Samenvatting
Onderzoek naar de restauratiebehoefte bij eigenaren van gemeentelijke monumenten Juli / augustus 2011
2
Onderzoeksopzet
Datum: 30 september 2011
Opdrachtgever: Nationaal Restauratiefonds
Uitgevoerd door: Right Marktonderzoek
Doelgroep: Eigenaren (en bewoners) van gemeentelijke monumenten
Opdracht: Inzicht krijgen in de restauratiebehoefte onder eigenaren en bewoners van gemeentelijke monumenten en de behoefte aan financiële ondersteuning bij de instandhouding van deze monumenten.
Uitvoering: Kwantitatief, schriftelijk en online
Onderzoeksperiode: Juli tot en met augustus 2011
Omvang bruto steekproef: 32.715 eigenaren/bewoners benaderd
Respons: 6.933 geretourneerd en verwerkt (respons 21%)
Betrouwbaarheid: Op basis van een totale populatie van 32.715 monumenten en een netto steekproef van 6.933 respondenten geldt een maximale onnauwkeurigheidsmarge van 1%. Dit betekent dat bij een resultaat in het onderzoek van 50%, de uitkomst (op totaalniveau) in werkelijkheid ligt tussen 49% en 51%. Hierbij wordt uitgegaan van een gangbaar betrouwbaarheidspercentage van 95%. Dit betekent dat wanneer het onderzoek 100 keer wordt uitgevoerd, 95 keer dezelfde uitkomst wordt verkregen.
© Nationaal Restauratiefonds 2011 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting Nationaal Restauratiefonds te Hoevelaken.
3
Restauratiebehoefte
De meerderheid van alle ondervraagden beoordeelt de bouwkundige staat van hun gemeentelijk monument als goed tot redelijk. 15% noemt de onderhoudsstaat matig en 3% zelfs slecht.
Figuur 1. Hoe schat u de bouwkundige staat van het monument? (n=6776)
3% goed 15%
redelijk matig slecht 49%
33%
Figuur 2. Staat van onderhoud
Woonhuizen
Andere categorieën
Goed
50%
42%
Redelijk
33%
34%
Matig
15%
19%
Slecht
3%
6%
De woonhuizen zijn gemiddeld in een iets betere staat dan de andere monumentcategorieën. De restauratiebehoefte is duidelijk hoger bij monumenten waarmee eigenaren minder goed in staat zijn om in de huidige tijd inkomsten te genereren, bijvoorbeeld molens en religieuze gebouwen. Bij bijna 60% van de gemeentelijke monumenten hebben de afgelopen 5 jaar geen restauratiewerkzaamheden plaatsgevonden. Bij deze panden is de bouwkundige staat van bijna een kwart matig tot slecht.
4
Werkzaamheden en kosten
Aan de eigenaren die hebben aangeven dat de bouwkundige staat van hun monument matig of slecht is, is gevraagd welke restauratiewerkzaamheden uitgevoerd zouden moeten worden om het in goede staat te brengen.
Figuur 3. Welke restauratiewerkzaamheden moeten worden uitgevoerd om het monument in goede staat te brengen? (meerdere antwoorden mogelijk) (n=1269)
herstel van het dak
59%
herstel van de gevel
58%
herstel van gevelopeningen
55%
herstel van goten en hemelwaterafvoeren
42%
herstel van vloeren en balklagen
31%
herstel van fundering
21%
herstel van historische ornamenten
16%
herstel van het historische interieur
10%
schilderwerk
3%
schoorsteen restaureren
1%
anders
16% 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
De eigenaren hebben restauratiewerkzaamheden in gemiddeld drie categorieën aangevinkt. Het dak, de gevel en/of gevelopeningen (zoals deuren, ramen en kozijnen) worden het meest genoemd als onderdelen die gerestaureerd moeten worden.
Figuur 4. Wat zijn de verwachte kosten voor het uitvoeren van deze restauratiewerkzaamheden?
n
%
c 0,- tot c 20.000,-
177
17%
c 20.000,- tot c 50.000,-
263
25%
c 50.000,- tot c 100.000,-
202
19%
c 100.000,- tot c 250.000,-
132
13%
meer dan c 250.000,-
74
7%
dat wil ik niet zeggen
2
0%
dat is nog onbekend
189
18%
totaal
1039
100%
Van de eigenaren zegt 17% dat uitvoering van de restauratiewerkzaamheden minder dan c 20.000,gaat kosten. Een iets grotere groep geeft aan dat de kosten meer dan c 100.000,- zullen zijn. Hoe hoger het bedrag dat men noemt, hoe meer zaken men noemt die moeten worden aangepakt.
5
Oorzaak en aanpak
Aan de eigenaren die hebben aangegeven dat de onderhoudsstaat van hun monument matig of slecht is, is gevraagd wat de belangrijkste reden hiervoor is.
Figuur 5. Wat is de belangrijkste reden waardoor de onderhoudsstaat matig of slecht is? (n=931)
het ontbreekt aan financiële middelen
58%
onderhoud van het monument heeft geen prioriteit
65%
7%
het monument is recent aangekocht, waardoor ik nog niet in staat ben geweest om dit aan te pakken
6%
de bouwkundige problemen zijn recent aan het licht gekomen, waardoor ik nog niet in staat ben geweest om dit aan te pakken
5%
het planvormingsproces verloopt moeizaam
5%
12%
anders 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Gebrek aan financiële middelen vormt voor deze groep de belangrijkste bedreiging voor de instandhouding van het gemeentelijk monument. Een gebrek aan financiële middelen wordt door 65% genoemd als belangrijkste oorzaak voor de slechte of matige onderhoudsstaat van het monument. Ook is concreet gevraagd of er financiële belemmeringen zijn die verhinderen dat de restauratiewerkzaamheden op korte termijn uitgevoerd worden. Hierbij geeft 35% aan dat men om deze reden op korte termijn geen van de benodigde werkzaamheden kan uitvoeren.
