptx

Denemarken


Frankrijk

In overweging

Bron: Gambling Compliance; EGR Magazin; Gaming Law; BCG-analyse

0

100

200

300

400

Licentiekosten (€1 .000)

Isle of Man

Malta

EEI

Jaarlijkse kosten

76

Eenmalige kosten

Variabel tussen €7k en 200k, afhankelijk van de omvang van de speler (zie volgende slide

Grote markten zijn aantrekkelijker voor aanbieders en kunnen daarom hogere fees vragen

Kosten voor vergunningen variëren sterk binnen Europa

0

0

>0

0)

-c

©

0

-o

>%

F

t,

0)

0 0)

(0

0

0 c

0

c

0)

0

0

c

0

c,)

t,

(0

> G) (0

a)

t,

1.8% 1.3% 0.9% 1.5%

60 87 114 201

3.4 6.7 13.4

1.3 3.4 6.7 13.4

2.5%

34

1.3

0.7

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaa pptx


1.0%

7

% van BSR

0.7

Licentiefee

Kosten licentie (€ k)

0

Tot

Noot: Werkelijke bandbreedtes in DKK (wisselkoers van september 2011 gebruikt) Bron: SKAT website (n)

Van

Bruto Spelresultaat (€ mln)

Voorbeeld: Denemarken kent een getrapt licentietarïef

Denemarken

77

:

•

•

• •

-

-

-

-

FTE

3

-

-

-

-

•

•

• •

0-

20

40

60

80

FTE

1

224560-04-OMtKEindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaa! pptx

-

-

-

-

•

•

• •

0-

20

40

60

80

19 licenties Uitgebreide uitbesteding (onderdeel van Gibraltar Regulatory Authority) Weinig systematisch toezicht Fysiek’ dichtbij licentiehouders

1

Gibraltar

1. Gepland Bron: Toezichthouders; interviews met experts

105 licenties Onderdeel van Britse Gambling Commission met 220 FTE Goedgekeurde white list Weinig licentie! toezicht

0-

20

40

60

80

UK

-

-

-

-

•

• •

0-

20

40

60

80

-

-

-

-

0-

20

40

60

80

20—30 licenties1 • Onderdeel van DGA • met in totaal 86 FIE Shared services uitbesteed aan S KAT (belastingdienst)

FTE

16_201

Denemarken


26 licenties Uitgebreide uitbesteding (Government Central Services) Geoptimaliseerde licentie- en toezichtprocessen Weinig technisch toezicht

FTE

7

Isle of Man

-

-

-

0-

20-

40

60

80

80 licenties Ruim2OFTE waarvan circa 3FTE voor licentieverzoeken en 15FTE voor inspecties (via een account manager model)

FTE

20+

Alderney

Mate van uitbesteding en soort lînk met toezichthouder is bepalend

300 licenties Onafhankelijke autoriteit voor online and administratie van belastinginkomsten op het vasteland Aantal FTE deels gedreven door foutieve handmatige processen

FTE

70

Malta

Resources voor onhine toezicht tussen 3 en 80 FTE

•

•

• •

78

48 licenties Onafhankelijke online toezichthouder Zeer complexe licentie- en toezichtprocessen Zeer technische activiteiten

FTE

Frank ijk

0

0

> 0 0

r

0

0

>,

1-

)1)

-c

m

0

0

0

0

0

u)

S

0) 0

0

0 S 0

0 0

.0 0)

1

ii..

1

J •

•

Black-out instellen zodra voldoende gereguleerde alternatieven beschikbaar zijn

Huidige online aanbieders hebben online een voorsprong t.o.v. land-based aanbieders

79

Voorkomen van grote switch van spelers naar illegale aanbieders tijdens black-out periode

Geen black-out periode


Aan bieders die ervoor kiezen geen Nederlandse licentie aan te vragen zullen hiervan profiteren doordat klanten naar illegale sites switchen Aanbieders die legaal willen opereren hebben hierdoor een concurrentienadeel t.o.v. illegale aanbieders

Het creëren van een level-playing field ten gunste van land-based aanbieders (zonder online spelersbestand) door aanbieders die zich aanmelden voor een vergunning te dwingen opnieuw online spelers werven

