Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden - eindrapportage -
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden - eindrapportage -
Opdrachtgever
:
Gemeente Heus den
Cont actpersoon
:
Willem van Eijk/ Patricia Lardinois
Projectnummer
:
2009_0528
Kenmerk
:
4.10.782/KB/KB
Datum
:
7 december 2010
NRIT Onderzoek Paardeweide 3L 4824 EH Breda www.nrit onderzoek.nl Cont actpersoon
:
Kim de Bruijn/ Rob Dirven
Telefoonnummer
:
(076) 548 21 70
Faxnummer
:
(076) 548 21 79
E-mail
:
[email protected]
Inhoudsopgave 1
2
Inleiding
5
1.1
Aanleiding tot het onderzoek
5
1.2
Doelstelling en onderzoeksitems
5
1.3
Gebiedsbeschrijving
6
1.4
Opzet rapportage
7
Opzet en werk wijze onderz oek
8
2.1
Inleiding
8
2.2
Opzet bezoekersonderzoek
8
2.3
Werkwijze bezoekersonderzoek
8
2.3.1
Onderzoeksdagen en -locaties
8
2.3.2
Respons op de enquête
9
2.4 3
Opzet bezoekraming
10
Resultaten schriftelijke enquête
11
3.1
Inleiding
11
3.2
Geanalyseerde gebruikersgroepen
11
3.2.1
Indeling naar dag- en verblijfsrecreant
11
3.2.2
Indeling naar nieuwe bezoeker en herhalingsbezoeker
11
3.2.3
Indeling naar bezoek met en zonder kind(eren)
11
3.2.4
Indeling naar doordeweeks en het weekend
12
3.3
3.4
Achtergrondkenmerken van de bezoek ers
12
3.3.1
Leeftijd en geslacht
14
3.3.2
Opleidingsniveau
14
3.3.3
Profiel
15
3.3.4
Huishoudenssamenstelling
15
3.3.5
Logies vorm van verblijfs recreanten
16
3.3.6
Plaats van herkomst
17
3.3.7
Vervoermiddel
19
3.3.8
Bezoeksamenstelling en groeps grootte
20
3.3.9
Voorkeur recreatieve activiteiten
21
Bezoek aan Heusden
22
3.4.1
Hoofddoel van het uitstapje
22
3.4.2
Keuze voor Heusden
23
3.4.3
Bezoekmotief
24
3.4.4
Bestedingen
25
3.4.5
Bereik media
27
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 3 van 70
3.5
3.6
Intensiteit van het bezoek
28
3.5.1
Bezoekfrequentie
28
3.5.2
Intentie herhalingsbezoek
29
3.5.3
Verblijfsduur
30
3.5.4
Seizoenen
31
3.5.5
Tijdstip van het bezoek
32
Waardering en wensen ten aanzien van het bezoek
33
3.6.1
Totaalwaardering voor Heusden
33
3.6.2
Waardering attracties, monumenten, musea
34
3.6.3
Waardering horeca
36
3.6.4
Waardering winkels / detailhandel
36
3.6.5
Waardering infrastructuur
37
3.6.6
Waardering informatie/ voorlichting VVV
38
3.6.7
Waardering algemene zaken
39
3.6.8
Gemiste voorzieningen
40
3.6.9
Behoefte aan overnachtingsmogelijkheden
41
3.6.10 Aan verwachtingen voldaan
42
4
Bezoekraming
43
5
Conclusies en aanbevelingen
45
Bijlage A
Vragenlijst
Bijlage B
Invulformulier
Bijlage C
Opmerkingen en suggesties
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 4 van 70
1 Inleiding 1.1
Aanleiding tot het onderzoek
De vestingstad Heusden is een belangrijke toeristische trekpleister. Het historische karakter van de mooie gerestaureerde binnenstad, de vele winkeltjes, galerieën, horecagelegenheden en wat ersportmogelijkheden trekken vele bezoekers aan. In 1980 won Heusden de Urbes Nostrae-prijs voor zijn vestingrestauratie, de hoogste Europese prijs op het gebied van restauratie. De vesting wordt dan ook ieder jaar bezocht door vele duizenden mensen. Schattingen van de gemeente Heusden lopen uiteen van 150.000 tot 400.000 bezoekers. Meer ex acte aantallen zijn echter niet bek end, evenals de spreiding van bez oekers over de dagen van de week of de verschillende seizoenen. De gemeente Heusden wil meer inzicht in deze bezoekersstromen met als doel vraag en aanbod bet er op elkaar af te kunnen stemmen. De gemeente wil onder meer inzicht in het aantal bez oekers op jaarbasis, de bezoekfrequentie, de spreiding van het bezoek in tijd (dag(deel), seizoen) het profiel van de bezoekers, de bezoekredenen, waardering van de bezoekers voor de vesting Heusden en de wijze waarop zij naar Heusden komen (vervoermiddel).
1.2
Doelstelling en onderzoeksitems
Op basis van het voorgaande is de algemene doelstelling van het onderzoek als volgt geformuleerd:
‘Het op dusdanige wijze in beeld brengen van de bezoek ersstromen in de vesting Heusden, alsmede de k enmerk en en wensen van de bezoek ers, dat op basis daarvan door de gemeent e Heus den en andere publiek e en private partijen ingespeeld k an worden op de behoeften van deze bezoek er.’
Het uitgevoerde onderzoek kan worden beschouwd als een nulmeting die in de toekomst op identieke wijze kan worden herhaald, waardoor trends en ont wikkelingen aan het licht komen. Juist die ontwikkelingen bieden immers inzicht in de wijze waarop het beleid in de t oekomst ingevuld dient te worden.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 5 van 70
Belangrijke onderzoeks vragen daarbij zijn: -
Hoeveel bez oekers komen op jaarbasis naar de vesting Heusden?
-
Wat is het profiel van deze bezoek ers (achtergrondkenmerken als leeftijd, geslac ht en herkomst zijn hierbij relevant)?
-
Op welke wijze (vervoermiddel) komt de bezoeker naar de vesting?
-
Wat is de bezoekfrequentie van de bezoek er?
-
Voor welk doel bezoekt men de vesting (funshoppen, museumbez oek, cultuurhistorie, horecabezoek, doorreis, etc.)? Staat het bezoek op zichzelf, of maakt het deel uit van een gecombineerde dagtrip (bijvoorbeeld een fiets-/wandelarrangement)?
-
Welke activiteiten onderneemt de bezoeker in de Vesting? Hoe hangen deze samen met de bezoekredenen?
-
Hoe waardeert en ervaart de bez oeker de Vesting, hoe tevreden is men? Wat mist men tijdens een bezoek?
-
Hoe informeert men zich voorafgaand aan het bezoek, welke informatiebronnen worden gebruikt?
-
Wat geeft de bezoeker uit tijdens een bezoek aan de vesting Heusden?
-
Hoe is het bezoek gespreid over de dagen van de week en de seizoenen?
-
Welke externe, landelijke factoren zijn mogelijk van invloed op fluctuaties in het bezoek van jaar tot jaar?
1.3
Gebiedsbeschrijving
Heus den is een gerestaureerde vestingstad in de Nederlandse gemeente Heusden, gelegen aan de Bergsche Maas. Het telt ongeveer 1.500 inwoners (2007). In 1968 is begonnen met het in oude stijl restaureren van de vestingstad Heusden. Dit grootscheepse restauratieproject loopt al veertig jaar. In deze tijd is veel bereikt, maar de restauratie gaat nog altijd door. De vestingstad Heusden heeft compleet gerestaureerde vestingwerken en 134 pan den op de Monumentenlijst. Het stadje is ontstaan rondom een van de oudste waterburchten van Noordwest-E uropa en was een van de eerste Hollands e steden die door een muur werd omringd. Na 1968 werd de vestingstad grondig gerestaureerd. Basis voor het herstel van dit culturele erfgoed was de kaart van Blaeu uit 1649. Hiermee behaalde Heusden in 1980 de hoogste Europese restauratieprijs ‘Urbes Nostrae’. In de karakteristieke oude straatjes en smalle steegjes ontdekt de bezoeker steeds tal van eeuwenoude, goed bewaarde panden en gevels met fraaie gevelstenen. B oven op de hoge vestingwallen kijkt men aan de ene zijde neer op het schilderachtige stadje terwijl men aan de andere kant uitzicht heeft op de rivier de Bergsche Maas. De vesting is bek end vanwege de kunst- en antiekzaken en galerieën, waarvan vele landelijke bekendheid hebben. In de omgeving zijn diverse wandel-, fiets- en zelfs solex rout es uitgezet die het stadje aandoen. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 6 van 70
Tevens zijn er diverse vaarroutes die langs de vesting Heusden voeren. Er is een veelzijdig aanbod van horeca. Tevens is er een gevarieerd winkelaanbod en zijn de winkels elke zondag geopend. In tot aal zijn er ruim tachtig horecaondernemingen in de gemeente Heusden. Om t e overnachten, kan men kiezen uit enkele hotels, campings en bed & break fasts in de omgeving.
1.4
Opzet rapportage
In hoofdstuk 2 worden de opzet en werk wijze van het onderzoek naar de bezoek ersstromen uiteengezet. In hoofdstuk 3 worden de onderzoeksresultaten van de schriftelijke enquêt e behandeld. In dit hoofdstuk staan de antwoorden van de bezoekers van Heus den centraal. De resultaten van de bezoek raming worden vervolgens in hoofdstuk 4 gepresenteerd. In het laatste hoofdstuk van dit rapport zijn de conclusies van onderhavig onderz oek opgenomen. Tevens worden de aanbevelingen gepresenteerd.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 7 van 70
2 Opzet en werkwijze onderzoek 2.1
Inleiding
Het onderzoek naar de bezoekersstromen in de vestingstad Heusden omvat twee onderdelen, te weten een onderzoek onder de bezoekers van Heusden en een bezoekraming.
2.2
Opzet bezoekersonderzoek
Het bezoekersonderzoek voor Heusden is kwantitatief van aard. Het omvat het uitzetten van enquêtes onder een aselecte steekproef van bezoekers. Op 15 onderzoeksdagen zijn bezoekers van Heusen tussen 11.00 uur en 17. 00 uur benaderd volgens het next-to-pass systeem (benaderen van de eerst volgende passerende bezoeker). Aan de bezoekers is gevraagd of zij wilden meewerk en aan het onderzoek in de vorm van een internet-enquête. Van de personen die bereid waren mee te werken aan het onderzoek is het e-mailadres genoteerd. Ook is aan hen een brief uitgereikt met daarop een korte uitleg over het onderzoek. De vragenlijst is vervolgens via de e-mail opgestuurd naar de respondenten. Op deze manier kon de enquête thuis in alle rust worden ingevuld, hetgeen gezien de omvang va n de vragenlijst en de aard van de vraagstelling (een aantal open vragen, opinievragen, e.d.) ook wens elijk was. De betreffende vragenlijst is opgenomen in bijlage A. Teneinde de res pons op de enquêt e te vergroten, is onder de deelnemers van het recreatieonderzoek een verloting van een aantal aardige attenties in het vooruitzicht gesteld. Daarnaast is aan degenen die de vragenlijst twee weken na de des betreffende onderzoeksdag nog niet ingevuld hadden, een reminder toegestuurd. Voor het noteren van de e-mailadressen is gebruik gemaakt van speciaal daartoe vervaardigde invulformulieren. In bijlage B is het invulformulier opgenomen.
2.3 2.3.1
Werkwijze bezoekersonderzoek Onderzoeksdagen en -locaties
De feitelijke enquêtering vond plaats op 15 willekeurig gekozen dagen. Gestart werd in december 2009. Teneinde de seizoensafhankelijkheid goed in kaart te kunnen brengen, zijn de overige onderzoeksdagen daarna zo goed mogelijk verspreid over de onderzoeksperiode (tot half oktober 2010). Hierdoor zijn de bezoekers van Heusden in alle seizoenen van het jaar ondervraagd. Naast een goede spreiding over de seizoenen zijn de onderzoeksdagen ook over de dagen van de week gespreid. De onderzoeksdagen betroffen zeven doordeweekse dagen, zes zaterdagen en twee zondagen. In concreto zijn de volgende data geselecteerd: Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 8 van 70
-
zondag 13 december (2009);
-
zondag 28 maart;
-
maandag 19 april;
-
vrijdag 7 mei;
-
dinsdag 15 juni;
-
donderdag 17 juni;
-
woensdag 21 juli;
-
zaterdag 7 augustus;
-
zaterdag 14 augustus;
-
vrijdag 27 augustus;
-
vrijdag 3 september;
-
zaterdag 11 september;
-
zaterdag 18 september;
-
zaterdag 9 oktober;
-
zaterdag 16 oktober.
Uitgegaan was van 10 enquêtedagen met telkens vier enquêt eurs. Tijdens het onderz oek bleek echter dat het tijdens rustige periodes niet efficiënt was om vier enquêteurs in te zetten op een dag. Daarom is besloten om een aantal keer in plaats van vier, t wee enquêteurs op pad te sturen. Deze enquêteurs zijn vervolgens een extra dag op pad geweest. Dit maakt dat het totaal aantal enquêtedagen is uitgekomen op 15. Op de meeste onderzoeksdagen was het weer goed tot zeer goed te noemen. Op slechts een paar onderzoeksdagen is enige neerslag gevallen. Omdat het onderzoek gedurende verschillende jaargetijden
heeft
plaatsgevonden,
heeft
men ook
met
verschillende
temperaturen te maken gehad. Op de vijftien onderzoeksdagen zijn geen extreem lage of hoge temperaturen voorgekomen. Het bezoek aan de vestingstad Heusden is geconc entreerd in enkele belangrijke drukke straten en pleinen. De stadsbezoekers zijn dan ook vooral benaderd op deze specifieke locaties. Maar ook op de rustigere punten zijn regelmatig bezoekers benaderd om mee t e werk en aan het onderzoek. 2.3.2
Respons op de enquête
In totaal zijn 1.658 e-mailadressen verzameld tijdens de onderzoeksdagen en evenzoveel vragenlijsten verstuurd. Hiervan zijn i n totaal 1.139 vragenlijsten compeet ingevuld en retour gestuurd. Dit brengt het responspercentage op 69%. Doorgaans wordt bij recreatieonderz oek met dezelfde opzet en in vergelijkbare gebieden een netto-respons tussen de 40% en 50% bereikt. Het responsperc entage van dit recreatieonderzoek kan daarom goed worden genoemd. De respons kan als graadmet er worden gezien voor de betrokkenheid van de Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 9 van 70
bezoekers met het gebied. Tabel 2.1 geeft per onderzoeksdag een overzicht van het aantal uitgezette en retour ont vangen vragenlijsten. Tabel 2.1 Uitgezette en retour ontvangen vragenlijsten, naar onderzoeksdag
Datum onderzoeksdag zondag 13 december zondag 28 maart maandag 19 april vrijdag 7 mei dinsdag 15 juni donderdag 17 juni woensdag 21 juli zaterdag 7 augustus zaterdag 14 augustus vrijdag 27 augustus vrijdag 3 september zaterdag 11 september zaterdag 18 september zaterdag 9 oktober zaterdag 16 oktober Totaal
Totaal aantal uitgezette vragenlijsten 167 201 73 88 73 73 191 139 143 56 88 112 102 66 86 1.658
Totaal aantal retour ontvangen vragenlijsten 118 136 45 49 48 48 130 96 109 40 61 71 74 49 65 1.139
Responspercentage 71% 68% 62% 56% 66% 66% 68% 69% 76% 71% 69% 63% 73% 74% 76% 69%
De respons varieert op de verschillende onderzoeksdagen van 56% tot 76%. Dit kan als normaal worden beschouwd.
2.4
Opzet bezoekraming
Voor de bezoek raming is gebruikgemaakt van TNS NIPObase, het panel van TNS NIPO. TNS NIP Obas e is een representatieve database met ongeveer 200.000 respondenten die hebben aangegeven dat zij regelmatig willen meedoen aan onderzoek van TNS NIP O. Van deze respondenten is standaard een groot aantal gegevens beschikbaar, bijvoorbeeld op het gebied van responsgedrag, sociodemografische kenmerken, bezittingen, etc. Deze respondenten worden benaderd met alle gangbare veldwerkinstrumenten. Uit de database zijn 500 Brabanders en 500 respondenten verdeeld over de rest van Nederland geselecteerd. Aan hen zijn in november 2010 enkele vragen voorgelegd ten aanzien van het bezoek aan Heusden en enk ele andere vestingsteden in de voorgaande 12 maanden. Gevraagd is of men de betreffende steden bezocht heeft, hoe vaak en in welke seizoenen. De result aten zijn gewogen naar diverse aspecten, zoals leeftijd en herkomst, en vervolgens opgeblazen naar een landelijk totaal (zie hoofdstuk 4).
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 10 van 70
3 Resultaten schriftelijke enquête 3.1
Inleiding
In dit hoofdstuk worden de resultaten van de schriftelijke enquête onder de bez oekers van Heus den gepresent eerd. Naast informatie over de totale bezoekersgroep worden daar waar relevant ook uitsplitsingen gemaakt naar ee n of meerdere subgroepen/kenmerken, t e wete n dag- en verblijfsrecreant, nieuwe bezoeker en herhalingsbezoeker en bezoek met en zonder kind(eren). De rapport age s pitst zich daarbij met name toe op significante verschillen binnen de subgroepen en/of ten opzichte van de tot ale bezoekersgroep. Voordat de resultaten van de enquête worden uiteengezet,
worden in de
volgende paragraaf de onderscheiden
gebruikersgroepen omschreven.
