België – Belgique P.B. – P.P. 3520 Zonhoven centrum BC 10246
GEOLOGISCHE VERENIGING LIMBURG
GEOLITHOS tweemaandelijks tijdschrift : JG 33 nr. 5 – september/oktober 2009
Afgiftekantoor : 3520 Zonhoven centrum Erkenningnummer : P 509219
RAW – CST vzw RAAD VOOR AARDWETENSCHAPPEN CONSEIL DES SCIENCES DE LA TERRE
GVL is lid van de Raad voor Aardwetenschappen
Verantwoordelijke Uitgever: Cornelissen Dirk-Borggravevijverstraat 60-3500 Hasselt
Geologische Vereniging Limburg www.geolithos.be
Correspondentieadressen: Stefan Kempeneers Voorzitter GVL Schoorbroekstraat 36 B-3806 Sint-Truiden
Mathieu Driesen Secretaris GVL Kruisheideweg 32 B-3520 Zonhoven
Bestuur: Erevoorzitter: Dhr. Rudolf Ertelt, Rode-Kruisstraat 43, B–3500 Hasselt, tel: 011/31.51.65 Erevoorzitster: Mevr. Huygens Ernestine, Boekterheide 27, B–3550 Heusden-Zolder, tel: 011/53.65.38 Voorzitter: Stefan Kempeneers, Schoorbroekstraat 36, B–3806 Sint-Truiden Tel: 011/69.14.00, e-mail:
[email protected] Vice-voorzitter: Nico Nilis, Beringersteenweg 52/8, B–3520 Zonhoven Tel: 011/81.79.63, e-mail:
[email protected] Secretaris-Penningmeester: Mathieu Driesen, Kruisheideweg 32, B-3520 Zonhoven Tel: 0496/76.52.73, e-mail:
[email protected] Samenaankoop: Luc Waumans, Pampertstraat 22a, B-3590 Diepenbeek Tel: 011/22.03.83, e-mail:
[email protected] Bestuursleden Francis Reenaers, Bosblook 37, B–3600 Genk Tel: 089/36.44.74, e-mail:
[email protected] Janos Borosz, Stokstraat 13, B–3545 Halen Tel: 013/44.10.92, e-mail:
[email protected]
Medewerkers: Geolithos: Dirk Cornelissen, Borggravevijverstraat 60, B–3500 Hasselt Tel: 011/23.27.47, e-mail:
[email protected] Webmaster: Kris Vanderschot, Houtmarkt 15, B–3800 Sint-Truiden Tel: 011/68.65.95, e-mail:
[email protected] Bibliotheek: Udo Van Laethem, R. Schrijversstraat 33, B–3806 Sint-Truiden Tel: 011/69.10.64, e-mail:
[email protected] Micromounts: Freddy Bollaerts, Anjerstraat 19/12, B–3290 Diest e-mail:
[email protected] Paleontologie: Pierrot Tits, Tramstraat 5, B–3730 Hoeselt Tel: 0496/17.91.15, e-mail:
[email protected]
RAW – CST vzw RAAD VOOR AARDWETENSCHAPPEN CONSEIL DES SCIENCES DE LA TERRE
G.V.L. is lid van de Raad voor Aardwetenschappen
INHOUD : 3.
Activiteiten : Hobby-beurs Hasselt – Algemene ledenvergaderingen
4.
Atelier – Micro-mountavond - Zoektochten
5.
Mededelingen – Beurzen & tentoonstellingen
6.
Pyrita, cervesa y GVL (1)
10.
Gelezen in de kranten : De hele aardbol beweegt
17.
Op zoek naar een mammoet-botje ?
18.
Fossiel in de kijker : Schizaster scillae DESOR
AKTIVITEITEN : Hobbybeurs Cultureel Centrum Hasselt : Zaterdag 5 en Zondag 6 september 2009 : Naar jaarlijkse gewoonte zal onze vereniging ook dit jaar weer van de partij zijn ! Helpende handen zowel bij de opbouw (vrijdag), afbraak van de stand (zondag-avond) alsook voor permanentie … geef Mathieu een seintje : ℡ 011/72 59 24 -
0496/76 52 73 of
[email protected]) !
