Onderhoudsplicht bij rusthuisopname: veelgestelde vragen

Onderhoudsplicht bij rusthuisopname: veelgestelde vragen 1.

Is het OCMW verplicht om terug te vorderen van onderhoudsplichtige kinderen? Sinds de wetswijziging in 2004 kan het OCMW in het algemeen afzien van terugvordering van de kinderen van de steun gegeven aan personen opgenomen in een rusthuis. Omwille van de financiële implicaties die zo‟n algemene afwijking heeft, dient het gemeentebestuur zijn goedkeuring te geven. Wanneer het algemeen afzien van de terugvorderingplicht voor het OCMW niet leidt tot een budgetwijziging, volstaat het akkoord van de gemeente en de beslissing van de OCMW-raad. Als het wel leidt tot een budgetwijziging dient het punt ook op het overlegcomité te worden behandeld (art. 26bis, §1, 7° OCMW-wet) voor OCMW‟s waar de Voorzitter niet toegevoegd is aan het College van Burgemeester en Schepenen of is voorafgaand advies nodig van het College nodig voor OCMW waar de Voorzitter wel is toegevoegd aan het College (art. 270 OCMW-Decreet). Het OCMW dat geen algemene uitzondering voorziet, moet de rusthuiskosten terugvorderen van onderhoudsplichtige kinderen. Voor kleinkinderen is de terugvordering niet verplicht. Het OCMW kan wel een individuele uitzondering toestaan om billijkheidsredenen. Deze worden opgesomd in het Verslag aan de Koning bij het K.B. van 9 mei 1984: 

jarenlange verbreking van het contact tussen ouders en kinderen



financiële lasten van de onderhoudsplichtige



slechte relatie tussen begunstigde en onderhoudsplichtige



gezondheidstoestand onderhoudsplichtige zelf of van gezinslid



reeds betalen van een terugvordering



verspilling door begunstigde



weigering van hulp door begunstigde

Ook wanneer de kosten van terugvordering niet opwegen tegen het te verwachten resultaat, moet het OCMW niet terugvorderen.

2.

Kan het OCMW afwijken van de bedragen van de uniforme terugvorderingschaal? Doel van de uniforme terugvorderingschaal is dat ze door alle OCMW‟s op dezelfde manier wordt toegepast. Enkel dan zullen gelijke situaties immers op gelijke wijze behandeld worden.

Onderhoudsplicht bij rusthuisopname: veelgestelde vragen – EVDA - 22 februari 2010 - 1/5

Het is dus NIET zo dat de schaal enkel maximumbedragen bevat en dat het OCMW de eigen schaal van vóór 2004 kan blijven toepassen als de bedragen daarin lager liggen dan de bedragen uit de nieuwe schaal van de minister. Het OCMW kan wel individuele afwijkingen toestaan van het bedrag dat op basis van de schaal zou moeten worden betaald (zie vraag 2). Het OCMW moet dan een individuele beslissing nemen en moet de redenen voor zo‟n afwijking uitdrukkelijk in de beslissing opnemen. Hoewel de omzendbrief stelt dat de schaal maximumbedragen vooropstelt, staat dit nergens in de wet of het KB, zodat we durven stellen dat een afwijking zowel naar boven als naar beneden kan zijn. Ook bij vrijwillige verarming kan het OCMW in een individueel geval afwijken van de terugvorderingschaal en hogere bijdragen vragen aan de kinderen (zie vraag 8).

3.

Wat is de regeling van het kindsdeel? Bij meerdere onderhoudsplichtigen in dezelfde graad, mag het OCMW maximaal het kindsdeel terugvorderen. Dit is het bedrag van de tussenkomst gedeeld door het aantal levende kinderen. Omdat de onderhoudsschuld een persoonlijke schuld is, wordt voor de bepaling van het kindsdeel geen rekening gehouden met overleden kinderen. Bij vooroverlijden van een onderhoudsplichtig kind, gaat de bijdrageplicht niet over op de kleinkinderen of verweduwde schoonkinderen.

4.

Hoe wordt de bijdrage berekend? Rekening houdend met maximum van het kindsdeel, wordt de bijdrage berekend aan de hand van de uniforme terugvorderingschaal. Deze baseert zich op het netto-belastbaar inkomen van de onderhoudsplichtige en op het aantal kinderen ten laste. Er is een correctie voorzien als het gezamenlijk KI 2000 euro bedraagt.

5.