Black-out periode

2

Wellgeen “black-out” periode, oftewel het verbieden van online aanbieders om Nederlandse spelers toe te laten tijdens de aanmelding voor een licentie

Frankrijk, Denemarken en Spanje overwogen om tijdens de uitgifte van licenties een black-out periode in te stellen voor illegale aanbieders om hiermee een level-playing field te creëren t.o.v. land-based

22456Q-O4-OMK_Eindrpport-28Sept1 1 -AMS-TSe-finaal pptx


Opties

K euze

on ex

Transitieperiode: Frankrijk, Denemarken en Spanje kwamen terug op het idee om een “black-out” periode in te stellen

0

0

> 0 0

r

jO

0

-

-c

• Minder mogelijkheden om werkdruk te beheersen echter, werkdruk in eerste jaar wordt door ervaringsdeskundigen als beheersbaar ingeschat (schatting: -2O applicaties in jaar 11) • Minder mogelijkheden om te leren van eerdere ervaring bij vergunningverlening

• Incompleet aanbod (of onzekerheid over wanneer welke speltypen worden gereguleerd) maakt vergunning minder aantrekkelijk en kan kanalisatie beperken (ervaring Italië) • Beperkte efficiëntiewinst voor KSA omdat aanbieders meerdere speltypen aanbieden • Fasering van vergunningverlening mag niet strijdig zijn met voorwaarde dat aanvraagprocedure transparant is

80

• Gebruik maken van experts/derde partijen voor forensische, technische en operationele audits verlaagt de workload aanzienlijk (gebruik van derde partijen is normaal in andere jurisdicties, kosten van audits zijn voor de aanbieder) • Flexibel kader creëren waarin specifieke voorwaarden per speltype kunnen worden vastgelegd en geupdate met de ontwikkeling van de techniek (winkans, testen van software, communicatieprotocollen, etc.)

—

• Duidelijk signaal naar markt (zowel aanbieders als spelers) dat illegaliteit direct wordt aangepakt zodra nieuwe wetgeving van kracht is

Geen gefaseerde uitgifte

Maakt beheersing van de werkdruk voor de KSA in oprichting mogelijk (zie volgende pagina voor indruk van benodigde stappen voor operationalisering) • Maakt leren van praktijkervaring mogelijk

Gefaseerde uitgifte van licenties (bijv. per speltype)

LWellniet licenties gefaseerd verstrekken om werkdruk voor KSA beheersbaar te houden?

L

Om aanvraagprocedure werkbaar te houden voor KSA kan overwogen worden om uitgifte van vergunningen te faseren (zie volgende pagina voor aandachtspunten van operationalisering KSA)

1. Niet alle geïnteresseerde partijen zullen meteen een vergunning aanvragen, volgens ervaringsdeskundige Bron; Interviews, in het bijzonder met vertegenwoordigers van de toezichthouder in Italië en Alderney 22456Q-Q4OMK_Eindrapport-28Sept1 1 -AMS-TSe-flnaal. pptx THE BOSTON CONSULTING GROUP


+

Opties

Keuze

Context

F

Om vergunningverlenïng voor KSA werkbaar te houden kan gekozen worden voor fasering of gebruik worden gemaakt van derden voor audits

_____

>‘

H

1)

m

0 ‘0 0

0

0

‘0

c

0)

0

0

0

0)

‘0

G)

(0

>

a)

0

0

0

>0

.0 0)

10

0) CN

1.0

—

1

) Bouw

Tenders (voor eventuele IT-systemen en audits)

Processen (vergunningverlening, toezicht)

Personeel (technische experts, staf)

Ontwerpfase

Implementatie van de organisatie, processen en noodzakelijke documenten. Uitzetten tenders

Tm BOSTON CONSULTING GRouP

Ontwerp van het organisatiemodel, bemensing, functionele en technische eisen

,..

-...

..

Uitgifte licenties

Starten met operationele werkzaamheden (licenties verlenen, toezicht houden)

Communicatie naar stakeholders (aanbieders, spelers, politiek)

Infrastructuur (kantoor ICT, eventueel centraal register)

224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal.pptx

Bron: BCG projectervaring

Vaststellen îtgangspu nten u

r.