Wij bedankt danken jullie alvast voor de medewerking.
Algemene ledenvergadering – Evenementenhal “Den Dijk” te Zonhoven : Voor aanvang of tijdens pauzes is er steeds mogelijkheid tot aankoop en/of ruilen van mineralen en fossielen. Tevens zal de shop dan geopend zijn !
Vrijdag 11 september 2009 :
Door omstandigheden zal er in september GEEN algemene ledenvergadering zijn !!
Vrijdag 2 oktober 2009 vanaf 20u : Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 3
Traditionele
hernemeningsactiviteit
na
de
grote
vakantie
…
bekijken
van
vakantievondsten .. meebrengen dus ! Misschien ook eens de geknipte periode om eens na te denken over de activiteiten voor het komende werkjaar … ideeën => maak ze over aan iemand van het bestuur … !!
Atelier : Wil je ook gebruik maken van het atelier bij Mevr. Bammens … ? Maak een afspraak met haar : 011/53 65 38. Je kan ook steeds terecht bij Mathieu : 011/72 59 24 of 0496/76 52 73.
Micromount-avond : Vrijdag 18 september vanaf 20 u : Evenementenhal “Den Dijk” Zonhoven.
Zoektochten :
ZATERDAG 26 september 2009 : Antoing (Carrière Cimexcaut) :
Afspraak : 09u30; autosnelweg Charleroi - Mons – Tournai E42/A16. Na afrit 29 (Péruwelz) op de eerstvolgende parking richting Tournai. Zowel interessant voor de mineralen- als fossielenliefhebbers (trilobieten). 0478/60 38 65
Reisleider : Stefan Kempeneers :
ZATERDAG 24 oktober 2009 : Boven-Krijt excursie :
Samenkomst : 09u30 aan de afrit van autosnelweg E313 Riemst / Tongeren. Wat
kan
men
vinden
:
zee-egels,
krabbescharen
(Protocallianassa
faujasi),
haaientanden, belemnieten. Wat meebrengen : helm, fluo-vestje, lichte hamer en beitel, bril en handschoenen (voor degene die in vuursteen willen zoeken), inpakmateriaal. Reisleider : Pierrot Tits (0496/17 91 15). Gelieve op voorhand U aan te melden (tel. of via mail :
[email protected]). Aantal deelnemers : max. 10 personen !
ZATERDAG 31 oktober 2009 : Leffe (Carrière Holcim) :
Samenkomst : 9u30 aan de kerk van Spontin (afrit 19 van de E411). Reisleider : Stefan Kempeneers :
0478/60 38 65
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 4
Mededelingen : Onze lidgelden voor het komende werkjaar 2009-2010 blijven ongewijzigd.
Bijgaand
zal
je
hiervoor
een
overschrijvingsformulier kunnen terugvinden … en natuurlijk hopen wij jullie natuurlijk met z’n allen terug te zien op één van onze activiteiten !
Beurzen en tentoonstellingen :
FOSSIELENBEURS BVP : zondag 6 september 2009; van 10 tot 18u. Ruilen en verkoop van fossielen. Plaats : Gemeentelijk park St. Gillis-Waas. Voor de geïnteresseerde deelnemers : er is een inschrijvingsformulier beschikbaar bij de vereniging. Informatie:
[email protected]
12 & 13 september 2009 : 36ste internationale mineralen- en fossielenbeurs. Plaats : Autoworld, Parc du Cinquantenaire, Brussel. Informatie: http://www.cmpb.net/en/bourse.php
MONTIGNY-LE-TILLEUL ; 7 & 8 november 2009 : 25e internationale ruilbeurs van 4M; micromounts-mineralen-fossielen-zanden Plaats : Foyer Culturel – Rue Wilmet – 6110 Montigny-Le-Tilleul Info : www.quatrem.be
21 en 22 november 2009 ; Intergem : Internationale beurs voor mineralen, edelstenen en fossielen – Metropolis Antwerpen – Groenendaallaan 394; open zaterdag van 12u tot 18u en zondag van 10u tot 17u30.
