SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders
oktober 2006
nummer 2
Eigenlijk maken we met elkaar een nieuwe cultuur 8 Onderwijsfusie Bommelerwaard 12 Siebren Miedema’s pedagogiek van de Heilige Geest 16 Harde norm onderwijstijd: haastige spoed… 20 Dilemma’s van een moreel leider 24 RADICALISME: RUIMTE VOOR EIGENHEID
6
������������������������� �������������������������� ��������������������� ����������������������������������
��������������������������������������� ����������������������������������������� ��������������������������������
������������������������������������
������������������������������������
��������������������������������������
�������������������������������������
���������������������������������������
���� ���������������������������
������������������������������
������������������������������� �����������������������������������
Leiders staan nooit stil A. Leergang directies PO, start 31 oktober 2006
B. Leergang bovenschools en meerschools management PO, start 28 november 2006
�
Strategisch denken en beleid vormen
�
Groeien in professioneel leiderschap
�
Leiding geven
�
Uw sterke punten doelgericht inzetten
�
Mogelijkheden zien
�
Omgaan met vormen van weerstand bij
�
Zicht krijgen op zelfsturing
veranderingsprocessen
Vliet Academie dynamisch leren
Meer informatie en inschrijven www.vlietacademie.nl, 070 348 12 54
110.593 Adv_VlietAcademie kopie.indd 1
27-09-06 15:14:30
1
SBM
Colofon
Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders oktober 2006 nummer 2
SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Henk Strietman (hoofdredacteur) Grada Huis (eindredacteur) Guido de Bruin (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur)
6
De school als schuurplek Radicalisme en levensbeschouwelijk onderwijs
8
Eigenlijk maken we met elkaar een nieuwe cultuur Allochtone jongeren en het integratiedebat
Elise van Bokhorst Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Anneke de Wolff Redactieadres
11
Ook voor personeelsbeleid de juiste informatie
12
Geen leerling tussen wal en schip Onderwijsfusie in de Bommelerwaard
14
Meer handen in de klas Speciaal onderwijs
15
Een kerkelijk meelevende schoonmaker?
16
Pedagogiek van de Heilige Geest De pioniersarbeid van Siebren Miedema
18
Leraarschap aantrekkelijker door prestatiebeloning
20
Haastige spoed… Harde norm onderwijstijd
Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail:
[email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Dóri O’Connell / iStockphoto Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Advertenties ADCO Services Media-exploitatie buro Boslaan 1, 7231 DG Warnsveld Telefoon: 0575 52 62 63
Voor uw agenda: Conferentie Moreel leiderschap
Fax: 0575 52 28 23 Copyright
31 oktober 2006
Overname van artikelen of gedeelten daarvan is toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie en met bronvermelding. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332
rubrieken
4 Nieuws | 22 De Praktijk | 25 Prikkelen | 26 Nieuws Besturenraad
NIEUWS
CHE zoekt Bonders
Nederlands onderwijs scoort goed
De Christelijke Hogeschool Ede ziet het
Het Nederlands onderwijs presteert met relatief
heeft 71 procent een diploma op minimaal het
aantal sollicitanten uit de kring van de
bescheiden uitgaven over het algemeen goed.
niveau van vwo, havo of mbo-2. Het percentage
Gereformeerde Bond afnemen. Voorzitter
Wel blijft het aantal afgestudeerden in techniek
hbo’ers en academici ligt boven het OESO-
dr. C.P. Boele van het college van bestuur
en bètawetenschappen achter en baart het aantal
gemiddelde. Volgens het rapport had in 2004 20
heeft daarom in het Bondsorgaan De
voortijdig schoolverlaters zorgen. Dat blijkt uit
procent van de 25- tot 34-jarigen geen startkwa-
Waarheidsvriend predikanten, ambtsdragers
de vergelijkende studie Education at a Glance
lificatie. Sindsdien is het aantal voortijdig school-
en anderen opgeroepen om mogelijke bevin-
2006 van de Organisatie voor Economische
verlaters afgenomen.
delijk-gereformeerde kandidaten op de CHE
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
In vergelijking met collega’s in omringende lan-
te wijzen.
Nederland gaf in 2003 vijf procent van het bruto
den geven Nederlandse docenten relatief veel
binnenlands product uit aan onderwijs; het
uren les. Het aantal leerlingen per leraar ligt in
De hogeschool kampt wellicht met een
Europese gemiddelde ligt 0,6 procent hoger. Het
ons land met zestien hoger dan in omringende
‘evangelisch imago’, oppert Boele. Dat klopt
opleidingsniveau van de Nederlanders ligt boven
landen. Het aanvangssalaris van Nederlandse
volgens hem niet. In 2005 kwam 20 procent
het gemiddelde in de EU- en OESO-landen, maar
docenten is zowel in het basis- als het voortgezet
van de studenten uit evangelische kring,
behoort niet tot de top. Van de 25- tot 64-jarigen
onderwijs hoger dan het gemiddelde in de EU.
tegen 40 procent uit de Protestantse Kerk in Nederland (waartoe ook de Gereformeerde Bond behoort). Van het personeel is 15 procent evangelisch en behoort ruim de helft tot de PKN.
Van Hoof: werkloosheid Marokkanen vooral door lage opleiding
De CHE heeft Bonders nodig om studenten
De hoge werkloosheid onder Marokkaanse jongeren is vooral te wijten aan een te laag opleidings-
uit de kring van de Bond te helpen ontdekken
niveau. Discriminatie speelt slechts een geringe rol. Dat heeft staatssecretaris Van Hoof van Sociale
wat ‘hervormd-gereformeerd zijn’ in de con-
Zaken gezegd bij het begin van de campagne ‘Trendy Maroc Star in NL’, die moet bijdragen aan meer
text van hun beroep inhoudt, schrijft Boele.
zelfvertrouwen bij Marokkaanse jongeren en een gunstiger beeld bij de buitenwacht. Het is volgens Van Hoof een gemiste kans dat veel allochtone jongeren een opleiding onder hun kunnen kiezen. Ze moeten worden gestimuleerd om op een hoger onderwijsniveau te beginnen, vindt hij. De Marokkaanse gemeenschap moet de jongeren daartoe aanmoedigen. “Duw de jongelui de goede kant op en duw ze vooral niet in een slachtofferrol”, maande hij.
Theater tegen schulden
Alle stemmen tellen Met het oog op de komende verkiezingen voor
Het Nationaal Instituut voor
de Tweede Kamer heeft uitgeverij Kwintessens
Budgetvoorlichting (NIBUD) heeft een
het lesproject ‘Alle stemmen tellen’ uitgebracht
theatervoorstelling ingezet om te helpen
in een versie voor groep 7 en 8 van het basis-
voorkomen dat jongeren zich in de schulden
onderwijs en een voor de onderbouw van
steken. Onder de titel De Verleiding moet
het voortgezet onderwijs. Het project van zes
de voorstelling van het schooltheatergezel-
weken, dat na de herfstvakantie begint, behan-
schap Klasse Kunst jongeren bewuster
delt algemene onderwerpen rond politiek,
maken van hun uitgavenpatroon. Ze sluit
wetten maken, het parlement en een kennis-
aan bij het NIBUD-lespakket In&Out!
making met Tweede Kamerleden. In de verkie-
Het NIBUD hoopt dat door de voorstelling
zingsweek is er aandacht voor politieke partijen
meer scholen het thema geld in de lessen
en uiteraard voor de stembusstrijd. Na de
aan de orde gaan stellen. De provincie
verkiezingen gaat het project nog twee weken
Overijssel geeft scholen die het lespakket
door over coalitievorming, de rol van de konin-
aanschaffen en de voorstelling boeken, een
gin, (in)formatie en de totstandkoming van een
financiële tegemoetkoming.
kabinet. Het pakket bevat een handleiding voor de leraar en werkboekjes voor de leerlingen. Informatie op www.kwintessens.nl.
4
Ie-d-e-r-ee-n k-a-n l-e-r-e-n l-e-z-e-n
De Adviesgroep vmbo organiseert 30 november in de RAI in Amsterdam de eerste
Met de brochure ‘Iedereen kan leren lezen’ wil de Inspectie van het Onderwijs het niveau van het
Nationale VMBO Manifestatie. Aan de hand
leesonderwijs helpen opkrikken. Alle basisscholen en pabo’s hebben de brochure met suggesties
van de trefwoorden kaders, kansen en koers
van deskundigen ontvangen. De rol van de leraar is volgens de inspectie cruciaal. Verschillen in
kunnen schoolleiders, middenmanagers en
prestaties bij technisch lezen hebben nauwelijks met achtergrond of intelligentie van de leerlingen
leraren daar de koers van hun school tegen
te maken. Een netwerk van goedlopende leesvaardigheidsprojecten moet kennisoverdracht tussen
het licht houden.
scholen stimuleren.
Inschrijving op www.adviesgroepvmbo.nl.
Van de leerlingen die de basisschool verlaten, komt een kwart met technisch lezen niet verder dan het niveau van groep 6. Een achterstand ontstaat al vroeg. Tussen de 10 en 15 procent van de kinderen kan aan het einde van groep 3 onvoldoende lezen. Ook directies hebben volgens de inspectie een rol in het verbeteren van het leesonderwijs. De resultaten moeten goed worden bijgehouden en worden gekoppeld aan de streefdoelen voor technisch lezen. Verder moet de directie zicht hebben op wat er in de klassen gebeurt. Ze moet zorgen dat leraren hun kennis van leesdidactiek bijspijkeren en hun de kans geven zich tot taalcoördinator te ontwikkelen.
ie d e r ee n k a n l e r e n
lezen
De BVE Raad heet sinds 1 september MBO Raad. De naamswijziging moet de herkenbaarheid van de aangesloten scholen als aanbieders van mbo-opleidingen en educatie vergroten. Bij de MBO Raad zijn zeventig onderwijsinstellingen aangesloten met samen 630.000 studenten. Sinds 1 oktober is een nieuwe carrièresite voor het mbo en de volwasseneneducatie online: www.werkeninhetmbo.nl. De site moet werving en selectie van mbo’ers effectiever maken en ook nieuwe doelgroepen, zoals mensen uit het bedrijfsleven, interesseren
Info: www.onderwijsinspectie.nl
voor een baan in het mbo. Deelnemende roc’s, aoc’s en vakscholen kunnen hun vacatures zelf
Onderwijsvernieuwing stuit op traditionele opvattingen docenten
op de site plaatsen. De ministeries van OCW en Justitie en het
Onderwijsvernieuwing blijft in de praktijk vaak
Nijmegen promoveerde. Om de onderwijspraktijk
Parket-Generaal beleggen in oktober en
achter bij het mooie streven omdat de moderne
te veranderen, moeten volgens haar vooral de
november op scholen in de negentien arron-
opvattingen achter de vernieuwing botsen met de
opvattingen van leraren onderzocht en ter discus-
dissementen werkconferenties over samen-
traditionele visies van docenten en scholen. Dat
sie worden gesteld. Bovendien moeten ook andere
werking van alle betrokken instanties bij de
concludeert Laura Hermans-Nymark in haar proef-
betrokkenen – leerlingen, de sectie en de school –
aanpak van schoolverzuim.
schrift over het leren van een tweede taal, waarop
in veranderingen worden meegenomen.
ze 26 september aan de Radboud Universiteit
Het discussiestuk ‘Integrale aanpak schoolverzuim’ vormt de basis voor de rondetafeldialogen. Aanmelden via www.het-portaal.net.
Confessionele scholen populairder dan confessionele politiek
Leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs kunnen op www.anpfotoarchief.nl duizenden historische foto’s vinden om te gebruiken
De steun van de Nederlanders voor confessionele scholen is in de afgelopen 35 jaar afgenomen,
voor werkstukken.
maar heeft zich beter weten te handhaven dan die voor politiek op godsdienstige grondslag. Dat
Het ANP Historisch Fotoarchief stelt de foto’s
blijkt uit het onderzoek ‘Godsdienstige veranderingen in Nederland’ van het Sociaal en Cultureel
uit de periode 1900 tot nu voor privégebruik en
Planbureau. In 1966 had 55 procent van de Nederlanders een voorkeur voor scholen op godsdien-
educatieve doeleinden gratis beschikbaar.
stige grondslag, in 2002 was dat nog 34 procent. Vooral de opvatting dat de levensbeschouwelijke kleur niet uitmaakt, heeft terrein gewonnen: van 6 procent in 1966 tot 29 procent in 2002.
Scholen met verbouwingsplannen krijgen met
Slechts 11 procent heeft voorkeur voor een confessionele politieke partij. In 1966 was dat nog ruim
de Frisse Scholen Doos van SenterNovem
een vijfde. Ook onder kerkleden is een minderheid voor een partij op godsdienstige grondslag. Die is
ondersteuning bij het verbeteren van het
sinds 1970 nauwelijks afgenomen: van 31 tot 26 procent. Onder kerkleden prefereert nog steeds een
binnenklimaat en het besparen van energie.
meerderheid confessioneel onderwijs (61 procent). In 1966 bedroeg het percentage nog 78.
In totaal tweehonderd scholen kunnen de
Het SCP schat dat in 2020 72 procent van de bevolking buitenkerkelijk zal zijn, 10 procent rooms-
doos aanvragen.
katholiek, 8 procent moslim en 4 procent protestant.
Informatie op www.frisse-scholen.nl.
5
De kracht van christelijk onderwijs Het bijzonder onderwijs staat voortdurend ter discussie. Toch is het een doorslaand succes: tweederde van de scholen is bijzonder. Ouders, leerlingen, deelnemers, studenten kiezen voor deze vorm van onderwijs. Samen werken we vanuit een visie op mens en samenleving, vanuit de overtuiging dat onderwijs per definitie niet neutraal kán zijn en christelijk onderwijs dat niet wíl zijn. Waar zit onze kracht? Waar halen wij onze inspiratie vandaan? In een serie artikelen belichten we bijzonder onderwijs vanuit verschillende invalshoeken.