3.2
Geanalyseerde gebruikersgroepen
Teneinde verschillen in gebruik, meningen en wensen van verschillende gebruikersgroepen in kaart te brengen, zijn de resultaten van de internet -enquête gecrosst naar de hierna beschreven subgroepen/kenmerken. 3.2.1
Indeling naar dag- en verblijfsrecreant
In de analyses is onderscheid gemaakt tussen dag- en verblijfsrec reanten. Verondersteld kan worden dat dagrecreant en ander recreatiegedrag vertonen dan verblijfsrecreanten. Uit de respons is gebleken dat 83% van de bez oekers van Heusden een dagrecreant is en de overige 17% een verblijfsrecreant. 3.2.2
Indeling naar nieuwe bezoeker en herhalingsbezoeker
Behalve indeling naar type recreant is het ook interessant om te analyseren naar nieuwe bezoekers en herhalingsbezoekers. Nieuwe bez oekers kunnen namelijk met andere verwachtingen naar Heusden komen dan herhalingsbezoekers. De meeste bezoekers hebben Heus den al eerder bezocht. Circa 80% van de bezoekers is namelijk een herhalingsbezoeker. Dit betekent dat 20% Heusden voor het eerst bezocht op het moment van enquêtering. 3.2.3
Indeling naar bezoek met en zonder kind(eren)
Ook het met of z onder kinderen op bezoek zijn in H eusden kan invloed uitoefenen op het recreatiegedrag en de beleving van Heusden. Daarom zijn in de analyses deze twee gebruikersgroepen onderscheiden. Het grootste deel van de respondenten brengt zonder kinderen een bezoek aan de vestingstad, te weten 85%. De overige 15% komt in het gezelschap van kinderen naar Heusden. In vergelijking met andere soortgelijke objecten (oude stad/dorp) is het deel dat met kinderen komt relatief laag. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 11 van 70
3.2.4
Indeling naar doordeweeks en het weekend
Of men op een doordeweekse dag o f in het weekend naar Heusden komt, kan invloed hebben op de beleving van Heus den. Zo zal het doordeweek s met name wat rustiger zijn en komen wellicht ook andersoortige bezoekers naar Heusden.
3.3
Achtergrondkenmerken van de bezoekers
In deze paragraaf wordt aan de hand van een aantal achtergrondkenmerken het profiel geschetst van de bezoekers van Heusden. Achtereenvolgens wordt ingegaan op leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, profiel, huishoudenssamenstelling, logies vorm verblijfs recreanten, vervoermiddel, bezoeksamenstelling, plaats van herkomst en voorkeur recreatieve activiteiten. In tabel 3.1 wordt een aantal achtergrondk enmerken naar geanalyseerde gebruik ersgroepen (zoals beschreven in paragraaf 3.2) overzichtelijk weergegeven.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 12 van 70
Tabel 3.1 Persoonskenmerken bezoekers Heusden, naar gebruikersgroepen (%) Persoonskenmerken Geslacht: man vrouw Leeftijd: jonger dan 20 jaar 20-40 jaar 40-65 jaar 65 jaar of ouder Opleiding: lo lbo mavo mbo havo vwo hbo wo Profiel: scholier/student zelfstandige ondernemer betaalde arbeidskracht vrijwillige arbeidskracht werkzoekend arbeidsongeschikt gepensioneerd huisman/-vrouw Huishoudenssamenstelling: eenpersoonshuishouden twee personen zonder kinderen gezin, jongste kind <6 jaar gezin, jongste kind 6-12 jaar gezin, jongste kind 13-17 jaar meer dan twee personen, allen 18+ Aandeel in totale bezoek
dagrecreant
verblijfsrecreant
nieuwe bezoeker
herhalingsbezoeker
met kinderen
53 47
58 42
52 48
54 46
48 53
55 45
52 48
55 45
54 46
1 15 68 16
2 10 68 20
2 16 67 16
1 13 69 17
4 33 59 4
1 11 70 19
1 10 66 23
1 16 69 13
1 14 68 17
1 8 14 19 9 5 31 14
1 5 15 15 11 4 29 20
1 7 16 17 10 7 30 13
1 8 14 19 9 4 31 15
1 7 8 23 8 4 33 18
1 7 16 18 9 5 30 14
2 7 16 17 9 6 32 12
1 7 13 19 9 4 30 17
1 7 14 18 9 5 31 15
2 15 49 1 2 1 22 8
3 14 45 2 1 2 28 6
3 11 57 1 1 1 20 7
2 16 46 1 2 1 24 8
4 23 54 0 1 1 6 11
2 13 47 1 2 1 27 7
2 15 40 1 2 1 30 10
2 15 53 1 2 1 20 7
2 15 48 1 2 1 23 8
10 45 8 7 8 21 83
12 53 5 4 7 18 17
11 47 8 6 12 16 20
11 46 7 7 7 22 80
3 11 36 27 17 7 15
12 53 3 3 7 23 85
12 50 4 5 9 19
10 44 9 8 7 22
11 46 7 7 8 21 100
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
zonder doordeweek weekend kinderen
Pagina 13 van 70
Totaal
3.3.1
Leeftijd en geslacht
De gemiddelde leeftijd van de ondervraagde bezoekers van Heusden bedraagt 58,9 jaar. Het grootste deel van de respondent en valt in de leeftijdscategorie 40 tot 65 jaar (68%). Daarop volgt de leeftijdscategorie 65 jaar en ouder (17% ). Verder is 14% van de res pondenten tussen de 20 en de 40 jaar en slechts 1% is jonger dan 20 jaar. Daarbij dient rekening te worden gehouden met het feit dat alleen personen van 15 jaar en ouder zijn benaderd om mee te doen aan de enquête. De gemiddelde leeftijd van verblijfsrecreanten is hoger (68,4 jaar) dan die van dagrecreanten (56,8 jaar). Herhalingsbezoekers en bez oekers die met kinderen komen, zijn vaak iets jonger dan gemiddeld (respectievelijk 58,5 en 54, 7 jaar). Bezoekers die doordeweeks naar Heusden komen, zijn gemiddeld beduidend ouder (71, 4 jaar) dan diegenen die in het weekend komen (51,6 jaar). Dit zal ook gerelateerd zijn aan de beroepssituatie. Heus den wordt iets meer bezocht door mannen (54% ) dan door vrouwen (46% ). Onder de verblijfsrecreant en bevinden zich nog iets meer mannen (58%).
3.3.2
Opleidingsniveau
De meeste bezoek ers van Heusden hebben hoger beroepsonderwijs (31%) of middelbaar beroepsonderwijs
(18% )
gevolgd.
Circa
15%
heeft
als
hoogst
genoten
opleiding
wetenschappelijk onderwijs. De bezoekers van Heusden zijn ten opzichte van de Nederlandse bevolking vaker hoog opgeleid (zie tabel 3.2). Met name hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs zijn sterker vertegenwoordigd on der de bezoekers van de vestingstad. Tabel 3.2 Hoogst genoten opleiding bezoekers Heusden ten opzichte van de Nederlandse bevolking (%)
Opleidingsniveau
Bezoekers Heusden
lager onderwijs lager beroepsonderwijs middelbaar algemeen voortgezet onderwijs middelbaar beroepsonderwijs hoger algemeen voortgezet onderwijs voorbereidend wetenschappelijk onderwijs hoger beroepsonderwijs wetenschappelijk onderwijs Totaal
1 7 14 18 9 5 31 15 100
Nederlandse bevolking* (1-1-2009) 4 16 18 25
} 11 17 8 100
* Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder, Bron: CBS
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 14 van 70
3.3.3
Profiel
Wanneer gekeken wordt naar het profiel van de bezoekers van Heusden blijkt dat het merendeel van hen bet aalde werknemer is (48% ). Ook is een behoorlijk deel van de bezoekers gepensioneerd
(23% ) of zelfstandig ondernemer
(15% ). Bijna 8% heeft
aangegeven huisman/-vrouw te zijn. De overige onderscheiden profielen komen z eer weinig voor. Tabel 3.3 Profiel bezoekers Heusden
Profiel Scholier/student Zelfstandig ondernemer Betaalde werknemer Vrijwilliger Werkzoekend Arbeidsongeschikt Gepensioneerd Huisman/-vrouw
% 2 15 48 1 2 1 23 8
Onder de nieuwe bezoekers bevinden zich relatief veel bet aalde werknemers (57%). Het percentage gepensioneerden is relatief hoog onder de verblijfsrecreant en (28% ). Onder de bezoekers met kinderen bevinden zich relatief veel zelfstandig ondernemers (23% ), betaalde werk nemers (54%) en huismannen/-vrouwen (11% ). Niet geheel verwonderlijk bevinden zich onder de bezoekers die doordeweeks naar Heusden komen, meer gepensioneerden (30% ) en huismannen/-vrouwen (10% ). 3.3.4
Hui shoudenssamenstelling
Huishoudens van twee personen zonder kinderen (46%) komen het meest voor onder de respondenten. Daarnaast wordt Heus den ook veel bezocht door huishoudens met meer dan twee personen met uitsluitend volwassenen (21%). E en ongeveer even hoog aandeel hebben de gezinnen met kinderen (22%). In t abel 3.4 wordt een vergelijking gemaakt tussen de huishoudenssamenstelling van de bezoekers van Heusden en de Nederlandse bevolking.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 15 van 70
Tabel 3.4 Huishoudenssamenstelling bezoekers Heusden ten opzichte van de Nederlandse bevolking (%)
Bezoekers Heusden
Samenstelling huishouden eenpersoonshuishouden twee personen zonder kinderen meer dan twee personen, alle 18+ gezin, jongste kind <6 jaar gezin, jongste kind 6-12 jaar gezin, jongste kind 13-17 jaar Totaal
11 46 21 7 7 8 100
Nederlandse bevolking* (1-1-2009) 12
} 51 12 13 12 100
* Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder, Bron: CBS
Uit de tabel blijkt dat er een aantal verschillen te constateren zijn tussen de bezoekers van Heus den en de Nederlandse bevolking. De categorieën ‘twee personen zonder kinderen’ en ‘meer dan t wee personen met uitsluitend volwassenen’ hebben onder de Nederlandse bevolking samen een aandeel van 51%. Onder de bezoekers van Heusden komt het aandeel van deze twee categorieën samen neer op 67%. De drie onderscheiden categorieën ‘gezinnen met kinderen’ hebben onder de bezoekers van de vesting daarentegen een kleiner aandeel dan onder de Nederlandse bevolking. Het aandeel van de eenpersoonshuishoudens onder de bezoekers van Heusden is ongeveer even groot als onder de totale Nederlandse bevolking. Doordeweeks
komen
meer
bezoekers
naar
Heusden
die
behoren
tot
een
eenpersoons huishouden (12%) of een huishouden van twee personen zonder kinderen (50%). 3.3.5
Logiesvorm van verblijfsrecreanten
Zoals beschreven in paragraaf 3. 2.1 is 17% van de bezoekers verblijfs recreant. Bezoekers die hebben aangegeven niet vanuit de eigen w oonplaats naar Heusden te zijn gekomen, is gevraagd naar hun overnac htingsplaats.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 16 van 70
7%
3% 27%
19%
19%
Familie/vrienden
Boot
26%
Hotel
Camping
Anders
Bungalow(park)
Figuur 3.1 Logiesvorm van verblijfsrecreanten (%)
Uit figuur 3.1 blijkt dat de meeste verblijfs recreanten bij familie of vrienden overnachten (27%). Circa 26% heeft op een boot overnacht. De logies vormen hotel en camping volgen met beide een aandeel van 19%. Bungalow(park) is met een aandeel van 3% een weinig gebruikte logies vorm. De categorie ‘anders’ bevat logies vormen die door 7% van de verblijfsrecreanten zijn genoemd. Hieronder is bed and breakfast relatief vaak genoemd. Herhalingsbezoekers overnachten in relatief sterke mate op een boot (36%)
of bij
familie/ vrienden (31% ). Nieuwe bezoekers verblijven juist vaak op een camping (29% ) of in een hotel (25% ). Doordeweeks verblijven bezoekers relatief vaak op de boot (32%) of op een camping (26%). In het weekend zijn dat juist vaker familie of vrienden (30% ) of een hotel (28% ). 3.3.6
Plaats van herkom st
In de schriftelijke enquête is ook gevraagd naar de woonplaats en postcode van de respondent. Tevens is – wanneer men op de dag van het onderzoek niet vanuit huis vertrokken was, maar bijvoorbeeld vanuit een vakantieadres – gevraagd naar de postcode van de plaats van waaruit men vertrok. Overigens gaat het hier om een zeer beperkt aantal respondenten. Kaart 1 op de volgende bladzijde geeft de herkomst op de onderzoeksdag weer. De concentratie qua herkomst ligt voornamelijk in B rabant , en dan nog vooral de plaatsen rondom Heusden. Toc h komen ook nog veel bezoekers vanuit andere provi ncies.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 17 van 70
Kaart 1 Herkomst respondenten op onderzoeksdag
Er kan een ruwe indeling worden gegeven van de herkomst van de Nederlandse bezoekers op basis van de eerste twee cijfers van de postcode. De meeste bezoekers zijn woonachtig in het Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 18 van 70
tweecijferige postcodegebied ’s-Hertogenbosch/Vught/Boxtel (22%), gevolgd door Waalwijk (12% ), Tilburg (10%), Gorinchem (8%), Zaltbommel/Oss (7%), Eindhoven (4%), Breda (4%), Oosterhout (3%) en Uden/Veghel (2%). Dit gebied levert bijna driek wart van het bezoek aan Heus den. De belangrijkste plaatsen qua herkomst zijn: -
’s-Hertogenbosch (6%);
-
Tilburg (5% );
-
Waalwijk (5%);
-
Heus den (4%);
-
Drunen (4% );
-
Vlijmen (3% );
-
Rosmalen (2%);
-
Breda (2%);
-
Eindhoven (2%);
-
Kaatsheuvel (2%).
Op de dag van het onderzoek heeft men gemiddeld 68 kilometer afgelegd om naar Heusden te komen. Doordeweeks is de gemiddelde afstand iets lager (65 kilometer) dan in het weekend (71 kilometer). Verder leggen dagrecreanten een langere afstand af dan verblijfsrecreanten (respectievelijk
70 en
63 kilomet er),
nieuwe bezoek ers
een langere afstand dan
herhalingsbezoekers (94 en 62 kilometer) en bezoekers die met kinderen komen een langere afstand dan zij die niet met kinderen komen (71 en 54 kilometer). 3.3.7
Vervoermiddel
Bijna twee derde van de bezoekers komt met de aut o naar Heusden (65%). De overige bezoekers komen met de fiets (3% elektrisch, 17% gewone fiets) of met de boot (8%). Slechts een enk eling heeft aangegeven een ander dan de hiervoor genoemde vervoermiddelen t e gebruiken om naar de vestingstad te gaan. Te voet, bromfiets/scooter, motor, touringcar en openbaar vervoer zijn dan ook niet of nauwelijks gebruikte vervoermiddelen. Tabel 3.5 geeft inzicht in het vervoermiddelgebruik naar type bezoeker. Verblijfsrecreanten blijken in relatief sterke mate de boot als vervoer- (en logies)middel te gebruiken (25% ). Ook komen zij iets vaker met de fiets (23%). Doordeweeks komen bezoek ers vaker op de fiets (24%) en met de boot (11%). In het weekend heeft de auto duidelijk de voorkeur (69%). Ook bezoekers met kinderen komen in veruit de meeste gevallen met de auto (77%).
