Onderwijsonderzoek: Vlaamse beleidsontwikkelingen voor de toekomst Dirk Van Damme Kabinetschef onderwijs
Aanzetten tot debat • VIWTA-onderzoek over onderwijsonderzoek in Vlaanderen • VLOR-advies • OESO en Europese Commissie • Andere landen, bv. Nederland • Nog geen systematische evaluatie van Vlaams instrumentarium zoals OBPWO
Ontwikkelingen • Geleidelijke verwetenschappelijking van onderwijsbeleid en -praktijk • Meer systematische data-verzameling en kennismanagement door Vlaamse overheid en stakeholders • Impact van internationale onderzoeken, zoals IEA, IALS, PISA, EAG, enz. • Belangrijke beleidsprojecten die sturing via indicatoren inhouden: nieuwe financiering HO, financiering leerplicht
Ontwikkelingen • Duidelijke ontwikkeling naar ‘evidence-based’ onderwijsbeleid en –praktijk – Ook bij argumentatie in debat en onderhandelingen
• Toenemende behoefte aan wetenschappelijk geproduceerde data en kennis • Toenemende behoefte aan gericht kennismanagement bij overheid en instellingen – Eigenaardig dat instellingen die professioneel met kennis bezig zijn, hun eigen functioneren nog steeds niet voldoende wetenschappelijk bekijken
Probleemstellingen • Kloof tussen onderwijsonderzoek en -praktijk – Onvoldoende betrokkenheid praktijkactoren bij themazetting en uitvoering onderzoek – ‘Object’ maar geen ‘actor’ in onderwijsonderzoek – Afwezigheid van praktijkgericht onderzoek – Gebrekkige informatiedoorstroming
• Beslissingen onderwijspraktijk en -beleid nog te weinig genomen op basis van onderzoek – Beslissingen liggen vaak al vast / overheid kan niet wachten op tijdslijnen die onderzoek nodig heeft – Gebrek aan systematisch evaluatieonderzoek
Randvoorwaarden • Alles wat onderzoek noemt, moet aan strenge methodologische eisen beantwoorden – Niet alle ‘praktijkonderzoek’ is ook wetenschappelijk – Veel evaluatieonderzoek voldoet niet aan strenge methodologische voorwaarden
• Kennisontwikkeling in onderwijs is meer dan alleen onderzoek – Dataverzamelingen – Gesitueerde praktijkkennis en professionele expertise (“mode 2”; ‘reflexive practitioner”) – “What works”-kennisverwerving, “good practices”, …
Randvoorwaarden • Maar alle kennis moet wel aan bepaalde kwaliteitsstandaarden beantwoorden – Rationale argumentatie – Empirische onderbouwing (kwantitatief of kwalitatief) – ‘Rigueur’ en diepgang
Kenniscontinuüm • Brede visie op onderwijsonderzoek: – Verschillende vormen van kennis zijn nodig • Graad van wetenschappelijkheid kan variëren • Veralgemeenbaarheid kan variëren
– Kennisactoren • Van leraren zelf tot universiteit
– Creëren, toepassen en mediëren van kennis
Kenniscreatie • Fundamenteel onderzoek – Onderwijskunde als multi/inter/transdisciplinaire wetenschap – Hoge veralgemeenbaarheid – Aan universitaire onderzoeksgroepen – FWO, BOF, enz.
Kenniscreatie • Beleidsgericht wetenschappelijk onderzoek – Vraagstelling vanuit beleidsactoren, beleidsrelevantie – Minder hoge veralgemeenbaarheid – Wetenschappelijke methode – OBPWO, steunpunten
Kenniscreatie • Design-based of ontwikkelingsgerichte kenniscreatie – Beperkte wetenschappelijkheid – Hoge praktijkrelevantie – OBPWO (beperkt), PWO, steunpunten, departementen lerarenopleiding, onderzoeksbureaus, lokale actoren
Kenniscreatie • Dataverzameling – Geen volledige onderzoekscyclus, maar wel nood aan hogere benutting data – Vaak in internationale context – Strenge wetenschappelijke criteria bij verzameling, verwerking en interpretatie data – Universitaire onderzoeksgroepen, steunpunten, overheid zelf
Kenniscreatie • Specifieke casus: vakdidactiek – Beetje verwaarloosd domein geworden, ook marginaal t.o.v. inhoudelijke disciplines zelf – Nochtans zeer belangrijke ‘body of knowledge’ – Nood aan gericht wetenschappelijk vakdidactisch onderzoek
Kennistoepassing • Doorstroming kennis is belangrijke uitdaging – Professionalisering leraren als ‘reflexive practitioners’ – Rol begeleidingsdiensten in actieve verwerking en toepassing kennis – Actieve en gemotiveerde participatie van leraren en instellingen aan onderzoek
Kennismediatie • Nog meer aandacht nodig voor vertaling, disseminatie, wetenschapspopularisering • Meer toegankelijke databanken (ADIOV?) • Nood aan goede reviews van literatuur, toegankelijk voor praktijkmensen
Uitdagingen • Wetenschappelijke vorming van onderwijskundigen (doctoraten!) • Aandacht voor opleiding onderzoekers en onderzoeksloopbanen • Nascholing leraren in onderwijsonderzoek en kenniscontinuüm • …