Radicalisme en levensbeschouwelijk onderwijs
De school als schuurplek De school – zeker de christelijke school – moet voor jonge mensen een ‘schuurplek’ zijn waar ze kunnen ontdekken wie ze zijn. Ook als ze radicale ideeën hebben, moeten ze die in het levensbeschouwelijk onderwijs kunnen uiten. Wie die ruimte indamt uit angst voor radicalisering, roept die gevreesde ontwikkeling eerder op. Een school moet grenzen stellen – zeker. Maar laten die niet gebaseerd zijn op de angst dat mensen een idee, geloof of opvatting hoger stellen dan het leven. Tekst: Paul Boersma, Illustratie: Henk Helmantel
Men kan erover van mening verschillen.
men aan onze samenleving? Of hebben zijn
volgens het strafrecht vervolgd. Molukkers
Moeten we ons ‘wapenen’ tegen radicalise-
critici het bij het rechte eind wanneer zij radi-
mochten het ideaal van de RMS ook na de
ring of moeten we eerder de angst voor
caal denkende mensen willen uitsluiten?
radicalisering als probleem van onze tijd
met straaljagers beëindigde treinkaping blijven uitdragen. Antiapartheidsstrijders werd
onderkennen? Heeft oud-minister Donner
STRIJD TEGEN ‘GELOVIGEN’
na gewelddadige operaties van RARA niet de
het gelijk aan zijn kant wanneer hij de demo-
In het verleden werd aan radicale stromingen
mond gesnoerd. Communistische idealisten
cratie verdedigt door iedereen, ongeacht
het bestaansrecht niet gauw ontzegd. Als zij
bleven in het parlement, ook toen de Rote
diens radicale opvattingen, te laten deelne-
tot geweld overgingen, werden zij gewoon
Armee Fraktion moorden pleegde. En de
6
milieubeweging is niet echt aangepakt na de
gingen in de antiapartheidsideologie van hun
moord op Fortuyn.
leraar. Ik heb daar terugkijkend enige spijt
ontwikkeling) en de school als samenlevings-
Er is wel wat veranderd. In de jaren negentig
van, al heb ik hem naar ik meen nooit echt
gemeenschap met eigen regels niet uit de weg
werd al een rechtsradicale partij verboden en
zijn recht van spreken ontnomen. In een
te gaan.
onlangs nog werd de SGP door de rechter
omgeving als de klas waarin ik les gaf, moest
plek om je eigenheid te vinden (identiteits-
besmet verklaard. En de laatste jaren is de strijd tegen de ‘gelovigen’ opgevoerd. De angst voor religieus radicalisme is groter dan die voor politiek radicale bewegingen. Begrijpelijk, want waar de seculiere mens de beweegredenen van politieke activisten kan invoelen, is radicalisering op basis van een religieus geloof ongrijpbaar en voor velen onnavolgbaar. Dat wij vroeger ook veel religieus gemotiveerd verzet hebben gekend, is
Er zijn mensen die liever de dood dan vrede willen, anderen willen liever de dood dan oorlog. Men kan een idee, geloof, opvatting hoger stellen dan het leven, waarvoor de liefde toch zo sterk en natuurlijk lijkt. Pascal
niet meer in beeld. Mogelijk kan Maarten ’t Hart met zijn roman Het psalmenoproer op hij zich wel radicaler manifesteren dan hij
SPANNEND
misschien eigenlijk wilde. Zijn omgeving
Dat is spannend, ik weet het maar al te goed.
RADICALISERING
dwong hem daartoe.
Na 11 september 2001 en de reacties van
Radicalisering is, zo lijkt het, een probleem
Sindsdien ben ik voorzichtiger en laat ik veel
begrip onder moslimjongeren waren som-
geworden. Zozeer zelfs dat een Amsterdamse
meer ruimte voor ideeën die ook mij soms te
mige leraren onthutst. Sommigen weigerden
deelraad een deradicaliseringsagent heeft
radicaal zijn. Mijn ervaring is dat hoe feller je
nog les te geven aan deze jongeren. Maar een
aangesteld. Hij moet vooral onder jongeren
jongeren in hun eigen kijk op het leven en op
leraar levensbeschouwing kan dat niet doen.
gaan werken, want daar manifesteert zich de
de gebeurtenissen om hen heen en in de
Veel van zijn leerlingen hadden al ver voor
radicalisering het sterkst. En wat moet hij dan
wereld bekritiseert, hoe radicaler ze worden.
die 11e september ervaren dat zij eigenlijk
bijvoorbeeld doen? Hij moet jongeren ervan
Dat bekritiseren kan heel subtiel, door de
niet mogen zijn wie ze willen zijn. Dat is de
weerhouden de school te verlaten uit protest
zwakte van hun standpunten bloot te leggen,
kern van alle radicalisering. Alleen waar deze
tegen het feit dat die de lessen niet wil onder-
of heel direct, door gewoon hun meningen
radicalisering zich een weg baant in geweld,
breken voor hun gebed.
voor verwerpelijk te houden en uitingen van
moet het strafrecht worden toegepast.
De radicaliseringstendens en de reactie
hun levensvisie te verbieden - geen vlagge-
Maar primair moet de school de plek zijn
daarop hebben invloed op het onderwijs.
tjes op de jas, geen hoofddoekjes, verplicht
waar je er toe doet. Als een school, als een
Vooral het openbaar onderwijs heeft het er
handen geven.
samenleving dat uitgangspunt niet kiest en
dat punt nog tot blikverruiming leiden.
moeilijk mee. Dat wil iedereen toelaten, om
uit angst voor radicalisering jongeren hun
vervolgens allerlei voorwaarden te stellen.
SCHUREND
schuurplek niet gunt - en dat is de school en
Elke mening telt, maar als die religieus wordt
Leraren levensbeschouwing staan daarmee
de buurt nu eenmaal voor veel jongeren in de
gefundeerd, mag die niet worden geprakti-
voor een dilemma. Jongeren krijgen bij die
eerste plaats! - dan kunnen zij zeker in onze
seerd. Zo algemeen toegankelijk is het open-
lessen de gelegenheid om te ontdekken wie ze
broze, botsende wereld radicaliseren.
baar onderwijs dus niet. Er zou meer over te
zijn. Daarbij blijkt de omgeving een grote rol
Soms zie ik dat dat inzicht aanwezig is, niet in
zeggen zijn, maar in deze bijdrage wil ik stil-
te spelen. Het zijn anderen die eigenlijk bepa-
de laatste plaats bij de eerste burger van onze
staan bij de betekenis voor het levensbe-
len wie jij bent. Je ontwikkelt je eigenheid aan
hoofdstad. En ik hoop dat het in ieder geval
schouwelijk onderwijs.
wat anderen in jou waarderen en bekritiseren.
uitgangspunt is voor scholen.
Een goede leraar levensbeschouwing wil
Radicalisering is van alle tijden. En vooral
APARTHEID
allereerst dat jij, soms al schurend, ervaart dat
jongeren moeten daar ruimte voor krijgen.
Ik herinner mij een aantal lessen – het was
je er mag zijn. Hij of zij geeft stellig te den-
Wie die ruimte indamt uit angst voor radica-
rond 1980 – over de apartheidsideologie.
ken, stemt niet met elke mening of ieder
lisering, roept die juist eerder op. Dat wil niet
Lessen over Steve Biko en een bezoek aan een
gedrag in. Maar de leraar geeft daaraan wel
zeggen dat je jongeren op school niet kunt
theaterstuk over hem, verplicht voor al mijn
ruimte. Dan hoef je niet te radicaliseren. Dat
bevragen op hun ideeën en gedrag. En zonder
vwo-5 leerlingen. Eén leerling protesteerde.
zou de samenleving als geheel meer moeten
grenzen kan geen school bestaan. Maar laten
Hij vond dat ik met mijn lessen de intenties
doen.
die niet gebaseerd zijn op de angst dat men-
van het apartheidsregime miskende. Hij had
Ik heb dan ook een advies aan de deradicalise-
sen een idee, geloof of opvatting hoger stellen
in zekere zin meer recht van spreken dan
ringsagent in Amsterdam. Die moet niet
dan het leven. That’s life.
zijn leraar, hij was immers in Zuid-Afrika
alleen de jongeren aanspreken om op school
geboren.
te blijven en hun mogelijk vrij plotseling
Reacties op dit artikel zijn welkom bij de
Je zag hem gedurende de lessen steeds fana-
opgekomen gebedsplicht te vergeten, maar
auteur,
[email protected].
tieker het regime verdedigen, te midden van
ook de school benaderen. Hij of zij moet die
zijn klasgenoten die vanzelfsprekend mee-
uitdagen om de spanning tussen de school als 7
“Eigenlijk maken we met Welke invloed heeft de scherpe toon van het integratiedebat op allochtone jongeren? Gaan ze zich afzetten tegen de Nederlandse cultuur, dan kan dat het onderwijs en de samenleving bedreigen. Aandacht voor de spanningen waarmee migrantenjongeren opgroeien lijkt daarom geen overbodige luxe. Tekst: Truus Groenewegen. Fotografie: Project ‘Herken jezelf in die foto’
De wereld van Selvinaz Alan
Wij zijn een levendige familie; wij doen veel aan sport en bij ons thuis wordt veel gedanst
8
elkaar een nieuwe cultuur” “Migratie is wreed. Het maakt dat je voor
overgeleverde Turkse cultuur samen.
schillende waarden en normen dagelijkse
altijd nergens bij hoort”, schrijft de
“Eigenlijk maken we met elkaar een nieuwe
kost. In een beschouwing over etnische iden-
Nederlandse juriste van Pakistaanse afkomst
cultuur.”
titeit en cultuurconflict geeft pedagoog Hans
Naema Tahir in haar autobiografische boek
Bellaart, beleidsadviseur bij Forum, een her-
‘Een moslima ontsluiert’. “Je hele leven ben
ONDERKLASSE
kenbaar voorbeeld: thuis leer je respect heb-
je noch hier noch daar. En dat vanwege een
Intussen lijkt het huidige maatschappelijke
ben voor ouderen en je bescheiden opstellen,
simpele reis naar het buitenland: een ‘enkeltje
klimaat het migrantengroepen niet makkelijk
op school wordt van je verlangd dat je voor
te maken om een eigen plek te vinden. In alle-
jezelf opkomt en een eigen mening hebt.
ontworteling.’”
daagse discussies duiken culturele verschilHOLLANDSE TURKEN
len steeds vaker op als probleem of zelfs als
ZUIVERHEID
Hoe dat in het dagelijks leven van migranten-
gevaar. Steeds openlijker spreken mensen
Enkele effecten van die tegengestelde ver-
kinderen kan doorwerken, vertelt Selvinaz
zich uit. Migranten moeten maar gewoon kie-
wachtingen liggen voor de hand. Wordt alom
Alan, pas afgestudeerd mbo-studente van
zen voor de Nederlandse cultuur. Een kran-
verkondigd dat buitenlandse jongeren crimi-
Turkse afkomst. “Wij kunnen niet anders dan
tenkop als ‘Kwart bevolking is tegen
neel zijn of een achterlijke cultuur hebben, dan
ons aanpassen aan de Nederlandse cultuur”,
allochtonen’ wekt nauwelijks nog verbazing.
is het verleidelijk je terug te trekken in een
zegt ze. “Maar als ik een baan vind en mijn
Voeg daar bij dat allochtone jongeren moeilij-
eigen cultuur. Ook al wil je eigenlijk het liefst
baas wil dat ik tot ’s avonds acht uur door-
ker stageplaatsen en werk vinden en een rijke
door de samenleving worden geaccepteerd. In
werk, dan heb ik een probleem met mijn
voedingsbodem voor frustraties lijkt ont-
die subcultuur kunnen gevoelens van slacht-
vader die niet wil dat ik na het donker nog
staan.
offerschap en superioriteit hun eigen werke-
buitenshuis ben. Hoe ik dat oplos? Dat is las-
Ingewikkeld is ook dat jongeren thuis en op
lijkheid gaan dicteren. Daarbij staan jonge
tig. Daar praat ik dan met mijn Turkse vrien-
school met verschillende waarden en normen
moslims extra bloot aan de verleidingen van
dinnen over.” Voor jonge vrouwen als
te maken hebben. Hoe groot die kloof kan
het fundamentalisme, dat eenvoudige zeker-
Selvinaz is er geen weg terug naar het land
zijn, blijkt uit het boek ‘Onzichtbare ouders’
heid biedt en een zuiverheid, waarmee ze zich
waaruit haar ouders zijn geëmigreerd. “In
van journaliste Margalith Kleijwegt.
kunnen afzetten tegen de ‘decadente westerse
Turkije noemen ze ons Hollandse Turken, we
Kleijwegt volgde een jaar lang de ouders van
cultuur’. Naar dit soort reacties verwijst onder
praten anders en we kleden ons anders.”
allochtone leerlingen uit een 2-vmbo-klas
anderen Maykel Verkuyten, hoogleraar
Selvinaz zweert haar achtergrond niet af, ze
van een school in Amsterdam-West. Zij
‘Sociale en affectieve vorming van jeugdigen
wil loyaal zijn aan haar ouders. Tegelijkertijd
schetst in haar boek een onthutsend beeld van
in de multiculturele samenleving’. Belangrijke
wil ze haar eigen leven vormgeven, hier in
de onmacht, soms ook onwil, van deze
factor in deze processen is volgens Verkuyten
Nederland. Dus pendelt ze tussen twee cul-
ouders, voornamelijk behorend tot de soci-
dat mensen groepsidentificatie als richtsnoer
turen, beproeft wat haalbaar is en wat bij haar
aal-economische onderklasse, om verbinding
nemen voor hun denken en handelen. Bij die
past. Het leven dat zij en haar vriendinnen
te leggen met de Nederlandse cultuur. Voor
identificatie streven ze ernaar drie essentiële
leiden, valt noch met de dominante
hún kinderen, maar ook voor migrantenkin-
behoeften te vervullen: houvast, verbonden-
Nederlandse, noch met de door haar ouders
deren uit andere milieus is leven met ver-
heid en erkenning.
Mijn broers praten altijd door het raam met hun vrienden
Dit is mijn leuke broer
9
IRONIE
Vervolgens laat de onderzoeker de jongeren
MEER WETEN
Volgens velen kenmerken vragen als ‘Wie
vertellen over de beelden die ze hebben vast-
■ ‘Connecting identities’,
ben ik? Waar wil ik bij horen?’ de turbulente
gelegd. Met doorvragen naar gedachten,
‘Zelfbeelden’ en andere projecten
periode van de puberteit. Al gauw valt dan de
gevoelens en associaties bij de foto’s lokt hij
van Forum, Instituut voor
term identiteit, zoals in identiteitscrisis.
hen indirect uit te praten over hun eigen
Multiculturele Ontwikkeling: www.
Nadere beschouwing leert dat het makkelijk
wereld, hun dromen en angsten. Deze
forum.nl.
gebruikte woord ‘identiteit’ vele lagen bezit.
methode levert niet alleen waardevolle
Iemand als de Ghanese filosoof Kwame
onderzoeksgegevens op. Heshmat Manesh
onderzoek (Dirk Vlasblom, 7 janu-
Anthony Appiah verklaart “leef met gefrag-
denkt dat de confrontatie met hun eigen beel-
ari 2006).
menteerde identiteiten, geef jezelf over aan
den ook tot bewustwording leidt bij de jonge-
een spel met je identiteit, beoefen de ironie.”
ren en daarom een positieve bijdrage levert
diversiteit’, de inaugurele rede van
Maar voor welke jongere is zo’n kosmopoliti-
aan hun zelfbeeld en hun positiebepaling tus-
prof. dr. Maykel Verkuyten: www.
sche levenshouding weggelegd? Elders
sen verschillende culturen.
■ NRC-publicatie over het ICSEY-
■ ‘Opgroeien in etnisch-culturele
ercomer.org (20 februari 2006).