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 19 van 70
Tabel 3.5 Vervoerm iddelgebruik bezoekers Heusden, naar type bezoeker (%)
Vervoermiddel te voet fiets wv. fiets elektrisch wv. fiets niet elektrisch bromfiets/scooter auto motor boot touringcar openbaar vervoer anders Totaal
3.3.8
Dagrecreant 2 19 3 16 1 70 2 5 1 1 0 100
Verblijfsrecreant 6 23 3 20 1 43 0 25 1 1 2 100
doordeweek 1 24 4 20 1 58 2 11 2 1 1 100
weekend 3 17 2 15 1 69 2 7 0 1 1 100
zonder met kinderen kinderen 3 1 21 11 3 0 18 11 1 1 63 77 2 1 8 10 1 0 1 0 1 0 100 100
Totaal 2 20 3 17 1 65 2 8 1 1 1 100
Bezoeksamenstelling en groepsgrootte
De meeste bezoekers komen met de part ner of vriend(in) naar Heusden, te weten 51%. Verder komt een behoorlijk deel van de bezoekers in een groepje met uitsluitend volwassenen (22% ). Circa 15% komt in een groepje (gezin, familie, kennissen, vrienden) met kinderen. Slechts 6% bezoekt de vestingstad alleen. Nog iets minder bez oekers (5% ) komen in een groter groeps verband, bijvoorbeeld met een bedrijfsuitje of excursie. Indien men met meerdere personen Heusden bez oekt, blijkt men in 53% van de gevallen met z’n tweeën te komen. V erder komt 8% met drie personen, 15% met vier personen, 4% met vijf personen, 3% met zes personen, 1% met z even personen en 2% met acht personen. De resterende respondenten brengen met meer dan acht personen een bez oek aan het stadje. Tabel 3. 6 geeft nader inzicht in de gemiddelde grootte en leeftijdssamenstelling van de bezoekgezelschappen
van
de
res pondenten,
uit gesplitst
naar
de
onderscheiden
gebruikersgroepen/kenmerk en. Tabel 3.6 Verdeling gemiddelde groepsgrootte bezoekers Heusden, naar leeftijdscategorie
Leeftijdscategorie (%)
dagrecreant verblijfsrecreant nieuw bezoeker herhalingsbezoekers zonder kind(eren) met kind(eren) doordeweek weekend Totaal
< 12 jaar
12 - 17 jaar
18 - 39 jaar
40 - 64 jaar
7 5 3 7 0 28 4 7 4
2 7 2 5 2 12 4 2 2
17 19 19 17 16 22 15 19 18
48 48 43 48 49 32 40 51 47
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
gemiddelde 65 jaar > groepsgrootte (in personen) 28 4,6 24 4,2 36 5,8 26 4,2 31 4,5 8 5,0 38 5,1 21 4,2 29 4,6 Pagina 20 van 70
De gemiddelde groepsgrootte bedraagt 4,6 personen. Het bezoeken van Heusden blijkt dan ook een sociale aangelegenheid te zijn: men komt vaak in het gezelschap van vrienden en familie. Nieuwe bezoek ers, doordeweekse bezoekers en bezoek ers die samen met kinderen (tot en met 17 jaar) komen, komen doorgaans in een groter gezelschap naar Heusden. Naast de eigen leeftijd is de respondenten ook gevraagd naar de leeftijd van alle personen uit het gezelschap waarmee zij op de onderzoeksdag een bezoek brachten aan Heusden. De belangrijkste leeftijdsgroep onder de bezoekers van Heusden is die van 40 tot 64 jaar (47%). Ook de leeftijdsgroepen 65 jaar en ouder en 18- tot 39-jarigen zijn beide met respectievelijk 29% en 18% behoorlijk vertegenwoordigd. De groep en jonger dan 12 jaar en 12- tot 17-jarigen zijn in zeer geringe mate aanwezig. Uit figuur 3. 2 blijkt dat de leeftijds verdeling van alle bezoekers van Heusden afwijkt van de leeftijds verdeling van de totale Nederlandse bevolking. Het aandeel van zowel de categorie tot 17 jaar als de categorie 18 tot 39 jaar is onder de bez oekers van Heusden behoorlijk kleiner. De leeftijdscategorieën 40 tot 64 jaar en 65 jaar en ouder hebben onder de bezoekers daarentegen een hoger aandeel. 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
47% 37% 29%
28% 22% 18%
14% 7%
tot 17 jaar
18-39 jaar Nederlandse bevolking*
40-64 jaar
65 jaar en ouder
Bezoekers Heusden
* Bron: CBS, 2009 Figuur 3.2 Leeftijdsopbouw bezoekers Heusden ten opzichte van Nederlandse bevolking (%)
3.3.9
Voorkeur recreatieve activiteiten
Aan de bezoekers van Heus den is gevraagd welke recreatieve activit eiten in algemene zin hun voorkeur hebben. Daarbij k on men meerdere activiteiten noemen. Het meest populair onder de bezoek ers van Heusden zijn het bezoek en van (oude) steden of dorpen (67%), Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 21 van 70
fietsen (66%) en wandelen (64%). Daarnaast heeft een relatief groot deel int eresse in het bezoeken van een c oncert, toneel- of ballet voorstelling (34%), sport (33%) en het bezoeken van musea (33% ).
bezoek (oude) stad/dorp
66%
f ietsen
66%
wandelen
64%
bezoek concert, toneel, ballet
34%
bezoek museum
33%
sport
33%
bezoek evenement
24%
bezoek bioscoop
22%
hobby's
16%
bezoek attractiepark
10% 0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Figuur 3.3 Voorkeur recreatieve activiteiten (%)
3.4
Bezoek aan Heusden
In deze paragraaf staat het bezoek aan Heusden centraal. Allereerst wordt besproken of het bezoek aan Heus den het hoofddoel was van het uitstapje. V ervolgens komen de totstandkoming van de keuz e, het bezoekmotief, de uitgaven tijdens het bezoek en het bereik van de media aanbod. Daar waar relevant wordt ook in deze paragraaf een onderscheid gemaakt naar de diverse gebruikersgroepen. 3.4.1
Hoofddoel van het uitstapje
Voor 69% van de bezoekers vormt het bez oek aan Heusden het hoofddoel van hun uitstapje. Voor de overige 31% vormt het bezoek een onderdeel van een grotere dagtrip (bijvoorbeeld een fiets- of wandeltocht. Voor dagrec reanten (71%), herhalingsbezoekers (72%), bezoekers die met kinderen komen (86%) en bezoekers die in het weekend komen (72%), is Heusden vaker dan gemiddeld het hoofddoel van het uitstapje. Vooral voor verblijfsrecreanten en doordeweekse bezoekers vormt Heusden vaak een onderdeel van een grotere dagtrip. Indien men nog andere dingen heeft gedaan of bezocht op de dag van het bezoek aan Heus den betreft dat meestal een fietstocht. Ook wandelen, bezoeken van een andere plaats in de omgeving, bezoek aan familie/ vrienden, boottocht, rondrit met de aut o en horecabez oek worden vaak genoemd.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 22 van 70
3.4.2
Keuze voor Heusden
De meeste respondenten (64%) zijn door eerder bezoek gestimuleerd om Heus den op de dag van het onderzoek te bezoek en. Daarnaast is 9% van de respondenten op aanraden van familie, vrienden of kennissen naar de vestingstad gekomen. Bijna 6% geeft aan al langer bekend te zijn met de plaats, maar was er tot de dag van het onderzoek nog nooit geweest. Circa 3% van de respondenten is door berichtgeving in de media (bijvoorbeeld krant, radio of televisie) op het idee gekomen om Heusden te bezoeken. Voor nog eens 2% van de respondenten was het toeval dat zij de vestingstad bezochten. Zij k wamen bijvoorbeeld voorbijgereden en zijn toen de vestingstad gaan bezoeken. Slechts een paar mensen zijn via de website van Heusden of na het ont vangen van d e digitale nieuwsbrief Rijk Heusden op het idee gekomen. Een behoorlijk deel van de respondenten heeft aangegeven dat de keuz e voor het bezoek op nog een andere wijze tot stand is gekomen (15%). Het gaat daarbij om zeer uiteenlopende redenen. Te denken valt aan het bezoek aan een specifieke winkel, Heusden was onderdeel van een fietsrout e, het hoorde bij een (bedrijfs)feestje, men heeft er vroeger gewoond of er woont nu nog familie of de boot ligt in de haven.
eerdere ervaring/bezoek
64
andere wijze
15
aanraden familie/kennissen
9
langer bekend, nooit geweest
6
vernomen via media
3
toeval (langsgereden)
2
website Heusden
0,3
nieuwsbrief Rijk Heusden
0,1
0
10
20
30
40
50
60
70
Figuur 3.4 Keuze voor bezoek Heusden (%)
Geconcludeerd k an worden dat verschillende bronnen een rol spelen in het beslissingsproces , maar dat de media hierin een relatief beperkt aandeel heeft . Verblijfsrecreanten en nieuwe bezoekers zijn nog het vaakst op het idee gekomen Heusden te bezoeken door dat men via diverse media iets heeft gehoord of gelezen over Heusden.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 23 van 70
3.4.3
Bezoekmotief
De belangrijkste reden waarom men specifiek heeft gekozen voor het bezoek aan Heusden is vanwege de cultuurhistorie van de vesting. Ruim twee derde van de respondent en heeft dit bezoekmotief genoemd. Daarnaast geeft 27% van de respondenten aan dat de culinaire mogelijkheden van Heus den een belangrijke reden vormden voor het bezoek. Verder noemt 24% de winkelmogelijkheden, 22% de natuur/het landschap en 20% de gezelligheid/ vriendelijkheid van de mensen. De fiets- en wandelijkmogelijkheden van Heusden (en omgeving) worden door 18% van de respondenten als bezoekmotief opgegeven.
40
historisch heusden
10
winkelmogelijkheden anders
8
culinaire mogelijkheden
8
24
10 27
7
f ietsmogelijkheden
18
6
gezelligheid/vriendelijkheid mensen f amilie/kennissen/vrienden in Heusden en/of omgeving
5
wandelmogelijkheden
5
20 8 18
4
natuur/landschap
galerieën
3
watersportmogelijkheden
3
uitgaansmogelijkheden
1
musea/bezienswaardigheden
1
evenementen
1
0
67
22
11 6 6 7 %
5 10
20
Belangrijkste motief
30
40
50
60
70
80
Totaal
N.B. De percentages van de oranje staafjes tellen op tot boven 100%, omdat meerdere antwoorden mogelijk w aren
Figuur 3.4 Bezoekmotief Heusden (%)
In de figuur is onderscheid gemaakt tussen genoemde bezoek redenen (waarbij meerdere antwoorden mogelijk waren, de oranje staafjes) en de belangrijkste bezoekreden (waarbij slechts één antwoord mogelijk was, de rode staafjes). Wanneer men slechts één bezoekreden mag noemen, is dat meestal ‘historisch Heusden’. Ook de winkel- en culinaire mogelijkheden vormen voor veel bezoek ers de belangrijkste reden om naar Heusden te komen. Er zijn ook zaken die door veel bezoekers worden genoemd als reden om naar Heusden te komen, maar die niet de belangrijkste reden vormen (zoals het natuur/landschap). Tussen de onderscheiden bezoekersgroepen zijn geen bijzonder grote verschillen waar te nemen, hoewel
voor dagrecreanten en herhalingsbezoekers de winkel - en culinare
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 24 van 70
mogelijkheden vaker de belangrijkste reden vormen om naar Heusden te gaan (en in veel mindere mat e de cultuurhistorie van de vesting). 3.4.4
Bestedingen
Tijdens een bezoek aan Heusden zullen de meeste bezoek ers ook geld hebben uitgegeven aan het een en ander. In de enquête is aan de bezoekers gevraagd om aan te geven hoeveel geld ze hebben besteed aan: -
eten, drinken, consumpties;
-
kleine aankopen, cadeautjes, souvenirs;
-
attracties, musea;
-
parkeren;
-
openbaarvervoerkaartjes;
-
en aan andere zaken.
In tabel 3.7 is een overzicht opgenomen van de gemiddelde besteding per persoon, uitgesplitst naar een aantal uitgavencategorieën. Tabel 3.7 Bestedingen van bezoekers (in euro’s)
eten, drinken, consumpties kleine aankopen, cadeautjes, souvenirs attracties, musea parkeren openbaarvervoerkaartjes andere zaken totaal
alle bezoekers alleen gebruikers 12,31 15,55 5,36 17,96 0,20 6,55 0,27 2,01 0,07 9,44 8,68 68,48 27,38 -
Gemiddeld geeft men tijdens een bezoek aan Heusden € 27, 38 per persoon uit. Het meeste geld wordt besteed in de horeca: een gemiddelde bezoeker geeft € 12,31 uit aan eten, drinken en consumpties. Ook de winkeliers profiteren in belangrijke mate van het bezoek: er wordt per persoon € 5,36 uitgegeven aan kleine aank open, cadeautjes en souvenirs. Aan ‘andere zaken’ wordt ook een vrij hoog bedrag uitgegeven, namelijk € 8,68 per bezoeker. Desgevraagd blijkt het in veel gevallen te gaan om kleding en schoenen, liggeld voor de haven, diverse boodschappen en benzine. In enkele gevallen ging het om uitgaven aan kunst voorwerpen/ aankopen in een galerie, hetgeen kon oplopen tot enk ele duizenden euro’s . Voor de analyse zijn de meest extreme bedragen buiten beschouwing gelaten. Omdat niet alle bezoekers geld uitgeven aan de benoemde uitgavencategorieën, zijn in de rechterkolom van de tabel de gemiddelde bedragen weergegeven van de personen die daadwerkelijk iets hebben uit gegeven aan de desbetreffende categorie: de gebruikers. Daaruit blijkt dat wanneer men geld besteedt aan eten, drinken of consumpties, dit gemiddeld een Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 25 van 70
bedrag van € 15,55 is. Wanneer men kleine aankopen doet, gaat het gemiddeld om een bedrag van € 17,96 per persoon, enzovoort. Een klein verschil tussen de linker - en de rechterkolom wijst erop dat veel bezoekers geld uitgeven aan de betreffende categorie. Zo zijn er weinig personen die gebruikmaken van het openbaar vervoer en wordt er gemiddeld dus ook weinig uitgegeven aan de betreffende categorie. Diegenen die wel gaan, geven gemiddeld ruim 9 euro uit aan openbaarvervoerkaartjes. Niet elk type bezoeker zal evenveel geld uitgeven in Heusden. In figuur 3. 5 zijn verschillende bezoekerstypen naast elkaar gezet.
€ 27,24
dagrecreant
€ 28,06
verblijf srecreant
€ 30,28
nieuwe bezoeker € 26,64
herhalingsbezoeker
€ 29,19
zonder kinderen € 17,55
met kinderen
€ 30,33
doordeweek € 25,72
weekend
€ 27,38
totaal € 0,00
€ 5,00
€ 10,00
€ 15,00
€ 20,00
€ 25,00
€ 30,00
€ 35,00
Figuur 3.5 Bestedingen van bezoekers (in euro’s)
Tussen de verschillende groepen zijn de verschillen relatief gering. De gemiddelde besteding van een verblijfsrecreant ligt iets hoger dan die van een dagrecreant (waarschijnlijk door de enkeling die de verblijfskosten in het totaal heeft genoemd). Nieuwe bezoekers geven doorgaans iets meer uit in Heusden dan herhalingsbezoekers. De bedragen voor horeca, attracties en musea, openbaarvervoerkaartjes en andere zaken zijn in dat geval hoger. Ook geven doordeweekse bezoekers iets meer uit dan bezoek ers die in het weekend komen. Het grootste verschil is tot slot waarneembaar tussen bezoekers die zonder en zij die met kinderen naar Heusden k omen. Voor een belangrijk deel zal dit komen doordat bepaalde uitgaven door een groter gezelschap gedeeld kunnen worden en de k osten voor kinderen (bijvoorbeeld in de
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 26 van 70
horeca) op een lager niveau liggen. Daarnaast wordt in het gezelschap van kinderen aan bepaalde bestedingscategorieen minder uit gegeven (bijvoorbeeld aan cadeutjes/souvenirs en andere zaken). In het onderzoek k wam geen enkele bezoeker voor die in het gezelschap van kinderen geld had uitgegeven aan openbaarvervoerkaartjes. 3.4.5
Bereik media
Mensen kunnen op verschillende manieren iets vernemen over Heusden. In de schriftelijke enquête is gevraagd op welke wijze men iets heeft gehoord of gezien over de vestingstad. E r is dus niet gevraagd of men bepaalde bronnen heeft geraadpleegd om op zoek te gaan naar informatie over Heusden. De meeste res pondenten (53%) hebben het afgelopen jaar helemaal niets vernomen over Heus den. Daarnaast heeft 22% van de respondenten iets over Heusden gehoord of gezien via familie/ vrienden of kennissen. Circa 18% heeft in een krant en/of tijdschrift over Heusden gelezen. Verder heeft 7% via internet (website heusden.nl, rijkheusden.nl of hbt heus den.nl), 5% via de VVV/Heusdens Buro voor Toerisme, 3% via radio en/of televisie en 2% via de ANWB over Heusden gehoord. Mogelijk zit er enige overlap in de categorieën VVV/Heusdens Buro voor Toerisme en internet (Heusden.nl, RijkHeusden.nl, HB Theusden.nl). Het gaat dan hooguit om enkele respondenten. niets vernomen
53%
f amilie/vrienden
22%
VVV/Heusdens Buro voor Toerisme
5%
ANWB
2%
radio/tv
3%
krant/tijdschrif t
18%
internet: Heusden.nl; Rijkheusden.nl; HBTheusden.nl
7%
andere website
1%
andere wijze
5%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
N.B. De percentages tellen op tot boven 100%, omdat meerdere antwoorden mogelijk w aren
Figuur 3.6 Bereik media bezoekers Heusden
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 27 van 70
Indien respondenten via de radio en/of televisie iets hebben vernomen over Heusden, is dat meestal gebeurd via Omroep Brabant. Indien men via een krant en/of tijdschrift over de vestingstad heeft gehoord, is dat vaak via het Brabants Dagblad gebeurd. Ook de Volkskrant wordt relatief vaak genoemd. Een behoorlijk deel van de respondenten heeft aangegeven op een andere wijze van Heusden vernomen te hebben. Als ‘bron’ wordt dan vaak eerder bez oek genoemd. Er is moeilijk een ‘kwaliteits’oordeel te geven omtrent het bereik van media. Enerzijds hangt dit uiteraard samen met de mat e waarin uitingen via de media zijn gedaan. Anderzijds is er een relatie met het verzorgingsgebied (lokaal/regionaal), het type object (stad, evenement, bos, strand) en de bezoekfrequentie (komt men er dagelijks of eenmalig). In elk geval wordt bij een zeer lokaal verzorgings gebied relatief vaker iets via krant of tijdschrift vernomen.
