Fabienne verloor haar zus én haar
Omgaan met verlies Toen Fabienne (22) tien jaar oud was, verloor ze haar tweelingzus Denise aan kanker. Alsof dat nog niet genoeg was, zag Fabienne vijf jaar later haar vader sterven aan een hartaanval. Ze houdt de herinneringen aan haar familie levend met haar blogs.
20
www.intens-magazine.nl
vader
www.intens-magazine.nl
21
M
ijn zus en ik leken als tweeeiige tweeling weinig op elkaar. Niet alleen was ons uiterlijk heel verschillend, ook onze interesses en karakters waren anders. Ik hield van typische meidendingen, terwijl Denise van voetbal, stoere kleren en Playmobil hield. Misschien konden we juist daarom wel zo goed met elkaar opschieten. We vonden het heerlijk om elkaar te dollen en konden uren de slappe lach hebben. We hadden het hartstikke leuk met elkaar en ons jongere broertje. Verschrikkelijk Toen we een jaar of acht waren, veranderde ons onbezorgde leventje. Denise ging dubbelzien, kreeg evenwichtsstoornissen en was heel vaak misselijk. De huisarts vertrouwde het niet en stuurde haar naar het ziekenhuis voor een scan. Daar kregen we vreselijk nieuws te horen: ze had een tumor in de hersenstam, een enorm kwetsbaar gebied dat al je vitale functies aanstuurt. Het kloppen van je hart, je ademhaling, alles wordt daar geregeld. Het was onmogelijk om haar te opereren en ze zou misschien nog twee maanden te leven hebben. Omdat ik zo jong was, kan ik me niet meer herinneren hoe ik op dat nieuws reageerde. Ik weet alleen nog dat ik in die tijd erg bang was en dat ik ervoor zorgde dat ik zo weinig mogelijk thuis was. Denise kreeg chemotherapie en werd bestraald. Vijf keer per week moest ze naar het ziekenhuis, dat was verschrikkelijk. Gelukkig sloeg de bestraling aan en stopte de tumor met groeien. Denise knapte wat op en ging zelfs weer naar school. Uiteindelijk hebben we nog twee jaar als gezin samen gehad, een bijzondere periode. Zo gingen we met Stichting Doe Een Wens naar Disneyland en toverde die stichting haar slaapkamer om tot poezenkamer. Ze was namelijk helemaal gek op katten. Hoewel
22
www.intens-magazine.nl
ik het allemaal geweldig vond, was ik ook erg jaloers. Ik wilde ook een poezenkamer, ook aandacht en ook cadeautjes! Dat lag niet aan mijn ouders, zij hebben echt heel erg hun best gedaan om mijn broertje en mij overal bij te betrekken. Maar de mensen om ons heen vroegen alleen maar aan mij hoe het met Denise was, niet hoe het met mij was. Ik voelde me erg schuldig en dacht dat ik gek was. Want hoe kon ik nou jaloers zijn op mijn zieke zus?
poes. In de laatste maanden van haar leven raakte Denise verlamd aan de linkerkant van haar lijf en kwam ze in een rolstoel terecht. Als ze haar arm op het blad van de rolstoel had liggen, lag Snoesje ertegenaan, met de pootjes over haar hand. Alsof ze wist dat Denise haar baasje was en dat ze dood zou gaan. Een betere kat had ze niet kunnen krijgen. Intussen ging Denise dus steeds verder achteruit. Dat was heftig. Toen ze in de klas een keer moest overgeven, schoof iedereen zijn tafel naar achteren en zat ze alleen. Dat vond ik zo zielig, ik heb er ontzettend hard om gehuild. Het was een moeilijke tijd. Denise kreeg medicijnen waardoor ze dikker werd, ze kon zich bijna niet meer
Terwijl de ambulance met mijn vader wegreed dacht ik: óf Denise heeft hem nodig óf ze stuurt hem terug naar ons We hebben samen nog veel mooie dingen beleefd. Zo mocht Denise een ziek zeehondje vasthouden bij Zeehondencrèche Pieterburen en gingen we samen op pad met de politie. Denise wilde namelijk graag politieagent worden. Het werd een speciale dag, Denise kreeg een politie-uniform aan en we werden met een politieauto met de sirenes aan opgehaald van school. We hebben bij politiepaarden gekeken, in een politieboot gezeten en we mochten schieten met echte pistolen. Dat was echt zo leuk en bijzonder.