Voorbereiding

Aandachtspunten voor operationalisering van de KSA

81

0

0

>%

©

0

0

0

c

S 0)

0)

0. S

0

0

0)

r

‘0

(4

> 1)

W

c

1

1

0)

—

— CD

I

Z

m

0.> —

m

—

=

—I

II’

—‘II

m

m

m = = (0)

(0)

=

I1

o 0

-‘

1

o

H

= 0.

‘‘

CD

0) —

-‘

-‘

3 = cE

0

m

=

C

(1)

=

CD

=

0. 0 CD

CD 3 3-’ 0) t.

(0

m =

r’.z

Copyright © 2011 by The Boston Consulting Group, mc. All rights reserved.

Als onderdeel van het kansspelbeleid worden aanbieders zonder vergunning voor online kansspelen geweerd van de Nederlandse markt • Taak wordt belegd bij de Kansspel Autoriteit (KSa) Substitutie van het huidige illegale aanbod van kansspelen door legaal aanbod Substitutie van het huidige land-based aanbod door online aanbod Fysiek aanbod van kansspelen (bv. Holland Casino) Voor het spelen van poker zijn voldoende deelnemers nodig. Om voldoende spelers te hebben worden spelers uit verschillende landen online samengebracht Als onderdeel van het kansspelbeleid wordt toezicht gehouden op de vergunninghouders van (online) kansspelen • Taak wordt belegd bij de Kansspel Autoriteit (KSa) Consument die online kansspelen speelt Percentage van de inleg dat gemiddeld weer uitgekeerd wordt door aanbieder aan consument (100% minus percentage BSR)

Handhaving

Kanalisatie

Kannibalisatie

Land-based kansspelen

Liquiditeit / open loop

Toezicht

Speler online kansspelen

Uitkeringspercentage / winkans


Inleg minus uitgekeerde prijzen en bonussen. Rake voor poker

Bruto Spelresultaat (BSR)

22456OO4-OMK_Eindrapport-28Sept1 1 -AMS-TSe-finaal pptx

Bedrijf dat online kansspelen aan consumenten aanbiedt

Beschrijving

Aanbieder online kansspelen

Begrip

Begrïppenhïjst

83

Begrippenlijst

c5

ci c

Henk Remme, Ad den Oudsten, Marc Merx

Robin Linschoten

Justin Franssen, Frans Duynstee Phllip Barow, Dennis Byram

KSA Nederland in oprichting

STIOG

VMW Taxand

GLI

Fred rik Ekdahl

Pokerstars


Anoniem

IT serviceprovider

Anoniem

Peter Naessens

KSA België

Kleine aanbieder

Andre Wilsenach

Morten Rønde

KSA Denemarken

Contact

KSA Alderney

Francesco Rodano

KSA Italië

22456O-O4-OMK_Endrapport-28Sept1 1-AMS-TSe-finaaipptx

1. Kansspelautoriteit

fonhine)

specialisten

Industrie,

Regulators

Mark Rutherford

Partij

KSA1 Isle of Man

Interviewlijst (1)

84

Interviews

0

>, 0. 0

>,

H

1

Pieter van Marken, Johannes Hers, Henk Nijboer, Monique Faverey, Kees Heineken

Ministerie van Financiën


Aki Hardarson, Jan Brauer

Frank Rutten

Eredivisie

BCG team betrokken bij KSA in oprichting in Duitse deelstaat Sleeswij k-Holstein

Alexander Rinnooy Kan, Hans Anker

Goede Doelen Platform

Marco Airoldi, øyvind Torpp, Carlos Costa

Arjan van ‘t Veer

Staatsloterij

BCG partners met expertise op gebied van (online) kansspelen

Vincent van ‘t Riet

Sportech

Benjamin Jansen, Bart-Jan ter Heerdt, Dirk-Jan Looijen, Peter de Jong, Melanie Wijnbergen, Michelle van Kralingen

Annette Kok, Jan Willem Wijsman

VAN Speelautomaten brancheorganisatie

Ministerie van Veiligheid & Justitie

Tjeerd Veenstra

Nat. Sporttotalisator (Lotto)

224560-04-OMK_Eindrapport-2BSeptl 1-AMS-TSe-flnaatpptx

Ministerie, BCG en overig

Industrie (land-based)

Sigrid van Aken, Sandor Brouwer, Tatiana van Lier

Nat. Goede Doelen Loterij

Contact Rutger Jan Hebben

Partij

Holland Casino, Pub. Aff.