3.5
Intensiteit van het bezoek
Aan de hand van enkele as pecten uit de schriftelijke enquête wordt in deze paragraaf de intensiteit van het bezoek aan Heusden in kaart gebracht. Ingegaan wordt op de bezoek frequentie,
int entie
herhalingsbezoek,
de
verblijfsduur
en
voorkeur
voor
het
bezoekmoment (seizoenen en tijdstip van het bezoek). 3.5.1
Bezoekfrequentie
Zoals in paragraaf 3.2 is beschreven, is 80% van de bezoekers een herhalingsbezoeker. Voor slechts 20% van de respondenten betrof het hun eerste (initieel) bezoek aan Heusden. De helft van de herhalingsbezoekers bezoekt Heusden een tot enkele keren per jaar. Circa 15% brengt zelfs een tot enkele keren per maand een bezoek. Zo’n 5% komt meerdere keren per week en 2% van de herhalingsbezoekers komt dagelijks naar de vestingstad. Daarnaast komt 28% van de herhalingsbezoekers wel vaker in Heusden, maar niet elk jaar. Deze verdeling van de bez oekfrequentie duidt er op dat een deel van de bezoekers naar Heusden gaat voor een bijzondere beleving (een dagje uit), maar ook een behoorlijk deel er wat regelmatiger naartoe gaat als onderdeel van een grotere dagtrip of om er even tussenuit te zijn bijvoorbeeld met een etentje. Bezoekers die doordeweeks naar Heus den komen, komen in iets grotere mate dagelijks of meerdere keren per week (respectievelijk 3% en 6%). Figuur 3.7 geeft de bezoekfrequentie voor de herhalingsbezoekers grafisch weer.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 28 van 70
niet elk jaar
28%
1 tot enkele keren per jaar
50%
1 tot enkele keren per maand
15%
meerdere keren per week
5%
dagelijks
2% 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Figuur 3.7 Bezoekfrequentie Heusden (%)
3.5.2
Intentie herhalingsbezoek
Circa 38% van de respondent en zegt Heusden binnen het jaar nog een keer te willen bezoeken. Zo’n 14% is van plan Heusden beslist volgend jaar nog een keer te bezoeken. Verder zegt 6% waarschijnlijk volgend jaar nog eens naar Heusden te komen. Ruim een derde van de bezoekers wil waarschijnlijk nog een keer een bezoek brengen aan de vestingstad, maar weet nog niet wanneer. Slechts 5% zal waarschijnlijk of zeker niet meer naar Heusden komen. Er zijn geen bijzonder negatieve opmerkingen gemaakt door deze bezoekers. Men geeft aan het na een dagje wel gezien te hebben, of vindt het wat tegenvallen qua activiteiten of winkelaanbod. Een paar bezoekers gaven aan problemen te hebben qua toegankelijkheid. Zo kon een bezoeker met de rolstoel niet van de kade komen en gaven enkele anderen aan moeite te hebben met de bestrating. Tussen de onderscheiden bezoekersgroepen zijn er duidelijke verschillen waarneembaar aangaande de intentie tot herhalingsbezoek. Zo is het aandeel dat hetzelfde jaar terug wil keren onder dagrecreanten (43%) beduidend groter dan onder verblijfsrecreanten (13%). Onder verblijfsrecreanten is het aandeel dat waarschijnlijk of zeker niet terug zal keren relatief hoog (12%). Herhalingsbezoekers denken in duidelijk grot ere mate hetzelfde jaar nog naar Heusden t e komen (46%) dan nieuwe bezoekers (9% ). Onder de nieuwe bezoekers bevindt zich een relatief groot deel dat (waarschijnlijk) niet terug zal komen (17% ). Bezoekers met kinderen hebben een grotere int entie hetzelfde jaar terug te komen (48%) dan bezoekers zonder kinderen (36%).
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 29 van 70
Bij de doordeweekse bezoekers is het aandeel dat hetzelfde jaar nog terug wil keren iets groter dan gemiddeld (39%). E r is onder hen echt er ook een grotere groep die wel terug wil komen, maar nog niet weet wanneer (41%). 3.5.3
Verblijfsduur
De bezoekers zijn op de dag van het onderzoek gemiddeld bijna 3 uur in Heus den geweest. Uit figuur 3.6 blijkt dat ruim de helft van de bezoekers minder dan twee uur in Heusden verblijven. 17% blijft zelfs minder dan een uur in de vestingstad. Ongeveer een kwart van de bezoekers blijft 2 tot 3 uur en 11% 3 tot 4 uur. Slechts een klein deel brengt langer dan 4 uur in Heus den door. Als we dit vergelijken met CBS cijfers omtrent dagtochten (van 2 uur of langer) die als doel ‘(oude) stad/dorp’ hebben, dan verblijft men in Heusden relatief kort. Als we in Heus den alleen de bezoekers selecteren die er 2 uur of langer verblijven, dan komt van dat deel ongeveer driekwart voor een bezoek dat 2 tot 4 uur duurt. De CBS gemiddelden geven voor diez elfde categorie bijna eenderde aan. Ongetwijfeld zal dit echter ook samenhangen met schaalgrootte. In de CBS statistiek vallen alle (oude) steden/dorpen, maar grotere steden wegen zwaarder in het gemiddelde doordat zij meer bezoekers trekken. 40% 35% 35% 30% 25% 25% 20%
17%
15%
11%
10% 5% 5%
5% 2%
0% minder 1-2 uur dan 1 uur
2-3 uur
3-4 uur
4-5 uur
5-6 uur
langer dan 6 uur
Figuur 3.8 Verblijfsduur bezoekers Heusden
Tussen de verschillende bezoekersgroepen zijn de verschillen in verblijfsduur relatief gering. Het grootste verschil is er tussen de gemiddelde verblijfsduur van dagrecreanten (2,8 uur) en verblijfsrecreant en (3,7 uur).
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 30 van 70
dagrecreant verblijf srecreant
2,8
3,7
nieuwe bezoeker herhalingsbezoeker
3,3
2,9
zonder kinderen met kinderen
2,9 3,0
doordeweek weekend
3,1 2,9
totaal
2,9 0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
Figuur 3.9 Gem iddelde verblijfsduur, naar gebruikersgroepen (in uren)
Verweg de meeste bezoekers (92%) zijn tussen 12.00 en 18. 00 uur in Heusden geweest op de dag van het onderzoek. Zo’n 15% is (ook) in de oc htend in de vestingstad geweest. Daarnaast geeft 11% aan na 18. 00 in Heusden te zijn geweest. Uit een analyse van de verblijfsduur in combinatie met bestedingen, blijkt dat bezoekers die korter verblijven (tot 1 uur) duidelijk minder besteden dan personen die langer verblijven. Diegenen die langer dan 1 uur verblijven, geven ongeveer t wee keer zove el uit dan zij die korter verblijven. Zo geven de korte verblijvers een kleine 9 euro uit aan et en, drinken , consumpties. Lange verblijvers geven daar ongeveer € 16,50 aan uit. Datzelfde beeld zien we bij parkeren en ‘andere zaken’. Korte verblijvers geven geen geld uit aan attracties/musea en openbaarvervoerkaartjes. Opmerk elijk is het gegeven dat korte verblijvers meer geld uitgeven aan kleine aankopen, cadeautjes en souvenirs (€ 27) dan lange verblijvers (€ 17). Een relatief belangrijk bezoekmotief voor dez e groep is dan ook de winkelmogelijkheden. Ook de fietsmogelijkheden en de gezelligheid/ vriendelijkheid van de mensen zijn relatief belangrijk. Voor lange verblijvers is historisch Heusden duidelijk een relatief belangrijke bezoekreden. 3.5.4
Seizoenen
Aan de bezoek ers die Heus den al vak er hebben bezocht, is gevraagd in welk(e) seizoen(en) zij bij voorkeur naar de vestingstad komen. De verschillende seizoenen zijn als volgt gedefinieerd: -
voorjaar: maart tot en met mei;
-
zomer: juni tot en met augustus;
-
najaar: september tot en met november;
-
winter: december tot en met februari.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 31 van 70
Van alle seizoenen is de zomer het meest populair voor het bezoek en van Heusden (91% komt bij voorkeur in de zomer, al dan niet gecombineerd met andere seizoenen). De lent e (78% ) en het najaar (67% ) staan respectievelijk op de tweede en derde plaats en de winter (53% ) is het minst populair. De helft van de bezoekers blijkt verspreid over het gehele jaar (jaarrond) naar Heusden te komen. Wanneer men niet ieder seizoen komt, slaat men meest al de winter over. De combinaties voorjaar en zomer en voorjaar, z omer en najaar komen dan ook het vaakst voor. A ndere bezoekpatronen (combinaties van seizoenen) komen slec hts in zeer beperkte mate voor. Figuur 3.10 laat de spreiding van het bezoek over de seizoenen zien.
3% 1% 4%
4%
10%
50%
10%
18% Alle seizoenen
Alleen zomer
Lente en zomer
Lente, zomer en herf st
Alleen lente
Lente en herf st
Alleen herf st
Overig
Figuur 3.10 Spreiding van het bezoek over de seizoenen
3.5.5
Tijdstip van het bezoek
Naast het seizoen is in de enquête aan de herhalingsbezoekers tevens gevraagd om aan t e geven op welke dag(en) van de week en op welke tijdstippen men bij voorkeur naar Heusden komt. Bijna 41% van de respondenten heeft geen voorkeur voor een bepaalde dagsoort. Van de respondenten die wel een voorkeur hebben, heeft 22% voorkeur voor de zondag. 14% komt het liefst op doordeweekse dagen. Ook de combinatie zat erd ag en zondag wordt relatief vaak genoemd (12%). Bijna 6% van de bezoekers van Heusden heeft de zaterdag als voorkeur opgegeven. Alle antwoorden opgeteld levert dat het volgende resultaat op: 77% heeft voorkeur voor de zondag, 62% heeft voorkeur voor de zaterdag en 61% voor doordeweekse dagen. Zondag is dus de meest populaire dag om een bezoek te brengen aan Heusden. Verder heeft men ongeveer een even grote voorkeur voor de zaterdag en voor doordeweekse dagen. Daarbij komt men iets minder vaak op doordeweekse dagen (maandag tot en met vrijdag) naar de vestingstad. Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 32 van 70
Voor wat betreft de dagdelen, heeft 45% voorkeur voor de middag. 3% van de bezoekers komt het liefst in de ochtend en slechts 1% ’s avonds. 10% geeft zowel de middag als avond als voorkeur op. Nog eens 8% van de bez oekers van Heusden heeft de c ombinatie ochtend en middag opgegeven. Andere combinaties komen z eer weinig voor. Biijna 33% van de respondenten heeft geen voorkeur voor een bepaald dagdeel. Als we alle perc entage van de verschillende ant woordcategorieën bij elkaar optellen blijkt dat van alle respondenten 44% voorkeur voor de oc htend heeft, 96% voor de middag en 45% komt het liefst in de avond naar Heus den.
3.6
Waardering en wensen ten aanzien van het bezoek
Hoe waarderen bezoekers hun bezoek aan Heusden? Die vraag staat centraal in deze paragraaf, waarbij wordt ingegaan op de waardering voor diverse voorzieningen en activiteiten in Heusden en de mate waarin het bezoek heeft voldaan aan de verwachtingen. 3.6.1
Totaalwaardering voor Heusden
Aan de res pondenten is allereerst gevraagd naar een rapportcijfer voor het bezoek aan Heus den in zijn totaliteit. Dit resulteerde in een gemiddeld cijfer van een 7,9. Er zijn nauwelijks verschillen waarneembaar tussen de verschillende gebruikersgroepen. In onderzoek stermen spreken we bij een 7,9 van een goede beoordeling waarbij slec hts enkele punten verbeterd dienen te worden. Onderstaand schema geeft enig inzicht in de interpretatie van rapportcijfers.
Rapportcijfer
Interpretatie
1,00 – 6,00
Slechte tot zeer slechte beoordeling. Er is behoorlijke verbet ering noodzakelijk.
6,00 – 6,99
Matige tot redelijke beoordeling. Er valt veel te verbeteren.
7,00 – 7,49
Redelijke tot voldoende beoordeling. Een te verbeteren res ultaat. Er zijn beslist punten die verbeterd moeten worden.
7,50 – 7,99
Goede beoordeling. Slechts enkele punten dienen verbeterd te worden.
8,00 – 10,00
Zeer goede beoordeling. Een bijna niet te verbeteren resultaat .
Bron: SIDM Respondenten konden in een toelichting aangeven waarom zij een bepaal d cijfer toekenden aan het bezoek. Dat resulteerde in een veelheid aan (vooral) positieve opmerkingen. Men vindt Heusden: -
mooi;
-
authentiek;
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 33 van 70
-
charmant;
-
kleinschalig;
-
historisch;
-
sfeervol;
-
gezellig;
-
een stadje met prac htig gerestaureerde monumenten;
-
fijn om rond te lopen langs de kleine, gevarieerde winkeltjes (geen ketens!) en galerietjes;
-
fijn om er een hapje of drankje te nemen op een terrasje of binnen in een horecagelegenheid;
-
een stadje met erg vriendelijke mensen (inwoners, pers oneel van horeca en winkeltjes);
-
goed te combineren met een fietstocht;
-
bijzonder vanwege de ligging aan het water, waardoor men een bezoek aan Heusden ook kan combineren met watersportactivit eiten of een rondvaart.
-
Er spreekt nog wel eens een tegenstrijdig beeld uit de opmerkingen wanneer het gaat om de drukte in Heusden. Over het algemeen spreekt men over een levendig stadje, maar doordeweeks doet het volgens sommigen nogal doods aan, is het saai en zijn veel winkels niet geopend. Anderzijds zijn er in het weekend nog wel eens klachten over t e grote drukte, angst voor massatoerisme en het uit het oog verliezen van de belangen van de inwoners.
-
Andere kritiek (van diegenen die een goede tot aalbeoordeling gaven) heeft betrekking op een gebrek aan (speel)voorzieningen voor kinderen en jeugd.
-
Wat de beoordeling ook nog ten goed e zou kunnen komen, is het weren van aut o’s uit de binnenstad, waarbij er dan echter wel een goede parkeergelegenheid aan de rand zou moeten zijn.
Diegenen die een minder goede beoordeling gaven, noemden als kritiekpunten vooral: -
het (beperkte, eenzijdige, dure) aanbod van winkels;
-
de beperkte/onduidelijke openingstijden van winkels;
-
parkeerproblemen;
-
weinig te beleven, saai;
-
toegankelijkheid/wegdek/bestrating (oneven bestrating, moeilijk begaanbaar, vooral slecht toegankelijk met een rolstoel).
3.6.2
Waardering attracties, monumenten, musea
De verschillende attracties, monumenten en musea in Heusden scoren over het algemeen een voldoende tot zeer goede beoordeling.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 34 van 70
vestingwallen (n = 1.023)
8,2
stadswandelingen, excursies (n = 391)
8,0
drie standerdmolens (n = 842)
7,8
bezoekerscentrum (n = 440)
7,5
galerieën (n = 593)
7,3
kunstwerken (n = 457)
7,3
Museum het Gouverneurshuis (n = 250)
7,1
Rondvaart Wiljo (n = 278)
6,9
Heemtuin de Meulenwerf (n = 266)
6,8
Museum de Droomspiegel (n = 175)
rapportcijf er
6,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
Figuur 3.11 Rapportcijfers attracties, monumenten en musea
Zoals in de figuur te zien is, scoren de vestingwallen het hoogste cijfer binnen het cluster van attracties, monumenten en musea (een 8,2). Ook de stads wandelingen en excursies worden zeer goed beoordeeld met een 8. Lager dan een 7 (een matige tot redelijke beoordeling) scoren rondvaart Wiljo, Heemtuin de Meulenwerf en Museum de Droomspiegel. Tussen de onderscheiden bezoekersgroepen zijn slec hts kleine verschillen waarneembaar. Met name bezoekers met kinderen geven een wat lager oordeel voor h et bezoekerscentrum, de galerieën, de heemtuin, museum de Droomspiegel en de kunstwerken. Bezoekers die doordeweeks komen, geven een iets hoger cijfer aan het bezoekerscentrum, de galerieën, de heemtuin en de stadswandelingen/ excursies. Men kon de gegeven rapportcijfers toelichten in de vragenlijst. Hieruit volgt een zeer divers, maar over het algemeen positief beeld. Het meest opvallend is het grote aantal personen dat aangeeft niet op de hoogte te zijn van het bestaan van bezienswaardigheden en door dit onderzoek op ideëen gebracht te zijn. Dit zou kunnen wijzen op verbetermogelijkheden aangaande
de
zichtbaarheid
of
het
onder
de
aandacht
brengen
van
deze
beziens waardigheden.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 35 van 70
3.6.3
Waardering horeca
De horeca wordt goed beoordeeld in Heusden. Geen enkel as pect s coort lager dan een 7,4. De hoogste waardering is er voor de klant vriendelijkheid van het personeel (7,9). Het laagst (maar nog altijd ruim voldoende) wordt het prijsniveau beoordeeld.