bewegen. Als ze naar de wc moest, moesten meerdere leraren komen om te helpen. Ze bleef steeds vaker thuis en ging steeds meer achteruit. Thuis deden we veel spelletjes en kleurden we mandala’s, dat vond ze heerlijk. Maar in de laatste weken kon ze ook dat niet meer. Toen ze later ook niet meer kon praten, was het duidelijk dat ze niet heel lang meer zou leven. Zoiets is heel onwerkelijk voor een kind van negen. Ik had geen idee wat doodgaan echt inhield. Waar ik nog goede herinneringen aan heb, is dat we elkaar een paar weken voor haar overlijden zo hebben zitten klieren dat we weer helemaal in een deuk lagen. Dat was de laatste keer dat we samen zo hebben gelachen, daarna ging het steeds sneller bergafwaarts. Schuldgevoelens
Bergafwaarts Toen Denise voor de tweede keer zieker werd, was ze veel moe, misselijk en viel haar haar uit. Maar ze was dapper, een vechter, en ze ging gewoon naar school. Om haar een beetje te steunen kreeg ze Snoesje, een prachtige Perzische kat. Toen Denise haar zag, huilde ze van blijdschap. Het was een schat van een
Inmiddels sliep ik steeds slechter. Ik was ontzettend bang. Op de avond voor haar overlijden, kon ik weer niet slapen. Ik ging naar beneden, waar mijn moeder me vertelde dat Denise nu wel heel erg ziek was en dat het niet lang meer zou duren. In de nacht van vier op vijf oktober is Denise heel benauwd geworden en kreeg ze morfine. Daarna is ze niet meer wakker geworden. Ik ging gewoon naar school en daarna naar een vriendinnetje om samen te spelen. Maar ik was net als iedere dag continu met Denise bezig. Ik was zo bang om haar te
verliezen, nu kon ze ieder moment overlijden. Om kwart over drie ’s middags is ze gestorven. Ik werd om half vijf uit mijn streetdanceles gehaald en naar huis gebracht. Ik weet het nog goed: de zon scheen, ik kwam thuis, iedereen zat huilend op de bank en ik werd eigenlijk heel boos. Iedereen wist al dat ze overleden was, terwijl ik, haar tweelingzus, het toen pas wist! Ik had het veel eerder moeten weten! Samen met mijn moeder heb ik bij Denise gekeken. Ze lag er heel vredig bij, was nog een heel klein beetje warm en had een glimlach op haar gezicht. Mijn moeder legde uit dat haar binnenste, haar ziel, naar de hemel was. Dat haar lichaam haar huisje was, maar dat ze daar nu niets meer aan had. Zo zag ik dat, ook al vond ik het verschrikkelijk moeilijk om haar te missen. Dat ze nu geen pijn meer hoefde te lijden, was voor ons allemaal een opluchting, maar daarna werd het ook heel stil in huis, zo zonder Denise. Het gemis deed letterlijk en figuurlijk pijn. Ieder jaar, op mijn verjaardag voel ik die weer extra. Ik vier feest, maar zonder Denise. Ik mis haar voortdurend, er gaat geen dag voorbij dat ik niet aan haar denk. Ik heb me heel lang schuldig gevoeld over die laatste weken van het leven van Denise. Als ze een spelletje wilde spelen, had ik daar vaak geen zin in. En ik wilde op haar laatste avond dolgraag dat
ze naar bed ging, omdat ik met haar gameboy en spraakcomputer wilde spelen. Ik had natuurlijk geen idee dat ze niet meer wakker zou worden, maar ik heb nog erg last gehad van schuldgevoelens. Daar heb ik na haar dood over gesproken met iemand in het ziekenhuis en diegene vertelde dat die gedachten heel normaal zijn voor een kind. Toch, als ik het kon terugdraaien, dan zou ik het anders doen. Ook heb ik de jaren daarna vaak over haar gedroomd. Dan voelde ik dat ze even terug was, maar als ik haar probeerde te knuffelen, werd ik wakker. Ik heb haar nooit aangeraakt in mijn droom, tot twee jaar geleden. Lang was ik bang dat ze me geen knuffel wilde geven, omdat ze boos op me was. Dus toen het in mijn droom toch lukte, voelde ik me erg opgelucht. Het verwerken deed ik voornamelijk alleen. Met mijn ouders heb ik weinig gesproken over mijn verdriet. Ik wilde niet dat ze wisten dat ik me slecht voelde, want dan zouden ze zelf nog verdrietiger worden. Tweede klap Vijf jaar later gingen we op visite bij mijn oom en tante. Mijn vader had die dag ervoor flink geklust en had pijn op zijn borst. Hij dacht dat hij spierpijn had en nam een paracetamol. Toch bleef hij zich niet lekker