Interviewlijst (II)

85

Interviews

0

>, 0 0

0)

.3)

0

CD 0)

3),

0 CD 3)

0

3)

0

0

3)

S

3)

CD

(9

0

S

0

0

c

0)

c0

33

0)

3) > 33

2009

/ Paardenwedden Toto

2000

2001

2002

2003

2.011

2004

2.053

2005

2006

2007

2.067

2008

Online —

2010

—

-

Lote rijen —

Gokautomaten

Casino

----

50

100

150

—

—

—

134 //

Lottery

Bingo

Poker

Casino

Sportsbetting

86

/ Other/SkiII Gaming 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

—

Bron: H2 Gambling capital; Getoetst met andere bronnen (GBGC, Regiopian, Motivaction); BCG-analyse 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-hnaai.pptx THE BOSTON CONSULTING GROUP

0

500

1.000

1.500

2.000

200

2.500 2.221

Onhine BSR per speltype (€mln per jaar)

Ontwikkeling online markt 2000—2010

Land-based BSR per speltype (€mln per jaar)

Ontwïkkelïng kansspelen markt 2000—2010

Markt voor kansspelen gegroeid van €1 ,6 mid in 2000 tot €2,2 mid in 2010, waarvan €0,2 mid online

M arktd ata

0

0. 0

>%

©

>%

1-

-c

> G) Ch

-o

2007

2008

2009

Lage ïnschattïng van Motivactïon komt ook in de buurt van overige bronnen, maar hoge schatting lijkt onrealïstïsch

2006

Regioplan1

Motivaction1

GBGC

X

2010

H2 Gambling Capîtal

—*— Nieuwsuur

—--—

——

——

Bron

1. De brede range van Motivaction-schatting wordt veroorzaakt omdat hun schatting van BSR per maand per speler en BSR per jaar per speler een factor 2 â 3 verschillen. Regioplan data kent hetzelfde probleem. Beide geven hier geen verklaring voor Bron: H2 Gambling Capital; GBGC; Motivaction; Regioplan; Nieuwsuur THE BOSTON CONSULTING GRoUP 22456Q-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-finaal pplx

2005

200

300

400

500

600

Online BSR (€mln per jaar)

Meeste bronnen schatten online BSR in Nederland op --€150 â €200mln

87

Marktdata

0

0. 0

0

>‘

.0

Q

.0

>%

.0

1)

0)

GBGC data is gebaseerd op voorspellingsmodel • Drijvers zijn aantal aanbieders, bestaande land-based marktgrootte, internet penetratie, winstmarges, populatie en neiging om te gokken

H2GC data is gebaseerd op data over BSR van


Bron: H2 Gamblïng Capital, GBGC


aanbieders • Allocatie naar Nederland wordt kwartaallijks aangepast op basis van BSR ontwikkeling van aantal aan bieders waarvan BSR split over landen bekend is bij H2GC • Daarnaast wordt aan de hand van BNP, populatie en internet penetratie bepaald wat voor BSR realistisch is voor Nederland

Global Betting & Gamïng Consultants

H2 Gambling Capîtal

88

H2GC-data is gebaseerd op aanbieders data terwïjl GBGC een voorspellïngsmodel gebruikt

M arktd ata

0 0

0

0)

-c

©

IS 0,

> -Q

1—

.0

cl,

0

t,)

0

0

0

0 0

0)

S

0) 0

Q. D 0

c

0

c0

>

22456O-O4-OMKEndrapport-28Sept1 1 -AMS-TSe-finaal pptx

Bron: H2 Gambling Capital; GBGC

50

43

43

Sportwedden

38

100

24

7

150

28

-----

7 156

182

200

GBGC data is exchjsiefonline joteriJeJ

Onhine BSR (€mhn per jaar)

28

28

Poker Bingo Loterij Overig


Overïge bronnen geven geen splitsing naar speltypen

45

GBGC

0

45

Casino

H2 Capital Gambling

Bron

H2GC en GBGC schatten markt per speltype gelijk in voor casino, sportwedden en poker, verschil bij bingo en poker