klantvriendelijkheid personeel (n = 999)
7,9
openingstijden (n = 827)
7,8
kwaliteit (n = 990)
7,7
inrichting (n = 917)
7,7
aantal horecagelegenheden (n = 996)
7,6
diversiteit horecagelegenheden (n = 947)
7,5
prijsniveau (n = 980)
7,4
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
rapportcijf er
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
Figuur 3.12 Rapportcijfers horeca
Wederom zijn de verschillen tussen de gebruikersgroepen minimaal. Dagrecreant en geven een net iets lager oordeel voor de openingstijden en het prijsniveau van de horeca dan verblijfsrecreant en. De t oelichting op de toegekende rapportcijfers was erg divers. De meest gehoorde kritiek is die op de (matige) prijs-kwaliteit verhouding. Sommigen sprek en over ‘toeristische prijzen’. 3.6.4
Waardering winkels / detailhandel
Het wink elaanbod in Heusden wordt redelijk tot goed beoordeeld. Men is het meest tevreden over de klant vriendelijkheid van het perso neel. Ook de k waliteit en inrichting van de winkels scoren goed. Het minst scoren het aantal winkels en de diversiteit van het aanbod.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 36 van 70
klantvriendelijkheid personeel (n = 804)
7,8
kwaliteit (n = 795)
7,5
inrichting (n = 777)
7,5
openingstijden (n = 732)
7,3
prijsniveau (n = 756)
7,2
diversiteit winkels (n = 851)
7,0
aantal winkels (n = 864)
6,9
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
rapportcijf er
7,5
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
Figuur 3.13 Rapportcijfers winkels, detailhandel
In de opmerkingen worden regelmatig de slager en bakker geprezen. Over het algemeen vindt men het een leuk aanbod van kleine, diverse, knusse, bijzondere winkeltjes met vriendelijk personeel. Er zijn echter ook bezoekers die het aanbod te beperkt en te duur vinden. Ook is er verwarring over de openingstijden (met name met betrekking tot de maandag en dinsdag) en geven enkele bezoekers aan dat het aanbod teveel wisselt (wink els verdwijnen en worden vervangen door anderen). De kleinschaligheid van de winkeltjes is voor personen in een rolstoel een probleem vanwege de beperkte toegankelijkheid. Sommige bezoekers missen een (grotere) supermarkt in Heusden. Wat de verschillen tussen verschillende bezoekersgroepen betreft, worden doordeweeks met name de openingstijden wat lager gewaardeerd dan in het weekend (respectievelijk een 7,1 en een 7, 5). 3.6.5
Waardering infrastructuur
In Heusden worden infrastructurele voorzieningen redelijk tot goed beoordeeld. De laagste score wordt toegekend aan de afvalbakken. In de meeste gebieden waar veel recreanten komen, is dit een aandachtspunt. Het hoogst worden de bereikbaarheid van Heusden, de bereikbaarheid van de haven via het water en de bewegwijzering naar Heusden beoordeeld.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 37 van 70
bereikbaarheid Heusden (n = 1.033)
7,8
bereikbaarheid haven via water (n = 319)
7,8
bewegwijzering naar Heusden (n = 936)
7,8
bereikbaarheid haven via land (n = 745)
7,7
aantal aanlegplaatsen voor boten (n = 280)
7,5
bewegwijzering naar attracties (n = 662)
7,3
wandelpaden, trottoirs (n = 1.016)
7,2
f ietspaden (n = 632)
7,1
parkeergelegenheid (n = 883)
7,1
zitbanken (n = 763)
7,1
inf ormatiepanelen (n = 701)
7,1
af valbakken (n = 727)
rapportcijf er
7,0 5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
Figuur 3.14 Rapportcijfers infrastructuur
Verblijfsrecreanten kennen een relatief hoge score toe aan de bereik baarhei d van de haven via land (7,8) en water (8, 5) en aan het aantal aanlegplaatsen voor boten (8,1). Bezoekers die met kinderen naar Heusden komen, geven een wat lager cijfer aan de wandelpaden/trottoirs (6,9), de bereikbaarheid van Heus den (7,6), de parkeergel egenheid (6, 9), afvalbakken (6,8), informatiepanelen (6,7) en bewegwijzering naar attracties (6, 9). Een onderwerp als infrastructuur nodigt uit om kritische opmerkingen te maken, hetgeen dan ook is gedaan. Er is met name veel opgemerkt omtrent de bewegwij zering naar/ van/in Heus den, het ontbreken of minder goed onderhouden zijn van afvalbakken, zitbanken, parkeerplaatsen, het niet autovrij zijn van de binnenstad en de slechte begaanbaarheid van paden (met name door mindervaliden en fietsers), vanwege de kinderkopjes. 3.6.6
Waardering informatie/voorlichting VVV
De diverse aspecten die betrekking hebben op de VVV in Heusden scoren goed tot zeer goed. Het hoogst scoren de klant vriendelijkheid en de bekwaamheid van het personeel. Verblijfsrecreanten, nieuwe bezoekers en bezoekers zonder kinderen geven over het algemeen iets hogere rapportcijfers, hoewel de verschillen gering zijn.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 38 van 70
bekwaamheid personeel VVV (n = 352)
7,9
algemene indruk (n = 518)
7,8
duidelijkheid f olders, brochures (n = 401)
7,6
openingstijden (n = 397)
7,5
assortiment (volledig, diversiteit, kwaliteit) (n =437)
7,5 rapportcijf er
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
Figuur 3.15 Rapportcijfers informatie/voorlichting VVV
In de toelichting geeft men met name aan dat er sprak e is van een mooi gebouw en vriendelijke mensen. In het bijzonder wordt een aant al keer de maquette genoemd die binnen staat. Sommigen zijn niet op de hoogte van het kantoor of weten niet waar het gehuis vest is. 3.6.7
Waardering algemene zaken
Diverse meer algemene zaken worden in Heusden ook voldoende tot goed beoordeeld. Met name de sfeer en gezelligheid krijgen een hoog rapportcijfer (8,3), hetgeen waarschijnlijk in grote mate verantwoordelijk is voor de hoge totaalwaardering voor Heusden. Sfeer blijkt hier namelijk in belangrijke mate
verant woordelijk
voor te zijn. Ook al zijn er diverse
verbeterpunten, dan zal een sfeervolle plaats in algemene zin altijd goed beoordeeld worden. Verblijfsrecreanten en nieuwe bezoekers kennen iets hogere scores toe aan de genoemde algemene zaken.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 39 van 70
sf eer, gezelligheid (n = 1.052)
8,3
beheer en onderhoud groen (n = 945)
7,7
veiligheid (n = 823)
7,7
handhaving en toezicht (n = 570)
7,2
rapportcijf er
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
Figuur 3.16 Rapportcijfers algemene zaken
De opmerkingen die bij dit onderdeel zijn geplaatst, zijn vrij divers. Enkelen vinden de sfeer niet zo goed wanneer men op rustige dagen komt. Ook wordt een aantal keer een opmerking geplaatst over vervuiling in en rond het water, minder goed onderhoud van groen en over ‘agressief’/streng toezicht waar het parkeren betreft (toezicht heeft alleen betrekking op controle foutparkeren). Wat veiligheid betreft, noemt men wederom het slecht begaanbare straatwerk (voor ouderen/mindervaliden). 3.6.8
Gemiste voorzieningen
Van alle bezoekers heeft bijna een kwart (23% ) aangegeven bepaalde voorzieningen te missen in Heusden. Vooral wink els (meer, diverser, goedkoper, meer voor dagelijkse levensbehoeften) worden veel genoemd. Daarnaast worden ook genoemd: -
parkeerplaatsen (meer, bet er bereikbaar, beter aangegeven);
-
voorzieningen voor mindervaliden (toegank elijkheid, wegdek);
-
pendeldienst tussen parkeerplaats en centrum;
-
bewegwijzering in het algemeen (van/ naar/in Heusden);
-
informatiepanelen over wat er te doen is;
-
bepaalde trekpleister die langer bezoek stimuleert;
-
speelvoorzieningen;
-
verkeers vrij cent rum;
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 40 van 70
-
betaalbare horec a;
-
overnachtingsmogelijkeid (camping, camperplaatsen, hotel);
-
fietsenstalling;
-
openbare toiletten;
-
aanbod voor jongeren;
-
evenementen, live muziek, straatorgel (iets wat de levendigheid vergroot);
-
pinautomaat.
3.6.9
Behoefte aan overnachtingsmogelijkheden
Interesse in overnac htingsmogelijk heden Bij de gemiste voorzieningen noemde een aantal respondent en spontaan de behoefte aan overnachtingsmogelijkheden. In de vragenlijst is ook specifiek ingegaan op de behoeft e daaraan. Aan de bezoekers die eerder in de vragenlijst aangaven waarschijnlijk of zeker nog eens terug te komen naar Heusden, is gevraagd of zij tijdens een volgend bezoek eventueel zouden willen overnachten in Heusden. Daarop heeft 15% positief geant woord. Vooral de reeds aanwezige verblijfsrecreanten, nieuwe bezoekers , doordeweekse bezoekers en bezoekers die niet in het gezelschap van kinderen waren, zouden in Heusden willen overnachten.
dagrecreant
10%
verblijf srecreant
44%
nieuwe bezoeker
27%
herhalingsbezoeker
13%
zonder kinderen
16%
met kinderen
13%
doordeweek
19%
weekend
13%
totaal
15%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
Figuur 3.17 Interesse in overnachten in Heusden
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 41 van 70
Voork eur logiesvorm Van diegenen die hebben aangegeven tijdens een volgend bezoek eventueel in Heusden t e willen overnachten, doet het merendeel dat het liefst op de boot (40% ), in een hotel (37%) of bed & breakfast (24%). Wanneer we de huidige verblijfsrecreant en buiten beschouwing laten (waarvan het merendeel overnacht op de boot) staat het hotel bovenaan met 39%. Tabel 3.8Voorkeur logiesvorm
camping hotel B&B boot anders
dagverblijfs- nieuwe herhalingsrecreant recreant bezoeker bezoeker % 11 4 15 4 39 34 52 30 29 18 37 18 29 53 15 52 10 5 6 9
zonder kinderen
met kinderen
doordeweek
weekend
7 39 26 38 8
14 19 14 57 10
7 32 21 47 7
9 41 27 34 9
totaal 8 37 24 40 8
N.B.: De antw oorden tellen op tot boven 100% omdat meerdere antw oorden mogelijk w aren
3.6.10 Aan verwachtingen voldaan Voor het overgrote deel van de bezoekers (96% ) heeft het bezoek aan Heusden aan de verwachtingen voldaan. Bezoekers die aangaven dat dit niet het geval was, noemen daarvoor als reden voornamelijk het gesloten zijn van voorzieningen (met name winkels ). In enkele gevallen ging het daarbij om permanente sluitingen (bijvoorbeeld een winkel die opgeheven was). Verschillende bezoekers noemden daarnaast de opengebroken markt, tegenvallend aanbod van wink els en horeca, ge brek aan sfeer en slecht weer.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 42 van 70
4 Bezoekraming Om een raming te kunnen maken van het totale aantal bezoekers van Heusden op jaarbasis zijn enkele vragen voorgelegd aan een voor de Nederlands e bevolking representatieve groep personen door middel van een internetenquête. Daarvoor is gebruikgemaakt van de onlinepanels van TNS-NIPO Research. We vroegen respondenten van 12 jaar en ouder hoe vaak zij in de afgelopen 12 maanden een bezoek brachten aan Heusden. Hieruit kwam naar voren dat 4% van de Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder in de afgelopen 12 maanden Heusden heeft bezocht. Als we het bezoekpercentage van personen tussen 12 en 17 jaar doort rekken naar kinderen tot 12 jaar (2%), dan k omen we voor de gehele Nederlandse bevolking op een geschat aantal van 580. 000 bezoek ers. In totaal brachten zij 714.000 bezoek en aan de vesting. Aan de respondenten is tevens een lijstje voorgelegd met enkele andere Nederlandse vestingsteden, en eveneens gevraagd welke zij hiervan in de afgelopen 12 maanden hebben bezocht. Duidelijk blijkt dat Heusden -bez oekers in grotere mate vestingsteden bezoeken dan niet Heus den-bezoekers. Dit geldt voor alle voorgelegde vestingsteden.
Tabel 3.9Bezoek andere vestingsteden (%)
Heusdenbezoekers
niet-Heusdenbezoekers
Willemstad
20
3
Den Bosch
85
30
Naarden
25
7
Woudrichem
32
3
Hulst
18
3
Grave
20
4
Met name bij de relatief hoge bezoekpercentages van Den B osch dient bedacht te worden dat het hier gaat om het recreatieve bezoek, dus bijvoorbeeld ook winkelen/ funshoppen. Naast het relatief hoge bezoek van Heusden-bezoekers aan andere vestingsteden blijkt voorts dat zij gemiddeld ook vaker deze steden bez oeken dan niet -Heusden-bezoekers. Uitzondering hierop zijn de verder weg gelegen plaatsen Naarden en Hulst.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 43 van 70
Twee derde deel van de bez oekers heeft Heusden in de zomer bezocht. Daarnaast bezocht bijna de helft (46%) het vestingstadje (ook) in de lente. Voorts kwam ruim een vijfde deel (22% ) (ook) in de herfst en ten slotte 9% (ook) in de winter. Zoals reeds is gebleken in paragraaf 3.3.6 heeft het bezoek aan vestingsteden een sterk regionaal karakter. Zo brengen mensen woonachtig in Noord-Brabant in relatief sterk e mat e een bezoek aan de genoemde vestingsteden, met uitzondering van Naarden. Deze plaats is duidelijk meer in trek bij inwoners van Noord-Holland en Flevoland. Limburgers en Gelderlanders zijn wat meer geöriënteerd op Grave, en Zeeuwen duidelijk meer op het nabijgelegen Hulst. Wat betreft de huishoudenssamenstelling komen bezoekers die behoren tot gezinnen met kinderen in ongeveer gelijke mate naar de vestingsteden als zij die behoren tot gezinnen zonder kinderen. Naar leeftijd bezien zijn bezoekers van Heusden in doorsnee wat ouder dan bezoekers van andere vestingsteden. Mensen met een hogere opleiding bezoeken in grotere mate een vestingstad dan mensen met een lagere opleiding.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 44 van 70
5 Conclusies en aanbevelingen Algemeen Vanaf de winter in 2009 tot en met het najaar van 2010 voerd e NRIT Onderzoek in opdracht van de gemeente Heusden een bezoekersonderz oek uit in de vestingstad Heus den. Doel van het onderzoek was om de bezoekersstromen in Heusden in beeld te brengen: hoeveel bezoekers komen er, waar komen zij voor, wat doen ze in Heus den, wie zijn deze bezoekers, wat vinden ze van Heusden en wat wensen zij? Dit onderzoek fungeert als een nulmeting. Bij herhaling van het onderzoek na een bepaalde periode worden trends en ontwikkelingen inzichtelijk. Bezoek omvang Heus den werd in 2009/2010 naar schatting door een kleine 600.000 personen bezoc ht. Deze brachten tezamen ruim 700. 000 bezoeken aan het vestingstadje. Mensen die Heusden bezoeken, bez oeken in grotere mate andere vestingsteden dan niet bezoekers. Zij bezoeken deze steden gemiddeld ook vaker. Men bez oekt Heusden bij voorker in de zomer en/of in de lente. Voor een bezoek aan een vestingstad worden doorgaans geen grote afstanden afgelegd. Bezoekers uit de eigen dan wel aangrenzende provincies bezoeken in hogere mate de betreffende vestingstad. Gezinnen met kinderen hebben een ongeveer gelijke voorkeur voor een bezoek aan een vestingstad als gezinnen zonder kinderen. Daarnaast bestaat er een grotere voorkeur onder oudere personen en pers onen met een hogere opleiding. Profiel De bezoekers van Heusden zijn in relatief grote mate ouderen, maken deel uit van een huishouden van twee personen zonder (thuiswonende) kinderen, zijn vaker dan gemiddeld hoog opgeleid en doorgaans betaald werk nemer of gepensioneerd. Het merendeel van de bezoekers is dagrecreant. Slechts een klein deel is verblijfsrecreant. Deze groep overnacht meestal bij familie of vrienden, op een boot, in een hotel of op een camping. De meeste bezoekers komen uit de regio rondom Heusden. De nadruk qua herkomst ligt op Noord Brabant. Gemiddeld legt men 68 kilometer af (heen en terug) om naar Heusden te komen. Bezoekers komen doorgaans met de auto of de fiets naar Heusden. De meeste bez oekers komen in gezelschap van een partner en/of een of meerdere vriend(inn)en. De gemiddelde groepsgrootte is 4,6 personen. De bezoekers van Heusden hebben in algemene zin voorkeur voor recreatieve activiteiten als het bezoeken van (oude) steden/dorpen, fietsen en wandelen. Ook gaat een redelijk groot deel graag naar concert, toneel, ballet, museum of doet graag aan sport in de vrije tijd. Deze algemene interesses van
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 45 van 70
de Heusden-bezoekers dienen waar mogelijk (indirect) vertegenwoordigd te zijn in of rondom Heus den. Bezoek aan Heusden Heus den is voor veel bezoek ers een doel op zich. Daarnaast combineert een deel het bez oek met bijvoorbeeld een fiets- of wandeltocht. Veel bezoekers komen op het idee om naar Heus den te gaan doordat ze al eens eerder zijn geweest. Het eerdere bezoek stimuleerde hen dus terug te komen. Ook familie, vrienden en kennissen hebben bezoek ers nogal eens aangeraden naar Heus den t e gaan. De media speelt vooralsnog een beperkte rol in het keuzeproces. Toch heeft bijna de helft van de respondenten wel iets vernomen over Heusden het afgelopen jaar. Meestal gebeurde dat echter ook via familie of vrienden. Daarnaast hebben veel bezoekers iets over Heusden gelezen in een krant of tijdschrift. Men komt voornamelijk naar Heusden vanwege de cultuurhistorie van de vesting. Daarnaast vormt de aanwezige horeca een belangrijk bezoekmotief, gevolgd door het winkelaanbod, de natuur/het landschap en de gezelligheid/ vriendelijkheid van de mensen. Van alle bezoekers is 80% niet voor het eerst in Heusden. Ongeveer de helft van deze herhalingsbezoekers komt een tot enkele keren per jaar naar Heusden. Ongeveer 15% komt zelfs een tot enkele keren per maand. Vrijwel alle bezoekers zijn voornemens nog eens terug te komen naar Heus den. Gemiddeld verblijft een bez oeker bijna 3 uur in Heusden. Ruim de helft komt naar Heusden in alle seizoenen van het jaar. De zomer is ec hter het meest populair, gevolgd door het voorjaar. Men komt ook op verschillende dagen van de week. Daarbij is de zondag nog wat meer in trek dan de andere dagen. Ook in economisch opzicht is de Heus den -bezoeker interessant. Gemiddeld wordt per persoon tijdens een bezoek aan de vesting ruim 27 euro uitgegeven. Een belangrijk deel daarvan komt terecht in de horeca en winkels. Een bezoeker die langer in Heusden verblijft, geeft beduidend meer uit dan een bezoeker die er korter verblijft. Het is in economisch opzicht dus interessant de bezoeker langer in Heusden te trachten te houden. Waardering en wensen Over het algemeen kan gesteld worden dat de bezoekers van Heusden zeer tevreden zijn over het aanbod. Gemiddeld geeft men een goede tot zeer goede beoordeling, die vooral voortkomt uit het mooie cultuurhistorische stadje met een bijzondere ligging aan het water en een goede sfeer met een kleinschalig, charmant karakter waar men fijn kan rondlopen, winkeltjes en galerietjes kan bekijken en een hapje of drankje in de horeca kan doen. Er zijn echter ook kritiekpunten, die op zijn minst aandac ht verdienen: -
Er is een zekere wrijving waar het de levendigheid voor bezoekers en leefbaarheid voor bewoners aangaat. Op dagen dat het rustig is, spreken sommige bezoek ers van een s aai, doods stadje. Wanneer het echter drukker/levendiger is, uiten sommigen
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 46 van 70
weer kritiek op het toeristische karakter, hetgeen de gemoedelijke sfeer en de leefbaarheid zou kunnen schaden. -
Auto’s en parkeren komen veelvuldig terug als aandachtspunt. Een redelijk aantal bezoekers is van mening dat auto’s geweerd moet en worden uit het centrum. Zeker op rustige dagen is de noodzaak hiertoe niet zo groot, het komt echter de sfeer en uitstraling t en goede. Wat parkeren betreft is het niet altijd even duidelijk waar (gratis) geparkeerd kan worden. Strenge controle op parkeren is tevens een kritiekpunt.