Wat wordt verstaan onder netto-belastbaar inkomen? Het OCMW baseert zich op het aanslagbiljet van het voorlaatste kalenderjaar voorafgaand aan het jaar waarin over de uitoefening wordt beslist (in 2010 beslissen betekent dus kijken naar inkomsten 2008). Op het aanslagbiljet neemt men het bedrag dat staat bij “gezamenlijk belastbaar inkomen”, net voor punt 2 “berekening van de aanslag”. Er wordt rekening gehouden met het netto belastbaar inkomen van de onderhoudsplichtige en zijn echtgenoot (zie vraag 10). Als het huidige inkomen in erge mate verschilt (omhoog of omlaag) van het aanslagbiljet, dan baseert het OCMW zich op de huidige inkomsten. Bedoeling is immers dat de bijdrage wordt vastgesteld op basis van de draagkracht van de onderhoudsplichtige. Het OCMW oordeelt autonoom wat het verstaat onder „in erge mate verschillen‟. Naar analogie met het gezamenlijk belastbaar inkomen, worden de sociale zekerheidsbijdragen in mindering gebracht, de bedrijfsvoorheffing niet. De bedrijfsvoorheffing moet dus bij het nettoloon van de loonbrief worden opgeteld.

Onderhoudsplicht bij rusthuisopname: veelgestelde vragen – EVDA - 22 februari 2010 - 2/5

6.

Wie is persoon ten laste? Een persoon ten laste is elk kind voor wie de onderhoudsplichtige wat betreft de kinderbijslag, de hoedanigheid van bijslagtrekkende bezit OF iedere persoon die fiscaal ten laste is van de onderhoudsplichtige. Volgens de POD wordt met "iedere persoon die fiscaal ten laste is van de onderhoudsplichtige" verwezen naar de belastingwetgeving. Het gaat dus om personen vermeld in art. 136 van het Wetboek van Inkomstenbelasting van 1992. Kunnen door de belastingplichtige ten laste worden genomen: 

zijn kinderen, geadopteerde kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen;



de kinderen die hij volledig of hoofdzakelijk ten laste heeft; Voorbeeld: kinderen van wie de



zijn ouders, grootouders, enz.;



zijn broers en zusters;



de personen die hem als kind volledig of hoofdzakelijk ten laste hebben gehad.

ouders uit het ouderlijke gezag ontzet zijn

De echtgenoot of de samenwonende partner is nooit persoon ten laste. (cfr. website van de belastingen: http://www.fiscus.fgov.be/interfaoifnl/vragen/ipp/ipp3.htm ) Aangezien wordt verwezen naar de fiscaliteit, dient het OCMW zich voor de bepaling van het aantal personen ten laste te baseren op het aantal waarmee rekening werd gehouden voor de berekening van de belastingen.

7.

Wat bij vrijwillige verarming? Als het OCMW vaststelt dat het patrimonium van de begunstigde zonder enige aanvaardbare uitleg gedurende de laatste vijf jaar vóór de aanvang van de dienstverlening in belangrijke mate is verminderd, kan men afwijken van de terugvorderingschaal en hogere bijdragen vragen van de kinderen. Het OCMW bepaalt wat moet worden verstaan onder een belangrijke vermindering van het patrimonium. Volgens het arrest Claes kan het OCMW ook tussenkomst weigeren als er bedrog kan worden aangetoond (Cass. 10.1.2000, Inforum nr 162687).

8.

Met welke inkomsten kunnen we rekening houden bij gehuwden en samenwonenden? Het huwelijk doet een onderhoudsplicht ontstaan tussen schoonouders en schoonkinderen. Hier baseert het OCMW zich best op de gezamenlijke inkomsten. Toch is er discussie of het inkomen van de echtgenoot mag worden meegerekend, zie daarvoor nota “Zijn schoonkinderen en stiefouders onderhoudsplichtig?”. Bedoeling is dat het te betalen bedrag dat wordt vastgesteld de onderhoudsplicht voor dat gezin is. Stel dat zowel de vader van de man als de moeder van de vrouw worden opgenomen in het rusthuis met tussenkomst van twee verschillende OCMW‟s, dan zal het op basis van de onderhoudsplicht te betalen bedrag verdeeld worden over de twee OCMW‟s. Wettelijk of feitelijk samenwonenden zijn juridisch niet onderhoudsplichtig tegenover de ouders van de partner. Juridisch kunnen ze enkel aangesproken worden voor de kosten van de eigen ouders en dit op

Onderhoudsplicht bij rusthuisopname: veelgestelde vragen – EVDA - 22 februari 2010 - 3/5

basis van de eigen inkomsten. Toch passen veel OCMW‟s de onderhoudsplicht bij hen op dezelfde manier toe als bij gehuwden. Dan neemt men wel de globale inkomsten als basis, maar dit heeft als voordeel dat het bedrag in de schaal ook het maximum is voor beiden samen. Een aparte aanrekening leidt er daarentegen toe dat het maximumbedrag voor elke partner apart zou gelden.

9.