Zondag 6 december 2009 : 22e Lithos mineralen en fossielenbeurs : Cultureel Centrum ‘Het Spoor’ – Eilandstraat 6 – 8530 Harelbeke; open van 10u tot 17u – toegang gratis.
Sea monsters 3-D DVD A prehistoric adventure Nu verkrijgbaar
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 5
Pyrita, cervesa y G.V.L. (1) Vanaf de late jaren negentig heb ik samen met Nico, met Janos en met vrienden van ACAM meerdere keren per jaar Spanje doorkruist op zoek naar mineralen en mooie natuur. De cultuur met een grote “C” kwam aan de beurt samen met Gut. Wij hebben grote delen van het prachtige Spaanse binnenland met veel plezier bezocht. Samen hebben we heel wat monumentale sites bewonderd, van de windmolens van Don Quichote tot de kathedralen van Toledo en Santiago de Compostella, het Alhambra in het zuiden
en de preromaanse kerkjes in het noorden. Ik pakte wel altijd mijn kapgerief
mee en niet zonder resultaat. Ik denk maar aan de wondermooie cinnaber uit Almadenejos.
Dit jaar zouden we richting westelijke Pyreneeën trekken. Als voornaamste punten
op
onze
agenda:
de
monasteria van Leyre en San Juan de la
Peña,
Loarre,
natuurlijk
een
natuurreservaten
in
Zaragoza
en
aantal de
Pyreneeën
zelf. Een maand voor onze afreis viel de uitstap van G.V.L. naar IdarOberstein weg en konden we een week vroeger vertrekken. “Wat als we nu eens aansluiten bij de groep van Nico?” stelde Gut voor. Ik moest geen twee minuten nadenken. Ik wist dat Nico en Maria samen met Chris en Jules Vanderschot
en Luc Waumans, een kaptocht gepland hadden naar
Ambasaguas, Navajun en Fuentes de Ebro.
Wij zouden een paar dagen eerder
vertrekken maar de hele bende zou op 29 mei om 10 uur samenkomen in Muro de Aguas. Maria zou nog een kamer meer reserveren in een hotel in Aguilar (adelaar) del Rio Alhama (wat een schitterende naam voor dit stadje) en alles was beklonken!
Met een aangename spanning stapten Gut en ik op vrijdag 29 mei ’s morgens in de auto aan ons hotel in Peralta. We hadden de dag ervoor 40 km in de prachtige reservaat “ Bardenas Reales” ten noorden van Zaragoza rondgetoerd. De
Bardenas
Reales
zijn
geologisch
gezien heel bijzonder, als een soort
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 6
halfwoestijn waar een vreemd landschap met plateaus, heuvels en ravijnen gevormd werd door erosie.
Nu waren we benieuwd hoe onze vrienden de 1400 km verorberd hadden. Zij waren de avond ervoor uit Limburg afgereisd. Wij waren goed op tijd en genoten van het dorpje Muro de Aguas. Waterleiding bestaat nog niet in dit plaatsje dat nochtans zijn naam niet gestolen heeft. Het drinkwater (agua) stroomt overvloedig uit de wand (muro). Iedereen uit de buurt komt het water hier in kannen ophalen en de rest stroomt via een groot waterbekken naar een groene vallei.
Mensen, tuinen, vogels en planten gebruiken alles tot de laatste druppel. Na een rondje door het centrum kregen we al gauw gezelschap van een oud vrouwtje met opgerolde rok, dat haar ochtendwandeling maakte en ten volle genoot van de zon op haar huid. Ze had duidelijk zin om met een paar zeldzame toeristen te kletsen. Wij lieten horen dat we naar Ambasaguas gingen om “Pyritas” te zoeken. Daar wist ze alles van want haar man had een verzameling in een kamer vlak bij de fonteinen. Toen kwamen onze kilometervreters, 1400 km zonder slapen, aan. Na de gebruikelijke begroeting vertelden wij van onze nieuwe kennissen uit Muro de Aguas en de slaapogen van Chris en Co gingen wijd open toen ze hun verzameling mochten bewonderen. Vooral de pyrieten van Ambasaguas en zeker die van Navajun deden alle vermoeidheid vergeten.