■ Voorjaar 2007 publiceert de
klinkt: ‘identiteitsontwikkeling is een dynamisch proces’ en ‘rollen die mensen spelen,
VERHALEN
Wetenschappelijke Raad voor het
zijn belangrijker dan hun identiteit’. Boeken
Wie een balans vindt tussen de culturen van
Regeringsbeleid (WRR) over het
zijn erover volgeschreven. Verkuyten op zijn
het oude en nieuwe land heeft uiteindelijk de
onderzoeksproject ‘Identiteiten
beurt vindt dat het feitelijke onderzoek naar
beste perspectieven voor zowel eigen welbe-
gezocht’, een verkenning van indi-
identiteit ‘te mager’ is. Bovendien is het vol-
vinden als voor succes in de maatschappij.
viduele identiteiten, groepsidenti-
gens hem zinvoller om de situatie van alloch-
Dat is een van de belangrijkste conclusies uit
teit en nationale identiteit. De raad
tone jongeren te verklaren vanuit onderlinge
de onlangs gepubliceerde Internationale
wil met concepten en aanbevelin-
verhoudingen en in specifieke situaties te
Vergelijkende Studie van Ethnoculturele
gen komen “die de tweedeling
onderzoeken. Als voorbeeld noemt hij de
Jongeren (ICSEY). Wat hebben migranten-
integratie versus assimilatie doen
Amerikaanse socioloog Bowen Paulle, die in
jongeren nodig om dat evenwicht te vinden?
vergeten.”
zijn onderzoek stuitte op strategieën die jon-
De verhalen van jongeren zelf kunnen daar-
geren gebruiken om de autoriteit van docen-
voor een bron van inzicht zijn. Dat inzicht
ten te ondermijnen.
motiveerde ook Naema Tahirs om haar zoektocht naar een eigen identiteit te beschrijven
IDEALEN
en ‘de vele nuances die schuilgaan in dat pro-
Socioloog en filosoof Sharog Heshmat
ces’. “Nuances die ik in het integratiedebat
Manesh denkt dat aan het sociale onderzoek
vaak mis, omdat veel deelnemers aan dat debat
naar identiteitsvorming bij islamitische
ongevoelig lijken voor het verschil tussen een
migrantenjongeren een belangrijke dimensie
binnenwereld en een buitenwereld en wat die
is toe te voegen. In de onderzoeksmethode
twee betekenen voor mensen met een heel
die hij gebruikt, staan juist de ideeën en bele-
verschillende achtergrond.” Voor wie de ver-
vingswereld van de jongeren centraal. In zijn
schillende werelden met elkaar in harmonie
projecten op middelbare scholen maken jon-
weet te brengen, ziet Tahir een bijzondere
geren zelf foto’s bij thema’s, zoals mensen die
beloning: “Migratie is ook mooi. Het verbreedt
dichtbij hen staan, idealen over school of toe-
je horizon en geeft je volop gelegenheid je
komstige baan en de ideale plek om te wonen.
paradijs op aarde zelf in te richten.”
Mijn vader kijkt veel naar het Marokkaanse nieuws op de TV
10
Onze buurt heeft mooie en lekkere dingen
Ook voor personeelsbeleid de juiste informatie Naarmate scholen steeds zelfstandiger worden in hun bedrijfsvoering, wordt de behoefte aan objectieve informatie op alle terreinen groter. Met een module voor personeelsbeleid heeft de Besturenraad een nieuwe loot toegevoegd aan het managementinformatiesysteem dat ook personeels- en salarisadministratie, financiële administratie, ziekteverzuimbeheer en financieel management (FM 2.2.a) omvat. Tekst: Guido de Bruin
Onderwijsinstellingen worden
RUIMTE
human resources management
steeds meer verantwoordelijk
Gebruikers van de Human
komen er updates beschikbaar.
voor hun eigen bedrijfsvoering,
Resources Module, die in versies
en dat ook nog in een omgeving
voor iedere sector van het onder-
VOORWAARDEN
die door ontwikkelingen als de
wijs beschikbaar is, kunnen
Om de met de module te kunnen
invoering van de lumpsum en de
onder meer het curriculum vitae
werken, moet het personeels-
Wet op de beroepen in het
van iedere medewerker vastleg-
beleid van scholen wel aan enkele
onderwijs (BIO) ingrijpend ver-
gen en alle functies koppelen aan
voorwaarden voldoen. Het func-
andert. “Scholen moeten dan wel
de bijbehorende bekwaamheids-
tiebouwwerk moet helder zijn en
het instrumentarium hebben om
eisen volgens de Wet BIO. In het
van iedere functie moet duidelijk
aan die verantwoordelijkheid
systeem worden ook de persoon-
zijn welke vereiste competenties
inhoud te geven”, zegt Jan
lijke ontwikkelingsplannen
daarbij horen. De organisatie
Langelaar, adviseur van de
(POP) van de medewerkers en de
moet al werken met persoonlijke
Besturenraad.
cyclus van POP-, functionerings-
ontwikkelingsplannen en erva-
Langelaar was nauw betrokken bij
en beoordelingsgesprekken bij-
de ontwikkeling van de Human
gehouden.
Op elk niveau transparante en
Resources Module, waarmee vol-
Verder bevat de module voor-
gens hem managers, bestuurders
beeldprocedures voor bijvoor-
en toezichthouders op elk niveau
beeld werving en selectie en
transparante en objectieve gege-
ziekteverzuim. Ook kunnen
vens voorhanden hebben om hun
opleidingen en trainings-
ring hebben met de cyclus van
personeelsbeleid vorm te geven.
programma’s aan de vereiste
POP-, functionerings- en beoor-
Voorop stond dat de module
competenties van de medewer-
delingsgesprekken. De nieuwe
objectieve gegevens voorhanden
moet aansluiten op de informa-
kers worden gekoppeld. Het
bekwaamheidseisen volgens de
tiesystemen van met name het
systeem is te doorzoeken op basis
Wet BIO moeten daar onderdeel
administratiekantoor, zodat scho-
van bijvoorbeeld geschiktheid,
van zijn. Tenslotte moet de
len gegevens niet dubbel hoeven
potentieel en kernkwaliteiten
school een helder scholingsbeleid
in te voeren. Bij de ontwikkeling
van personeel.
hebben.
ervan heeft de Besturenraad dan
Scholen kunnen het systeem naar
ook samengewerkt met Passoa
believen inrichten door onderde-
Voor informatie over de Human
ICT, dat software levert aan
len te wijzigen of toe te voegen.
Resources Module kunt u zich
administratiekantoren en school-
Ook is er volop ruimte om gege-
wenden tot Passoa ICT,
organisaties die de eigen admini-
vens op eigen manier in te voeren.
telefoon 058 267 72 99,
stratie uitvoeren, en FARAO
Na wijzigingen in wet- en regel-
e-mail
[email protected],
Human Resources Support.
geving of ontwikkelingen in
www.passoa-bv.nl 11
Onderwijsfusie in Bommelerwaard
Geen leerling tussen wal en schip Alle leerlingen in de Bommelerwaard de best mogelijke zorg bieden. Dat is het doel van de fusie van het samenwerkingsverband van zestien schoolbesturen in Zaltbommel en omstreken met de Vereniging voor Speciaal Onderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs. De strijd tussen reguliere basisscholen en het sbo om financiële middelen voor zorgleerlingen moet tot het verleden behoren. De fusie was een pittige klus voor de betrokkenen, inclusief Dick den Bakker en Peter Groeneveld van de Besturenraad, die het fusieproces begeleidden. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Hans Doddema / iStockphoto
De nieuwe vereniging De Opmaat, die 4 oktober haar
Brug in Zaltbommel gevraagd om de nieuwe vereniging
feestelijke start beleefde, moet ervoor zorgen dat iedere
een goede start te geven voordat hij plaatsmaakt voor een
leerling het onderwijs krijgt dat bij hem of haar past. Het
opvolger. Wolters staat voor ‘een hele klus’, erkent hij.
meest innovatieve van de fusie is volgens Den Bakker de
“De visie en doelstellingen van de fusie zijn goed, maar
oprichting van een gezamenlijk Expertisecentrum,
moeten nu in de praktijk gebracht worden. We moeten de
waarin de deskundigen van zowel de scholen van het
meerwaarde van de samenwerking op inhoudelijke gron-
samenwerkingsverband als de speciale scholen samen-
den waarmaken.”
werken. Dat de Permanente Commissie Leerlingenzorg
De strijd tussen reguliere basisscholen en het sbo om
daaraan verbonden is, vormt ook een ‘belangrijk winst-
financiële middelen voor zorgleerlingen moet in de
punt’, vindt hij.
Bommelerwaard tot het verleden behoren. “De indruk
Een van de grootste uitdagingen voor de betrokkenen,
was vaak dat sbo-scholen zoveel mogelijk leerlingen wil-
inclusief Den Bakker, Groeneveld en drie andere advi-
den hebben omdat die geld opleveren, terwijl de basis-
seurs van de Besturenraad, was het vinden van een
scholen probeerden zorgleerlingen zolang mogelijk te
bestuurlijke structuur die ervoor zorgt dat de beoogde
behouden, omdat ze anders middelen misliepen en ook
gezamenlijke verantwoordelijkheid van de aangesloten
het beeld zou kunnen ontstaan dat ze onvoldoende zorg
scholen voor alle 6500 leerlingen inderdaad gestalte
konden leveren.”
krijgt. In de vorm die de stuurgroep heeft gekozen, geeft het
LUCHTLEDIGE
bestuur op hoofdlijnen leiding, terwijl de aanstelling van
De directie van de vereniging moet volgens Wolters ook
een verenigingsdirecteur de garantie vormt dat de leerlin-
de mogelijke vrees van de reguliere scholen voor verlies
genzorg daadwerkelijk gezamenlijk wordt gedragen.
van hun autonomie logenstraffen. “We moeten hun dui-
“Het is een structuur die beantwoordt aan het doel van
delijk maken dat de leerlingenzorg een gezamenlijke ver-
de fusie: geen kind tussen wal en schip”, aldus
antwoordelijkheid is. Geen kind mag in het luchtledige
Den Bakker.
blijven hangen. Aan alle leerlingen moet zorg verleend worden, hetzij met begeleiding op de reguliere basis-
12
MEERWAARDE
school, hetzij op de speciale school.” Bovendien heeft de
Die directeur is – nog even – Wim Wolters. Het bestuur
nieuwe vereniging in de vorm van de praktijkschool de
heeft de voormalige directeur van de school voor speciaal
aansluiting op een deel van het voortgezet onderwijs zelf
basisonderwijs (sbo) Toermalijn en praktijkschool De
in huis.
Het is vooral de directeur van het Expertise-
“Zij moesten niet het idee krijgen dat de zes-
en de ouders ter hand heeft genomen, toont
centrum die ervoor moet zorgen dat geen
tien schoolbesturen van het samenwerkings-
volgens hem de bereidheid van de leden om
kind tussen wal en schip valt. “We houden de
verband hun scholen zouden overnemen”,
zich kwetsbaar op te stellen. “Het was een
leerlingen nu beter in beeld. De directeur van
aldus Den Bakker.
proces van vlees en bloed”, concludeert hij.
het Expertisecentrum gaat dat proces goed
Uiteindelijk is de Vereniging voor Speciaal
Hij heeft er vooral van geleerd dat besturen,
begeleiden.” Door zijn contacten met instan-
Onderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs
medezeggenschapsraden en personeel er
ties als de jeugdhulpverlening, de schoolarts
omgevormd tot een steunvereniging, die het
vanaf het begin nog meer bij betrokken moe-
en het maatschappelijk werk is hij het ene
recht heeft om drie bestuursleden voor te
ten worden. Wat het aandeel van de
loket waar ouders terechtkunnen om passend
dragen aan de ledenvergadering. Ook het
Besturenraad betreft, toont hij zich tevreden
onderwijs voor hun kinderen te krijgen.
samenwerkingsverband heeft drie bestuurs-
over de bundeling van de kennis van de des-
“Met de middelen die hij tot zijn beschikking
zetels, een voor de protestants-christelijke,
kundigen op het gebied van juridische aspec-
heeft – speciaal basisonderwijs, de praktijk-
een voor de rooms-katholieke en een voor de
ten, bedrijfsvoering en bestuurlijke
school, ambulante begeleiding, orthopedago-
openbare scholen. De voorzitter is onafhan-
vernieuwing die de organisatie in huis heeft.
gen, maatschappelijk werk enzovoort – kan
kelijk.
In de nieuwe opzet is het onderwijs in de
hij inspelen op de behoefte van elke leerling.”
De grote verscheidenheid aan identiteit onder
Bommelerwaard volgens Wolters klaar voor
de scholen van het samenwerkingsverband
de invoering van de zorgplicht. De fusie kan
BETROKKENHEID
was volgens Wolters geen hinderpaal voor de
andere samenwerkingsverbanden in het land
Een lastig punt van de samenwerking was
fusie. “Ondanks de verschillen in identiteit
tot voorbeeld strekken, is zijn overtuiging.
volgens Wolters dat de fuserende verenigin-
en kleur hebben de scholen zich altijd goed
Van de plannen van minister Van der Hoeven
gen ‘ongelijkwaardige partners’ zijn die
kunnen vinden in het zorgaanbod.” Enkele
om de kosten van de rugzakjes en de groei
tegenstrijdige belangen kunnen hebben. Een
protestants-christelijke scholen doen niet
van het speciaal onderwijs in te dammen, ligt
vereniging van twee speciale scholen, die een
mee met de fusie, maar die zitten ook niet in
Wolters niet wakker. “Als we hier in staat zijn
grote betrokkenheid van ouders kennen,
het samenwerkingsverband.
om kwalitatief goed onderwijs te geven en
band dat geen scholen beheert, maar alleen
VLEES EN BLOED
daging van de minister aan.”
leerlingenzorg aanstuurt.
Den Bakker prijst het bestuur van
Het behoud van de grote betrokkenheid van
De Opmaat, dat volgens hem uit ‘mensen
de ouders bij de twee speciale scholen was
met visie’ bestaat. Dat het bestuur zelf de
dan ook een ingewikkelde kwestie.
voorlichting over de fusie aan het personeel
gezamenlijk te opereren, kunnen we de uit-
kreeg te maken met een samenwerkingsver-
13
Speciaal onderwijs
Meer handen in de klas Minder leerlingen naar het speciaal onderwijs: minister Maria van der Hoeven wil dat bereiken met onder meer een strengere indicatiestelling en bij minder ernstige stoornissen een kortere indicatietermijn en minder geld in het ‘rugzakje’. Ook wil ze het vermogen van reguliere scholen om zorgleerlingen op te vangen, versterken. De Besturenraad en andere onderwijsorganisaties zoeken de oplossing in ondersteuning van de leraren in het regulier onderwijs: ‘meer handen in de klas’. Tekst: Guido de Bruin
De organisaties schatten dat een investering van 1 miljard
geld er komt, willen de onderwijsorganisaties afspraken
euro nodig is om bijvoorbeeld iedere leraar een dag per
maken met de minister over de resultaten die moeten
week onderwijsassistentie te geven, op iedere school twee
worden geboekt.
dagen interne begeleiding en/of zorgcoördinatie mogelijk
De minister heeft haar plannen voor passend onderwijs
te maken en op iedere school afhankelijk van het aantal
na zo’n vierhonderd bijeenkomsten met vertegenwoor-
leerlingen een of meer plusleraren aan te stellen. Alleen
digers van het gehele onderwijsveld enigszins aangepast,
met ‘meer handen in de klas’ kunnen scholen passende
memoreert Elise van Bokhorst, adviseur van de
zorg voor alle leerlingen organiseren. Als het benodigde
Besturenraad. Zo blijven de verplichte samenwerkingsverbanden in tegenstelling tot haar eerdere voornemen overeind. Ook maakt Van der Hoeven nu experimenten met onder meer andere manieren van financiering mogelijk, die de basis kunnen vormen voor wetswijzi-
De interconfessionele Stichting Primair Onderwijs Deurne-
gingen. “De ervaringen in het veld zijn daarbij dus het
Asten-Someren (PRODAS) heeft de verdeling van gelden
uitgangspunt”, zegt Van Bokhorst.
voor zorgleerlingen op nieuwe leest geschoeid. Het zorgbudget wordt vanaf dit schooljaar niet meer centraal vanuit
PRIKKEL
het samenwerkingsverband Weer Samen Naar School ver-
Te denken valt bijvoorbeeld aan het vaststellen van een
deeld, maar met een verdeelsleutel rechtstreeks aan scho-
zorgbudget dat samenwerkende scholen – basisscholen,
len uitgekeerd.
scholen voor voortgezet onderwijs en scholen voor spe-
De helft van het budget van vier ton gaat naar de 28 scholen
ciaal onderwijs – in hun regio kunnen inzetten voor
in de vorm van een vast basisbedrag en een bedrag per
hulp op maat. “Dat is het uitzoeken waard”, vindt
leerling. De overige twee ton is bestemd voor zogeheten
Van Bokhorst. Zo’n constructie kan volgens haar “de
‘PRODAS-rugzakjes’ die de scholen voor zorgleerlingen
financiële prikkel de goede kant op laten werken”.
kunnen aanvragen. Als de stichting na een persoonlijk
Als scholen zoals nu geld krijgen voor iedere leerling met
gesprek besluit een rugzakje ter grootte van 3000 euro toe
een bepaald stempel, richten ze zich wellicht meer op
te kennen, kan de school dat besteden aan begeleiding op
wat een leerling niet kan dan op wat hij of zij wèl kan.
maat voor de betreffende leerling.