89

Marktdata

0

0. 0

.0 0)

0

Q

.0

H

to .0

m

0

0)

0

0

0

to c

S

c

0)

c!,

0

0.

c

0

0)

.0

0

Q) >

Variabele inputs

Opbrengsten kansspelbelasting

1

Fiscale grondslag

Belastingspercentage

H

—

—

Grondslag overige

Grondslag loterijen offline1

Grondslag overige online2

Grondslag loterijen online’

—j

1- uitkeringspercentage

Totale inleg overige

Belastbaar percentage

Totale inleg loterijen

1- uitkeringspercentage

Totale inleg overige

Belastbaar percentage

t

—

1. Fiscale grondslag voor loterijen is het uitgekeerde prijzengeld. Dit is gelijk aan totale inleg maal uitkeringspercentage. 2. Fiscale gronsdlag voor alles behalve loterijen is gelijk aan het bruto spelresultaat. D.w.z. Inleg uitgekeerde prijzen. Dit is gelijk aan totale inleg maal (1-uitkeringspercentage). 22456Q-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-flnaal pptx THE BOSTON CONSULTING GRouP

1

Totale inleg loterijen

Inleg 2010

Groei

lnleg 2010

Kanalisatie

90

Toelichting bij modellering van opbrengsten kansspelbelasting

Doorrekening scenario’s

0

0

>‘

0)

-t

©

0) t’)

>%

0

1—

.0

cl)

0

(4)

0

t

0

(4) t 0

S

t

0 cl 0)

0

t

0

0)

-t

(0

cl)

(4)

cl) > cl)

Totale

inleg

loterijen

.

Goede doelen uitkeringspercentage’

Holland Casino

Staatsloterij

Holland Casino

22456O-O4OMKEindrapport-28Sept1 1 -AMS-TSe-finaai pptx

Groei

Inleg 2010

Netto winst1

Netto winst1

Effectief belasting

Totale inleg

Effectief belasting


1. In model berekend als vast percentage van totale inleg voor loterijen of Holland Casino

Opbrengsten goede doelen

Afdrachten

Overige belastingen

Loterijen

%1

%1

Totale inleg loterïjen

fl

Groei

Variabele inputs

Inleg 2010

Groei

Inleg 2010

Toelichting bij modellering van overige opbrengsten

91


0

0 D

c

0

0,

de

]

Organische groei

Marketing

Verandering in uitkeringspercentages

Handhaving


Prijselasticiteit consumenten

Verandering in uitkeringspercentages

Ondernemingsklimaat (bv. extra kosten)

Kansspelbelasting ¾

]—

]

H

Kanalisatie

vier

Kansspelbelastingpercentage is zeer belangrijke beleidskeuze en beïnvloedt (in)direct de overige variabelen

de

De jaarlijkse groei in vraag naar land-based kansspelen is een combinatie van groei door marketing en organische groei (bijvoorbeeld bevolkingsgroei, BNP). Daarnaast kan een verandering in uitkeringspercentage een eenmalig, positief of negatief effect hebben op de vraag. De grootte van dit effect hangt af van de gevoeligheid van consumenten voor verandering in uitkeringspercentage (prijselasticiteit)

De mate van kanalisatie is afhankelijk van de financiële en juridische gevolgen van het (niet) overstappen naar de gereguleerde online markt: handhaving en uitkeringspercentage. Hoe zeer het uitkeringspercentage daalt bij de stap van illegaal naar gereguleerd hangt af van het kansspelbelastingpercentage en overige kosten die online aanbieders moeten verwerken indien zij legaal opereren

Bij stijgende kansspelbelasting zal het uitkeringspercentage moeten dalen om kosten te dekken. Alternatief is om kosten te besparen. Bij dalende belasting kan het uitkerings percentage omhoog om vraag te stimuleren


Groei

•

•

•

Kansspelbelasting %

Uïtkeringspercentage

•

Kansspelbelasting %

tussen

92


Toelichting

afhankelijkheden

_______________________

onderlinge

Drivers

hoofdvarïabelen

Toelichting

bij

_______________________ ___________________________ _______________________ _______________________

________________________________ ______________________

0

0

.0

)1)