Na het afscheid keerden we de auto’s richting Ambasaguas. Als Muro de Aguas als dorp niet veel voorstelt, dan is Ambasaguas nog veel minder. Een geasfalteerde weg is er
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 7
nergens. Door de droge bergachtige landschappen kronkelt de stoffige zandweg naar het eind van de beschaving! Dit is “het” Spanje van vroeger! Mooi en indrukwekkend door de eenvoud en de onverwoestbare manier van bouwen.. Wie zich hier naartoe waagt is gek, houdt van echte onvervalste natuur of gaat er pyrieten zoeken.
De pyrieten van Ambasaguas zijn wereldberoemd. De grotere kristallen zijn niet zo gaaf als die van Navajun maar vormen geregeld afgeronde veellingen. De ijzeren kruisen zijn zeer zeldzaam en dus fel begeerd.
Langs de weg staat er in meerdere talen dat deze zoekers beter omkeren: prohibido dit en dat, prohibido zeker alles wat met pyrieten te maken heeft.
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 8
In 2001 leverde onze verkenning in Ambasaguas, heel toevallig, een wonderbare oogst aan pyrieten op. Nico en ik waren daar op het juiste moment. Voor de kapel had men een prachtige parking aangelegd. En waar kwam de aanvulgrond vandaan? Juist. Uit de enige echte pyrietgroeve van Ambasaguas!
Wij hebben toen een hele vracht aan prachtige kristallen
opgeraapt. Dit jaar was het
heel anders. Op de parking groeiden al wilgen van 3 meter hoog en om nog een fatsoenlijke pyriet te rapen moesten we al ferm zoeken. Toch was de hele groep tevreden en een verboden pyriet schittert al snel veel helderder! Buiten de pyrieten straalt het verlaten dorp een desolate, bijna spookachtige indruk uit. Tussen blatende schapen en hinnikende ezels in de hete, half vervallen stallen klonken klagende geluiden die enkel door mensen (?) kunnen geproduceerd worden. Na dit pakkend avontuur en een groepsfoto voor de “Muro”
startten we onze auto’s
richting Aguilar del Rio Alhama, onze uitvalbasis voor Navajun. Daar zouden we “de” echte pyrieten gaan vinden.
Hierover meer in de volgende editie van “Geolithos”.
Mathieu Driesen
Een artikel, foto van je laatste leuke vondst … ik zie ze graag komen …
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 9
Gelezen in de kranten. De hele aardbol beweegt. Plaattektoniek is het bewegen van platen op onze aarde. Bij de aardplaatgrenzen wordt nieuw aardkorst gevormd, duiken aardplaten de diepte in of schuiven ze langs elkaar heen. Dit bewegen wordt veroorzaakt door convectie in de aardmantel en het bewegen van de aardplaten zelf. Dit alles om warmte uit het binnenste van de aarde kwijt te raken. IJsland breekt. Er is al een kloof in het zuidwesten van IJsland en deze zal alleen maar groter worden in de toekomst. Langzaam maar zeker splitst IJsland zich op met een snelheid van centimeters per jaar. Dit alles is het gevolg van bewegende aardplaten samengevat in de term plaattektoniek.
- Brug over de Alfagja kloof in zuidwest IJsland. De kloof is de grens tussen de Eurazische en Noord-Amerikaanse plaat. Bron: Creative Commons Aardplaten De hele aarde is bedekt met bewegende aardplaten. Dit bewegen gaat langzaam, maar wel snel genoeg om over tientallen miljoenen jaren grote veranderingen te zien. Satellietmetingen tonen aan dat de snelheid ligt tussen de 0-10 cm per jaar. Hoe meer continent er op de aardplaat ligt, des te langzamer de aardplaat beweegt. Er zijn nu zeven grote aardplaten: de Noord-Amerikaanse, de Zuid-Amerikaanse, de Pacifische (grootste), de Afrikaanse, de Eurazische, de Australische en de Antarctische aardplaat. Daarnaast zijn er diverse kleinere platen.