Van Bokhorst benadrukt dat de inzet van de
“Geef het bevoegd gezag weer autonomie en verantwoorde-
Besturenraad altijd is geweest dat het regulier onderwijs
lijkheid voor passende zorg”, is de motivatie voor de nieuwe
niet mag worden opgezadeld met zorgleerlingen die het
aanpak, aldus Sjaak Ghielen, lid van het college van
niet aankan. Voor leerlingen die dat nodig hebben, is
bestuur. De twee besturen van het samenwerkingsverband
goed speciaal onderwijs onontbeerlijk.
hebben wel samen een minimumniveau van leerlingenzorg
“De expertise van het speciaal onderwijs moet behou-
vastgesteld waaraan alle aangesloten scholen moeten vol-
den blijven.”
doen, maar laten afgezien van verplichte uitgaven als de Permanente Commissie Leerlingenzorg de besteding van de middelen over aan de scholen.
14
Een kerkelijk meelevende schoonmaker? Sommige scholengemeenschappen stellen in een personeelsadvertentie ook aan een telefonist, een medewerker schoonmaak en ander ondersteunend personeel de eis dat kandidaten instemmen met de grondslag van de school en kerkelijk meelevend zijn. Dat kan leiden tot reacties van het plaatselijke Anti Discriminatie Bureau: zo’n eis stellen voor dit soort functies is verboden. Wat kunnen besturen hierop antwoorden?
Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Marcus Peters / Hollandse Hoogte
Uit diverse uitspraken is inmiddels gebleken
zondering van medewerkers van de centrale
des Heils uitsluitend praktiserende christe-
dat scholen van docenten een christelijke
administratie en stagiairs. De voorgaande
nen in dienst neemt.
levensovertuiging mogen eisen, mits ze die eis
roostermaker was geen praktiserend christen,
consequent stellen en kunnen aantonen dat
volgens de school omdat er toen geen kandi-
BEWIJZEN
die nodig is voor de verwezenlijking van de
daten waren die aan die eis voldeden.
De uitspraken laten zien dat een bestuur
grondslag van de instelling. Maar hoe zit het
De Commissie zag in het geval van een roos-
moet bewijzen dat ook bij ondersteunende
met ondersteunend personeel?
termaker geen ‘objectiveerbare band’ tussen
functies de christelijke levensovertuiging van
Twee uitspraken van de Commissie Gelijke
de grondslag van de school en de eis van een
belang is voor de verwezenlijking van de
Behandeling laten zien dat het antwoord op
christelijke levensovertuiging. Door in voor-
grondslag van de instelling. Voor dat bewijs is
die vraag afhankelijk is van diverse factoren.
komende gevallen ondersteunend personeel
het belangrijk dat de school een consequent
De Commissie oordeelde in 1996 dat het
te benoemen zonder christelijke levensover-
aanstellingsbeleid voert. Zodra ze voor een
Leger des Heils van een medewerker keuken
tuiging, laat de school zien dat die functie-eis
functie een uitzondering maakt, kan de con-
een christelijke levensovertuiging mocht vra-
eerder een voorkeur dan een voorwaarde voor
sequentie zijn dat ze per functie moet bepalen
gen. De organisatie stelde die eis aan alle
benoeming inhoudt, oordeelde de
of een kandidaat kerkelijk meelevend moet
medewerkers en kon aannemelijk maken dat
Commissie. Het verschil met de zaak uit
zijn, en dat ze de noodzaak daarvan ook per
die onverbrekelijk verbonden was met haar
1996 is volgens de Commissie dat het Leger
functie moet bewijzen.
doelstelling, de ‘oproep tot bekering’. Bovendien behoorde het tot de taken van de medewerker om met de kinderen in een hulpverleningsinstelling aanwezig te zijn bij de maaltijd, die wordt voorafgegaan door Bijbellezing en gebed. Het Leger zag de medewerker niet alleen als bereider van maaltijden, maar ook als aanspreekpunt voor de kinderen in een ‘gezinssituatie’. Ook verwachtte de organisatie van de werknemer actieve deelname aan weekopeningen en de viering van christelijke feestdagen. UITZONDERINGEN
In 2005 kwam de Commissie tot een ander oordeel in de zaak van een protestants-christelijke school die bij een kandidaat voor de functie van roostermaker de sollicitatieprocedure afbrak nadat zij had aangegeven een nietpraktiserende moslim te zijn. De school stelde de eis van een christelijke levensovertuiging aan al het ondersteunend personeel, met uit15
De pioniersarbeid van Siebren Miedema
Pedagogiek van de Heilige Geest Hij bekleedde dertien jaar de Hendrik Piersonleerstoel voor christelijk onderwijs aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. Nu de leerstoel, die werd ondersteund door de Besturenraad, in juni is opgeheven, is het tijd om de balans op te maken. Prof. dr. Siebren Miedema aan het woord over de geborgenheid van het christelijk onderwijs, de noodzaak van levensbeschouwelijke burgerschapsvorming op alle scholen en de samenbindende kracht van de Heilige Geest. Tekst: Eva van der Plas, Fotografie: Arno Massee
16
“Toen in 1993 de bijzondere leerstoel voor
proberen de gave te ontvangen en die deel
Hier is wellicht een speciale taak weggelegd
christelijk onderwijs werd opgericht, was er
van hun eigen persoonlijkheid te maken.
voor het protestants-christelijk onderwijs.
nog geen systematische aandacht voor de
Leerkrachten die dit uitstralen vormen een
Met al haar ervaring en expertise zou ze open-
vraag hoe je vorm kunt geven aan een christe-
inspiratiebron voor leerlingen – een stimu-
bare en algemeen bijzondere scholen kunnen
lijke school”, vertelt Siebren Miedema. “Het
lans om een begin te maken met de eigen
bijstaan in het ontwikkelen van deze insteek,
ontbrak aan structureel onderzoek naar de
levensbeschouwelijke ontwikkeling. Dat is
meent Miedema. Deze ontwikkeling hoeft
manier waarop je de levensbeschouwelijke,
de complexe opdracht waar het open christe-
echter niet alleen van de scholen zelf uit te
onderwijskundige en organisatorische
lijk onderwijs van vandaag voor staat.”
gaan. “De inspectie kan bijvoorbeeld vragen:
dimensies aan elkaar kunt knopen.”
“In deze opvatting is het leerstuk van de
‘hoe stimuleren jullie religieus-levensbe-
Om over dit gecompliceerde onderwerp iets
Heilige Geest van groot belang. Misschien
schouwelijke vorming en hoe verhoudt die
zinnigs te kunnen zeggen, was breed onder-
wel een van de lastigste leerstukken van de
zich tot de identiteit van de school?’ Zonder
zoek nodig. Miedema: “We hebben systema-
kerk, maar voor mij persoonlijk eigenlijk –
tisch theoretisch onderzoek gecombineerd
hoe gek het ook klinkt – het meest concrete.
met empirisch en zelfs historisch onderzoek.”
De Heilige Geest is iets waar je voor open
Zo werd er in het kader van de leerstoel
kunt staan, wat door en in jou wil zijn, maar
onderzoek gedaan naar het joodse onderwijs
wat ook samenbindt. En precies daarom ben
“Liefdevolle geborgenheid van het geloof kenmerkt
in de 19e en 20e eeuw, naar christelijke scho-
ik geïnteresseerd in de interreligieuze dia-
len die te maken hebben met leerlingen met
loog. Dezelfde drive, dezelfde ontvankelijk-
verschillende religieuze achtergronden en
heid voor wat ik als christen de Heilige Geest
naar de levensbeschouwelijke ontwikkeling
noem, ontmoet ik ook bij mensen met een
een religieuze politie te worden en zonder een
van kinderen en adolescenten op school.
andere religieuze achtergrond. De Geest
eigen voorkeur te hebben, kan de overheid zo
scheidt niet, maar bindt samen.”
laten merken dat ze levensbeschouwelijke
open christelijk onderwijs”
ontwikkeling belangrijk vindt Aan de scholen
DUBBELE GEHECHTHEID
“Een belangrijk onderzoek is dat naar de
RELIGIE ALOMTEGENWOORDIG
dan de uitdaging om een eigen invulling aan
levensbeschouwelijke ontwikkeling van
Daarom is het ook zo belangrijk dat het
dit concept te geven.”
jonge kinderen op de basisschool geweest”,
nieuwe vak burgerschapsvorming, dat in
vertelt Miedema. “Welke bagage nemen ze
februari is ingevoerd, op alle scholen een
VOORTZETTING
van huis uit mee, en wat gebeurt er vervol-
levensbeschouwelijke component krijgt,
De Hendrik Piersonleerstoel heeft een nieuw
gens op school? Daar wisten we eigenlijk
vindt Miedema. “Een van de zaken waar ik
wetenschappelijk vakgebied op de kaart gezet.
niets van af. Simone de Roos heeft hier empi-
mij de afgelopen tijd hard voor heb gemaakt,
Miedema heeft veel lof voor de organisaties
risch onderzoek naar gedaan en een theorie
is de relatie tussen het private, het sociale en
die de leerstoel al die jaren hebben mogelijk
ontwikkeld.”
het publieke domein. Religie is niet beperkt
gemaakt: de UnieNzv, de Onderwijsbond
Van die zogeheten gehechtheidstheorie is
tot de privésfeer. In het publieke domein is
CNV en de Besturenraad. “Met name de
Miedema zeer gecharmeerd. “Het idee erach-
religie alomtegenwoordig, en ook in het
Besturenraad heeft een substantiële bijdrage
ter is dat er een verband moet zijn tussen de
sociale domein – bijvoorbeeld op school –
geleverd door ook het dagelijks reilen en zei-
relatie met het transcendente – God – en de
zou het daarom een belangrijke plaats moe-
len van de leerstoel te ondersteunen met con-
affectief-emotionele relatie van kinderen met
ten innemen.”
crete zaken als het verzorgen van een
hun opvoeders en leerkrachten. De christe-
“Levensbeschouwelijke ontwikkeling voor
nieuwsbrief, de financiële administratie en
lijke God is een God van liefde, die niet ver
schoolkinderen is zelfs zo belangrijk, dat die
het notuleren van vergaderingen.”
weg is maar dichtbij, die zelfs in je hart
niet beperkt zou moeten zijn tot een vak als
Ook de VU is zich bewust van de grote meer-
woont. De liefdevolle geborgenheid die het
burgerschapsvorming. Veel belangrijker dan
waarde van de bijzondere leerstoel voor de
geloof zo biedt, keert terug als een specifiek
kennisoverdracht is in mijn ogen het stimu-
universiteit. Zij ziet het dan ook als haar
kenmerk van open christelijk onderwijs. Niet
leren van het eigen ‘zingevingsproject’ van
eigen belang dat het onderzoek doorgaat.
als iets dat bewust in het curriculum wordt
elk kind. Kinderen laten ontdekken wie ze
Miedema kreeg hiertoe maar liefst twee regu-
verweven, maar als organisch onderdeel van
zijn. Net als op bijzondere scholen zou
liere leerstoelen aangeboden: een bij de facul-
elke dimensie van het onderwijs: de levens-
daarom ook op openbare en algemeen bijzon-
teit psychologie en pedagogiek (0,8 fte) en
beschouwelijke, de onderwijskundige en de
dere scholen het hele pedagogische concept
een aan de theologische faculteit (0,2 fte). Zo
organisatorische.”
ervan doortrokken moeten zijn.”
staat hij in eigen persoon garant voor het voortzetten van de leeropdracht.
LEERKRACHT ALS INSPIRATIEBRON
ALLE ONDERWIJS BIJZONDER
Toekomstplannen zijn er genoeg. Eén per-
Vooral de leerkrachten spelen in dit proces
Dit is minder revolutionair dan het misschien
soonlijke wens van de hoogleraar springt er
een belangrijke rol. Miedema: “Als je je als
lijkt, meent de hoogleraar. “Ik merk dat ook
echter uit: “Ik zou mij de komende jaren wil-
leerkracht openstelt voor het bestaan van
openbare scholen steeds meer openstaan
len gaan bezighouden met het ontwikkelen
God, voor wat ik de Heilige Geest noem, en
voor het stimuleren van de levensbeschou-
van een ‘pneumatologische pedagogiek’, een
leeft vanuit die gerichtheid en ontvankelijk-
welijke ontwikkeling van hun leerlingen. Als
pedagogiek van de Heilige Geest. Het zou een
heid, dan kan je voor kinderen ook een voor-
deze ontwikkeling doorzet, kunnen wat mij
studie moeten worden naar de spirituele
beeld zijn. Om spirituele ontvankelijkheid te
betreft de scheidslijnen tussen openbaar en
dimensie van openheid, van ontvankelijk-
kunnen ontwikkelen, is het goed om mensen
bijzonder onderwijs verdwijnen. Niet voor
heid. Voor mij persoonlijk is dat de meest
te ontmoeten die ook met vallen en opstaan
niets hebben we in 2002 een boek uitgege-
belangrijke achtergrond die in mijn werk
op het juiste spoor proberen te komen, die
ven met als titel ‘Alle onderwijs bijzonder’.”
meespeelt. Een grote inspiratiebron.” 17
Leraarschap aantrekkelijker door prestatiebeloning Vooral academici zijn steeds minder te porren voor het leraarschap, is het beeld dat uit de recente discussie opdoemt. Vakorganisaties roepen om een algehele opwaardering van het vak. Het dreigende lerarentekort in sommige onderwijssectoren, mede als gevolg van vergrijzing, zet die discussie nog eens onder druk. De signalen zijn duidelijk. De vraag is hoe we ook in de toekomst kunnen zorgen voor voldoende gemotiveerde en kundige leerkrachten die in onze maatschappij borg staan voor goed onderwijs. Prestatiebeloning is een van de mogelijke antwoorden. Tekst: Inge van Nispen, Fotografie: Clayton Hansen / iStockphoto
Diverse ontwikkelingen liggen aan de basis
Ook zijn er initiatieven om de tekorten tegen
MEETBARE AFSPRAKEN
van de huidige zorg om de aantrekkelijkheid
te gaan, bijvoorbeeld door het aanstellen van
In alle onderwijs-cao’s is ruimte gecreëerd om
van het leraarschap. We noemen er een paar:
zij-instromers. De roep van vakorganisaties
beleid te maken voor beloningsdifferentiatie.