6
Figuur 6. Bent u van plan de eerdergenoemde reparatiewerkzaamheden binnen een termijn van 3 jaar uit te voeren? (n=1041)
ja, alle genoemde werkzaamheden 20% 29%
ja, maar alleen de hoogstnoodzakelijke werkzaamheden nee
51%
De helft van de eigenaren met een pand in matige of slechte staat verwacht de komende drie jaar alleen de hoogstnoodzakelijke werkzaamheden te kunnen uitvoeren. Een kleinere groep (29%) denkt alles uit te kunnen voeren. Ongeveer 20% van de eigenaren van een monument met een matige of slechte onderhoudstoestand verwacht de komende drie jaar geen onderhouds werkzaamheden te verrichten.
7
Financiering van onderhoud en restauratie
Aan de eigenaren die verwachten de komende drie jaar (een deel van) de restauratiewerk zaamheden te gaan uitvoeren, is gevraagd hoe zij deze gaan financieren. Opvallend is dat 54% van deze groep wel concrete restauratieplannen heeft, maar nog niet weet hoe men de restauratiewerkzaamheden gaat financieren.
Figuur 7. Hoe gaat u de restauratiewerkzaamheden financieren? (meerdere antwoorden mogelijk) (n=855)
met eigen geld
40%
met een lening / hypotheek
16%
met een laagrentende lening via het Restauratiefonds
13%
met een laagrentende lening via het SVn
3%
met een subsidie van de gemeente
30%
met een subsidie van de provincie
14%
met geld uit fondsenwerving
5%
dat weet ik nog niet
54%
dat wil ik niet zeggen
0% 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Van de eigenaren die wel weten hoe zij de restauratie gaan financieren, is het gebruik van eigen geld de belangrijkste manier, vaak gecombineerd met subsidies of leningen. Subsidies van de gemeente worden door een relatief grote groep genoemd. Subsidies van de provincie minder vaak. Een lening / hypotheek wordt door 16% genoemd, een laagrentende lening van het Restauratiefonds door 13%.
8
Behoefte aan ondersteuning
Het merendeel van de eigenaren (67%) ontvangt geen ondersteuning van de gemeente bij het onderhouden van het monument. Zij die wel ondersteuning krijgen, ontvangen dit vooral in de vorm van een subsidie (27% noemt dit).
Figuur 8. Op welke wijze ontvangt u ondersteuning van uw gemeente bij het onderhouden van uw monument? (n=5974)
ik krijg van de gemeente een abonnement op de monumentenwacht
6%
de gemeente biedt monumenteigenaren gratis advies en voorlichting
8%
de gemeente verstrekt een subsidie
27%
de gemeente biedt de mogelijkheid voor een laagrentende lening
4%
67%
ik krijg geen ondersteuning van de gemeente anders
2% 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Hoewel het merendeel geen ondersteuning krijgt, blijkt 95% van de eigenaren hier wel behoefte aan te hebben. Er is vooral behoefte aan financiële ondersteuning (79%), maar ook begeleiding tijdens het ontwerp- en vergunningentraject wordt door een kwart genoemd als wijze van ondersteuning waaraan behoefte is.
Figuur 9. Aan welke vorm van ondersteuning bij de instandhouding van uw monument heeft u de meeste behoefte? (n=5600)
financiële ondersteuning
79%
financieel advies
13%
begeleiding tijdens het ontwerp- en vergunningentraject
25%
begeleiding tijdens de uitvoering van de bouw
10%
anders
11%
ik wil geen ondersteuning
5%
ik weet nog niet / weet niet wat de mogelijkheden zijn
1% 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
9
Het verschil tussen behoefte en werkelijkheid resulteert in een weinig positieve beoordeling van de ondersteuning die gemeenten volgens de monumenteigenaren bieden bij de instandhouding van monumenten. In totaal beoordeelt 47% de ondersteuning als onvoldoende of slecht.
Figuur 10. Hoe beoordeelt u de ondersteuning van uw gemeente bij het onderhouden / restaureren van uw monument? (n=5565)
7% 27%
goed 10%
voldoende neutraal onvoldoende slecht
35% 20%
10
Conclusie
Dit onderzoek geeft voor het eerst een representatief beeld van de onderhoudsstaat van gemeentelijke monumenten in Nederland. Uit het onderzoek blijkt dat de helft van de gemeentelijke monumenten in goede staat van onderhoud is. 18% wordt omschreven als matig of slecht. Op basis van dit onderzoek zou de conclusie getrokken kunnen worden dat gemeentelijke monumenten zich redelijk kunnen handhaven. En dat er geen aanleiding is voor directe actie. Toch blijkt uit dit onderzoek dat eigenaren - van gemeentelijke monumenten die nu als matig tot slecht wordt benoemd - niet goed in staat zijn de benodigde onderhoudskosten te financieren. Dit heeft als gevolg dat noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden niet op korte termijn kunnen worden uitgevoerd. Als hier geen actie tegen wordt ondernomen, heeft dit ernstige gevolgen voor de instandhouding van gemeentelijk monumenten, waardoor de restauratieopgave verder toe zal nemen. Uit onderzoek van het Restauratiefonds uit 2009 bleek een enorme bereidheid onder gemeenten om nieuwe gemeentelijke monumenten aan te wijzen (6.000 tot 13.000 nieuwe monumenten in twee jaar). Het is daarbij wel van belang dat de instandhouding van deze monumenten ook voldoende ondersteund wordt.
11