voelen. ’s Avonds tijdens het eten hoorde ik een raar geluid en daarna hoorde ik mijn moeder zeggen: ”Zo snurk ik helemaal niet!” Ze dacht dat mijn vader haar nadeed. Ik keek om en zag hem achterover hangen op de bank en heel raar ademen. Er was meteen paniek. Hij had een hartaanval. Ik hoor dat geluid wat hij toen maakte nog steeds in mijn hoofd. Als iemand alleen al zijn neus ophaalt, komen de herinneringen terug. Verschrikkelijk! Mijn moeder legde hem in de stabiele zijligging en mijn oom en tante stuurden mij, mijn broertje en mijn neefje en nichtje naar boven. Ik wilde niet, ik wilde bij mijn vader blijven en keek naar hem. Zijn gezicht was inmiddels helemaal paars. De angst overheerste in mijn hele lichaam. Ik dacht alleen maar: hij mag niet doodgaan! Omdat de ambulance er snel bij was, hoopte ik dat het goed zou komen. Hij was een uur gereanimeerd en in de film liep dat ook altijd goed af. Intussen liep de straat vol. Ik was zo boos op al die mensen en wilde uit het raam schreeuwen dat ze op moesten rotten. Je gaat toch niet staan kijken hoe mijn vader misschien wel doodgaat? Terwijl mijn moeder met mijn vader in de ambulance meeging, besloten mijn nichtje en ik even bij de paarden bij haar in de buurt kijken, even weg van de situatie. Ik dacht: mijn zusje is in de hemel, wij staan hier op de grond en mijn vader zit ertussenin. Óf Denise heeft hem nodig óf ze stuurt hem terug naar ons. Toen we werden gebeld dat we meteen naar huis moesten komen, wist ik genoeg. Ik heb kei- en keihard gerend. Toen ze me vertelden dat hij dood was, viel ik op de grond. Mijn spieren deden het niet meer, ik was helemaal kapot. Ik kon zelfs niet eens huilen en dacht alleen maar: dat kan niet! Het was raar om hem in het ziekenhuisbed te zien liggen met opengeknipte kleren. Ik heb, tot het laatste beetje warmte uit zijn lichaam trok, tegen hem aan gelegen en alleen maar gehuild. Wat een hel. Naar de uitvaart van mijn vader kwamen meer dan tweehonderd mensen en ook iedereen uit mijn klas was erbij. Het deed me goed dat mijn klasgenoten kwamen om me te steunen. De gasten vulden twee zalen en dat terwijl mijn vader dacht dat hij nauwelijks vrienden had. Hij had eens moeten weten dat al die mensen speciaal voor hem waren gekomen! Dat was echt een heel grote steun. We hebben het nummer Stil in mij van Van Dik Hout gedraaid, een lied dat mijn zusje voor haar eigen begrafenis had uitgekozen. Ik heb ook nog een eigen gedicht voorgedragen. Het was een bijzonder afscheid. Omdat ik goed over de dood van mijn vader kon praten, dacht ik dat ik het ook goed had verwerkt, maar het echte besef is er nog steeds niet helemaal. Ik heb nu nog wel eens het gevoel dat hij elk moment binnen kan komen. Bij mijn zusje hebben we lang de tijd gehad om www.intens-magazine.nl
23
afscheid te nemen, om te wennen aan het feit dat ze zou doodgaan. Maar het overlijden van mijn vader was zo onverwacht. Op school ging het goed, tot ik in vijf havo kwam. Ik wilde graag dat mijn vader trots op me was, dus wilde ik goede cijfers halen en was ik enorm perfectionistisch. Tot laat in de nacht leerde ik door. Daarnaast ging het thuis niet lekker, mijn moeder en broertje hadden enorm veel ruzie. Ik vond dat heel lastig, er waren al zo veel emoties door het overlijden van mijn zus en vader en dan kwamen al die ruzies er ook nog bij.