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 10
Deze platen hebben allemaal een verschillende dikte. De dikte van deze lithosfeer (‘steenschaal’) is tot 100 km dik in de oceanen en kan wel 200 km dik worden op het continent. Aardplaten bestaan zowel uit oceanische als continentale lithosfeer, waarbij de eerste maximaal 180 miljoen jaar oud is en de laatste 4 miljard jaar. Oceanische lithosfeer verdwijnt eerder naar grote diepte binnenin de aarde, de aardmantel.
- De aardplaten en hun bewegingsrichting aangegeven met rode pijlen. Oceanen ontstaan Toch is er nog zeer veel oceanische lithosfeer te vinden, er zijn immers verschillende grote oceanen. Kijken we naar het zuidelijk deel van de Atlantische Oceaan, dan lijken de kustlijnen van Zuid-Amerika en Afrika goed in elkaar passen. Dit lijkt niet alleen zo, maar is ook zo geweest is het verre verleden. De Noord-Amerikaanse en de Eurazische aardplaat zijn hier namelijk uiteen bewogen, er is sprake van een divergente plaatgrens. Nu ligt deze plaatgrens in het midden van de Atlantische Oceaan. Deze Mid-Atlantische Rug van 65.000 km lang is een onderzees gebergte. Het al eerder genoemde IJsland ligt op deze plaatgrens en komt wel boven de zeespiegel uit. Bij divergentie komt magma naar boven vanuit de diepe aarde. De magma koelt af en komt vaak via kussenlava’s naar buiten en vormt zo nieuwe lithosfeer. Na stolling van lava neemt de dichtheid toe en zal de oceanische lithosfeer steeds dieper komen te liggen in het oceaanbekken, de berg af tot 5500 m diep.
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 11
Ten westen van Afrika ligt de Mid-Atlantische Rug, maar in het oosten van Afrika vindt een dergelijk iets plaats. Hier scheurt Afrika langzaam maar zeker. Er zijn al meren ontstaan die bij verder uiteengaan tot een oceaan zullen uitgroeien. Dit is een beginnende divergente plaatgrens. Eerst bolt het landschap op, de lithosfeer wordt dunner en het aantal vulkanen en aardbevingen neemt toe. Zo ontstaat een laaggelegen riftgebied, dat uiteindelijk onderloopt en oceanische lithosfeer aanmaakt.
- De jonge oceaanlithosfeer is rood, de oude blauw (maximaal 180 miljoen jaar). Bron: NOAA -
Bergen Het tegenovergestelde gebeurt bij de vorming van bergen. Een voorbeeld is de botsing van het continent India tegen Azie: continent-continent convergentie. Hierdoor ontstond het hoogste gebergte op aarde, de Himilaya’s. Ook nu nog wordt het gebergte hoger. De gebergtevorming is vooral ontstaan door stukken aardkorst die over elkaar zijn bewogen (de ‘dekplaten’). De bijkomende druk zorgt voor plooien in de aardkorst. Echter, voor de botsing was er nog oceaan tussen India en Azië. De twee platen botsten toen niet, want de oceanischlithosfeer dook namelijk onder het Eurazische continent. De oceaanlithosfeer heeft namelijk een veel grotere dichtheid dan continentlithosfeer. De plaat duikt de diepe aarde in (‘subductie’) en vormt een diepe trog tot 12 km diep en een accretiewig, bestaande uit losgeschraapte bodem van de oceaanlithosfeer. Op 100-150 km diepte wordt het water in de kristalroosters zo verhit dat het stijgt, het smeltpunt van gesteente verlaagt en aanzet tot magmavorming. Het lichtere magma stijgt en
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 12
veroorzaakt vulkanisme aan het aardoppervlak. Water werkt hier dus als katalysator voor de vorming van een vulkanisch gebergte zoals ook de Andes. Dit type van naar elkaar bewegende platen heet oceaan-continent convergentie. Toen het Indische continent uiteindelijk tegen Azië botste brak waarschijnlijk de oceanische lithosfeer af, zakte weg in de aardmantel en zorgde voor de vorming van de Tibetaanse Hoogvlakte door het opveren van de aarde.