0

0 c

0

c

)0

9

‘:3)

2

0

0

•

t

1

j

-

-1,5

Casino tafelspelen

-1,5 -1,5

Gokautomaten niet casino Poker

-15 -1,0

Bingo Loterijen

-

-1,5

Casino gokautomaten -

-

-1,7

Elasticiteit

Sportsweddenschappen

Speltype

Prijselasticiteit

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-fnaa pptx

Bron: H2 Gambling Capital; Interviews; Study of gambling services in the internal market of the European Union The economics of gambling, Europese Commissie, juni 2006; BCG-analyse THE BOSTON CONSULTING GRoUP

Totale groei onhine markt kan nooit lager worden dan organische groei nu • Indien legaal gokken te lage winstkansen levert gokt men illegaal • Deze verhouding wordt opgevangen door kanalisatie

•

Hier bovenop komt groei door verandering in uitkeringspercentage (berekend met elasticiteit)

Organische groei hetzelfde als afgelopen jaren

Logica

Toe- of afname groei markt wordt verklaard door prijselasticiteit

93



5

Regulering en 5% belasting

(%)

Gereguleerd

Illegaal

.

Status quo

461

472 120=38

1.091

5% belasting

550

152

845

rKmI

Status quo

LI

Online totaal

82


Land-based

0

35

80

(%) 1,3

Goede doelen

LI Overige belasting LI Afdracht

Kansspelbelasting

94

J)

0

0. 0

0)

.0

©

‘0 01

.0

>%

t

.0

0

0

0

0

Verwachte kansspelbelastingopbrengsten voor online kansspelen zijn —€1 Omin en corresponderen met voorspelling van H2/STIOG. Land-based markt groeit sterk maar belastingopbrengsten voor land-based markt dalen aanzienlijk vanwege lagere tarief

.

0

50

100


wat leidt tot hogere groei in land-based...

1. Gewogen gemiddelde 2. Bij belastingverlaging stijgt uitkeringspercentage online legaal en blijft online illegaal uitkeringspercentage gelijk, maar door verschuiving van illegaal naar legaal daalt gemiddelde online uitkeringspercentage 3. Geen extra groei door legaliseren online gokken meegerekend. NB: Status quo gaat uit van huidige juridische situatie, met doorzetting van huidige 0% groei land-based en 15% groei online tot 2015. Scenario laat kannibalisatie buiten beschouwing Bron: STIOG; BCG-analyse 224560-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1-AMS-TSe-tinaal pptx THE BOSTON CONSULTING GRouP

0

1.000

50

0

2.000

8

.

Online

Li

924

maar een sterke daling in totale baten

Land-based

925


...

O-i

9oLLj

100

U itkeringspercentage”2

leidt tot stijging land-based u itkeri ngspercentages...

100

(%)

en hoge kanalisatie...

Status quo

;

29

Kanalisatie

0—

30

Kansspelbelasting

Legaliseren gekoppeld aan belastingverlaging...

H2ISTIOG-optie van 5% belasting leidt tot ‘€1Omln inkomsten uit onlïne; Totale baten voor maatschappij dalen met €25Omln

_____

29

Online

20

0—

50

Gereguleerd

77

Illegaal

0

1.000 -

Status quo

461

1208

472

1.091

38

29% land-based,

463

123

514

1.138

Tln

2.000

100

stijging in totale baten Totale maatschappelijke baten (€mln)

23

91,5

Online

92.5

zorgt voor een lichte

Land-based

78.7 78,7 8O

90

100 1

Kanalisatie (%)

maar hoge kanalisatie...

Status quo Land-based

29

Uitkeringspercentage1’2

geeft nauwelijks daling online u itkeri ngspercentages...

0

81

Online

80

1,3

Goede doelen

Ix Kansspelbelasting El Overige belasting EI Afdracht

224560-04-OMKEindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaai pptx

THE BOSTON C0NSuLTING GROUP

95

Deze verschillende belastingtarieven creëren een concurrentienadeel voor land-based aanbieders, wat tot meer kannibalisatie kan leiden. Bij dit scenario is tevens sprake van rechtsonzekerheid. Land-based aanbieders in Denemarken hebben hiertegen geprotesteerd

Nadelen m.b.t. dit scenario:


Land-based

0

El Status quo El

0

50

100

Groei inleg na 5 jaar (%)

en laat groei bijna onveranderd...