■ de uitholling van de professionele verant-
om nieuwe maatregelen (denk aan herziening
De werkgever kan – na beoordeling en op
woordelijkheid van de leraar door een toe-
van het functiewaarderingssysteem en het
basis van duidelijke, meetbare criteria – aan
name aan management en regels en een
tegengaan van uitholling van het vak), zwelt
een medewerker een extra beloning toeken-
uitdunning van de onderwijsinhoudelijke
echter aan.
nen, bijvoorbeeld in de vorm van een geldbe-
taken;
Maar ook op het niveau van de individuele
drag.
werkgever zijn initiatieven denkbaar. Zoals
Het formuleren van objectieve, meetbare cri-
het investeren in en faciliteren van een leer-
teria lijkt in het onderwijs wellicht wat lastig.
kracht die een eerstegraads opleiding wil
Bij een hypotheekadviseur kan vooraf worden
■ de daling van het gemiddelde opleidingsniveau van onderwijspersoneel; ■ de in vergelijking met het bedrijfsleven lage salarissen, die zeker in tijden van eco-
doen, het leggen van zwaardere onderwijs-
afgesproken hoeveel hypotheken hij op jaar-
nomische voorspoed negatief doorwerken
kundige (beleids)taken en bevoegdheden bij
basis dient te verkopen. Vervolgens kan wor-
op de onderwijsarbeidsmarkt;
de professionals, het creëren van horizontale
den gemeten hoeveel hij er aan het einde van
en verticale loopbaanmogelijkheden, het
het jaar daadwerkelijk heeft verkocht. Als hij
graads studie of verdieping van kennis en
beperken van de werkdruk door gedegen
de doelstelling heeft overtroffen, krijgt de
vaardigheden in het gehanteerde functie-
taakbeleid of het extra belonen van leerkrach-
adviseur een bonus.
waarderingssysteem; wanneer de docent
ten die bovengemiddeld presteren.
Bij een leerkracht ligt dat anders. Die verkoopt
in financiële zin carrière wil maken zal hij
In het navolgende gaat het over dat laatste. In
geen product, en de vraag is of de resultaten
aan de slag moeten als manager of beleids-
SBM van september hebben we laten zien hoe
van zijn leerlingen direct aan zijn functione-
■ onvoldoende waardering voor eerste-
uit onderzoek is gebleken dat prestatiebelo-
ren mogen worden gekoppeld. Maar er zijn
ning de motivatie van medewerkers kan ver-
voldoende andere elementen waarover con-
LD-functies in vo-scholen ten gunste van
hogen. Door het gericht belonen van
crete en meetbare afspraken kunnen worden
nieuw beschikbaar gekomen LC-functies.
bijzondere prestaties of competenties heeft
gemaakt.
de onderwijsinstelling een instrument in
We maken in de voorbeelden een onderscheid
handen om goede mensen aan de organisatie
in het belonen van prestaties en competenties.
maker; ■ een daling van het aantal beschikbare
LANDELIJK EN INDIVIDUEEL
Sommige manieren om de onderwijssector
te binden. Voor leerkrachten die ambitie heb-
als werkgever aantrekkelijk te houden, zijn te
ben en dat in hun werk tonen, werkt het
PRESTATIES
zoeken op landelijk niveau. Zo wordt veel
motiverend als hun werkgever de kwaliteit
Bij prestatiebeloning stelt de werkgever een
geïnvesteerd in Integraal Personeelsbeleid
van hun werk opmerkt èn (financieel) waar-
extra beloning in het vooruitzicht wanneer de
Onderwijs (IPB) en professionalisering (Wet
deert. Uiteraard geldt dat ook voor het onder-
leerkracht of het team met succes een van te
BIO, opleiden in de school).
wijsondersteunend personeel.
voren afgesproken prestatie levert. De presta-
18
tie is een taak, resultaat of project en wordt
met kop en schouders boven zijn collega’s
afgeleid van het school- of afdelingsplan. In de
uitsteekt door de enorme betrokkenheid bij
gesprekkencyclus of in een prestatiecontract
de school, de positieve wijze waarop hij met
worden duidelijke afspraken gemaakt over de
collega’s samenwerkt en het grote gevoel van
aard van de prestatie, de gestelde ‘norm’ en de
verantwoordelijkheid voor de talentontwik-
voorwaarden die gelden om in aanmerking te
keling van leerlingen (stabiliteitsvariant).
komen voor de extra beloning. Voorbeelden
Een derde variant betreft het belonen van een
van zulke prestatieafspraken voor individuele
team dat door intervisie, coaching en lesbe-
leerkrachten of teams zijn:
zoeken een belangrijke bijdrage levert aan de
■ op basis van een projectplan een belang-
lerende organisatie, een van de nieuwe prio-
rijke vakinhoudelijke vernieuwing bege-
riteiten in het personeelsbeleid (het bewust
leiden en invoeren;
belonen van gewenst organisatiegedrag).
■ in twee jaar 10 procent meer stages voor
Competentiebeloning vraagt om een systeem waarbij getoond gedrag wordt gemeten. In
leerlingen binnenhalen; ■ voor 90 procent van de leerlingen een
het kader staat een uitgewerkt voorbeeld.
juist advies geven voor vervolgonderwijs; ■ een internationaliseringsproject succesvol uitvoeren;
De Besturenraad begeleidt op dit moment schoolorganisaties in verschillende onder-
■ een nieuw zorgsysteem voor de school opzetten.
wijssectoren bij het ontwikkelen en implementeren van beleid voor beloningsdifferentiatie. Keuzes die in dit pro-
COMPETENTIES
ces worden gemaakt, hebben onder meer
Competentiebeloning heeft betrekking op het
betrekking op de doelgroep (op welke groep
belonen van gedrag. In de gesprekkencyclus
richt het beloningsbeleid zich, betreft het
worden afspraken gemaakt over de gewenste
individuele en/of teambeloning), de grond-
competentieontwikkeling en over de criteria
slag (wat wil de organisatie belonen) en de
waarop achteraf extra beloningen worden toe-
beloningsvorm (geldbedrag, extra periodiek,
gekend. Er zijn verschillende varianten denk-
scholing, vrije tijd of anders).
baar. Zo kan de schoolorganisatie een leerkracht
Voor meer informatie, advies en dienst-
iets extra’s geven voor de sterke ontwikkeling
verlening kunt u terecht bij Inge van
die hij doormaakt in het stimuleren van leer-
Nispen, telefoon 070 348 11 48, e-mail
lingen in zelfstandig werken (groeivariant).
[email protected].
Of ze kan een leerkracht belonen die al jaren
Een onderwijsinstelling werkt met een tweejarige cyclus van plannings-, voortgangs- en evaluatiegesprekken. De competentieprofielen staan hierin cen-
■ Hij praat met de leerlingen over de sfeer in de groep
■ Hij laat de leerlingen zelfstandig werken
traal. Het lerarenprofiel bestaat uit de zeven bekwaamheidseisen van de Wet op de beroepen in
In het planningsgesprek worden afspraken gemaakt
het onderwijs (BIO), aangevuld met twee competen-
over de gewenste ontwikkeling en over de minimale
ties die zijn geformuleerd vanuit de missie of doel-
scores die de leerkracht aan het einde van de cyclus
stellingen van de school.
moet hebben behaald, wil hij in aanmerking komen
Het gedrag wordt gemeten met vragenlijsten (feed-
voor een extra beloning. Voorafgaand aan het plan-
backscans) die betrekking hebben op de gedragsin-
nings- en het evaluatiegesprek kennen de leerkracht,
dicatoren van de competenties uit het profiel. Bij
diens leidinggevende en andere betrokkenen (colle-
iedere vraag kan worden ‘gescoord’ op een schaal
ga’s, leerlingen en instanties of bedrijven waar de
van 1 tot 6, waarbij 1 betekent dit gedrag komt (vrij-
leerkracht mee samenwerkt) een score toe aan
wel) niet voor en 6 dit gedrag komt (vrijwel) altijd
enkele competenties uit de vragenlijst. Zo wordt de
voor. Zo hebben de vragen over de bekwaamheids-
doorgemaakte ontwikkeling in de periode van de
eis ‘pedagogisch competent’ betrekking op gedrags-
cyclus inzichtelijk.
indicatoren als:
Er zijn afspraken gemaakt over onder meer de vraag
■ Hij begrijpt de leerlingen goed
wie feedback geeft, over de mate van vrijheid van de
■ Hij geeft de leerlingen regelmatig een
medewerker om de feedbackgevers zelf uit te kiezen
compliment
■ Hij weet waar de leerlingen goed in zijn
en over de manier waarop de feedbackgevers de informatie verzamelen (lesbezoeken e.d.).
19
Harde norm onderwijstijd
Haastige spoed… Scholen in het voortgezet onderwijs moeten vanaf dit schooljaar zorgen voor 1040 uur onderwijstijd in de onderbouw. Zodra de inspectie vaststelt dat een school tekortschiet, volgt een financiële sanctie. Duidelijk beleid van de overheid? Veel scholen voelen zich overvallen en tekortgedaan. Tekst: Erik Dees, Fotografie: Slobo / iStockphoto
De nieuwe norm is wet. Het valt te begrijpen dat de over-
een slechte school. Kwaliteit schuilt in vele zaken, waar-
heid scherper wil toezien op voldoende opvang en bege-
onder een zorgvuldige afsluiting van het schooljaar,
leiding van jonge mensen. Daar is een belangrijk
gemotiveerde docenten die door nascholing sterker
maatschappelijk doel mee gediend. Een landelijke norm
betrokken zijn bij de ontwikkeling van onderwijspro-
biedt ouders en anderen houvast. En er zijn zeker scholen
gramma’s, of extra aandacht voor individuele leerlingen.
die tekortschieten in de rol die van scholen mag worden
Allemaal geen activiteiten die onder de meest recente
verwacht.
definitie van onderwijstijd vallen.
Veruit de meeste scholen werken echter sinds jaar en dag
Leerlingen moeten voldoende uren onderwijstijd krijgen
aan kwalitatief hoogstaand onderwijs, waar de opvang en
om zich de leerstof eigen te maken, is het uitgangspunt.
begeleiding van jongeren helemaal bijhoort. Velen voelen
Maar wat is voldoende? En het maakt toch wel wat uit wat
zich nu tekortgedaan en overvallen, met name door het
in die uren wordt gedaan? Er zijn vele wegen die naar
strenge optreden dat de minister onlangs in het vooruit-
Rome leiden. Welke daarvan wordt gevolgd, is in ver-
zicht heeft gesteld.
schillende opzichten aan de scholen zelf. Die moeten daarover verantwoording afleggen, om te beginnen aan
Vermindering van het aantal vrije momenten van jongeren is de grootste wens van ouders en samenleving
hun omgeving. Vermindering van het aantal vrije momenten van jongeren is de grootste wens van ouders en samenleving, niet meer begeleiding van leerlingen bij het zich eigen maken van de leerstof. Daar zit het namelijk wel goed mee. VERWACHTINGEN
Er heerst onvrede over zowel de inhoud als de gevolgde
Het klopt dat de minister al in haar brief van augustus
procedure van de nieuwe bepaling. Moet de overheid, in
2005 een striktere benadering in het vooruitzicht had
deze tijd van toenemende eigen verantwoordelijkheid en
gesteld. Maar de verwachting was geruime tijd dat in de
maatschappelijke verantwoording, nog wel een algemene,
nieuwe Wet op de onderbouw een bandbreedte met een
landelijke norm opleggen? Zo ja, moet die louter uit een
ondergrens van 1000 uur zou worden vastgelegd. Daar
hard aantal onderwijsuren bestaan? Zo ja, moet dat dan
waren de minister en de onderwijsorganisaties het over
1040 uur (voor de onderbouw) zijn?
eens. Die ondergrens was realistisch, de bandbreedte bood scholen de nodige beleidsruimte. Dat beeld werd
20
KWALITEIT EN ONDERWIJSTIJD
pas een half jaar geleden doorkruist door het initiatief van
Een veelgehoord kritiekpunt is dat een harde urennorm
de Tweede Kamer om de minimumnorm op 1040 uur te
niet uitdrukt wat de kwaliteit van het onderwijs is. Als
leggen.
een school niet aan die norm voldoet, is het niet meteen
De brief die de minister vervolgens in april van dit jaar naar
onderwijstijd nog in ontwikkeling is. Zo is het criterium ‘in schooltijd verzorgd onderwijsprogramma’ uit de brief van april niet meer terug te vinden in die van september. En het begrip ‘begeleid onderwijs’ is nu nader geformuleerd: leerlingen moeten afdwingbaar aanspraak kunnen maken op begeleiding. Verder staat er in dat de rapportages van de inspectie over het lopende schooljaar aandacht zullen besteden aan de wijze waarop scholen invulling geven aan de definitie van onderwijstijd. Die zullen voorbeelden geven van activiteiten die wel en niet onder de definitie vallen. Een goede benadering, alleen valt die moeilijk te rijmen met een harde norm die per direct gehaald moet worden. LESUITVAL
Omdat voortaan nadrukkelijk wordt gelet op de gerealiseerde onderwijstijd, moet al bij de planning rekening worden gehouden met de de scholen stuurde maakte daar weliswaar
1067 uur te halen. Vrijwel geen enkele school
te verwachten lesuitval, op jaarbasis landelijk
melding van, maar was veel minder streng van
had dat aantal gerealiseerd. Ongeveer de helft
6 à 7 procent. Om die te compenseren, kun-
toon dan de brief van september. De bood-
van de scholen haalde in de programmering
nen scholen òf tientallen uren extra program-
schap was dat de meeste scholen aantoonbaar
de nieuwe norm van minstens 1040 uur. Niet
meren òf de uitvallende lessen zodanig
verbeteringen moeten aanbrengen, maar niet
duidelijk wordt echter hoeveel procent van de
opvangen dat toch onderwijstijd wordt gerea-
bij elke afwijking van de norm onmiddellijk
scholen dat aantal uren ook gerealiseerd
liseerd. Teamteaching maakt opvang eenvou-
een sanctie opgelegd krijgen.
heeft. En ook niet in hoeverre een verbetering
diger, omdat de docenten de leerlingen beter
Dat is met name van belang voor de scholen die
te zien is ten opzichte van het schooljaar
kennen en het team kan blijven functioneren
nog maar enkele jaren geleden zijn gaan deelne-
daarvoor, zowel qua geprogrammeerde als
bij tijdelijke afwezigheid van een docent.
men aan een pilot, de beleidsregel Onderbouw
qua gerealiseerde onderwijstijd.
Vanuit een veranderde pedagogisch-didacti-
VO. Kern daarvan was dat het aantal lesuren
sche en/of onderwijsinhoudelijke over-
per week van 32 naar dertig werd terugge-
WAT TE DOEN?
bracht, waardoor tijd vrijkwam voor deskun-
Elke school heeft de wettelijke opdracht de
digheidsbevordering van docenten.
nieuwe norm serieus te nemen. In het streven
tuiging kan dus tijdwinst worden geboekt. Dit schooljaar moet blijken in hoeverre scho-
naar realisering van 1040 uren zal elke school
len kunnen voldoen aan de nieuwe norm.
