Ondermijnende milieucriminaliteit
Welkom!
Ondermijnende milieucriminaliteit
Annelies Vanlandschoot Programmamanager lectoraat Milieucriminaliteit
Ondermijnende milieucriminaliteit
Lectoraat Milieucriminaliteit “Ondermijning en effectieve interventies” #semc13
Ondermijnende milieucriminaliteit Twee hoofdvragen vanavond:
Hoe herken je het?
En wat doen we eraan?
8 oktober 2013
Avondseminar “ondermijning en effectieve interventies”
5
Programma 18:25 – 19:45 uur # Plenair Milieucriminaliteit en ondermijning, Jack Haex Gezamenlijke aanpak van ondermijnende milieucriminaliteit anno 2013, Roel Willekens De afschrikking voorbij, Karin van Wingerde Naming and shaming , kansen en risico’s, Judith van Erp 19:45 – 20:15 uur # Koffiepauze 20:15 – 21:15 uur # Ronde met workshops/lezingen 21:15 – 22:00 uur # Afsluitende netwerkborrel 8 oktober 2013
Avondseminar “ondermijning en effectieve interventies”
6
‘Ondermijning en effectieve interventies’
Jack Haex Recherchekundige Nationale Politie
Tonderzwammen………
NL
NL
NL
Milieucriminaliteit en ondermijning
NL
Een korte inleiding
Aantasting
• Milieubelang • Burgerbelangen • Maatschappelijke belangen
Ondermijning
• Maatschappij ontwrichtend • Bedreiging legale handelsverkeer en level playing field • Ernstige economische schade • Aantasting integriteit overheid én branches
Uitingsvormen
• Free riders • Aantasting zelfregulatie branche • Beheersing meerdere schakels in markt • Gebrekkige safetey culture • Fraude met imitatieproducten • Overheid als opdrachtgever bij aanbesteding werk
Aanpak milieucriminaliteit met ondermijnd karakter
• Dikke beschermende laag voldoende? • Van opsporing naar interventie- en effectdenken • Samenhangende aanpak
Bedankt voor uw aandacht!
Vragen?
‘Ondermijning en effectieve interventies’
Karin van Wingerde Erasmus Universiteit Rotterdam
De afschrikking voorbij
Een empirische studie naar afschrikking, generale preventie en regelnaleving in de Nederlandse afvalbranche
dr. Karin van Wingerde
[email protected]
Doel- en vraagstelling • In hoeverre en op welke wijze is de dreiging van sancties van invloed op het gedrag van ondernemingen in de afvalbranche? en • Hoe verhoudt afschrikking zich tot maatschappelijke controle en de bedrijfsinterne aandacht voor de naleving van wet- en regelgeving?
Opzet van het onderzoek Kwalitatief empirisch onderzoek onder 40 bedrijven in de Nederlandse afvalbranche • Interviews met milieucoördinatoren, directeuren en toezichthouders van afvalbedrijven • Observaties • Documentenanalyse: • (milieu)jaarverslagen • vergunningen en certificaten • controlerapporten
• Analyse mediaberichtgeving
Hoe werkt afschrikking? • Angst voor de strafrechtelijke gevolgen van regelovertreding • Kennis van sancties • Percepties van de pakkans en de strafmaat • Nemen van milieumaatregelen
• 2 sancties • Verschillende overtredingen • Variatie in media aandacht • Strafrechtelijke en bestuursrechtelijke sancties
De afschrikwekkende werking van sancties • Sancties weinig invloedrijk: bedrijven zijn niet op de hoogte van de opgelegde sancties – Geen specifieke inspanningen om op de hoogte te raken – Strafrechtelijke casus wordt beter herinnerd dan bestuursrechtelijke casus
• Vooral de overtreding zelf wordt onthouden, niet de sanctie: “de boete als zodanig trekt geen aandacht. Het gaat erom wat er is gebeurd, wat het probleem is en daarop reageer je”
Verklaringen • ‘Weak signal, weak threat’ – Sancties zijn relatief laag: “Ja dat is toch niks voor een bedrijf, wat is nou 20.000 euro? Dan geef je dit jaar niks aan goede doelen, daar ligt niemand wakker van”
– Administratieve overtredingen zonder morele lading
• Sancties slechts één van de prikkels... −
Andere vormen van regulering soms veel belangrijker
De invloed van de maatschappelijke omgeving • Eisen en verwachtingen van maatschappelijke stakeholders ten aanzien van de milieubelasting van bedrijven • Omwonenden, milieubelangengroepen, NGO’s, media (maar ook medewerkers!) • Vertrouwen en bestaansrecht
Milieucoördinatoren over de maatschappelijke omgeving • ‘Je bent ontzettend afhankelijk van een stuk draagvlak in je omgeving om goed te kunnen opereren’ • ‘Afval is een product waar iedereen een beeld bij heeft. In die zin kun je spreken van een volksaandeel’ • Soms meer van belang dan publieke toezicht: – ‘Waar ik bang voor ben, is voor mijn omgeving’ – ‘Je moet een goede buur zijn, anders creëer je een potentieel probleem’ – ‘We wachten niet op klachten, maar zijn proactief, we bemerken het zelf en doen er iets aan’
De bedrijfsinterne aandacht voor het milieu • Sociale responsiviteit: het vermogen om gehoor te kunnen geven aan de wensen en verwachtingen van de overheid en de maatschappelijke omgeving – ‘Ik vind het veel belangrijker dat we van dingen leren en een cultuur creëren waarin we zeggen ‘hier kunnen we ons verbeteren’ en daar heb ik die handhavers niet voor nodig’ – ‘Het gaat uiteindelijk om de intrinsieke beleving, dus dat je zelf gaat ervaren waarom je het doet’
De resultaten in perspectief: de Nederlandse afvalbranche • Anno 2012: – Belangrijke economische sector – ‘21st century firms’
• Maar: – Uniser/EMK, Booy Clean, Kemp, Zegwaard, TCR
Conclusies • Geen direct afschrikwekkende werking, maar indirect: − Afschrikking komt tot stand via de omgeving − Dat effect is afhankelijk van de mate van responsiviteit van bedrijven
• Afschrikking werkt dus beter als er al bestaande normenstelsels zijn die het gedrag van bedrijven beïnvloeden
Uitdagingen voor het toezicht • Aansluiten bij en gebruikmaken van private vormen van toezicht − Stimuleren van de maatschappelijke omgeving − Meta toezicht
• Afschrikken = communiceren − Communiceer niet alleen een dreigende, maar juist ook een morele boodschap en benadruk de afkeurenswaardigheid van het bestrafte gedrag
De afschrikking voorbij
Vragen, reacties?