-
Het winkelaanbod is een belangrijk onderdeel van het ‘totaalproduct’ Heusden. Er wordt nogal eens kritiek geuit op de (onduidelijke) openings tijden van winkels. Ook het aanbod is niet voor iedereen even interessant. Diverse bezoekers spreken van te dure winkels, eenzijdig aanbod, te beperkt aanbod, maar tevens een (te) wisselend aanbod en enkelen wijzen in dat verband op het gevaar van verloedering.
-
Toegankelijkheid is eveneens een belangrijk aandachtspunt. De oude bestrating past uiteraard perfect in de uitstraling van het historische Heusden. Voor mensen die slecht ter been zijn (of hakken dragen) is dit echter een doorn in het oog. Ook de toegankelijkheid van Heusden per rolstoel levert problemen op. Vaak zijn trottoirs t e smal, zijn er te steile treden of kan men smalle deuropeningen (wink eltjes) niet binnen. Gezien de wat oudere doelgroep van Heusden is dit zeker een aandachtspunt.
-
Wat verschillende bez oekelementen in Heusden betreft, scoren sommige hoger dan andere. Een relatief lage score (lager dan 7) krijgen Museum de Droomspiegel, Heemtuin de Meulenwerf, Rondvaart Wiljo en het aant al winkels. Het verdient aanbeveling hiernaar te kijken. Ondanks het soms beperkte aantal gebruikers (van bijvoorbeeld het museum) kan dit de uitstraling verzwakken. Overigens werd in dat opzicht door verschillende bezoekers opgemerkt dat men niet op de hoogt e was van het aanbod aan musea in Heusden.
-
Een
bijzonder
hoge
score
stadswandelingen/excursies
(8
of
hoger)
krijgen
en de sfeer/gezelligheid.
Dit
de
vestingwallen,
zijn elementen die
gekoesterd moeten worden, ook wel de sterkten van Heusden. -
Bijna een kwart van de bez oekers mist bepaalde voorzieningen in Heusden. Het gaat om uiteenlopende zaken, die met name betrekking hebben op de hiervoor genoemde punten
(onder
andere
bewegwijzering/informatie,
parkeerplaatsen, trekpleisters
voorzieningen die
langer
voor bezoek
mindervaliden, stimuleren,
speelvoorzieningen, een verkeers vrij centrum en overnac htingsmogelijkheden).
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 47 van 70
Bijlage A: Vragenlijst
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 48 van 70
VRAGENLIJST RECREATIEONDERZOEK VESTINGSTAD HEUSDEN 2009/2010 - Internet-enquête -
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 49 van 70
DE VRAGEN 1 TOT EN MET 7 GAAN OVER UW BEZOEK AAN HET VESTINGSTADJE HEUSDEN OP DE ONDERZOEKSDAG (DE DAG DAT U DOOR EEN MEDEWERKER VAN ONS WERD BENADERD).
1.
Uit welke plaats bent u op de dag waarop u door een van onze enquêteurs werd benaderd (de onderzoeksdag) vertrokken om naar het vestingstadje Heusden te komen? plaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .postcode: . . . . . . . . . .
2.
Woont u daar ook? 0 ja 0 nee, mijn woonplaats is: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode: . . . . . . . en ik heb overnacht:
0 bij familie of vrienden 0 op een camping 0 in een hotel 0 in een bed & break fast 0 in een bungalowpark 0 op een boot 0 anders, namelijk . . . . . . . . . .
3.
Met welk vervoermiddel bent u die dag naar Heusden gekome n? 0 te voet 0 met de fiets: 0 elek trisch 0 gewoon 0 met de bromfiets/scooter 0 met de aut o 0 met de motor 0 met de boot 0 met een touringcar 0 met het openbaar vervoer 0 anders, namelijk: . . . . . . . . . . . . . . .
4.
Welke afstand heeft u die dag in totaal afgelegd om naar Heusden te komen? INDI EN U HET NI ET PRECIES WEET, MAG U EEN SCHATTI NG GEV EN …. kilometer (heen en terug)
5a.
Hoeveel tijd heeft u die dag doorgebracht in Heusden? ongeveer . . . . . . uur en . . . . . minuten
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 50 van 70
5b.
Welk dagdeel bent u die dag in Heusden geweest? MEERDERE ANTWOORDEN MOGELI JK 0 ochtend (tot 12.00 uur) 0 middag (tussen 12.00 en 18.00 uur) 0 avond (na 18.00 uur)
6a.
Vormde uw bezoek aan Heusden op die dag het hoofddoel van uw uitstapje? 0 ja, het enige doel van het uitstapje OVER NAA R VRAAG 7 0 nee, het was onderdeel van een grotere dagtrip (bijvoorbeeld een fiets - of wandeltocht )
6b.
Wat heeft u die dag nog meer gedaan of bezocht? ............
7a.
Met hoeveel personen (inclusie f uzelf) bent u die dag in Heusden geweest? aantal personen: . . . . . . . (inclusief uzelf)
7b.
7c.
Hoeveel van die personen (inclusief uzelf) zijn: jonger dan 12 jaar?
. . . . . . (aantal personen)
12 t/m 17 jaar?
. . . . . . (aantal personen)
18 t/m 39 jaar?
. . . . . . (aantal personen)
40 t/m 64 jaar?
. . . . . . (aantal personen)
65 jaar en ouder?
. . . . . . (aantal personen)
Met wie bent u die dag naar Heusden gekomen? 0 alleen 0 samen met vriend(in)/ part ner 0 in groepje (gezin, famili e, kennissen), alleen volwassenen (18 jaar en ouder) 0 in groepje (gezin, familie, kennissen), met kinderen w. v. jongste jonger dan 6 jaar 0 in groepje (gezin, familie, kennissen), met kinderen w. v. jongste 6 tot 12 jaar 0 in groepje (gezin, familie, kennissen), met kinderen w. v. jongste 12 tot 18 jaar 0 in grot er groeps verband (bijvoorbeeld bedrijfsuitje, excursie, e.d.)
8.
Hoe bent u op het idee gekomen voor dit bezoek aan Heusden? 0 door eerdere ervaring/ eerder bezoek 0 al langer bekend met deze plaats, maar nog nooit geweest 0 op aanraden van familie/ vrienden/kennissen 0 toeval (langsgereden) 0 via de website van Heusden (Rijk Heusden. nl; HB Theusden.nl)
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 51 van 70
0 na ont vangen van digitale nieuwsbrief Rijk Heus den 0 over dit gebied gehoord via andere media (bijv. krant, radio, tv) 0 anders, te weten: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.
Hoe vaak bezoekt u Heusden gewoonlijk? 0 dagelijks 0 meerdere keren per week 0 een tot enk ele keren per maand 0 een tot enk ele keren per jaar 0 niet elk jaar → OVE R NAA R VRAAG 11 0 dit was mijn eerste bezoek aan Heus den → OVER NAA R VRAAG 11
10.
Welke voorkeuren heeft u voor een bezoek aan Heusden? MEERDERE ANTWOORDEN MOGELI JK Dag: 0 ochtend 0 middag 0 avond 0 geen voork eur Week: 0 doordeweekse dag 0 zaterdag 0 zondag 0 geen voork eur Seizoen: 0 voorjaar (maart t/m mei) 0 zomer (juni t/m augustus) 0 najaar (september t/m november) 0 winter (december t/m februari) 0 geen voork eur
11.
Bent u van plan om Heusden nog een keer te bezoeken, en o p welke termijn? 0 ja, dit jaar nog 0 ja, besli st volgend jaar 0 waarschijnlijk volgend jaar 0 waarschijnlijk wel, maar weet nog niet wanneer 0 waarschijnlijk niet → OVER NAAR VRAA G 13 0 zeker niet → OVE R NAAR V RAAG 13
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 52 van 70
12a.
Zou u tijdens een volgend bezoek eventueel willen overnachten in Heusden? 0 ja → DOOR NAAR VRAAG 12b 0 nee → OVER NAA R VRAAG 13
12b.
Indien ja, naar wat voor verblijfsaccommodatie zou uw voorkeur uitgaan? MEERDERE ANTWOORDEN MOGELI JK 0 camping 0 hotel 0 bed & break fast 0 boot 0 anders, namelijk . . . . . . . . . .
13.
Heeft u het afgelopen jaar iets gehoord of gezien over Heusden? MEERDERE ANTWOORDEN MOGELI JK 0 nee 0 via familie/ vrienden/kennissen 0 via VVV/Heusdens Buro voor Toerisme 0 via ANWB 0 via radio of televisie, nl. . . . . . . . . . . 0 via krant of tijdschrift, nl. . . . . . . . . . 0 via internet: Heusden.nl; Rijkheusden.nl; HB Theusden. nl 0 via andere website 0 op andere wijze, te weten: . . . . . . . . .
14a.
Waarom heeft u specifiek gekozen voor het bezoek aan Heusden? MEERDERE ANTWOORDEN MOGELI JK 0 de natuur/ het landschap 0 fietsmogelijkheden 0 wandelmogelijkheden 0 watersportmogelijkheden (zeilen, surfen, e.d.) 0 historisch Heusden, cultuurhistorie van vesting 0 evenement en (markten, braderieën, festivals, kermissen) 0 musea/bezienswaardigheden 0 galerieën 0 uitgaansmogelijkheden (cafés, bars, e.d.) 0 culinaire mogelijkheden (restaurants, bistro’s, e.d.) 0 winkelmogelijkheden 0 familie/kennissen/ vrienden in Heusden en/of omgeving 0 gezelligheid/ vriendelijkheid mens en 0 iets anders, namelijk . . . . . . .
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 53 van 70
14b.
Wat was de belangrijkste reden? . . . . . .
DE VOLGENDE VRAGEN GAAN OVER UW BELEVING VAN HEUSDEN, UW WAARDERING VOOR DIT VESTINGSTADJE EN UW MENING OVER DE AANWEZIGE VOORZIENINGEN
15a.
Welk cijfer geeft u Heusden in zijn totaliteit? Een 10 betekent ‘uitstekend, zeer goed’, en een 1 betekent ‘slecht’. RAPPORTCIJFER:
15b.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Kunt u in het kort aangeven waarom u dit cij fer heeft gegeven? Met andere woorden: wat vindt u van Heusden? .....................
16.
Kunt u door middel van een rapportcijfer aangeven wat u vindt van de volgende toeristi sch-recreatieve voorzieningen in Heusden? Een 10 betekent ‘uitstekend, zeer goed’, en een 1 betekent ‘slecht’; NVT is ‘geen mening, niet gebruikt, niet bezocht’. RAPPORTCIJFER Attracties, monumenten, musea - Bezoekerscentrum
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- drie standerdmolens
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- vestingwallen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- galerieën
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- Rondvaart Wiljo
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- Heemtuin De Meulenwerf
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- Museum Het Gouverneurshuis 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- Museum De Droomspiegel
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- kunstwerken
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- stadswandelingen, excursies 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
→ naam excursie/rondleiding: . . . . . . Event uele opmerk ingen: . . . . . . . . . . Horeca: - aant al horecagelegenheden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- diversiteit horecagelegenheden 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 54 van 70
- kwaliteit
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- openingstijden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- inrichting
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- klant vriendelijkheid personeel 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- prijsniveau
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
1
Event uele opmerk ingen: . . . . . . . . . . Winkels/detailhandel: - aant al winkels
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- diversiteit winkels
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- kwaliteit
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- openingstijden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- inrichting
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- klant vriendelijkheid personeel 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- prijsniveau
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
1
Event uele opmerk ingen: . . . . . . . . . . Infrastructuur: - wandelpaden/trottoirs
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- fietspaden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- bereikbaarheid Heusden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- bereikbaarheid haven via land
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- bereikbaarheid haven via water
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- aant al aanlegplaatsen voor boten
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- bewegwijzering naar Heusden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- bewegwijzering naar attracties
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- park eergelegenheid
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- zitbanken
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- afvalbakken
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- informatiepanelen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
Event uele opmerk ingen: . . . . . . . . . . Informatie/ voorlichting Heusdens Buro voor Toerisme (VVV): - algemene indruk
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- openingstijden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- assortiment (volledig, diversiteit, kwaliteit
1
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 55 van 70
- duidelijkheid folders/brochures
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- klant vriendelijkheid personeel HB T
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
- bekwaamheid pers oneel HB T
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nvt
Event uele opmerk ingen: . . . . . . . . . . 17.
Nogmaals vragen wij u om een rapportcijfer te geven. Het gaat nu om de volgende meer algemene za ken met betrekking tot Heusden: RAPPORTCIJFER - handhaving en toezicht
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- beheer en onderhoud groen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- veiligheid
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
- sfeer, gezelligheid
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
nvt
(plantsoenen, perken, plant en)
Event uele opmerk ingen: . . . . . . . . . . 18.
Welke voorzieningen mist u in Heusden? ...........................
19a.
Heeft het bezoek op de onderzoeksdag aan uw verwachtingen voldaan? 0 ja → OVER NAA R VRAAG 20a 0 nee → DOOR NAA R VRAAG 19b
19b.
Waarom heeft het bezoek niet aan uw verwachtingen voldaan? ............................................... ...............................................
20a.
In verband met uw bezoek aan Heusden op de onderzoeksdag zult u wellicht het een en ander hebben uitgegeven. Hoeveel heeft u in totaal tijdens, direct vóór en direct ná dit bezoek uitgegeven aan de volgende zaken? INDI EN U HET NI ET PRECIES WEET, MAG U EEN SCHATTI NG GEV EN - eten, drinken, consumpties
€ …..
- kleine aankopen, cadeautjes of souvenirs
€ …..
- attracties, musea
€ …..
- park eren
€ …..
- openbaarvervoerkaartjes
€ …..
- andere zaken, te weten: ……..
€ …..
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 56 van 70
20b.
Op hoeveel personen hebben deze zaken betrekking? Op …… personen
ER VOLGEN NU ENKELE VRAGEN OVER UZELF
21.
Wat is uw leeftijd? . . . . . jaar
22.
Wat is uw geslacht? 0 man 0 vrouw
23.
Hoe
is
het
gezin
of
de
huishouding
waarvan
u
deel
uitmaakt
samengesteld? 0 eenpersoonshuishouden 0 huishouden van twee personen zonder kinderen 0 gezin met kinderen waarvan de jongste jonger is dan 6 jaar 0 gezin met kinderen waarvan de jongste 6 tot 12 jaar is 0 gezin met kinderen waarvan de jongste 13 tot 17 jaar is 0 huishouden met meer dan 2 personen, waarvan iedereen 18 jaar of ouder is 24.
Wat is uw hoogst genoten opleiding? (Indien u nog studeert: de opleiding die u nu volgt) 0 lager onderwijs 0 lager beroepsonderwijs (bijv. LTS, LHNO, LEAO) 0 middelbaar algemeen voortgezet onderwijs (MAVO, MULO, VMBO) 0 middelbaar beroepsonderwijs (bijv. MTS, MEAO) 0 hoger algemeen voortgezet onderwijs (HAV O) 0 voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (VWO, Gymnasium, Atheneum, HBS) 0 hoger beroeps onderwijs (bijv. HTS, HEAO) 0 wetenschappelijk onderwijs (Universiteit)
25.
Welke
van
de
volgende
profielen
past het
best bij
uw
persoonlijke
omstandigheden? SLECHTS ÉÉN ANTWOORD MOGELIJK 0 scholier/student 0 zelfstandig ondernemer 0 betaalde werknemer Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 57 van 70
0 vrijwilliger 0 werkzoekend 0 arbeidsongeschikt 0 gepensioneerd 0 huisman/-vrouw 26.
Welke recreatieve activiteiten beoefent u bij voorkeur? 0 wandelen 0 fietsen 0 sport 0 hobby’s als schilderen, tekenen, beeldhouwen, muziek maken 0 bezoek attractiepark 0 bezoek concert, toneel, ballet, e.d. 0 bezoek bioscoop 0 bezoek museum 0 bezoek (oude) stad/dorp 0 bezoek evenement 0 overig, te weten: . . . . . . . . .
27.
Heeft u tenslotte nog opmerkingen of sugge stie s met betrekking tot Heusden?