NIET VERRASSEND
goed moeten kijken naar de tijd die tot nu toe
Ze moeten wel de gelegenheid krijgen er op
De vraag is dan ook waarom de minister in
is uitgetrokken voor diverse activiteiten.
verantwoorde wijze werk van te maken. Ze
september voor verdere aanscherping heeft
Dat is tweeledig: zijn er activiteiten die tot nu
hebben rekening te houden met vele rand-
gekozen. Het is bij iedereen, inclusief alle
toe niet als onderwijstijd werden gerekend,
voorwaarden, zoals andere wettelijke en
betrokken overheidsinstanties, bekend dat
maar wel onder de hierboven genoemde
cao-bepalingen, gelijkblijvende bekostiging,
scholen al sinds jaar en dag niet aan de wette-
omschrijving vallen? En wordt te veel tijd
dreigende docententekorten, vakantie-
lijke norm voldoen. Recente onderzoeken
besteed aan activiteiten die ten koste gaan
spreiding, enzovoort.
van de inspectie en Regioplan bevestigen dat,
van onderwijstijd? Met name over organisatie
De complexiteit van een volledig jaarpro-
en kunnen dus niet verrassend zijn. Vanwaar
en planning van het schooljaar valt veel te
gramma, met daarin alle kwaliteitskeuzes die
dan de haast om al in de loop van een net
zeggen: wie is op welke momenten in contact
de school moet maken, verdraagt zich niet
begonnen schooljaar een veel strengere koers
met de leerlingen, hoe worden de opening en
met een te snel en te strikt ingevoerde norm.
te varen?
afsluiting van het schooljaar georganiseerd,
En zeker niet met financiële sancties en her-
De brief van de minister werpt de vraag op
hoeveel tijd wordt aan welke activiteiten op
stelopdrachten bij geconstateerde tekort-
hoe ernstig het precies gesteld is met het
het gebied van deskundigheidsbevordering
komingen gedurende het lopende schooljaar.
tekort aan onderwijsuren. Ongeveer 40 pro-
besteed, hoeveel schooluren worden gebruikt
De overheid moet daarentegen juist ruimte
cent van de scholen had in het schooljaar
voor rapportvergaderingen?
laten voor de mogelijke conclusie dat de wet-
2005/2006 voldoende uren geprogram-
Dat het een zoektocht voor alle betrokkenen
telijke norm redelijkerwijs onhaalbaar is en
meerd om de oude, symbolische norm van
is, blijkt uit het feit dat de definitie van
bijgesteld moet worden. 21
DE PRAKTIJK
Prijs voor transitieklas SG Mariëndael
training van Connecting begint met zelfreflectie bij de deelnemende leerkrach-
Met haar transitieklas voor jongeren met een niet-aangeboren hersenletsel
ten. Wat doet agressie met je, waar ben je bang voor, zijn enkele vragen die ze
heeft Scholengemeenschap Mariëndael in Arnhem de Kohnstammprijs van
zichzelf moeten stellen. Tijdens oefeningen ‘op de mat’ ervaren ze aan den lijve
Stichting IVIO ter grootte van 5000 euro gewonnen. In de klas, die sinds
wat er met hen gebeurt als iemand agressief tegenover hen staat. Acteurs zor-
2003 bestaat, begeleiden twee docenten en een psycholoog jongeren van
gen voor ‘heftige scènes’, aldus Rooze. “Dan merken mensen waar hun zwakke
zeventien tot negentien jaar die als gevolg van een tumor, een ongeval of
plekken en leerpunten zitten.”
een hersenbloeding op latere leeftijd hersenletsel hebben opgelopen, bij
Mede door wisselingen in het team behoeft de training volgens Rooze onder-
het omgaan met hun nieuwe beperkingen.
houd. “Zorg dat je hiervoor in je samenwerkingsverband een aandachtsfunctio-
“Het viel ons op dat we jongeren met een niet-aangeboren hersenletsel wel
naris hebt die zelf de basistraining kan geven”, is haar aanbeveling.
zo goed konden helpen dat ze hun diploma haalden, maar dat ze in het vervolgonderwijs tegen hun beperkingen aanliepen”, zegt Ben Heijenk, een van de docenten. In de transitieklas – de eerste in Nederland – ligt daarom vergeetachtigheid, concentratieproblemen en gedragsveranderingen. Ook
Profiel helpt Paulusschool grenzen stellen
leren de jongeren zichzelf beter kennen.
Een nieuw ‘schoolprofiel’ moet de oecumenische Paulusschool in het
De jongeren behalen geen vmbo-diploma, maar via Stichting IVIO wel cer-
Amsterdamse stadsdeel Bos en Lommer helpen zich met een duidelijke visie
tificaten voor afzonderlijke vakken. “Met die certificaten en de hulp die wij
als brede school te ontwikkelen “zonder ons te laten meeslepen door alle maat-
geven, stroomt een deel van de jongeren door naar niveau 2 of soms 3 van
schappelijke veranderingen die de school in worden gedragen”, aldus directeur
het mbo”, aldus Heijenk. De overige jongeren worden in de transitieklas
Mirjam Leinders.
voorbereid op werk of een combinatie van werken en leren.
Wethouder Ahmed Aboutaleb (Onderwijs) luidde het nieuwe profiel en een
de nadruk op het omgaan met de gevolgen van hun hersenletsel, zoals
bijbehorende nieuwe huisstijl onlangs feestelijk in. In het profiel staan drie elementen centraal: taal, ondernemend gedrag en zelfkennis en zelfvertrouwen. De Paulusschool wil ‘een echte taalschool’ zijn, waarin taal niet alleen iets uit
Nieuwe benadering agressie brengt meer rust op De Klimop
leerboeken is, maar alles te maken heeft met communicatie en dialoog; de
Door zich allereerst te bezinnen op hun eigen houding, zijn docenten van
schrijven teksten voor een musical.
de oecumenische school voor speciaal basisonderwijs De Klimop in Almere
Verder wil de school de kinderen al vroeg leren niet alles van de juf of meester
agressie van leerlingen of ouders anders gaan benaderen. Het resultaat is
te verwachten, maar door ondernemend gedrag verantwoordelijkheid te nemen
‘veel meer rust’ op school, zegt directeur Ankie Rooze. “De leerkrachten
voor het eigen leven. Tenslotte ziet de school het als haar taak de leerlingen
weten veel beter welke rol hun eigen houding speelt bij agressie en hoe ze incidenten ook op een zachte manier kunnen oplossen.” De nieuwe benadering is het gevolg van scholing van het gehele team door Connecting, maatschap voor consult en training. Uitgangspunt van de training, die Connecting heeft gepresenteerd tijdens de werkconferentie ‘Sociaal-emotionele ontwikkeling en gedragsproblemen’, is dat agressie geen eigenschap van de leerling of ouder is, maar zich in het contact met de leerkracht voordoet. “Beide partijen hebben er een aandeel in”, aldus Rooze. “Aan de professional de schone taak om er zo goed mogelijk mee om te gaan door het te voorkomen, ervoor te zorgen dat het niet escaleert of het zo goed mogelijk af te handelen.” Een simpele cursus zelfverdediging is daarvoor niet genoeg. De vijfdaagse
22
leerlingen runnen onder meer een eigen persbureau, doen radioworkshops en
bewust worden van hun eigen mogelijkheden en de opdracht die ze in het
Oudergroepen willen steun voor kleurrijke scholen
leven hebben”, zoals de schoolgids het uitdrukt. Als ‘echte oecumenische
Groepen ‘witte ouders met kinderen op zwarte scholen’ hebben zich gebun-
school’ staat bij de Paulusschool, waar 98 procent van de leerlingen allochtoon
deld in de Stichting Kleurrijk Onderwijs. De oudergroepen uit Amsterdam,
zelfkennis en zelfvertrouwen bij te brengen, waardoor ze “zich meer en meer
is, ontmoeting en dialoog hoog in het vaandel.
Rotterdam, Utrecht en Amersfoort hebben zich gezamenlijk tot de poli-
”Met die drie elementen hebben kinderen alles in huis om het te maken in het
tiek gewend om financiële steun te krijgen voor hun pogingen om zwarte
leven”, zegt Leinders. De Paulusschool noemt zich dan ook ‘een school voor
scholen gemengder te krijgen door hun witte kinderen groepsgewijs aan te
je leven’. Het profiel helpt volgens haar ook om grenzen te stellen aan wat de
melden.
school in huis haalt. In het kader van de brede school kreeg de Paulusschool in
Zulke initiatieven om scholen te mengen, kosten veel energie en inzet, zegt
de afgelopen jaren van alles binnen de muren, van dans tot circus en van sport
Lonneke Sondorp namens de stichting. In haar woonplaats Amersfoort heeft
tot oudercursussen.
ze witte ouders gemobiliseerd om net als zij hun kinderen aan te melden bij
“Dat werd een beetje een samenraapsel. Daardoor kregen we behoefte aan
de overwegend ‘zwarte’ basisschool De Vlindervallei. “Het resultaat is mooi:
een visie op grond waarvan wij bewuste keuzes kunnen maken die binnen ons
een wit handje in een zwart handje. Maar wij ouders weten dat zo’n poging
profiel passen.”
om de wereld wat gelijker te maken heel broos is”, aldus de stichting.
Voor de school is een duidelijke profilering volgens haar ook van belang omdat
De stichting wil volgens haar laten zien dat zulke initiatieven veel succes-
de school in een stadsvernieuwingsgebied staat. “Wij willen graag dat de toe-
voller zijn dan een spreidingsbeleid van bovenaf. Ze gaat een expertise-
komstige bewoners bewust voor onze school kiezen.”
centrum opzetten dat onder meer scholen en gemeenten helpt een spreidingsbeleid van onderop te voeren. “We gaan scholen ook stimuleren om zich aantrekkelijk te maken voor een multicultureel publiek”, aldus Sondorp.
Leerlingen beslissen mee over benoeming leraar De Vertegenwoordiging van Leerlingen in de Benoemingsprocedure (VLIB) op beelden van inspraak van leerlingen die het Landelijk Aktie Komitee Scholieren
Pabostudenten leren Indiaas onderwijs kennen
Katholieke Scholengemeenschap De Breul in Zeist is een van de goede voor(LAKS) heeft verzameld op de site van zijn project RuleYourSchool
Ruim zestig studenten van negen pabo’s hebben deze zomer in het kader
(www.ruleyourschool.nl). Uit een onderzoek van LAKS onder ruim 5000 scholie-
van de Edukans Onderwijsexpeditie India bezocht en daar lesgegeven op
ren blijkt dat 72 procent meer inspraak wil, vooral over lesroosters, schoolvoor-
basisscholen in de stad en op het platteland.
zieningen en de kwaliteit van leraren.
Na terugkomst van de confronterende twaalfdaagse reis, die hen heeft
Op De Breul mogen leerlingen al jaren meebeslissen over de aanstelling van
doordrongen van het enorme verschil tussen arm en rijk, zijn ze ingedeeld
docenten. De ongeveer twaalf leden van de VLIB lezen de sollicitatiebrieven en
in ‘expeditieteams’. Die gaan de situatie van het onderwijs in India onder de
stellen vragen tijdens het sollicitatiegesprek. Hun advies weegt net zo zwaar als
aandacht brengen en geld inzamelen voor onderwijsprojecten in dat land.
dat van de vaksectie en de schoolleiding. “Meestal wordt er gemakkelijk een
Door op hun stagescholen lessen over India te geven, hopen de studenten
compromis gevonden waar iedereen blij mee is”, aldus de website.
ook hun leerlingen te betrekken bij de ontwikkelingsproblematiek aldaar.
Verder evalueert de VLIB het functioneren van nieuwe docenten in hun eerste
De deelnemende pabo’s zijn die in Breda, Vlissingen, Arnhem, Alkmaar,
jaar. Op basis van een enquête onder leerlingen van drie klassen schrijven de
Den Haag, Maastricht, Eindhoven, Dordrecht en Utrecht.
leden een advies, dat de rector meeneemt in het beoordelingsgesprek. De VLIB staat open voor leerlingen van alle niveaus. Vanaf de tweede klas mogen scholieren meelopen. De VLIB heeft een vaste begeleider en krijgt ook ondersteuning van de personeelfunctionaris van de school bij het omgaan met
Heeft uw school nieuws voor deze pagina? Stuur uw bericht naar de
sollicitanten.
redactie:
[email protected].
23
Conferentie 31 oktober
Dilemma’s van een moreel leider Moreel leiderschap ‘zit in de lucht’ als aanduiding van een inspirerende, integere en duurzame manier van leidinggeven. Zeker in een complexe organisatie als een onderwijsinstelling is de praktijk echter weerbarstig. Dilemma’s te over voor een moreel leider. We nodigen u uit die tijdens een conferentie van de Besturenraad op 31 oktober te overdenken en te bespreken. Tekst: Guido de Bruin, Dorieke Hammink, Illustraties: Art Revisited
Een precieze definitie van moreel
gesprek. Dick den Bakker geeft u
anderen”.
leiderschap is moeilijk te geven.
in de aftrap stof tot nadenken, en
Zeker nu de samenleving ook van
Hoe iemand dat invult, hangt
tijdens een ‘waardenwandeling’
het onderwijs steeds nadrukkelij-
samen met zijn persoon, de orga-
in de bossen van Rhenen diept u
ker om verantwoording van zijn
nisatie waarin hij werkt en zijn
het thema verder uit. Na terug-
doen en laten vraagt, moet inte-
omgeving.
keer op het landgoed laten Paul
griteit een hoofdrol spelen in het
Een moreel leider is in ieder geval
van Tongeren, hoogleraar wijsge-
leiderschap van bestuurders,
‘waardengedreven’. “Hij werkt
rige ethiek aan de Radboud
directeuren en toezichthouders
vanuit dienstbaarheid, verant-
Universiteit Nijmegen, en Henk
van schoolorganisaties. In een
woordelijkheid en partnerschap”,
Tieleman, hoogleraar godsdienst-
onderzoek uit 2005 concludeerde
schreef Dick den Bakker, manager
sociologie aan de Universiteit
KPMG onder meer dat integri-
bestuurlijke vernieuwing, kwali-
Utrecht, vanuit hun eigen des-
teitsbeleid in het onderwijs nog
teitszorg en identiteit bij de
kundigheid hun licht schijnen
veel te fragmentarisch is, dat
Besturenraad, vorig jaar in
over morele dilemma’s en de
gedragscodes minder ontwikkeld
Thema. “Hij geeft richting door
kloof tussen wens en werkelijk-
zijn dan bij de overheid en in het
middel van een duidelijke visie en
heid van moreel leiderschap.
bedrijfsleven en dat trainingen op
kernwaarden en biedt ondersteu-
24
het gebied van fraude en integri-
ning aan degenen die deze visie
INTEGER
en kernwaarden mede invullen
Integriteit is een van de tien ken-
teit nog niet gebruikelijk zijn.
en realiseren. Een waardengedre-
merken die Den Bakker in zijn
PERSOONLIJKE ERVARINGEN
ven leider wordt door anderen in
boek ‘Tien noties bij leiderschap’
Maar wat nu als je integriteit als
zijn omgeving als inspirerend,
aan een moreel leider verbindt.
leider vanuit je omgeving ernstig
duidelijk en integer ervaren, ook
Voor de Rotterdamse bedrijfs-
ter discussie wordt gesteld?
wanneer men het inhoudelijk
ethicus Muel Kaptein is dit zelfs
Mgr. Philippe Bär, benedictijn in
niet met hem eens is.”
de belangrijkste invulling van
de abdij van Chevetogne (België),
moreel leiderschap. Voor
kan daarvan meepraten en zal tij-
WAARDENWANDELING
Den Bakker betekent het: “zeg
dens de conferentie op basis van
Wat zijn eigenlijk de waarden
wat je doet en doe wat je zegt,
zijn persoonlijke ervaringen een
waardoor ú gemotiveerd wordt?
wees transparant in wat je doet,
visie op moreel leiderschap
Daarover gaat u met andere deel-
eerlijk bij lastige dilemma’s en
geven. Hij trad in 1993 plotseling
nemers aan de bijeenkomst in
respectvol in je omgang met
af als bisschop van Rotterdam als
PRIKKELEN gevolg van beschadigende
Defensie met morele beslissingen
geruchten over zijn persoon.
om? En wat voor ethische dilem-
“De pijlen op mij werden vanuit
ma’s kom je tegen in de zorg?
een hinderlaag afgevuurd. Die
Juist het belichten van kwesties
aanvallen kon ik niet pareren
uit diverse sectoren moet ons
omdat het struikgewas geen zicht
verder helpen in de manier
bood”, zei hij daarover bij zijn
waarop we hier mee omgaan in
afscheid.
het onderwijs. Tijdens het diner
Ook in religieus opzicht is de hedendaagse mens een ondernemer die
is er dan ook gelegenheid om over
zoveel mogelijk ‘religieus kapitaal’ probeert te verwerven om zich daar-
DILEMMA’S
uw persoonlijke dilemma’s door
mee een identiteit te verschaffen. Dat stelt de Vlaamse theologe Ilse
Niet alleen in het onderwijs of in
te praten onder leiding van een
Geerinck in haar proefschrift Identiteit als toegevoegde waarde, waarop
de kerk komen leidinggevenden
deskundige gespreksleider.
ze aan de Universiteit van Tilburg promoveerde.
voor morele keuzes te staan. Om dat te benadrukken, introduceren vier sprekers een moreel dilemma uit de dagelijkse praktijk van hun
Wat is daar mis mee?