- De spectaculaire route van de Indische naar de Eurazische plaat. Bron: USGS -
Toch kunnen niet alle gebergtes nog op deze manier verklaard worden. Middenin zee komen soms langgerekte bogen van eilanden voor zoals de Mariana eilanden in de westelijke Stille Oceaan. Deze eiland zijn eigenlijk het topje van grote bergpieken onderwater. In de buurt van deze eilanden duikt de oceaanplaat met de hoogste dichtheid (vaak de oudste) onder de andere oceaanplaat. Net als bij oceaan-continent convergentie is water ook hier katalysator voor vulkanische bergen, hier de eilanden. Bij deze oceaan-oceaan convergentie worden de eilanden op zo’n 200-300 km afstand van de plaatgrens gevormd en wel op de plaat die niet subduceert.
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 13
Drie types van convergentie: o o o
Boven : oceaan-continent Midden : continent-continent Onder : oceaan-oceaan
Uiteindelijk zal de onderduikende oceaanplaat zinken tot maximaal de mantel-kern grens op 2900 km diepte. De hoek van de wegduikende plaat is afhankelijk van zijn dichtheid: hoe jonger, des te lager de hoek van wegduiken. Een lagere hoek betekent echter wel meer en zwaardere aardbevingen. En zo’n aardbeving kan een heftige tsunami veroorzaken zoals die van tweede kerstdag in 2004… . De aardbeving die dé tsunami veroorzaakte, ontstond vlakbij de grens tussen de Indisch-Australische de Eurazische plaat. De Indisch-Australische duikt hier onder Eurazische plaat.
Géén bergen en oceanen Reizen we nu naar de westkust van de Verenigde Staten, dan is er wel beweging van de lithosfeer, maar er verdwijnt niets en er komt niets bij. Bij de San Andreas
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 14
transformbreuk beweegt de Noord-Amerikaanse plaat naar het zuiden en de Pacifische plaat naar het noorden. Juist deze beweging bij deze transforme plaatgrens zorgt voor enorme
aardbevingen.
De
meeste
van
deze
plaatgrenzen
verbinden
divergente
rugsegmenten van de (mid-oceanische) spreidingsruggen, vaak om de 100 km.
- De San Andreas transformbreuk in Californië. Bron: USGS -
Hoe dan? Convergentie, divergentie en transforme plaatgrenzen. Allemaal beweging maar waar komt dat door? Dit komt door de ongelijke verdeling van warmte in de aardmantel naast de stroom van warmte vanuit de kern naar de koele buitenkant. Deze warmte is afkomstig van het ontstaan van de aarde (oerwarmte), van huidige radioactiviteit en van de langzame kristallisatie van de aardkern. De Britse geoloog Arthur Holmes stelde al in 1944 dat de aardmantel grote convectiecellen bevatte. De cellen brengen hierbij gesteente met een lage dichtheid naar het aardoppervlak (bij divergente plaatgrenzen) en kouder gesteente met een hogere dichtheid wordt naar de vaste aardmantel wordt getransporteerd via de subductiezones. Andere wetenschappers stelden dat er twee grote convectiecellen in de hele mantel zouden zijn of dat er zelfs twee cellen op elkaar zouden zijn.
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 15
Ook de lithosfeer zelf helpt bij de convectie. De oceaanplaten worden na verloop van tijd zo zwaar en dik dat ze de astenosfeer in zinken en de hele plaat meetrekken. Aan de andere kant van de plaat zijn de spreidingsruggen zo dik en zwaar zijn dat ze vanzelf wegglijden van de plaatgrens. Het eerstgenoemde oefent echter de sterkste kracht uit. Zwaartekracht is in beide gevallen de drijvende factor. De lithosfeer is dus een actief onderdeel in het proces van convectie.