Moet altijd rekening worden gehouden met het KI? Nee, er mag enkel rekening gehouden worden met het KI als de inkomensgrens niet wordt bereikt en als de onderhoudsplichtige één of meerdere onroerende goederen in volle eigendom of vruchtgebruik heeft met een globaal niet-geïndexeerde kadastraal inkomen gelijk is aan of hoger is dan 2.000 EUR. Het globaal KI wordt vermenigvuldigd met factor 3 en dit bedrag wordt bij het netto belastbaar inkomen gerekend. Als dan de inkomensgrens wordt bereikt, mag het OCMW terugvorderen. Het KI van onroerende goederen of gedeelten van onroerende goederen die voor eigen beroepsdoeleinden worden aangewend mogen niet meegerekend worden. Het KI wordt wanneer het aantal personen ten laste drie of meer bedraagt, vooraf gedeeld door de coëfficiënt 1,1 verhoogd met 0,1 voor elke persoon ten laste boven de derde, doch met maximum 1,8. Bij onverdeeldheid wordt het KI vermenigvuldigd met de breuk die de belangrijkheid uitdrukt van de rechten, in volle eigendom of in vruchtgebruik, van de betrokkene op deze goederen, vooraleer de correctie wordt toegepast. Opgelet! Enkel als de inkomensgrens voor terugvordering niet wordt bereikt, kan de correctie worden toegepast. In de andere gevallen baseert het OCMW zich in principe enkel op het netto belastbaar inkomen. De wet laat wel toe dat men in uitzonderlijke gevallen van het bedrag uit de schaal afwijkt. Stel dus dat het OCMW te weten komt dat de onderhoudsplichtige toch over een groot patrimonium beschikt hoewel de inkomsten relatief klein zijn, dan zou het OCMW het bedrag wel naar boven kunnen aanpassen. Het OCMW kan zo‟n afwijking enkel nemen in een individueel geval en moet dit uitdrukkelijk motiveren in de beslissing.

10. Moet het OCMW elk dossier maandelijks bekijken en berekenen? De wet spreekt zelf niet over een bepaalde termijn. Een rusthuisfactuur wordt meestal maandelijks verstuurd en het OCMW komt dus ook maandelijks tussen. Strikt gezien moet de onderhoudsplicht per tussenkomst worden berekend, en moet de onderhoudsplichtige dan maandelijks een verzoek tot betaling krijgen van het OCMW. Om administratieve rompslomp te vermijden menen wij dat het OCMW er ook voor mag opteren, zeker als de tussenkomst van het OCMW per maand quasi hetzelfde bedrag is, om pragmatisch te zijn. Zo moet het mogelijk zijn dat men de onderhoudsplicht bij het begin van de tussenkomst vaststelt, de onderhoudsplichtige een maandelijkse bijdrage vraagt, en na een jaar een concrete afrekening maakt. Mocht de situatie van de onderhoudsplichtige of van de bejaarde in de loop van het jaar wijzigen, dan herbekijkt het OCMW de onderhoudsplicht eerder dan na verloop van een jaar. Uiteraard informeert het OCMW de onderhoudsplichtige van de gekozen werkwijze.

Onderhoudsplicht bij rusthuisopname: veelgestelde vragen – EVDA - 22 februari 2010 - 4/5

11. Wat als de onderhoudsplichtigen niet reageren op de brief van het OCMW? In tegenstelling tot wat in de RMI-wet is bepaald, bevat de organieke wet geen procedurevoorschriften voor het geval de onderhoudsplichtigen niet reageren. In ieder geval is het zo dat het initiatief om in te vorderen bij het OCMW ligt. Het is dus niet zo dat de onderhoudsplichtige beroep moet aantekenen tegen de terugvordering, wel integendeel. Het OCMW dat zijn rechten hard wilt maken, doet dit krachtens een eigen recht, het OCMW oefent dan geen onderhoudsvordering uit. Bijgevolg zal de eis naargelang van het op dat moment al verschuldigde bedrag aanhangig moeten worden gemaakt bij de vrederechter (minder dan 1860 €) of bij de rechtbank van eerste aanleg (vanaf 1860 €).

12. Moet het zakgeld ook worden teruggevorderd van de kinderen? Ja, het zakgeld dat OCMW‟s aan rusthuisbewoners moeten toekennen, valt ook onder maatschappelijke dienstverlening en moet worden teruggevorderd van de kinderen. Dit werd bevestigd door de Minister in de Kamer (zie http://www.dekamer.be/doc/CCRI/pdf/51/ic385.pdf).

Eefje Van den Auwelant Stafmedewerker OCMW-wetgeving

Wettelijke basis: Art. 98, §§ 2 en 3 en art. 100bis, §1 van de Organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn. K.B. van 9 mei 1984 (B.S. 24 mei 1984, Inforum nr. 117246) M.O. van 4 november 2004 (Inforum nr. 198000).

Onderhoudsplicht bij rusthuisopname: veelgestelde vragen – EVDA - 22 februari 2010 - 5/5