goed met me ging, dat ik het verlies had verwerkt. Totdat ik een half jaar geleden op kamers ging, want toen kwam de klap. Ik voelde me eenzaam en miste mijn vader en zusje enorm. Ik had huilbuien als ik hun foto’s zag, terwijl ik daarvoor nooit om ze kon huilen. Ik denk wel dat alle
ervoor te zorgen dat mensen zich mijn vader en zusje blijven herinneren. Denise was in het begin van haar ziekte namelijk heel bang dat wij haar zouden vergeten, daarom vertel ik over haar. Veel mensen mailen me dat ze zich herkennen in wat ik schrijf, zoals dat ik als kind dacht dat ik gek was, omdat ik jaloers was op mijn zusje, terwijl zij doodging. Maar als je hoort dat anderen ook zulke ervaringen hebben, helpt dat. Ik vind het fijn dat
Niemand vroeg hoe het met me ging. Mensen dachten: het gaat goed, want ze lacht. Maar ik voelde me heel alleen
Controle
24
www.intens-magazine.nl
structuur en controle die ik nodig had met de dood van mijn vader en zusje te maken hebben. Ik heb die controle natuurlijk niet gehad tijdens hun overlijden. Die controle heb ik nu gevoelsmatig wel, maar ik heb er last van en wil er vanaf. Daarom praat ik nu weer met een psycholoog. Ik leer omgaan met het verlies van Denise en papa en daar heb ik een goed gevoel over.
ik zoiets ook voor anderen kan betekenen. Wat ik ook heb overgehouden aan het verlies van twee dierbaren is dat ik van iedere dag geniet, want ik weet dat het leven zo voorbij kan zijn. Ik ben een doorzetter, heb geen zin om te wachten tot het goed uitkomt om mijn dromen te verwezenlijken. Ik grijp mijn kansen!
•
Blog Net na de dood van Denise voelde ik me heel alleen. Niemand vroeg aan mij hoe het met me ging. Mensen dachten: het gaat goed, want ze lacht. Maar ik voelde me helemaal niet goed. Daarom begon ik gedichten te schrijven over mijn gevoelens en die zette ik op Hyves. Ik kreeg enorm veel reacties, ook vroegen mensen die zelf een dierbare hadden verloren of ze teksten van me mochten gebruiken. Ik vond het heel mooi om daarmee anderen te helpen. Een paar jaar geleden ben ik met een blog begonnen. Daar staan allemaal verhalen en gedichten op. Ik gebruik mijn ervaringen om iets voor anderen te betekenen én om
van Fabienne? Meer lezen over en ot.com Kijk op: fabietje.blogsp rhaal van Fabienne? Reageren op het ve s-magazine.nl Dat kan op: www.inten
Tekst: Tessa Klooster • Fotografie: Ron Logher
Een paar jaar geleden ben ik begonnen aan een studie verpleegkunde. Ik was geïnspireerd geraakt door Marjolein, een verpleegkundige die ik heb leren kennen in de tijd dat Denise ziek was. We hebben altijd contact gehouden en dat contact is uitgegroeid tot een vriendschap. Ik vond haar werk zo geweldig, dat ik ook verpleegkunde wilde gaan studeren. Ook omdat ik daarmee mensen kan helpen en zelf weet hoe belangrijk dat is. Het begin van mijn studie ging goed, maar later dacht ik soms dat ik gek werd. Ik moest me van mezelf houden aan een bepaalde structuur en als ik daarvan afweek, raakte ik helemaal gestrest. Ik heb toen met een studentenpsycholoog van de hogeschool gesproken, dat heeft me wel geholpen. Verlies van naasten doet heel veel met je. Ik dacht dat iedereen eerst iemand moest verliezen voordat wij weer aan de beurt waren, maar toen mijn vader overleed, besefte ik dat iedereen gewoon elk moment kan wegvallen. Ik ben nog steeds bang dat mijn moeder of broertje doodgaat. Daar heb ik wel met mijn moeder over gepraat. Als gezin hebben we ook zo veel mogelijk over het overlijden van mijn vader gesproken, vooral als we samen aten. Ik dacht dus dat het