20% online 1. Gewogen gemiddelde 2. Bij belastingverlaging stijgt uitkeringspercentage onhine legaal en blijft online illegaal uitkeringspercentage gelijk, maar door verschuiving van illegaal naar legaal daalt gemiddelde online uitkeringspercentage 3. Geen extra groei door legaliseren online gokken meegerekend. NB: Status quo gaat uit van huidige juridische situatie, met doorzetting van huidige 0% groei land-based en 15% online tot 2015. Kannibalisatie elders behandeld. Bron: BCG-analyse

0

30


Legaliseren gekoppeld met 29% land-based belasting en 20% online belasting...

Combinatie van belastingtarief land-based 29% en onhïne 20% levert .1€5Omln aan additionele baten op


c

0 0. :3

0

0 0)

0

t’)

>, .0

t

cl) 0

0

0)

0

c

0

0

0 0)

c

:3)

:3. :3 0

0

c

0

-c

(0

cl)

t, cl) > cl)

500

-1,0

-2,0

Gemiddelde elasticiteit1

-1,5

1 500

-1,0

—

-1,5

1 950

-2,0

—

Gemiddelde elasticiteit1

—

1500

1500

_EEE__

2000

2000

1000



41550

Scenario C

Scenarïo B

22456OO4-OMK_Endrapport28Sept1 1 -AMS-TSe-finaal.pptx


-

96

1. Ongewogen gemiddelde van prijselasticiteiten van verschillende speltypes. Prijselasticiteit geeft aan hoeveel de vraag naar een kansspel daalt bij een stijging in de effectieve prijs van het spel. Vraag wordt gemeten aan de hand van totale inleg, en effectieve prijs is het percentage van de inleg dat niet meer wordt uitgekeerd (dus 1-uitkeringspercentage). Bijvoorbeeld: als de effectieve prijs met 2% stijgt, dan daalt de vraag bij een elasticiteit van -1,5 met 3%. Uit wetenschappelijke literatuur blijkt dat elasticiteiten voor kansspelen bijna altijd binnen een bandbreedte van -1 tot -2 liggen. In model wordt uitgegaan van elasticiteiten tussen -1 (loterijen) en -1,7 (sportweddenschappen), ongewogen gemiddelde komt neer op ca. -1,5. NB: Prijselasticiteit wordt gebruikt bij percentageverschillen; niet procentpuntverschillen. Bron: ‘Study of gambling services in the internal market of the European Union The economics of gambling’, Europese Commissie, juni 2006; BCG-analyse

Niet van toepassing (belastingpercentage ongewijzigd)

Scenario A

Verschil in elasticiteit kan leiden tot —€600mln verschil in modeluitkomst maatschappelijke baten

Scenario C meest gevoelig voor veranderingen in elasticiteït


—

Voorbeeld Italië

2006

106

106 W.

2007

101

Sportwedden werd in 2007 gelegaHseerd

2008

259

301

—1—

2009

295

330

1

b

90%

Offshore

Onshore

0

100

200

300

400

500

1

66

66

22456Q-04-OMK_Eindrapport-28Septl 1 -AMS-TSe-finaal pptx


2008

68

loo

168

52 2009

-

350

402

In juni 2009 werd tevens een belastingverlaging aangekondigd voor poker

Poker werd in 2008 gelegaliseerd

2007

BSR in €mln

Online poker (legaal sinds 2008)

Huïdïge kanalïsatie van de gehele onlïne markt (alle speltypen) wordt geschat tussen 65—80%

1

Bron: H2 Gambling Capital; Interviews; BCG-analyse

0

100

200

300

400

500

BSR in €mln

Online sportweddenschappen (legaal sinds 2007)

legale speltypen met aantrekkelijk klimaat en handhaving

In 2009 kanaliseerde Italië -‘90% van onlïne aanbod voor

Kanalisatie

97

0

0

>-

0)

©

0 (‘1

>,

90/os

•

Onderzoek Online Markt Kansspelen

Recommend Documents