Mede namens de gemeente Heusden: HARTELIJK DANK VOOR UW MEDEW ERKING!
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 58 van 70
Bijlage B: Invulformulier
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 59 van 70
Tevredenheidsonderzoek bezoekers vestingstad Heusden Datum: ……………………. Begintijd: …………………. Eindtijd: ……………
Weersgesteldheid:
zonnig/bewolkt
Locatie/straat: …………………………………………..
wel/geen neerslag
Naam enquêteur: ……………………………………….
temperatuur (indicatief):
E-mailadres 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 60 van 70
Bijlage C: Opmerkingen en suggesties
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 61 van 70
Opmerkingen en suggesties N ____________________________________________________________________________ ___ - Parkeerverbod in het centrum - Laden en lossen / toestaan van vrachtverkeer op vastgestelde tijden.
1
"Geen" Het was een kortstondig maar een bezienswaardig,interessant en gezellig bezoek. .Leuk stadje.Schoon met goede voorzieningen'Niet veel meer aan veranderen.Zo houden. ?Het Parkeren op de markt is voor mij een doorn in het oog!! `MOOI!!!Megen ook een vestingsstadje heel mooimaar Heusden heeft jammergenoeg om te zeggen maar toch meer!!!!! 1. Maak Heusden bekend in Heusden. Ik heb daar ideeën over bel 06 53 168 295 2. organiseer meer in het voor- en na- seizoen. 3. organiseer meer in de winter. Zorg voor verwarmde terssen. 4. Meer (authentieke) winkeltjes. 5. Breng de VVV naar de bezoekers Aan de buitenwereld; Zonnebloem, Rode Kruis en meer organisatie s heb ik kenbaar gemaakt dat Heusden een stadje is dat slecht tot zeer slecht toegankelijk is voor gehandicapten en dit zekerniet bezocht moet worden met een georganiseerd 'uitje' Afgezien van het missen van een toilet op de parkeerplaats was verder alles perfekt. Alleen zoals eerder gemeld dat parkeerprobleem, met daardoor de veel te snelle uitdeling van parkeerbonnen waar steeds meer mensen die Heusden bezoeken over klagen met reacties daarop we kunnen ook wel naar andere leuke/gezellige plaatsen waar men fatsoe alles ok Als de parkeergelegenheid in de stadsrand toeneemt zal het nog gezelliger zijn dan het al is. Dit is vooral belangrijk in de zomermaanden als er meer toeristen komen. als er nog geen openluchtconcerten gegeven worden ,zou dat leuk zijn of straat-theater als het op de markt auto en motorvrij wordt zal het nog gezelliger zijn in Heusden Als ik het vergelijk met onze oude Zeeuwse steden doet Oud Heusden koel aan. (Veere,Middelburg,Sluis) Ondanks dat het zaterdag was en droog weer vonden wij het niet druk in de stad.(geen activiteit kunnen ontdekken) 19 september 2010 Als je op een mooie dag een terras zoekt, kijk je al vlug naar de mogelijkheden aan het water. Zitplaatsen aan het water zijn beperkt. autovrij centrum Autovrij centrum (met uitzondering voor gehandicapten) autovrije pleinen Begrijpelijk dat je de auto buiten het stadje op een groot terrein moet parkeren, fijn dat dit gratis is (vooral zo houden!) Maak van de gelegenheid gebruik om vanaf daar de toeristen op te vangen met informatie. De toegangsweg (voetpad) naar stadje li Behoud de hartelijkheid en het karakter van deze vestingstad. We komen er al vanaf de jeugd met enorm veel plezier. behoudt het karakter van Heusden! Het is een echt gezellige stad. ben blij dat heusden een brabants stadje is (trots) Bestaat al lang, en zal nog lang blijven. Bestrating is moeilijk voor wandelaars en fietsers! laat a.u.b.de parkeerplaatsen op de vismarkt blijven Bewijzering naar Oud Heusden is slecht aangegeven daar we dit hebben moeten vragen. Verder geen bijzonderheden. Bierbrouwerij kareltje, is de reden om naar heusden te gaan. binnen de kom van heusden is het niet prettig fietsen Binnenstad autovrij maken. Blijf Heusden in de huidige stijl ontwikkelen. Blijf lekker bescheiden. Breng meer leven in de herfstperiode Buiten de stad parkeren voor lang bezoekers Complimenten met het keurige wc-huisje bij de oude haven. Erg nuttig. Je hoeft niet te bedelen bij de restaurantjes om even naar het toilet te mogen. Dat heb ik al gedaan, ik wil meer winkels en meer te doen voor de jeugd. En bij die winkels het liefst een drogist. de broer van mijn vrouw woond in oud heusden plusminus 35 jaar wij komen een
1
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1 1 1 1
1
1 1
1 1 1 1 1
1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Pagina 62 van 70
paar keer perjaar op bezoek,maar zijn eigelijk nog nooit in het plaatsje heusden geweest ik vond het prachtig! de chaos op het grote plein bij de haven verminderen, geen stalling van fietsen en auto's. een beetje minder toeristische aankleding kan ook wel.... de keren dat ik een bezoek bracht aan heusden was ik in gezelschap van een fietsclub en ik ben dan niet in de gelegenheid om veel van heusden te zien. De parkeervoorziening buiten de wallen zijn op behoorlijke afstand, wellicht is op drukke dagen een pendelvoorziening (evt tegen vergoeding) te overwegen voor ouderen en slecht ter been zijnde personen De speelplaats bij de ruine heb ik al vermeld. Dat vind ik echt jammer. Tevens is het een hangplek geworden voor jongeren met een brommer. Ook jammer. de stad(centrum) zou autovrij moeten zijn vooral op zondag! De VISMARKT moet autovrij!! De watersportvoorzieningen zijn erg goed. Mooie havens, prima ligging met goede technische faciliteiten De weg"SCHEEPSWERF"loopt dood bij de slagboom van jachthaven "de Wiel" Aan het begin van de weg staat niet aangegeven dat dit een doodlopende weg is waardoor nodeloos en storend(m.n. motors en brommers) verkeer plaatsvindt dat zich geërgerd moet keren. Ga De winkelopenstelling veranderen!!!!!!!!!!!!! De winkeltijden op dinsdag waren voor ons een grote verrassing. Probeer ook de directe omgeving van het stadje oorspronkelijk te houden. Ik meen mij te herinneren dat de weg ernaar toe enkele mooie vergezichten had waarin weinig industrie te zien was. Dit Die auto's op de markt zijn wel erg irritant. Ze passen er niet. Ze geven overlast en ze bederven de relaxte sfeer. Doe vooral geen afbreuk aan het karakter, dan kom ik nog eens terug! door werk aan de weg was heusden zeer slecht te berijken. op een gegeven moment zijn we de weg kwijt geraakt omdat de wegomleidings borden niet duidelijk waren dit vind ik heel erg fustrerend. Duidelijkheid wat betreft het parkeerbeleid. In het vestingstadje zelf zijn betaalde en gratis parkeerplaatsen. Wat mij betreft mogen ze in het he le vestingstadje betaald parkeren toepassen, met uitzondering van de bewoners en eventuele (bezoekerspasjes Eén aandachtspunt; de noodlokalen van de Kinderopvang, het gebouw past totaal niet in het plaatje, zo jammer, want het bevindt zich wel op de looproute van de vestingmuur.. Het viel ons meteen op en belemmerde de historische architectuur. Een consumptie in een Heusdens etablissement. (Als dank voor deze bijdrage;-) Een erg prettige stadt die nog een bezoek waard is. Maar waarom kent bijna niemand Heusden? Wat meer reclame mag ... ik vertel al graag daarover. Een gezellig stadje waar je lekker kunt wandelen, fietsen, terrasje pakken e.d. Een stadje met veel voorzieningen. een gezellig vestiggingsstadje wat je zeker i n ere moet houden Een heel mooi stadje dat behouden moet blijven, prachtig. Een Hema zou welkom zijn uiteraard met oude voorgevel! Een mooi stadje, waar ik zeker nog een keer naar terug zal gaan. een mooie plaats om lekker door te slenteren !!! een prima stadje om te bezoeken. Een waar ontsnappingsoord voor stadsbewoners! Mag iets minder burgerlijk hier en daar en het horeca-aanbod mag iets romantischer, stijlvoller, voor mensen die wat capsones hebben :-) Misschien is het er ook wel, maar was ik te kort daar en niet in het go eigenlijk niet, maar mischien buiten het vaarseizoen wat vrije ligplaatsen omdat er dan ook geen voorzieningen zijn in de jachthaven. er is weinig variatie in bezienswaardigheden. Het ziet er zo bedacht uit. er mag in het toeristen seizoen wel iets meer leven in de brouwerij Er mogen nog meer galerieen komen! Er worden te weinig evenementen georganiseerd, althans, ik hoor of zie daar nooit iets over. Ik denk aan muziek, uitvoeringen of toneel/cabaret (kleinkunst). Het plein/de markt leent zich daar uitstekend voor. Wanneer daar eens een band of artiest zou op er zoudebn wat emer wisseldne elemanten plaats kunnen vinden zoals bv een korendag er zouden nog enkele panden kunnen worden gerestaureerd, maar dat zal wel van de prijs afhangen, verder is het een prachtig stadje Fijn middag gehad met mijn zus in Heusden.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1 1 1 1 1 1 1 1
1 1
1 1 1 1
1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1
1 1 1
Pagina 63 van 70
ga zo door Ga zo door Ga zo door het is een leuke stad als uitvalsbasis of om met vrienden te bezoeken die net als wij houden van historie!! ga zo door met deze uitstraling ga zo door! Er gaat al teveel van ons erfgoed verloren. Ga zo door!!! Ga zo door. Een tip heb ik wel, de anwb uitleg borden zijn erg slecht te lezen en er ontbreekt informatie bij sommige gebouwen. Dat is echt heel erg jammer. Ga zo door. Rustig uitbouwen en blijven werken aan het excelleren. GEEN AUTO'S OP DE MARKT Geen auto's parkeren op de historische plei nen GEEN ELECTRA OF DRINKWATER IN DE OUDE GEMEENTEHAVEN geen enkele ,ik zou zeggen houd dit mooi in stand, ook voor ons nageslacht Geen, maar ik vind het altijd gezellig als mijn man en ik Heusden aan doen voor een bezoekje/ geen.altijd gezellig. Gewoon doorgaan zoals nu gerealiseerd is. Nogmaals zeer proper en keurig verzorgd. gewoon doorgaan... gewoon gezellig! Gewoon in stand houden als historische trekpleister. Gezellig stadje om een paar uur te bezoeken. We hadde n ook prachtig weer, dat scheelt altijd veel. Goedkoperen kledingzaken Graag minder verkeer in de binnenstad. Bij mooi weer nogal wat motorrijders gratis parkeren Haal die lelijke schietmasten weg bij de historische poort op de wallen Heb genoten en is voor herhaling vatbaar en zal het zeker aanbevelen. Heb ik reeds aangegeven. Autovrij maken van de mooie pleinen/markten. Heel gezellig plaatsje,waar het goed toeven is,en je heerlijk kan wandelen, en mogelijkheden genoeg om te doen,maar dit voor de volgende keer het is altijd leuk om er even naar toe te fietsen als ik op de camping sta in nederhemert zuid. vaste prik.Koop altijd iets van kleding en iets bij de delicatesse winkel. het is jammer dat de parkeerwachters met de winterdag[eind van de middag] ons nog een bekeuring te geven[omdat we niet goed in een parkeervak stonden] het is voor mij onbegrijpelijk dat in zo'n mooi stadje, dat veel verdient aan toerisme, zo'n agressief en duur parkeerbeleid wordt gehandhaafd Het lijkt me een lastige klus voor de afvalverwerking en veiligheidsdiensten. Op sommige locaties (nabij molens/ langs de wal) kon ik me geen rijdende vuilniswagens noch brandweerauto voorstellen. Fred het was een gezellige dag, twee uurtjes in heusden is eigenlijk te kort Het was indrukwekkend. Het weer speelde ons gewoon parten. Het was een hele slechte, regenachtige dag. Toch genoten en komen daarom terug bij beter weer. Een markt zou leuk zijn.(is er misschien ook wel). Wij liepen voortdurend onder de paraplu en het was koud. Maar wij konden het zou mooi zijn wanneer je vanuit den bosch 'smorgens naar Heusden kunt, en pas veel later op de dag terug kunt varen. heusde is een plaats,waar ik familie en vriend mee naar toe wil nemen Heusden is de leukste kern van de gemeeente Heusden. We brengen er toch wel wekelijks een bezoekje aan een van de winkels of terrasjes. En we hopen dit nog lang te kunnen doen. Heusden is een bijzonder mooi stadje, vriendelijke mensen en mensen die trots zijn op hun stadje. Wij komen een paar keer per jaar met de boot in Heusden en we vinden dat we het ook niet over kunnen slaan, gewoon omdat het er zo gezellig is en vrijwel all heusden is een heerlijk stadje we hebben een mooie stadswandeling gemaakt. komen vast nog een keer terug . meer groen op de botermarkt, waterpoort, minder auto,s in het stadje Heusden is een superleuk plaatsje het weer zat ons helaas tegen die dag, maar met goed weer ga ik zeker nog een keer terugkeren Heusden is gezellig, maar vooral in 't weekend vaak druk: dan is 't parkeren bést moeilijk. Als 't mooi weer is, is in Heusden buiten gewoon hartstikke gezellig............................. Heusden is prima zoals het is. Blijf het vooral goed onderhouden, dan kan iedereen er van genieten en maak er vooral geen Valkenburg van, als u begrijpt wat ik bedoel.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
Pagina 64 van 70
Heusden is voor ons de plaats, om een paar keer per jaar naar toe te gaan, Mooie fietstocht voor ons. Heusden moet auto vrij zijn om geheel tot zijn recht te kunnen komen, de herintroductie van de tram zou een mooi stukje verleden doen herleven en een groot parkeer probleem oplossen. Het aantal gallerieen verminderen en een breder aanbod van winkels zou e heusden moet geen museum worden, maar wel respect voor de historische uitstraling van de stad. Auto's van bezoekers weren uit de stad, misschien moet dit ook gelden voor de pleziervaart. Heusden moet vooral zo blijven Heusden zou echt iets moeten doen voor de jongeren, in de hele omtrek is er niets te doen voor jongeren. In oudheusden bij de schakel is er nooit iets. In Drunen Utopia zitten veel coke en speed verslaafden. In vlijmen is volgensmij ook niet veel, en daa Heusden, veel over gehoord en gelezen, nu zelf een keer gezien. Ik hoop van ganserharte dat het bij deze ene keer blijft. Hoop dat het dit karakter blijft behouden. Waardeer dat er verschillende kleine winkels bestaan i.p.v. de overal bekende winkelstraten. De haventjes moeten worden gehandhaafd! Hopelijk blijft Heusden zijn karakter behouden. Dus niet teveel verkeer in de kern. Hou het gezellig en laat het niet vervalkenburgen. Hou het eenvoudig, proper en rustig Hou het laagdrempelig qua parkeren. Diversiteit w.b. cafe's en restaurants erin houden, dus niet alleen maar duur. Winkels behouden. Concerten behouden. hou zo vol!!!! buiten nog lekkere, gezellige eettentjes houd de vesting zoals het was en haal die smerige noodlokalen en dergelijke weg houd eea kleinschalig. geen massa tourisme. handhaving hoe pijnlijk ook. betrek ondernemers bij de plannen,want het is ook hun zaak omzet???? auto vrij,weg al die auto,s voor de ramen met getoeter. succes maar er wordt toch niets mee gedaan. Houd het stadje zo mooi als wij het gezien hebben! houden zo !!!!! parkeren op de markt met n leuke oude auto moet blijven!!! houden zo!! houden zoals het is. Houdt het op hetzelfde hoge nivo! Houdt het stadje zoals het is, dat maakt Heusden zo uniek. Gezellig en authentiek. Ik denk dat e.e.a. best goed voor elkaar is, ga zo door. Ik en mijn zusjezijn eigenlijk niet naar Heusden gekomen als toeristen maar om bij onze opa(Peter) te logeren. Hij heeft een cafe: De Republiek. Dus daarom was deze enquete (ofzoiets) niet echt voor ons bedoeld. Vriendelijke groeten van Jiwa en Anaïs Ik heb geen opmerkingen. Het was een leuke trip en zeker om daar nog eens terug te komen op een tijdstip dat het weer beter is. Het was die dag dan wel erg koud en winderig. Maar we hebben genoten van de natuur, het water, het stadje zelf en de molens. ik heb mij goed vermaakt in heusden Ik hoop dat het plein rond de haven gauw klaar is, het gaf deze keer een wat rommelig gevoel. Maar we komen in de zomer zeker terug, maar dan op de fiets want Heusden blijft ons trekken. Een super gezellig stadje. ik kom er gemiddeld twee maal per jaar ik vind het een leuk stadje en ik vind het eigenlijk prima Ik kom er graag en rijd met plezier 50 km om daar te winkelen. Ik vind de aanpassing van de Vismarkt niet geslaagd, verder zou ik de Vismarkt graag auto vrij zien en dat leveranciers voor 10.00 uur moeten leveren. Qua horeca zou er ook wel wat meer diversiteit mogen zijn. ik vind het jammer dat Heusden niet autovrij is ik vind het nu leuker als toen ik er woonde ben er jaren niet meer geweest maar bezoekt het nuweer Ik vond alles perfect. Ik vond dat er vragen gesteld werden die niet relevant zijn voor een goed onderzoek betreffende Heusden. Ik zelf woon in Heeze, wij hebben als dorpje de "Brabantse Dag" iedere laatste zondag in Augustus. Vele gasten zeggen vinden dat echt gezellig ! Dit zet ons "Brabant als gezellig dorp" neer. Zorg voor eerlijk vermaak zonder te veel commercie en laat het Ik zou een parkeerverbod toejuichen voor mensen die niet in Heusden wonen! Ik zou Heusden culinair gezien meer op de kaart zetten. Ik ben woonachtig in