Geloof heeft volgens mij niets te maken met ondernemer-
werk. Met welke problemen
schap, dat van ons vraagt dat we de wereld zien als een
krijgt een wethouder te maken?
markt waarop we religieus kapitaal investeren opdat het ons
Hoe gaat iemand die werkt bij
iets oplevert. In het geloof gaat het niet om een bepaalde houding ten opzichte van het zelf, maar om een verhouding tot iets wat buiten onszelf ligt. Zijn bijzondere scholen ook zulke ondernemers?
In het algemeen lijkt het mij dat katholieke en protestantsConferentie MOREEL LEIDERSCHAP: TUSSEN WENS EN WERKELIJKHEID
christelijke scholen aan datzelfde touw trekken. Ze proberen zoveel mogelijk religieus kapitaal aan te bieden waaraan behoefte is. Dat zie je heel goed aan de strategische term
31 oktober 2006
levensbeschouwelijke vorming. Die staat voor een leer-
Residence Rhenen, Elst/Rhenen
ruimte waarin de leraar kapitaal aanbiedt dat de leerling naar eigen behoefte kan grijpen om de eigen identiteit vorm
Programma
te geven.
13.00 uur:
Ontvangst met lunch
13.30 uur:
Opening
13.35 uur:
Bijdrage Marianne Luyer, voorzitter
Hoe kan het anders?
Besturenraad
We moeten op zoek naar educatieve praktijken waarin
13.45 uur:
Bijdrage Dick den Bakker, taakgroepmanager bestuurlijke vernieuwing, kwaliteitszorg en identiteit van de Besturenraad
leerlingen juist worden weggevoerd van zichzelf en leren open te staan voor iets dat niet onmiddellijk aansluit bij hun
14.00 uur:
Waardenwandeling
behoeften en verlangens maar hen daarvan lostrekt en hun
15.30 uur:
Bijdrage Paul van Tongeren
een nieuw mens leert zijn.
15.45 uur:
Bijdrage Henk Tieleman
16.15 uur:
Interactie zaal en sprekers
16.45 uur:
Bijdrage bisschop Philippe Bär
17.00 uur:
Presentatie dilemma’s in diverse zalen
17.30 uur:
Aperitief
gepresenteerd als antwoord op de nood van de onderne-
18.00 uur:
Diner met dilemmahoeken
mende mens die zijn economische kracht kwijt is. Het motto
19.30 uur:
Einde
van de kerken in deze tijd is: als uw batterij leeg is, helpen
Deelname kost 295 euro. Aanmelden via de website, www.besturenraad.nl>po/vo/bve/ho>agenda,
Meditatieles bijvoorbeeld?
Meditatie en spiritualiteit worden vandaag de dag nu juist
wij u die weer op te laden. Alles functioneert in de naam van het ondernemerschap.
of bel 070 348 12 28
25
BESTURENRAAD
Begroting OCW blijft achter bij ambities
Beperkte overheidssteun voor godsdienstig en humanistisch vormingsonderwijs
De plannen die de bewindslieden van OCW in hun begroting voor 2007 presenteren, steken schril af bij de ambities die zij hebben, zoals inspire-
Minister Van der Hoeven is bereid leerkrachten in het godsdienstig en
rend onderwijs, investeren in talent en strijd tegen het lerarentekort. Dat
humanistisch vormingsonderwijs (G/HVO) als beroepsgroep tijdelijk finan-
is de eerste reactie van directeur Henk Strietman van de Besturenraad op
ciële steun te bieden bij scholing en het opzetten van een centrale organi-
de voornemens.
satie. Die toezegging deed ze in een overleg met de samenwerkingscoalitie
“Er zit veel eenmalig geld bij voor zaken die structurele aandacht verdie-
voor het G/HVO, waarvan de Besturenraad projectvoerder is. In deze coa-
nen”, aldus Strietman. Hij wijst onder meer op eenmalige (extra) investe-
litie van veertien organisaties werken onder andere vakbonden, kerken en
ringen van 115 miljoen in meer maatwerk in leer-werktrajecten, 60 miljoen
organisaties van openbaar en bijzonder onderwijs en van joden, moslims en
(plus 60 miljoen uit de aardgasbaten) voor het Deltaplan bèta/techniek,
humanisten samen.
50 miljoen voor scholen voor het organiseren van buitenschoolse
De minister reageerde hiermee op een advies van de Onderwijsraad van dit
opvang, 63 miljoen voor voor- en vroegschoolse educatie en 36 miljoen
voorjaar. Ze zal haar voornemen een dezer dagen aan de Tweede Kamer
voor de komende twee jaar voor de aanpassing van schoolgebouwen in
bekendmaken. De samenwerkingscoalitie is blij met de toezegging, maar
het kader van de brede school en dagarrangementen (gemiddeld 5000
betreurt het dat de minister de personele kosten van de G/HVO-leerkrach-
euro per school). “Dat is allemaal niet niks, maar daarna?”
ten niet uit rijksmiddelen wil betalen. Dat is volgens Van der Hoeven een taak van de zendende genootschappen op geestelijke grondslag.
Voor bijscholing van leraren krijgen scholen vanaf 2007 structureel 100
De genootschappen zijn echter niet bij machte om deze docenten te beta-
miljoen extra. “Voor het aantrekkelijk maken van het vak van leraar is
len conform de professionele eisen die de overheid op grond van de Wet
meer nodig dan een schamele 100 miljoen, die bovendien gedeeltelijk uit
beroepen in het onderwijs aan hen stelt. Door uitblijvende financiering door
oud geld bestaat”, vindt Strietman.
het Rijk en teruglopende gemeentelijke subsidies komt het recht van ouders
“De Besturenraad is blij met het hoge ambitieniveau van de regering.
op G/HVO op openbare scholen steeds meer in het gedrang, meent de
De verkiezingsprogramma’s geven ook een hoge prioriteit aan onderwijs.
samenwerkingscoalitie.
Het is noodzakelijk dat de thema’s die in deze begroting worden aangegeven, worden voorzien van een toereikende en structurele bekostiging. Ieder die in het onderwijs werkt, is trots op zijn werk. Dat moet zo blijven en dat moet worden onderstreept met voldoende middelen die de scho-
Brief aan de Tweede Kamer over huisvesting
len in staat stellen om hun leerlingen en hun leraren een goede en eigentijdse werkomgeving te bieden.”
Het is nodig dat er beter inzicht komt in de beschikbare budgetten van het Gemeentefonds voor onderwijshuisvesting. Dat staat in een brief van de Besturenraad en andere organisaties voor bestuur en management aan de Tweede Kamer over de vijfde monitor onderwijshuisvesting. De brief is een reactie op een eerdere brief van de minister. Zij stelt hierin dat er nog steeds een onder-
Nieuwe jurist
besteding is ten opzichte van het fictieve budget voor onderwijshuisvesting. In de brief vragen wij ook om ondersteuning van de Tweede Kamer bij de uitbouw
Marion Scholtes is per
van de website onderwijspaleis. Deze site is gelanceerd om vragen van scholen te
1 september in dienst
beantwoorden. Met aanvullende middelen kan de site gaan fungeren als landelijk
getreden als jurist, gespe-
platform van informatieverzameling en ideeënuitwisseling.
cialiseerd in arbeidsrecht.
Ten slotte geven we aan dat we in het belang van de leden betrokken willen blij-
Ze hield zich voorheen bij
ven bij alle activiteiten op het gebied van onderwijshuisvesting. We willen de dis-
BDO Arbeidsjuristen aan
cussie openen over de verdere decentralisatie van de huisvestingsgelden.
werkgeverszijde bezig met consultancy, advies en procespraktijk in het arbeids-
Missie van Doorn
recht. Daarvoor werkte ze bij SRK Rechtsbijstand aan
De Besturenraad is een van de ongeveer veertig lidorganisaties van het
werknemerskant. Naast haar
Christelijk-Sociaal Congres die de missie van Doorn onderschrijven.
functie bij de Besturenraad is
Deze missie houdt in dat wij ons inzetten voor sociale participatie van
ze docent arbeids- en soci-
mensen die vaak worden uitgesloten. Wij willen het proces van insluiting
ale zekerheidsrecht aan de
bevorderen, bijvoorbeeld door netwerken te gebruiken en krachten te
Hogeschool Breda.
bundelen. De tekst van de missie is te downloaden van onze website, www.besturenraad.nl/docs/missie-van-doorn.doc.
26
Verkeersbrigadiers wèl verzekerd
Boek over christelijk onderwijs in de praktijk
Verkeersbrigadiers vallen niet meer onder een wettelijke verzekeringsplicht. Dat meldt een brief van de Stichting Verkeersbrigadiers. De
Harm Klifman en Paul Boersma, adviseurs van de Besturenraad, hebben elk
Stichting adviseert scholen hun verkeersbrigadiers te verzekeren. Wat
een bijdrage geleverd aan het boek ‘Bijzonder onderwijs. Christelijk onder-
betekent dit voor u? Als u via de Besturenraad het basispakket van Marsh
wijs in de dagelijkse praktijk van basis- en voortgezet onderwijs’. Daarin ver-
hebt afgesloten is dit al gedekt. Uw verkeersbrigadiers zijn verzekerd
tellen veertig docenten en andere deskundigen uit het protestants-christelijk,
voor zowel aansprakelijkheid als ongevallen.
reformatorisch, gereformeerd en evangelisch onderwijs op persoonlijke wijze hoe de christelijke identiteit in het onderwijs tot uiting kan komen. Klifman belicht de schaalvergroting in het onderwijs en de ruimte die de grotere afstand tussen bestuur en school ook biedt voor een eigentijdse invulling van de christelijke identiteit. Boersma pleit in een verhandeling over straffen voor eerherstel van de pedagogische straf. Hij constateert dat scholen aan de ene kant strenger worden maar anderzijds steeds meer verantwoordelijkheid bij de leerlingen leggen. Straf is in dat kader een onderling afgesproken sanctie. Boersma stelt daar de pedagogische straf tegenover, die in het kader staat van een sociaal verband en thuishoort in de sfeer van moraliteit en levensbeschouwing. Veel protestants-christelijke en rooms-katholieke scholen verbergen hun identiteit te veel, vindt Ronald de Graaf, docent aan de lerarenopleiding van de Christelijke Hogeschool Ede, die de bundel redigeerde. “Juist op de bijzondere scholen ligt de kans voor een religieus reveil”, zei hij in dagblad Trouw. De bundel is verschenen bij uitgeverij Boekencentrum.
Stimuleringsprijs Christelijk Onderwijs: ‘vertel het verhaal’ Pabostudenten kunnen ieder jaar meedingen naar de Stimuleringsprijs Christelijk Onderwijs van de Besturenraad en de UnieNzv. Dit jaar is het thema ‘vertel het verhaal’. Om kans te maken op de prijs kunnen Pabostudenten alleen of met studiegenoten een project insturen. Dit project moet op een
Slotconferentie Q*Primair
eigentijdse manier laten zien hoe belangrijk de Bijbel is als inspiratiebron. De flyer is te downloaden van onze website, www.besturenraad.nl/pdf/dcbo-
Het samenwerkingsproject Q*Primair, waarvan de Besturenraad deel
stimuleringsprijs-flyer-2006.pdf.
uitmaakt, organiseert op 23 november in Stadion Galgenwaard in Utrecht een slotconferentie rond het thema Leren excelleren. Onderzoekers en praktijkdeskundigen zullen tijdens de conferentie in diverse werkvormen hun expertise delen met schoolleiders, netwerkcoördinatoren en bestuurders in het primair onderwijs.
Nieuwe redacteur
Centraal staat de vraag welke toegevoegde waarde de school levert aan een cultuur waarin leerlingen en leraren durven excelleren en verschillen
Guido de Bruin is sinds
in aanleg en talent worden benut.
1 september de nieuwe
Na een inleiding van prof. dr. Fred Korthagen over het thema ‘Kwaliteit
redacteur van SBM. Hij
van binnenuit’ staan workshops op het programma. ’s Middags brengt
is historicus en werkte
SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan de boodschap ‘Durf je te onder-
de afgelopen twaalf jaar
scheiden!’ Projectleider Jozef Kok kijkt tot slot na vijf jaar Q*Primair voor-
als redacteur geestelijk
uit naar de toekomst.
leven bij het Algemeen Nederlands Persbureau
Informatie bij Q*Primair, telefoon 070 345 61 16, www.qprimair.nl.
(ANP).
Aanmelding via 036 533 19 41 of
[email protected].
27
PRODUCTEN & DIENSTEN
Dienstverlening met oog voor samenhang
Invoering van tussenschoolse opvang Schoolbesturen zijn sinds 1 augustus 2006 verantwoordelijk om tussenschoolse opvang te organiseren, als daar behoefte aan is. Zij kiezen vaak voor een gecombineerde invoering van tussenschoolse, voor-
De Besturenraad is de dienstverlener voor managers, bestuurders en toe-
en naschoolse opvang. U kunt daarbij ondersteuning krijgen van de
zichthouders in het bijzonder onderwijs. Onze leden profiteren van onze
Besturenraad. Bel voor meer informatie Elise van Bokhorst,
collectieve dienstverlening én ze weten ons te vinden voor dienstverlening
telefoon 070 348 11 48 of e-mail
[email protected].
op maat, in de vorm van advies, informatie, ondersteuning, opleidingen of (in company) cursussen. Zes beleidsterreinen zijn de basis van het werk op de scholen en daarom vormen ze ook de basis van onze dienst-
Thema oktober
verlening. Wij noemen dat School Totaal. Binnen School Totaal biedt de Besturenraad een breed scala aan diensten. Onze adviseurs kijken daarbij
Schooldirecties en besturen die zich daarop hebben geabonneerd, krijgen
graag over de beleidsterreinen heen: als het even kan, kiezen we voor een
maandelijks Thema bij SBM. Het onderwerp van Thema oktober voor primair en
integrale aanpak en werken onze specialisten vanuit verschillende discipli-
voortgezet onderwijs is ‘Het samenspel tussen politiek en onderwijsinstelling’.
nes samen. Dat komt de kwaliteit van de dienstverlening ten goede.