- De convectiecellen in de aardmantel en het bewegen van de lithosfeer. Bron: Creative Commons Opvallend detail is dat er op het noordelijk halfrond meer subductiezones liggen, terwijl op het zuidelijk halfrond juist meer spreidingszones aanwezig zijn. Dit betekent dat er een stroming van noord naar zuid moet zijn. Een ander gevolg is dat er een steeds groter oppervlak aan continenten op het noordelijk halfrond komt. Klonteren de landmassa’s in de toekomst weer samen net zoals in het verleden? Dat is helemaal afhankelijk van hoeveel warmte de aarde nog kwijt gaat raken. De hoeveelheid warmte wordt bepaald door de snelheid van radioactief verval en de totale hoeveelheid radioactief materiaal. Ook de samenstelling van de planeet is bepalend: hoe vloeibaarder, des te makkelijker convectie ontstaat. Deze factoren, maar ook de afstand tot de zon en de stabilisatie door de maan blijken op de aarde ideaal op elkaar te zijn afgesteld.
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 16
Voorlopig is de aarde nog lang niet afgekoeld, maar uiteindelijk zal de aarde zoveel hitte hebben verloren dat er geen energie meer genoeg is om de plaattektoniek te voeden. Zal onze planeet dan uiteindelijk net zo dood en levenloos worden als Mars en de Maan, hemellichamen waar mogelijk ook plaattektoniek was?
Referenties: Tarbuck & Lutgens, 1999. Plate tectonics. In: Earth: 469-509. Beunk & De Vries. 2000. Plaattektoniek: motor van het systeem aarde. GEA 2000 (2): 35-47. Bron : Kennislink.nl
Op zoek naar een mammoet – botje … ?
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 17
Fossiel in de kijker
naam: Schizaster scillae DESOR vindplaats: Albufeira, Algarve, Portugal periode: Midden-Mioceen beschrijving: Zeeëgel met heel diepe kenmerkende petalen,vanachter kort, vooraan lang. Grootte tot 7 cm.
verzameling: Jules Snellings
-------------------------------------------------Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn artikels.
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 18
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------INSCHRIJVINGSFORMULIER Datum : .…/.…/….
Naam : ……………………………………………………………….…….. Voornaam : …………………………………………………………………….. Straat : ……………………………………………… nr : …… bus : .….… Gemeente : ……………………………………………………………………... Tel : ………………………… e-mail : ….………………………….…….. Interesse :
- Algemene geologie - Mineralogie - Petrologie
O O O
- Paleontologie - Bodemkunde - Andere O
O O
Lidgeld van 01 sept. tot 31 aug. :
- gewoon lid : 18 €/jaar (per bijkomend lid van hetzelfde gezin : + 5€/jaar - steunend lid : 25 €/jaar - Jeugd (- 16 jaar) : 15 €/jaar Het bedrag van de verplichte verzekering is hierin inbegrepen. Te storten op rekening nr : 235-0433721-46 op naam van :
Geologische Vereniging van Limburg, Kruisheideweg 32, B – 3520 Zonhoven
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
deelnameformulier zoektochten Geologische Vereniging Limburg : 2009 Ondertekende verklaart zich akkoord met het zoektochtreglement van de Geologische Vereniging Limburg en zal er zich naar gedragen tijdens de verschillende uitstappen van het jaar 2009. Het betreden van groeves of ontsluitingen gebeurt volledig op eigen risico. De Geologische Vereniging Limburg en/of eigenaars van groeves en ontsluitingen kunnen onder geen enkel beding verantwoordelijk gesteld worden voor eventuele ongevallen ! Ondergetekende verklaart tevens volledig in orde te zijn met zijn of haar persoonlijke familiale verzekeringspolis. Dit formulier af te geven op de dag van de zoektocht aan de excursieleider.
ZOEKTOCHT:……………………………………………………………DATUM :………………………….
Lid
Verantwoordelijk ouder
Voogd
Familielid
HANDTEKENING :
Naam en voornaam : ……………………………………………………………………………………… Adres : …………………………………………………………………………………………………….. Postcode en woonplaats : …………………………………………………………………………………. Telefoon : ……………………………………………….. Naam en leeftijd 1e kind (*) : ……………………………………………………………………………… Naam en leeftijd 2e kind (*) : ……………………………………………………………………………… (*) naam en leeftijd van het kind invullen indien U als ouder, voogd of familielid verantwoordelijk bent voor personen jonger dan 14 jaar.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 19
Interesse … ? Aarzel niet en neem contact contact met het bestuur. Alvast bedankt !
Geolithos – Jaargang 33 nr. 5 Blz. 20