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1 1
1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1
1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1
Pagina 65 van 70
den Bisch en ga telkens uit eten in den Bosch gezien de varieteit en gezelligheid. Uit eten in Heusden heeft mij nog nooit bereikt via mond op mond reclame of andere kanalen. ik zou willen dat Heusden autovrij gemaakt werd en men alleen te voet of per fiets het centrum in kan. Vrij parkeren buiten de stad zoals in Ravestein, Zaltbommel etc. In de zomer wanneer er veel fietsers zijn zou het prettig zijn als er een fietsenstalling of iets dergelijks beschikbaar zou zijn. Vooral de hinder op de markt vinden wij dan groot en gevaarlijk. In het weekend dat we daar waren hebben we het mosselfeest meegedaan, 't was in een straat met allemaal tafeltjes achter elkaar. Het was héél gezellig en de mosselen waren heel lekker. Een dikke proficiat voor de organisatoren: het wijnwinkeltje, de fri in het weekend nog gezelliger te maken met muziekje op de markt en dweilorkestje door de straten. Er zijn wel wat leuke evenementen georganiseerd! is een leuk stadje om te overnachten als tussenhalte maar als er nog meer beperkingen komen zoals drinkwater en afval slaan we het de volgende keer mischien wel over Ja, nogmaals extra vermelden. Kinderspeelplaats uitbreiden en laten afzetten met een hekwerk. Beter schoonmaken. Speeltuin soms erg vies met troep en pies en poep. Ja, van ons mogen de parkeerplaatsen op het plein bij het Pannenkoekenhuis verdwijnen. Wij vinden het jammer dat het daar vol staat met auto's, maak daar een echt plein van met bankjes e.d. jammer dat het bewolkt weer was maar ja daar kan niemand wat aan doen,zal er met een zonnnetje zeker nog gezelliger uit zien Jammer, dat op de markt parkeerplaatsen zijn weggehaald. kinderkopjes van de toegangsweg vervangen door comfortabel wegdek, evt. met wegversmalling om snelheid eruit te halen. laat het maar blijven zoals het is vooral gemoedelijk Laat Heusden haar authentieke gezicht niet verliezen. Laat Heusden vooral zo blijven ! laten zoals het is en als er gebouwd moet worden a.u.b in authentieke stijl. wat meer groen (planten en bloemen) in het centrum. Is voor de rest al leuk, gezellig en mooi genoeg!!!!!! Let op de bouwstijlen. Middanstand aanwezig blijven leuk altijd een bepaalde gezellige sfeer. Leuk dagje gehad in een stadje zo dicht bij , waar ik nog nooit geweest was! Leuk om een keer te bezoeken leuk stadje dat meer levendigheid verdient dan alleen in de weekeinden! Leuk stadje met gezellingheid en de sfeer van vroeger Leuk stadje om een paar keer per jaar rond te lopen. leuk stadje,weinig mogelijkheden (gezien) om fietsen te stallen Leuke middag gehad, was er met moeder van 82 dus een beetje beperkt maar kom zeker terug. leuke stad met veel oude cultuur Leusden was er mooi, alleen was het wel jammer dat er zoveel auto's in het stadje aanwezig waren. Dat maakt de aanblik wel wat minder mooi. Ook vreemd dat er auto's door heel het centrum mogen rijden. Luchtverfrisser in het openbaar toilet bij de molen. m.i. liggen er voor vesting en omgeving nog grote kansen om voor eigen inwoners en bezoekers aantrekkelijker te worden door activiteiten het hele jaar door in gang te zetten nu maakt de vesting de indruk van ingedut te zijn, vooral op doordeweekse dagen e maak de stad auto vrij er is teveel lawaai van de banden die over de klinkers rijden. deze stad verdient een vrij uitzicht zonder auto's, dit maakt de straatjes en de panden nog aantrekkelijker. met vriendelijke groet, Rudy Driessen maak het centrum autovrij en zorg voor veilige parkeergelegenheid voor fietsen maak heusden niet te toeristisch Maak specifieke vakken om motoren te parkeren. IS een stuk overzichtelijker veiliger en netter makelijker dichtbij parkeren Markt/plein autovrij, maar wel met voldoende alternatieve parkeergelegenheid. Meer betaalbare kunst aanbieden. Slechts een galerie aangetroffen met veel kunstaanbod tot tot 1500,-MEER BOMEN. Het is allemaal erg kaaltjes.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1
1 1 1 1 1 1 1
Pagina 66 van 70
Meer een vraag aan de horeca, als je voor een glaasje kraanwater 0.50 eurocent moet betalen schiet je naar mijn menig volledig de plank mis! De consument komt graag maar trek de mensen niet het vel over de oren, dat loopt altijd verkeerd af! meer parkeerplaatsen mijn complimenten aan de gemeente voor de duidelijke comunicatie als het om nieuw beleid gaat. bv over groen in de omgeving van de vesting. verder wil ik verzoeken die afschuwelijke schietpalen weg te halen, ze halen de hele vesting omlaag omdat ze zo dui Mijn man en ik hebben ontzettend genoten van ons 2 uur durend verblijf in Heusden. Omdat wij die dag 65 kilometer met de fiets voor de boeg hadden, zijn wij niet langer in Heusden kunnen blijven. Een paar jaren geleden zijn wij al eens in Heusden geweest Mijn moeder miste een leuke kledingzaak. In de haven begrepen we niet goed waar de grote 'stellage' met lichten voor diende. Misschien ook een idee om wat toeristische info bij de molens te vermelden (type molen, waarom zijn er drie), bij de molen dichtst Mijn suggesties ruim vermeld bij diverse vragen. Maak het stadje Heusden "warmer" minder pakeerboetes uitdelen .deze mensen komen nooit meer terug misschien leuke markten organiseren, zoals locale biologische kaas. mis misschien ook bomen in het stadje. Onder boom zitten met oude mannen die jeu de boule spelen. mensen leven weinig rond hun huis. lijkt daardoor museaum Mooi bezoek geweest. Prima voorbereiding via VVV. Houden zo! Mooi dorp waar we graag en af en toe komen. mooi dorp, op dit niveau zo houden mooi stadje probeer het te handhaven zou zonden zijn als zo iets verloren zou gaan aan de moderne tijd mooie stad Mooie vestingstad. Naar mijn mening zo veel mogelijk authentiek blijven. Nee alleen dat antwoord over te korte parkeertijden. nee gewoon een mooi stadje. nee is een gezellig plaatsje Nee mooie stad Nee niet direct misschien een paling rokerij. en wat meer info over de oudheid van de gebouwen en de stijl ookiets over de afdamming bij hoog water Nee niet echt. Heusden blijft een rol spelen in mijn leven. Heusden blijft trekken en ik ben altijd blij als ik weer geweest ben. Ik ben nooit geweest en weer vertrokken met een ontevreden gevoel. Nee, het stadje ken ik al uit mijn jeugd en het trekt nog steeds succes nee, Het was een aangenaam verblijf Nee, maar zorg er voor dat het zo blijft Nee. ik ben tevreden zo het is. Houd het in stand. neen ga zo door met deze mooie stad neen, prachtig plaatsje, we komen er graag Neen;blijft alleen jammer dat het die dag juist erg koud en nat was. niet te veel aan veranderen Niet teveel veranderen. niet uitbreiden, geld besteden aan onderhoud en vooral de camperplek laten zoals hij is, dus zonder voorzieningen Nogmaals Heusden is een gezellig vestingstadje. Het is altijd fijn omdaar af en toe te vertoeven. Niet alleen om te winkelen, maar ook van het stadje en de natuur (walllen, water, groen etc.) te genieten. en er natuurlijk en hapje e en drankje te gebruik Nou niet echt alleen de voetpaden wat toegangelijker maken vooral voor de wat oudere mensen om boodschappen te doen is de supermarkt vrij duur,en weinig keus. de prijs van ligplaats in de havenkom is aan de hoge kant want er zijn geen voorzienigen van waterpunten en stroom. Onze indruk is zeer positief Op de dag dat wij er waren (Dinsdag middag ) hadden wij de indruk dat het meer en deel van de winkels gesloten was het deed een beetje verlaten aan. Mogelijk kwam dat omdat het er niet druk was, wat wij op zich weer niet vervelend vonden. Al met al was on Op sommige plaatsen beter aangeven dat er niet geparkeerd mag worden en als niet goed is aangegeven iets coulanter omgaan met het schrijven van een bekeuring. openbaar toilet?? nu moeten we in de horeca terecht Overlast van speedboten e.d. was dit jaar minder dan voorgaande keren,prima.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1
1 1
1
1
1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1
Pagina 67 van 70
We bezoeken Heusden regelmatig,en blijven dit doen. Parkeermeter weghalen in het centrum. Wij komen minimaal twee keer per maand bij de pannekoekenbakker en hebben al vaker een probleem gehad met de meter. De laatste keer hebben we zelfs de parkeerwachters aangesproken en die zeiden dat we pech hadden en n Parkeren op drukke dagen is echt een ramp, zorg ervoor dat er parkeergelegenheden komen buiten heusden en laat iets van een stadbusje bezoekers naar het stadje rijden, dat maakt het parkeren buiten heusden aantrekkelijk. Wat vaker evenementen plannen zou parkeren vismart verbieden, dan is de belevenis van dit mooie plein compleete Pitoresk Prachtig stadje Prachtig stadje, nu nog iets meer vertier! prachtig stadje,we komen er zeker nog eens .Maar dan voor een langere tijd. Prima doel om met bezoekende familie en of vrienden te bezoeken Prima plaatsje, zeker zo houden we komen graag terug! prima plek om naar toe te gaan, zeker ook met mensen die niet uit de streek komen prima, houden zo ! Probeer Heusden te houden zoals Heusden nu is. Knus, gezellig met heel veel leven. Ruim die bouwval in de wijksestraat eens op,d at ligt er al lang genoeg belabberd bij. slecht te bereiden paden met rolstoel en ouderen Slimme aanpak, een enquete via internet. Succes sommige winkels zijn maar voor de helft van de tijd open. Spijtig genoeg hebben we enkel de sfeer kunnen opsnuiven in Heusden en kunnen we dus onvoldoende een gepaste, correcte mening geven over dit plaatsje. Maar onze eerste indruk was positief: een heel gezellig, mooi, net...plaatsje.Hier komen we zeker nog ee Stad ziet er goed uit. Zonde dat er zoveel auto's geparkeerd staan. Zoals eerder gemeld, zien de grachten er niet goed uit. Het moet een strak aangelegd verdedegingswerk zijn en niet een soort beekje d at toevallig langs de stad loopt. Het riet belemmert succes te weinig winkels trottoir vismarkt aan de kant van Centraal a.u.b. geen reclame borden plaatsen. geen ruimte om te lopen, dus moet op straat lopen Veel meer gezelligheid op straat! Veel meer mensen! verkeer bezoekers buiten stad laten parkeren. Verplaatsing schutspalen naar nabij binnenhaven onbegrijpelijk Vertel meer over de geschiedenis van Heusden! verwachtigen waren niet zo hoog maar waren niet waar. heb genoten en plezier beleefd aan bezoek. zie terug op een geslaagd bezoek. Voor iets oudere mensen is het best een stuk lopen, van de grote parkeerplaats aan de rand van het dorp naar het centrum. Tuk -tukje of zoiets als vervoermiddel misschien? Vrijwel alles genoemd wanneer dit gevraagd werd. waarom is de vismarkt veranderd nu weten de mensen niet meer waar ze mogen parkeren, en de nieuwe fietsen rekken horen niet in een oudstadje. WANNEER IK ONDER DE POORT DOORLOOP VANUIT DE HAVEN VALLEN MIJ ALTIJD WEER DE AFBRAAKHUIZEN OP AAN DE LINKERZIJDE VAN DE WEG , GEEN PRETTIG GEZICHT ALS JE HEUSDEN INKOMT was een gezellige dag om door Heusden te wandelen Wat ik echt mis aan Heusden is een bioscoop, wat meer uitgaans gelegenheden in de avond, we hebben wel veel restaurants maar geen echte cafe's. Verder zou een grote supermarkt en een goedkopere drogist als Etos of Kruitvat fijn zijn. wat meer winkeltjes in oude stijl zou leuk zijn We gaan ook regelmatig 3 a 4x per jaar zondag s'morgens wndelend winkelen in Heusden. Dit doen we al zolang als ik schoonouders heb (ruim 20 jaar). Maar de winkeltjes worden als maar minder of dicht. Dit is jammer! we hebben genoten van een dagje heusden, graag tot gauw! We hebben voor de tweede maal in enkele maanden tijd een geweldige dag doorgebracht in Heusden. De eerste keer met bezoek uit Curacao, de tweede keer met familie. we hebben, ondanks het slechte weer, een hele leuke dag gehad We komen zeker terug met de boot voor een iets langer bezoek. We zulle zeker nog eens met vrienden terug gaan
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1
1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1
Pagina 68 van 70
Weet er nog niet zoveel van omdat ik er te weinig geweest ben . Maar mijn man en ik gaan erzeker met de kinderen en kleinkinderen heen die gaan daar ook graag pannekoeken eten Weinig winkels in Oud-Heusden Wellicht is er ergens plaats om een picknick bank (+ afvalbak) te plaatsen op een paar plekken met mooi uitzicht (stadswal of haven) maar ik kan me voorstellen dat je die niet wil hebben om historische waarde te behouden en vanwege de rommel die mensen to Wellicht is stimulatie van een goed bed en breakfast aanbod een idee. Toevallig ben ik daarover met de gemeente 's-Hertogenbosch in gesprek, want ik heb daar een vernieuwend concept voor bedacht dat wellicht voor Heusden ook interessant zou kunnen zijn! Wij gingen van Heusden naar Wijk en Aalburg maar dat stond heel slechtaangegeven. Wij hadden een mooie fietsdag. Wij komen er graag en nemen het altijd op in onze fietstocht! wij komen er graag met de boot de haven is prima de havenmeester een topper. wel vinden we de afstand van de haven naar het stadje erg ver en de borden erg onduidelijk Wij vinden dat de haven er vroeger veel netter uitzag op gebied van onderhoud van het groen, dat is wel opmerkelijk, het was heel erg verwilderd in vergelijking met vroeger, wij komen hier al 35 jaar lang verschillende keren per jaar. Wij vinden de overnachtings prijs in vergelijking met andere plaatsen stevig aan de prijs daar betaalden we: tussen de 16 en 22 euro. wij waren altijd erg enthousiast over de oude stijl jazz dagen; kleinschalig en echt oude stijl (in Den Bosch geheel om zeep geholpen). wij vinden het jammer dat dit evenement is gesneuveld Wij werden gestimuleerd door een artikel in de Volkskrant. Bekendheid geven door publicaties lijkt me een goede stimulans voor bezoek. Waarschijnlijk zijn er al diverse wandel-, fiets- en vaarroutes die door Heusden lopen en verder moet u er vooral geen p wij willen nog eens een boottocht maken. Zeer gezellige stad, zeer centraal gelegen. Met goede voorzieningen. Lijkt ons ook leuk om te wonen inde toekomst. Zeer mooie plaats en een aanrader voor andere. zeilbootverhuur zou leuk zijn. Zie mijn opmerkingen hiervoor. Tenslotte: prachtige stad, mijn complimenten voor het onderhoud van de panden, wegen en groen! Ziet er mooi uit. Wandel/fietsroute bewegwijzing miste ik zo doorgaan kleine verbeter puntje t.o.v het vervoer. het is nu precies goed houden zo !!Probeer alleen zoveel mogelijk autoos te vermijden in het centrum dmv.een pendeldienst in vorm van een antiek oogende stadsbus als pendeldienst in de zomermaanden dat Zoals al eerder aangegeven ontbreekt er wat mij betreft in Heusden aan speelfaciliteiten voor kinderen jonger dan 4 jaar. Het vernieuwd speeltoestel bij het kasteelplein is te gevaarli jk en te hoog voor kleine kinderen. Misschien kan er een klein toestel Zoals bekend is parkeren een heet hangijzer in de vesting. Er is behoefte aan parkeerplaatsen voor bewoners, klanten van de middenstand en klanten van de Horeca. Door de week is voor de middenstand overdag meer behoefte aan parkeerplaats op de Vismarkt. V Zoals ik al eerder vermelde verkeersveiligheid, fietspad en voetpad Zoals ik al noteerde,heeft de regen wat roet in het eten gegooid. Bij mooi weer zou het wel leuker zijn geweest,maar gezelligheid moet je zelf ook mee brengen. zorg dat de winkels zondags open blijven. anders is het gedaan met de bezoeken. Zorg dat er leven blijft/ meer komt in het Vestingstadje Zorg dat het snel weer netjes wordt en dat de winkeliers en bezoerkers geen kritiek kunnen uiten op de muggenzifterige parkeerwachters. zorgen dat het ouderwetse karakter van heusden behouden blijft Zou er graag willen wonen! Zuinig op zijn. Nieuwe panden die gebouwd moeten worden in de zelfde stijl houden zoals die mooie oude pandjes.
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
1 1 1
1
1 1 1 1 1
1 1 1
1 1 1 1 1 1 1
1
1
1 1 1 1 1 1 1 1
Pagina 69 van 70
Onderzoek bezoekersstromen vesting Heusden
Pagina 70 van 70