Voor bestellingen of informatie over nog verkrijgbare Thema’s: telefoon 070 348 11 48, e-mail:
[email protected]. Of kijk op: www.besturenraad.nl > besturenraad > Thema.
SCHOOL TOTAAL COMMUNICATIE & KWALITEIT
ONDERWIJS & IDENTITEIT PERSONEEL & ORGANISATIE
FINANCIËN
HUISVESTING
MAATSCHAPPELIJK DRAAGVLAK
Voorlichting over functiedifferentiatie PO In de CAO-PO 2006-2008 staat dat
Donderdag 19 oktober 2006
de werkgever en de P(G)MR vóór
Nieuwe Buitensociëteit,
1 augustus 2008 afspraken moeten
Stationsplein 1,
Wilt u eens rustig nalezen waar wij voor staan, welk voordeel een lidmaat-
maken over functiedifferentiatie.
8011 CW Zwolle
schap voor u heeft en wat wij verder voor u kunnen betekenen? In onze
Hierbij gaat het om de invulling van
brochure ‘Voor goed bijzonder onderwijs’ hebben wij dat voor u op een rij
het functiebouwwerk op schoolni-
Donderdag 26 oktober 2006
gezet. U kunt de brochure gratis bestellen via onze website > producten
veau naar soort, niveau en aantal.
Hotel Terminus, Stationsplein 1,
bestellen of bellen met telefoon: 070 348 11 48.
Ook worden afspraken gemaakt
4461 HP Goes
over het invoeringstraject en de invoeringsdatum. De Besturenraad
Donderdag 2 november 2006
organiseert voorlichtingsbijeenkom-
Mercure Hotel Dordrecht,
sten over functiedifferentiatie, de
Rijksstraatweg 30,
bepalingen in de CAO en de imple-
3316 EH Dordrecht
mentatie. U krijgt volop de gelegenheid tot het stellen van vragen.
Dinsdag 21 november 2006 Jaarbeurs, Jaarbeursplein 6, 3521
Voor wie
AL Utrecht
Voor bestuurders, schoolleiders, managers, P&O-functionarissen en
Donderdag 23 november 2006
toezichthouders
Bilderberg Hotel, Burg.
Wanneer, waar en hoe laat
7461 PA Rijssen
Knottenbeltlaan 77, U kunt ‘s middags (16.00 - 17.30 uur) of ‘s avonds (19.30 - 21.00
De bijeenkomsten zijn gratis.
uur) een bijeenkomst bijwonen.
U kunt zich aanmelden via het
Een half uur voor aanvang staan
formulier op www.besturenraad.
koffie en thee voor u klaar.
nl>po>agenda. Voor meer informatie kunt u terecht
Voor goed bijzonder onderwijs VOOR BELANGENBEHARTIGING, DIENSTVERLENING EN OPLEIDINGEN PO – VO – BVE – HBO – WO
28
Dinsdag 17 oktober 2006
bij drs. Piet-Hein Mees,
Hotel Drachten, Zonnedauw 1,
telefoon: 070 348 11 48,
9202 PE Drachten
e-mail:
[email protected].
Handreiking borging brandveiligheid unitbouw
De Pioniers van Lumpsum
Hoe brandveilig is uw schoolgebouw? Onderzoek naar aanleiding
Met de managementgame De Pioniers van Lumpsum ondervindt u aan den lijve welke
van de brand in het cellencomplex Schiphol Oost op 26 oktober
invloed de invoering van lumpsum op de onderlinge verhoudingen in uw organisatie
2005 wijst uit dat unitbouw brandveilig kan worden gebruikt. Bij
heeft. Anders dan rekenmodellen, nota’s en rapporten maakt het spel het proces waar
sommige vormen van unitbouw is echter extra aandacht nodig
bestuur, bovenschools management en schooldirecties doorheen moeten, tastbaar.
voor de naleving van de brandveiligheidseisen. Dat kan ook gel-
Samenwerking en overleg in uw nieuwe organisatie staan centraal.
den voor uw schoolgebouw. Daarom kunt u op de website de
De deelnemers aan De Pioniers van Lumpsum (maximaal vijftien per groep) krijgen
‘Handreiking borging brandveiligheid unitbouw’ downloaden.
alle een rol toebedeeld in een nieuwe, fictieve organisatie. Twee spelleiders helpen u
Unitbouwcomplexen die extra aandacht nodig hebben, bestaan
op weg en geven feedback. Daarna speelt u het spel opnieuw, maar dan met inter-
uit gestapelde units of uit units die zijn omsloten met een schil-
venties zoals een actie van de medezeggenschapsraad of nieuwe regelgeving van de
constructie (gevelbekleding en/of een dak). Vooral wanneer ze
gemeente, waardoor de situatie complexer kan worden.
worden gebruikt voor de huisvesting van minder zelfredzame
Het spel is vooral bedoeld voor bestuurders, bovenschools managers en schoollei-
personen of van personen die niet zelfstandig kunnen vluchten.
ders. Voordat u het gaat spelen, vindt een uitgebreide intake plaats. Na afloop is er
Sommige scholen maken gebruik van dit type unitbouwcom-
een korte vervolgbijeenkomst waarin naar
plexen voor hun tijdelijke huisvesting.
aanleiding van het spelverloop concrete
De ‘Handreiking borging brandveiligheid’ is ook het begin van
acties voor uw organisatie worden geformu-
een programma waarmee wij samen met de VROM-inspectie
leerd.
de brandveiligheid en het brandveilig gebruik van unitbouw-
Het spelen van De Pioniers van Lumpsum
complexen onder de aandacht willen brengen van eigenaren en
duurt één dag.
gebruikers.
Informatie bij Jan Langelaar of Inge van Nispen, adviseurs van de
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
Besturenraad, telefoon 070 348 11 48,
drs. Wout Neutel, telefoon 070 348 11 48 of
e-mail
[email protected] of
[email protected]
[email protected].
Leergang Bovenschools management Leergang Directies PO primair onderwijs De afstand tussen strategisch beleid en de dagelijkse praktijk in de klas De Vliet Academie biedt bovenschools en meerschools directeuren
lijkt soms enorm. Hoe zorg je dat de lijn tussen beiden niet onderbroken
in het primair onderwijs een achtdaagse leergang Bovenschools
wordt? Daarover gaat het in de leergang Directies PO aan de Vliet Academie
management primair onderwijs, die u helpt verder te groeien in
van de Besturenraad. In deze leergang doet u kennis op én oefent u in
professioneel leiderschap.
praktische vaardigheden. Ervaren coaches begeleiden u bij de implementatie van de leerstof op uw werkplek.
Scholing, reflectie, onderlinge uitwisseling en oefening – alle ingrediënten die nodig zijn voor de ontwikkeling van professioneel leiderschap komen
De leergang Directies PO bestaat uit een kick-off en zeven modules: strategisch
in de leergang aan bod. Uiteraard herkent u de aanpak van de Vliet
denken, persoonlijk leiderschap, wetgeving, systematisch werken aan school-
Academie: ruime aandacht voor inspiratie, persoonlijk leiderschap en
ontwikkeling, leiding geven aan personeel, werken aan een professionele
de maatschappelijke opdracht van de school. En u kunt rekenen op een
schoolcultuur, personeelsbeleid. Het bijwonen van de conferentie over moreel
persoonlijke aanpak die is toegesneden op uw eigen werksituatie en uw
leiderschap op 31 oktober (zie pagina 24) is onderdeel van de kick-off.
leervragen.
Data: 31 oktober 2006, 21 november 2006, 16 januari 2007, 13 februari 2007,
De leergang bestaat uit acht modules: kwaliteitszorg, personeel en orga-
20 maart 2007, 16 april 2007, 17 april 2007 en 15 mei 2007.
nisatie, juridische zaken, identiteit en moreel leiderschap, persoonlijk
Meer informatie bij Ouko Beuving,
[email protected] of Carla Rhebergen,
leiderschap, educational governance, communicatie en marketing, en
[email protected]. Inschrijven kan via de website, www.vlietacade-
financiën.
mie.nl, of telefonisch via 070 348 12 54.
Data: 28 november 2006, 12 december 2006, 30 januari 2007, 14 februari 2007, 15 februari 2007, 3 april 2007, 24 april 2007 en 22 mei 2007 Meer informatie bij Anneke de Wolff,
[email protected]. Inschrijven kan via de website, www.vlietacademie.nl, of telefonisch via 070 348 12 54.
29
AGENDA
BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD OKTOBER EN NOVEMBER 2006 DATUM
ACTIVITEIT
DOELGROEP
PLAATS
CONTACTPERSOON
17-10-06
VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE PO
PO
DRACHTEN
P.H. MEES
19-10-06
VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE PO
PO
ZWOLLE
P.H. MEES
26-10-06
VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE PO
PO
GOES
P.H. MEES
31-10-06
BESTURENRAADCONFERENTIE MOREEL LEIDERSCHAP
PO/VO/ BVE/HO
RHENEN/ELST
G. HUIS
02-11-06
VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE PO
PO
DORDRECHT
P.H. MEES
07-11-06
NETWERK BESTUREN MET SCHOLEN ALBLASSERWAARD/ VIJFHEERENLANDEN
PO
BLESKENSGRAAF
H. BRUGGEMAN
08-11-06
NETWERK FINANCIËN
PO
UTRECHT
H. BRUGGEMAN
09/10-11-06
MANAGEMENTBIJEENKOMST FED.CHR. BVE/SECTOR-RAAD BVE
BVE
MIDDEN NEDERLAND
M. BEELAERTS
09-11-2006
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS UTRECHT
PO
BAARN/SOEST
C. RHEBERGEN
14-11-06
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID HOLLAND
PO
ZOETERMEER
O. BEUVING
16-11-06
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD-GELDERLAND/FLEVOLAND
PO
LELYSTAD
C. RHEBERGEN
17-11-06
DCBO-CONFERENTIE MANAGERS/DOCENTEN PABO’S
PABO’S
AMSTERDAM
S. FROUWS
21-11-06
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS OVERIJSSEL
PO
HOOGEVEEN
W. VAN BEEK
21-11-06
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD HOLLAND
PO
HOOFDDORP
O. BEUVING
21-11-06
VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE PO
PO
UTRECHT
P.H. MEES
BERGEN OP ZOOM
H. BRUGGEMAN
23-11-06
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS Z. HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, W-BRABANT
PO
23-11-06
NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS MIDDEN/ZUID GELDERLAND
PO
23-11-06
VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE PO
PO
C. RHEBERGEN RIJSSEN
P.H. MEES
MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.
SERVICE POSTADRES
Postbus 907, 2270 AX Voorburg BEZOEKADRES
Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl
RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.
BESTELLINGEN
telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail
[email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen
REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN
CENTRAAL SECRETARIAAT,
Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail:
[email protected]
telefoon: 070 348 11 81, e-mail:
[email protected]
REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND
REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG
Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail:
[email protected]
Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail:
[email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL
Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 fax: 0522 46 49 94 e-mail:
[email protected]
HELPDESK
telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail:
[email protected]
RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:
Kees Jansen, e-mail:
[email protected] Harm Jan Luth, e-mail:
[email protected] BVE/HBO/WO:
Marianne Beelaerts, e-mail:
[email protected] Swier Frouws, e-mail:
[email protected] HBO/WO:
Marcel Bos, e-mail:
[email protected] SBM DIGITAAL
DIGITALE NIEUWSBRIEF
PRODUCTEN EN DIENSTEN
De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?
Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.
Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.
POSTAD RE S
TELEFOON
S PA C EL AB 4 3824 MR AMERSFOORT
0 3 3 - 2 9 9 09 3 0 FA X
I NTERNET
W W W.BMC ACA DEM IE .N L IN FO @BMCAC ADE MIE . NL
0 3 3 - 4 5 6 37 4 7
O N T W I KK E L E N , ST I M U L E R E N & I N S P I R E R E N
Opleiding persoonlijk leiderschap De complexe bestuurlijk-politieke omgeving en de veranderende maatschappelijke context vragen veel van de persoonlijke kwaliteiten van managers in de publieke sector. Met het oog daarop biedt de BMC academie, in samenwerking met de Open Universiteit Nederland, met succes de opleiding ‘Persoonlijk leiderschap’ aan. Het motto van de opleiding is: minder plannen, beheersen & controleren, meer ontwikkelen, stimuleren & inspireren. De opleiding ‘Persoonlijk leiderschap’ is een intensief leertraject voor bestuurders, directeuren, sectordirecteuren, afdelingshoofden en teamleiders binnen overheidsorganisaties en onderwijs-,
zorg- en welzijnsinstellingen. De opleiding is ook waardevol voor stafmedewerkers die verantwoordelijk zijn voor ontwikkelings- en veranderprogramma’s. Het leertraject duurt anderhalf jaar en omvat naast maandelijkse modules, onder meer een werkconferentie, intervisiebijeenkomsten, kennismodules via de OUNL en individuele coachingsmomenten. Nadere informatie en een inschrijfformulier is te vinden op de website www.bmcacademie.nl.
U kunt ook bellen met het secretariaat van de academie, Ria van Elten, 033 - 299 09 30. De BMC academie is een initiatief van het advies- & managementbureau voor de publieke sector, BMC (Bestuur & Management Consultants).
Alvast kennismaken met de opleiding? Bezoek ons Proeflokaal op 2 november! (meer info: www.bmcacademie.nl)
��������������������������������� ��������������������������� �������������������������������� ������������������������������� ����������
�������������������������� ������������������ �������������������������� Maatschappelijk draagvlak GOUVERNANCE
�
OUDERPARTICIPATIE
�
MEDEZEGGENSCHAP
GOVERNANCE ■ OUDERPARTICIPATIE ■ MEDEZEGGENSCHAP
545 Bouwsteen MD.indd 1
Heeft u vragen of wilt u de gratis brochure aanvragen, bel dan 070 348 11 48
30-06-06 16:26:32
������������������������������������������� ����������������������� ����������������������������
De Besturenraad bij u aan huis voor financiële diensten De invoering van lumpsum in het primair onderwijs heeft heel wat overhoop gehaald. U heeft het financieel beleid van uw organisatie erop aangepast. Nu de uitvoering nog. Een ingewikkeld proces. Ook daar kan de Besturenraad u bij van dienst zijn. Onze medewerkers komen bij u aan huis om het beleid daadwerkelijk om te zetten in de bijbehorende financiële processen. Samen met u voeren we een goede planning & controlcyclus en een gedegen managementinformatiesysteem in. Zodat u in korte tijd uw financiële bedrijfsvoering helemaal op orde hebt. Informatie? Neem contact op met Genno Wolthers of Martijn de Haas, telefoon 070 348 11 48, e-mail
[email protected] of
[email protected].